iiii mm liesiaat uit TWEE Bladen
Belangrijkste nieuws in dit Nummer
JAARGANG
DONDERDAG tl JUNI 1925
NUMMER 1535
IEUWE LEIDSCHE COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
CHRTSTFT T.TK" T) ACVRT ATWnnrT FTFIFNT FN OM^TRFTCFN
ADVERTENTIE-PRIJS
In Leiden en bniten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal i 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
VIXXVlij 1 JuXjlü A. UXxVJJDuXLl/VUl/r JLEiilXJul, Lil, r 1 1 1 Ir Fr "-1 -
Gewone advert en tiën per regel 22l/i cmaX
Ingezonden Mededeelingen, dubbel teriet
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage
lijks geplaatst ad 40 cent.
BUREAU: Hooigracht 35 - Leiden Tel. 1278, Postgiro 58936, Postbox20
EERSTE BLAD.
V Gevaar voor de Kerken.
Ds H. Janssen, de bekende veldpre
diker, schreef het vorig jaar in de
„Standaard" een en ander over zijn
reis naar de Saksische pastorieën fcn
ever de wijze waarop daar tegen de
Kerken werd opgetreden.
De kerk die door de „zilveren koor
de" aan den staat gebonden was, werd
op allerlei wijzen bemoeilijkt. Het noo-
dige geld werd haar onthouden en
bovendien werd het haar ook onmoge
lijk gemaakt op een andere wijze in
hare behoeften te voorzien.
Maar daarbij bleef het niet.
„Er werd ook een Kirchenaustrit/t
aangenomen, waarbij bepaald werd:
dat reeds een kind van 14 jaar zelf
standig over zijn al of niet blijven bij
de Kerk kon beslissen. Geen vader of
moeder behoefde daarvoor de toestem
ming te geven. Welke gevolgen deze
bepaling had, laat zich heel gemakke
lijk begrijpen, want nu kon er van de
zijde der Sociaal-Democraten en Com
munisten overal propaganda gemaakt
worden om uit de Kerk te gaan.
Men belegde nu in de kleine dorpen
van Saksen groote meetings, waarin
cle woordvoerders den Bijbel en het
geloof in een bespottelijk daglicht stél
den, t bankroet v ,'t Christendom aan
toonden en de Kerk al9 de steunpliaar
en hoeksteen van het kapitalisme
brandmerkten
De Overheid werkte deze geheele be
weging in de hand. want tot in de
kleinste Saksische dorpen gaf zij iede-
ren Zondagvoormiddag onder den ker-
kedienst gelegenheid zich voor schrap
ping van het lidmaatschap der Kerk
aan te melden. De Kerkeraad werd
niet over deze dingen gehoord. Teder
die zich aanmeldde, werd met open
armen ontvangen en met duizenden
ve" liet men de Kerk.
Maar de Kerk trad ook hiertegen
met groote kracht op. Zij liet zich op
deze meetings voor Kirchenaustritt
door predikanten en leeken vertegen
woordigen en met groote kracht teren
het daar gesprokene protesteeren. Wij
hebben in T.eipzlg met een pastor van
de Thomas-kirche kennis gemaakt, die
ons menige aangrijpende episode uit
dezen trijd heeft meegedeeld Met 6
7 man ging men van uit Leipzig
naar de derpen, waar de socialisten
hun meeting zouden houden.
Eerst smak dan de w.oordvoerdc f
der socialisten en zweepte de massa
op on. de Kerk den rug toe te keeien
Dan kwam een van de predikanten,
die n een rusrig zakelijk betoog pre
cies het tegenove «gestelde betoog-h
Dan kwam er weer een socialist en
dan weer een predikant of een leek
Totdat ten slotte de menschen »nze-
ker werden en aarzelden om den -tap
te doen.
Wanneer dat moment in de vergade
ring aangebroken was. kwam onze
zware batterij in stelling, zeide hij en
onze beste spreker besteeg het podium
Deze begon op zulk een geweldige wij
ze de socialisten den mantel uit te ve
gen, omdat zij het volk van zijn gees
telijke waarden beroofden en appel
leerde zoo kracht:g aan het gewetpn
van de menigte, dat het meer dan
eens gebeurde, dat zijn rede met een
geweldig applaus werd begroet, zoo
dat precies het tegenovergestelde be
reikt was van datgene wat men zich
voorgesteld had.
