CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
8<5 JAARGANG ZATERDAG 30 MEI 1925 NUMMER
NIEUWE LEIDSCHS CODRANT
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal i 2.50
Per week i 0.19
Franco per post per kwartaal 2.90
BUREAU: Hooigracht 35 - Leiden
TeL 1278, Postgiro 58936, Postbox 20
bii itumiiier bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Volksschool oi Staatsschool.
up uil belangrijke probleem is in de
OuiUiigo geiiuuueu veigauer.ng van het
Uüieioixxxeciu ücnouiverDanu opnieuw
ue auiiuaoiii. geve^ugd aoor u»n heer J.
van Anuei, te aürav ciihage, uie de oude
teuze. ue nijzonaere' senooi regel, de
opennare schooi aanvulling, weer op
uen vouigronu stelue.
net aainrekkeiijK.e in cLt referaat is,
dat wei op ue beginselen de nauruk
worut geiegd en uat voor de gevaren
die hier ure»gen met ernst werd ge
waarscnuwu, maar dat toen ook over
wat verkregen werd, niet uit de hoogte
de staf wera gebroken en aan de eischen
van de practijk. ue noodige aandacht
werd geschonken.
„De taak der lagere school aldus
de referent is die kennis en persoon
lijkheidsvorming bij te brengen, die
voor het latere leven van den mensch
als onmisbaar moet worden geacht.
Naar Christelijke opvatting is opvoe
ding de taak der ouders, allereerst en
allermeest. Niet alleen op grond der
H. Schrift, maar ook dank zij het na
tuurnjk besef, dat God in het ouderhart
heeft gelegd, en dat alleen door een
averechtsch staatsbegrip wordt ver
knoeid.
De opvoeding aan de ouders betee
kent dus ook, de lagere school als
een belangrijke factor in de opvoeding
aan de ouders, niet alleen in den zin
van vrije keuze, maar terdege in den
zin van persoonlijk er bij betrokken
zijn.
De meest principieele vraag in deze
is: Wie sticht een lagere school en wie
beheert haar? Het antwoord op deze
vraag beslist over de geheele schoolwet
geving.
Voor onzen tijd en voor ons land is
dan de vraag in het geding: Zullen de
ouders 't doen of zal de Staat het doen?
De moderne staatsidee, ten volle be
heerscht door de revolutionaire grond
gedachten betreffende mensch j en ge
meenschap, aanvaardt eigenlijk alleen
den Staat als opvoeder en hierin bgt
de diepste oorzaak van alle geschil.
De moderne Staat, die geen hooger
gezag kent dan 't Staatsgezag, is in zijn
wezen onverzadigbaar, trekt alles aan
zich, heerscht als alvader over alle ver
houdingen, regeltsteeds meer op scci
aal gebied, ook op onderwijsgebied en
dregt alle waarachtig leven der maat
schappij te verstikken.
De leuze onzer vaderen: De school
aan de ouders, blijve onze leuze, niet als
een bedwelmende phrase, maar als een
levenwekkend beginsel; nieet alleen van
de ouders, die met Gods Woord rekenen
maar voor alle ouders.
En mochten er dan ouders gevonden
worden, die de belangen van het onder
wijs -hunner kinderen niet voldoende
kunnen of willen behartigen, dan zijn
er tal van kringen in de Maatschappij,
die de verzaakte oudertaak kunnen
overnemen en pas in de laatste plaats
trede de Overheid op.:
De openbare school heeft ons volks
leven veel kwaad gedaan, niet alleen
door wat zij, in haar z.g. neutraliteit,
aan goeds heeft onthouden, maar mee
door de ondermijning van het besef,
dat de opvoeding de eeretaak der
ouders is.
Is het niet droef, dat in ons land dui
zendtallen van ouders de opvoeding
hunner kinderen in de school toever
trouwen aan ambtenaren, aan de school
waarin zij rechtens niets te zeggen heb
ben, terwijl zij toch even goed in staat
moeten worden geacht, de rechte school
belangen hunner kinderen te beharti
gen als zoovele anderen dit doen.
Dit nu is ons be2fwaar tegen de hui
dige lager onderwijswet, dat zij in be
ginsel heeft gebracht de algem^ene
staatsschool. In 1920 is die bijzondere
school georienteerd naar de openbare
en dit beteekent „gelijkstelling", maar
het had ook anders gekund, n.l. de
openbare school was georiënteerd naar
rle bijzondere, met name voor zoover
hetreft haar financieele voorziening.
Niet de Staat betale alles, maar de
•Haat trede slechts aanvullend op en ga
it van het juiste beginsel, dat opvoe
fl ng n et minder dan voeding allereerst
taak der ouders is.
I Wij breken niet den staf over wat in
'O gebeurd is, aanvaarden dit veeleer
a's een noodzakelijke schakot in de ont
wikkeling der dingen, maar wij achten
ons niet verantwoord den huidigen toe
stand als den meest gewenschten te
aanvaarden.
Is men eenmaal op verkeerd spoor,
dan weet niemand, hoe verder de gang
zijn zü. De wet is nu gegeven door een
Rechtsch Ministerie, maar de politieke
wind kan draaien en de geest van het
departement van onderwijs wordt
straks wellicht in andere richting ge
stuurd dan nu en zijn dan onze vrije
Christelijke scholen nog veilig?
Dus: een nieuwe lager onderwijswet?
Wij meenen van niet.
Onder wijswetgeving is, vooral in ons
land, een moeilijk bedrijf en verre
boven het omkeeren van wat beste at,
verkiezen wij de methode van verbete
ring, door aansluiting aan 't bestaande.
Wij achten het ongewenscht de vrije
school,, zooals wij die voor ons zelf ver
langen, door wetgeving op te leggen
aan geheel het volk en daarom lijkt ons
wijziging der wet gewenscht, waarbij
bestaande ontwikkelingsmogelijkheden
kunnen worden uitgebreid en nieuwe
er in gebracht.
Nu in de wet te willen schrijven, dat
de Staat alleen onderwijs doet geven
aan de kinderen dergenen, die opzet*e
1\jk nalatig zijn in de zorg voor het
onderwijs hunner kinderen, lijkt on9
ongewenscht ien practisch, d.w.z. poli
fclek ook onuitvoerbaar.
Neen, de wet worde aldus gewij
zigd, dat gevaar, dat niet ondenkbaar
is, worde afgewend en een gezonde op
vatting van de oudertaak inzake de op
voeding worde bevorderd".
Het valt toe te juichen, dat dit vraag
stuk opnieuw aan de orde is gesteld en
vooral dat het op deze wijze werd ge
daan.
„De school aan de ouders" is een
mooie leuze, maar terecht werd gewaar
schuwd voor het gevaar, dat ze wordt
tot een bedwelmende phrase, inplaats
van een levenwekkend beg.nsel.
Tot nu is in de practijk de tegenstel
ling geweest: Staatsschool of vrije
school; neutfaal of christelijk onder
wijs.
Maar ten opzichte van de leuze: de
school aan de ouders, hebben wij ons
teveel in de ruimte gehouden.
Er is te weinig gedaan om dit begin
sel ook in de practijk terealiseeren.
Ook onder de voorstanders van het
christelijk onderwijs is de opvattmg dat
de ouders hier een taak hebben, nog
veel te weinig doorgedrongen. Als er
maar een of andere organisatie is die
zorgt dat er een christelijke school is,
waarheen men kinderen kan zen
den, dan vinden velen het al lang mooi,
en omgekeerd zijn er ook heel wat be
sturen, die de ouders maar liefst op een
afstand houden.
Daarom verdient het toejuiching, dat
op dit onderwerp opnieuw de aandacht
is gevestigd.
Als nu ook maar een stap verder
wordt gegaan en duidelijk gemaakt,
hoe deze leuze in de practijk is te ver
wezenlijken.
Vrijheidsbond.
De Vrijheidsbond is er tot nu toe
niet in geslaagd het vertrouwen van
de kiezers te winnen.
Dat kan ook wel niet anders.
Wie zelf een zig-zag-koers volgt kan
niet verwachten dat anderen in zijn
leiding vertrouwen zullen stellen.
Men denke'slechts aan het bezuini-
gingsvraagstuk.
Eerst moesten, bevangen als men
was door de revolutiekoorts, de mil-
lioenen bij handen vol worden wegge
gooid.
Daarna werd op hoogen toon bezui
niging geëischt, maar toen Minister
Colijn daadwerkelijk ging bezuinigen,
had men weer niet den moed mee te
werken en vond men het verstandiger
dezen bewindsman op alle mogelijke
wijzen te bemoeilijken.
Een soortgelijk verschijnsel doet zich
nu weer voor ten opzichte van het
staatspensioen.
Een redacteur van het „Utrechtsch
Dagblad" had een vraaggesprek met
den heer v. Gijn, den eersten candidaat
van den Vrijheidsbond, waarvan hij
o.m. het volgende vertelt:
De interviewer kwam met een be
zwaard gemoed, hij vroeg hoe het
mogelijk geweest was, dat de Vrij--
heidsbond op het punt van Staats
pensioen zoo zijn eigen beginselen
had verloochend.
Maar de heer Van Gijn aarzelde
niet met zijn antwoord. Hij wees op
de vrijheid in den liberalen kring,
welke vaak groote verschillen van
inzicht medebrengt, maar hij verze
kerde met stelligheid, .ik ben van
premievrij Staatspensioen geen voor
stander. En het zou mij hard ver
wonderen, indien de candidaten, die
na mij komen op de Utrechtsche lijst
speciaal Mevr. Wynaends Francken
en de heer Kettlitz, over deze zaak
niet evenzoo zouden denken als ik."