,t Was op een van zulke vergade
ringen, dat oen der woordvoer Iers
van de socialisten in groote radeloos
heid uitriep: ..Es wird mir schv\arz
um den Augen von den Pastoren" Zij
hebben tenslotte deze meetings moe
ten nalaten, omdat zij begrepen, dat
ju-"st deze meetings voor de Kerk een
gesch:kte gelegenheid boden om op de
onverschillige massa in te werken er.
menigeen weer tot haar terug te bren
gen
Maar nu greep men naar een nog
v. el lager middel: men begon op de
fabrieken druk uit te oefenen op de
rbeiders en menigeen werd geplaatst
Voor de keuze: de Kerk verlaten of
crkloos. Op deze wijze hebben zij
'oen weer duizenden gedwongen hun
•idmaatschap op te zeggen, uit vrees
dat zij anders ontslagen zouden wor
den. En dat alles geschiedde met geen
ander doel, dan die Erdrosselung der
Kirche, d.w.z. de worging der Kerk.
RECLAME
HERINNERING.
HEDENAVOND 8 UUR spreken
Mr. H. A. DAMBRINK
van Utrecht en
Ds. J. JONGELEEN,
Chr. Gerei. Predikant te Hilversum
in «PREDIKER» voor de A.-R. Kies-
vereeniging.
Voor geestverwanten gelegenheid
tot gedachtenwisseling.
5454 HET BESTUUR.
De Kerk zou en moest uitgeroeid wor
den. Hare dienaren zouden gedwon
gen worden om hun pmbt neer te
leggen en de bedehuizen te sluiten,
zoodat de gemeente aan zichzelf over
gelaten, zich zou ontbinden".
Men ziet hieruit wat de Kerk en wat
den Ch:-istusbelljbers in het algemeen
te wachten staat als Communisten en
Socialisten de gelegenheid krijgen hun
ne denkbeelden in toepassing te bren
gen.
En duidelijk blijkt hieruit ook hoe
noodzakelijk het is dat de belijders in-
plaats van elkaar te bestrijden en den
tegenstanders gelegenheid te geven
hun slag te slaan, kracht zoeken in
eendrachtig optreden.
Wie een vergelijking maakt met wat
de laatste jaren in het buitenland
plaats greep, en den toestand in ons
land waar het kerkelijk en godsdien
stig leyen zich in vrijheid kan ontwik
kelen, die zal God danken voor den
rijken zegen, dien wij in en door de
rechtsche meerderheid mochten ont
vangen.
En hij zal gaarne meewerken om 't
gevaar dat ook hier voor de kerken
dreigt, af te wenden.
STADSNIEUWS.
A.R. Kiesvereeniging.
Wij herinneren'nog even aan de ver
gadering die hedenavond in „Predi
ker" wordt gehouden en waarin als
sprekers zullen optreden de heeren Mr.
Ti. A Dambrink en Ds. J. Jongeleen
Chr. Geref. Pred te Hilversum.
Deze vergadering, die beschouwd
kan worden als een vervolg op de ver
gadering die de vorige week werd ge
houden en waarin Ds. Kersten c.s. als
sprekers optraden, belooft zeer belang
rijk te worden.
Er zal aan geestverwanten gelegen-
he.d worden gegeven met de sprekers
van gedachten te wisselen en gezien
de ernstige grieven die meermalen
tegen de A.R. partij 'geuit werden,
spreekt het wel haast vanzelf, dat van
deze gelegenheid gebruik zal worden
gemaakt.
Er is dan ook reden een druk be
zoek 'te vera ach4.en
V u spreekt vanzelf dat ook de vrou
wen van harte welkom zijn.
Dr Ernst de Vries.
Dr Ernst de Vries, eerste genees
heer a^n de gemeentelijke gestichten
Cndegeest, Voorgeest en Khijngeest on
tot voor korten tijd privaat-docent in
de psychiatrie aan de Leidsche univer
siteit, is benoemd tot lector (associé)
bij de „Peking Union Med'cinal Col
lege" van de universiteit (e Peking,
een stichting van Rockefeller.
Morgenavond zal Dr. de Vries door
zijn ambtgenooten in Maison Bruins
een maaltijd worden aangeboden.
Dr. de Vries zal in Augustus zijn
ambt aanvaarden
De Vuilverbranding.
Enkele dagen geleden werd door
,Obiervator" gewezen op den last dien
de Vuilverbranding voor tal van in
gezetenen veroorzaakt.
Ook van andere zijde wordt over dit
euvel geklaagd, en het is zeker te ho
pen dat aan dezen ondraaglijken toe
stand een einde wordt gemaakt.
Hel Burgerl. Armbestuur.
De heer Oostveen zal nu toch naar
hij in het „L. D." meedeelt, bedanken
als lid van het Burgerlijk Armbe
stuur, niet omdat hij daartoe door
de S.D.A.P. gesommeerd werd, maar
om de verdachtmakende wijze, waar
op hij in deez kwestie besproken werd.
Zoo kwam een vriend bij hem bin
nenrollen met de opmerking: „Je
geeft het niet over, om den dooien
dood niet; op je ouwen dag kan je
best zoo'n baantje hebben".
Daaruit bleek hem, dat velen den
indruk hadden dat hij vocht om een
baantje.
Zie eens, aldus de heer O., ik kan
veel verdragen, maar dat niet, dat
wij, de S.D.A.P. en ik, een meenings-
verschil hebben, is waar, maar dat
vuig eigenbelang er aan ten grond
slag zou liggen, is nie t waar. 't
Baantje, om met m'n vriend ,V. te
spreken, wordt niet betaald; veeleer
het tegendeel, het heeft mij, (geloo
ven of niet) eer geld gekost.
Voor dergelijke onderstellingen wijk
ik; daar kan je niet tegen op.
Laat mij even zeggen, dat ik in 't
algemeen het een ramp acht, dat met
den groei der arbeidersbeweging er
ook betaalde krachten moesten wor
den aangesteld. Een ramp blijft 't, 'dat
ej die kerels op den koop moet toe
nemen.
Hier, in dit geval, is er geen sprake
van betaling.
Voor verdachtmakingen als: 'r zal
wel wat anzitten; er is geen bokketje
of 'r braait 'n vet je uit, en dergelijke,
daar ga ik voor ruimen. En daarom
neem ik mijn ontslag als bestuurslid
van het Bi. A."
De heer Oostveen gaat dus heen.
De S.D.A.P. heeft dus haar doel be
reikt.
Een andere vraag is echter of het
nu ook gelukken zaleen harer man
datarissen, die alleen maar prijst wat
de lastgevers wijzen, gekozen te krij
gen.
•oog U99 }up jeui.s 092 op s\Y
Dein. in het B. A. niet als vrij man,
naar eigen inzicht kan oordeelen, dan
lijkt ons het antwoord op deze vraag
met twijfelachtig.
Gemeente-Archief.
Verschenen is het Yerstag over den.
tosstand van het Gemeente-Archief al
hier, gedurende het jaar 1924. Wij ont-
leenen aan het verslag van den Archi
varis, den heer J. C. Overvoorde, het
volgende
„in de eerste-maauden werd door mij
geregeld voortgegaan, mét de bewerking
van net areniet voor de tresorie. De
voorloopige bewerking hiervan kwam ge
reed. Daarna werd aan die van het ar
chief van den tresorier extra-ordinairis
(fabricage) begonnen, hetwelk eveneens
(voitooiü werd. Deze omvangrijke axdee-
(migen zijn thans reeds geneei voor het
oauerzoeK toegankelijk.
Vervolgens \.emen enkelte oaderafdee-
iingen bewerkt.
net archiex van de burgemeesters als
hoofdingelanden van Rijnland, werd door
my bcscDeven en ingeaeeid en dat van
de burgemeesters ais curatoren van de
üoogescnooi weid door aen aajunct-ar-
chi.aas grootend-e.s voo.loopig bewerxt.
Het reeds vroeger door den adjunct
be„ciK:te archiox van de CoanmissariSsen
uer otads jJaoxc van Leening werd door
nuj gecontio.cerd, waarna de beocnrijving
zooveel noouig ".weru aangevuld en dn
aa chief-godceate d^fmitiei wvrd geordend
en ingeueeid.
omLeLue gesch.edde met het archief
der K.mous.rmitsehe geiueenie te Lei-
u-n, aai,an de voör.ooyige beschrijving
U.001 dwii adjunct-amnftar.s was vól.uoiu.
xiet in 1,24 111 DiUUwDieen ontvangen ar
chiex van net Lemscne Studentencorps,
werd door my geordend en deiinitiet ge
regeld.
xDiaagrijk zijn hLrbij vooral de archie
ven uci onde oenaten, de voonoopers
van het oaiu-wiitexicorps, uie zien later
iii_iiu op.Ooien eii wki aremeven daarbij
o 1 t'igii.g^n aan het corps.
uc inrichting \an net archiefgebouw
bhjit alle aam.nding geven .tot tevredea-
Imi; aileeu wordt meer en meer bezwaar
ondervonden, van de beperkte ruimte.
ouiai h.t iiergioepeerca der opnieuw
ue wCiktc aiweern-g-n wordt daardoor be-
uio.injKt. v Oünuvp.g heo ik door kleine
uaaüncn nog in net georek aan ruimte
weten te vponien, doch ingrijpender maat
lege.eu zijn op -uen duur noouzanelyk.
111 vei baad met de te verwaenten ont
ruiming vaix de thans by de podtie in
gebruik zynde lokalen in het xéaadhuis
en de bestemming hiervan voor het nieuw
archief, wees ik op de wenschelijkneid om
van deze nieuwe ïegeiing georuik te ma
ken voor een naaere scneiaing/ tusscnen
oud- en nkuvv ai chief, de Overbrenging
van eenige seiies naar het nieuw arenief
en het naai door w innen van plaatsruimte
in het arcnieigeQouvv. nieruoor zoude mo
gelijk de verbouwing en vergxooting van
net aicnieigebouvv nog voor jmen tot
bwtere tijden kunnen worden uitgesteld.
inlichtingen weiden in 1924 gevraagd
of gezociu door 235 personen, waarvan
£>3 uit Leiden, 133 uu andere plaatsen in
.Nederland en 19 uit het buitenrand, waar
van 5 uit Airika en Amerika. Hierbij is
eike onuerzoeker slechts eenmaal geteld,
hoewel de meesten bemaalde br.even wis
selden of meerdere bezoeken aan het ar
chief brachten.
By de nei denking van Beleg en Ontzet
vveru door het Gemeente-a. cniet eene be-
iangiijke verzameling handschriften, boe
ken tn prenten ingezonden op de in het
btedelyk iViustU.n genouden tshcoons.el-
ling, en bij het bezoek van de Amerikaan-
sche en Oxfordsche 9tudeciten werd, tij
dens het verlof van den archivaris door
den adjunct, Ds. Verburgt, en Prof. Dr.
A. Eekhof, een tentoonstelling inge
richt van herinnering aan het verblijf van
de Pilgrimfathers te Leiden.
Onderzoekingen werden ten behoeve
van het Gemeentebestuur ingesteld over
Het ontstaan van het wapen van Ledden,
de Mirakelsteeg,
de Dief steeg,
grondrenten op gebouwen te Leiden,
de prebende van St. Benedicrus in de
Hooglandsche kerk,
straatnamen, en
jachtrechten in de vxoonwateren en in
de stadsheerlijkheden, terwijl de aandacht
gevestigd werd op het belang van de
mogelijkheid der restauratie van te voor
schijn komende oude vormen van den
dakruiter der Sint Pieterskerk en op de
betimmering in het perceel Nieuwe Rijn
No. 66.
Op verzoek van het Gemeentebestuur
werd door mij een overzicht van de stads
ontwikkeling geschreven voor den door
de firma Alta uitgegeven Gids voor Lei
den.
Het aantal onderzoekingen van parti
culieren was dit jaar weder zeer groot
waartoe ook medewerkten de vele na
sporingen in verband met de herdenking
van Beleg en Ontzet, o.a. betreffende Van
der Werff, Leeuwken, de Watergeuzen,
portretten van Magdalena Moons, liederen
over- eii herdenkingsfeesten van het Be
leg.
Er werden verschillende aanwinsten ver
kregen, waaronder voor de prentverzame
ling een gezicht op Valkenburg, teekening
in O.-I. inkt door P. C. la Fargue uit
1775; rier teekeningen van molens aan
den Maredijk, door J. van Rijn uit circa
1835, een gezicht op Valkenburg met de
kalkovens circa 1835, eene serie van ze
ven foto's naar interieurs in het perceel
Rapenburg no. 25, naar opnamen, ge
maakt voor de Rijkscommissie voor de
Monumentenzorg.
Ook voor de bibliotheek over Leiden en
omgeving werden verschillende aanwin
sten verkregen".
Gemeenteraad
De Gemeenteraad zal waarschijnlijk op
Maandag 29 Juni a.s. vergaderen.
De Lustrumfeesten.
Herman Teerlinck' met Johan de Mees
ter Jr, de schepper van het A. Z.-spel,
dat ter gelegenheid van de a.s. lustrum
feesten, is in Leiden. aangekomen en zal
het werk, voorzoover het voltooid is, in-
specteeren en bij de verdere voltooiing
de noodige aanwijzing geven en mede
de repetities leiden.
De heer Mr. K. P. de Bes, landmeter
.an het kadaster alhier, is bij Kon. Be
sluit benoemd tot bewaarder van de hv-
potheken, het kadaster en de scheeps-
bewijzen te Zwolle.
BINNENLAND.
HET FRANSCH BIJ HET L.O
De Senaat tegen weder-lnvoering?
Tegen het wetsvoorstel van mejuffr.
Wésterman tot wijziging van artikel 3
der Lager Onderwijswet 1920, werden
bij het onderzoek in de afdeelingen der
Eerste Kamer door zeer vele leden,
min of meer overwegende bezwaren
te berde gebracht.
Allereerst verklaarden die leden zich
daarmede geenszins te kunnen ver
eenigen, die principieel bet toelaten
van een vreemde taal als leervak op
de lagere school afkeurden.
Aan het goede beginsel in de Lager
Onderwijswet 1920 ten deze neergelegd
wenschten zij te blijven vasthouden.
Andere leden namen een minder
star standpunt in. Zij zouden niet on
geneigd zijn, op bet eenmaal genomen
besluit tot afschaffing van 't Fransch
als leervak op de lagere school terug
te komen zoo dit inderdaad gewenscht
mocht blijken. Volgens hen is de tijd
daartoe echter nog volstrekt niet aan
gebroken, daar het nog niet mogelijk
is, zich een behoorlijk oordeel te vor
men aangaande de werking dier af
schaffing.
Vele leden gevoelden wel is waar de
grootste sympathie voor de wederin
voering van het Fransch op de lagere
school, maar zij meenden toch, dat
het voorstel, zooals bet daar ligt, en
door de Eerste Kamer niet kan wor
den geamendeerd, bezwaarlijk zal
kunnen worden aanvaard.
Deze lieden achtten de invoering van
het onderwijs in de beginselen der
Fransche taal in de 5e en 6e klasse der
lagere school uiterst gewenscht, doch
uit den aard der zaak alleen voor die
leerlingen, \yier ouders zulks wen-
schen. Vrijheid om 'n andere taai dan
het Fransch toe te laten, kwam dezen
leden bepaald, ongewenscht voor, om
dat dan een soort van anarchie zal
ontstaan.
Binnenland
De jaarvergadering van de Conie#-
sioneele Vereend ging
Het Voorl. Verslag van de Eerst»
Kamer over het wetsontwerp van Ma].
Westerman.
Buitenland.
Cailllaux is voornemens, na de red
dering v. den financieelent oestand *n
goudleening in het bnitienland alt te
schrijven.
Onder de Belgische katholieken is
een stroom in g tegen het kabinet Pool-
let—Van dér Velde
Palnlevé is In Marokko aangekomen
De leden, hier aan het woord, meen
den daarom, dat de Kamer het wets
voorstel zal moeten verwerpen, maar
de meesten hunner gaven tevens te
kennen, dat zij het ten zeerste zouden
toejuichen indien de Regeering, in dat
geval met een eigen voorstel zou ko
men om het Fransch op de Lagere
school weder bi te voeren, daarbij re
kening houdeAde met de tegen dit
wetsontwerp aangevoerde bezwaren.
Tegenover de hierboven weergege
ven bezwaren namen verscheidene an
dere leden het wetsvoorstel in be
scherming.
De Koninklijke Familie.
Omtrent de reis van de Koninklijké
familie wordt het volgende geseind:
Komende van Luzern, kwam H.M.
Koningin Wilhelmina hedenmorgen
per auto te Chamonix aan. H. M. reis
de incognito onder den naam van gra
vin van Buren en was vergezeld van
Z.K.H. Prins Hendrik en H.K.H. Prin
ses Juliana.
Wijziging van de Drankwet.
Blijkens het Voorloopig Verslag vaE
de Eerste Kamer over het ontwerp van
wet tot wijziging van de Drankwet gal
het afdeelingsonderzoek van dit ont
werp enkelen leden aanleiding er hun
leedwezen over uit te spreken, dat hei
tweeledig doel, hetwelk het oorspron
kelijke ontwerp nastreefde, niet mee:
zal worden bereikt.
Eenige andere leden verklaarden
dat zij, zij het ook zonder veel geest
drift, hun stem aan het ontwerp zou
den geven, juist omdat het thans be
perkt blijft tot maatregelen betreffen
de de logementsvergunningen. Tegen
het oorspronkelijk ontwerp hadden zj
overwegend bezwaar.
Deze leden vertrouwden, dat by d
aanstaande algeheele herziening de
Drankwet, gesteld, dat het vergun
ningsstcls^l gehandhaafd blijft, rck<'
nmg zal worden gehouden met de bc
schouwingen, waartoe het gedane voc
stel betrekkelijk de z.g. „vervanging
aanleiding heeft gegeven.
Van andere zijde werd er op aangr
drongen, dat, zoodra het rapport d<
Staatscommissie-v. d. Lande zal zij
verschenen, de Regeering zoo spoedi
mogelijk een algemeen© herzieninr
van de Drankwet ter hand zal nemei
Bergmeyer's Kamerzetel.
De heer P. Bergmeyer, lid van
Chr. Ethische partij in Indië, schrijft
„De Banier" over de wijze waarop b
door de A. R. parfij voor een Kamei
candidatuur gepasseerd werd:
„Op de candldatenlijst der anti-revolu
tionnaire partij zooals die door het Oer
traal Comité was opgesteld, en aan d
partijen ter goedkeuring was voorg
legd, kwam mijn naam voor als no. it
Maar de afgevaardigden der kieakric
gen vonden het beter dat in mijn plaat
kwam een vertegenwoordiger van d
vakbeweging (de heer AmelinK) en zoc
verdween mijn naam weer van de lijs!
Ik ben dus geen candidaat voor d
Tweede Kamer en zal nu maar kalm
afwachten wat er verder met mij zal gv
beuren.
Verder onhoud ik mij natuurlijk rar
eenige bespreking of beoordeeling li
het publiek van dezen gang van zaken
Alleen hoop ik er door geleerd te heb
ben, dat we ons vertrouwein van alle
schepselen moeten aftrekken en op (k>d
alleen stellen. Dat weten we als Christe
nen natuurlijk Keel goed, maar er zijn
wel eens harde ervaringen nooeftg om
het ons weer te doen beleven. Al9 het
gebeurde deze uitwerking mag hebben,
dan is de les niet te duur gekocht*.