Dat is toch wel een heel merkwaar
dige tactiek.
Op het stembusprogram wordt pre
mievrij staatspensioen in uitzicht ge
steld.
Maar een der leidende figuren ver
klaart met nadruk dat hij er niet aan
denkt dezen wensch te vervullen en hij
vertelt er meteen bij dat meerdere
candidaten hierin met hem eenstem
mig zijn
Is het wonder dat de kiezers in den
Vrijheidsbond, die zich aan zoo erger
lijk kiezersbedrog schuldig maakt,
niet het minste vertrouwen stellen?
STADSNIEUWS.
Prof. Blok's opvolger.
Naar de „N.R.Ct." meldt, is binnen
kort de benoeming te verwachten van
dr. N. Japikse, leeraar aan een H.B.S.
te 's-Gravenbage, tot opvolger v. Prof.
P. J. Blok als hoogleeraar in de vader-
landsche geschiedenis aan de Univer
siteit alhier.
Prof. Dr. D. A. de Jongf
Hedennacht is op 60-jarigen leeftijd
in het Diaconessenhui9 alhier overle
den Prof. Dr. D. A. de Jong, hooglee
raar in de vergelijkende ziekenkunde
en parasitologie aan de Universiteit
alhier.
Geslaagd, i
.Voor het examen Boekhouden, afge
nomen door het instituut „Mercurius"
te Amsterdam, slaagden Mej. Clara v.
Ronkel en de heeren J. H. Koning H.
P.zn., W. F. Lefeber en D, v. d. Wil
den alhier.
De Leidsche Winkelstand.
Een goed glaasje wijn het vindt
nog altijd in breeden kring daadwer
kelijke waardeering.
Een bewijs daarvoor is de ontwikke
ling van den handel in het kostelijke
natuurproduct die nog geregeld blij
ken van voortgang geeft.
Als was er geen sprake van een
blauwe week of iets dergelijks, is de
zer dagen aan het begin van den Sta
tionsweg een modem ingericht pand
gereed gekomen,,.dat naar het kenne
lijk voornemen der ondernemers ge
heel aan den verkoop van 't kostlik
nat zal worden gewijd.
De bekende Amsterdamschë wijn
handel van de firma Kasper Hid-
dink is het, die hier haar elfde fili
aal gaat vestigen.
Wij hebben aan de geheel gerestau
reerde, en inwendig nieuw ingerichte
zaak een bezoek gebracht, en konden
daarbij niet anders dan prijzen wat
hier binnen korten tijd onder leiding
van de architecten Mugge en v. Kla
veren werd tot stand gebracht.
Niet alledaagsch is zeker de stijl en
vorm van den winkelopstand die hier
uit kostbare en solide materialen ge
bouwd werd. Maar daarom des te be
ter typeerend de bedoeling die zij heeft
en te geschikter om het product zoo
veel mogelijk naar zijn aard te ver
handelen. Te roemen valt vooral de
installatie van de stijlvolle etalages,-
met den modernen onder-bouw, waar
door het mogelijk is een speciale licht
reclame te maken, en bepaalde voor
werpen stofvrij te houden. Een en an
der is keurig afgewerkt. Zoo ook de
ruime doelmatige vitrines, die een
groote verscheidenheid van geestrijk
nat bevatten, waar het behalve een
goede bewaring ook een sprekende ex
positie geniet.
Het interieur dat een mooie karak
teristiek heeft, harmonieert heel goed
en doet den ontwerpers eer aan.
Hedenmorgen, zooals een adverten
tie In het nummer van gisteren meld
de, is de zaak geopend.
Gedistilleerd, wijnen, advocaat, fijne
en dubbele likeuren, limonade-siropen
enz. enz. wachten nog slechts op de
afnemers, die in deze keurig ingerichte
zaak een prettige bediening kunnen
verwachten.
Gistermiddag trof den 19-jarigen
A. Br. werkzaam in de drukkerij der
fa. Sijthoff aan de Doezastraat een
ernstig ongeval. Bij het bedienen van
een papier-snijmachine geraakte een
zijner handen onder het mes, tenge
volge waarvan hij twee vingertoppen
verloor.
Vanmorgen is het 6-jarig zoontje
van de fam. P. aan een groot gevaar
ontkomen. De jongen speelde met
zijn vliegende Hollander in de Sint
Jacobs straat ter hoogte van 'tBirand-
spuithuisje, toen een met een paard
bespannen wagen passeerde. De knaap
kwam te dicht bij het paard, dat
daarop achteruitsloeg en den jongen
tegen den muur van het brandspuit
huisje wierp.
Aanvankelijk werd gedacht dat de
knaap beduidende verwondingen had
waarom de Eerste- Hulpdienst werd
ontboden. Deze kon echter na onder
zoek vaststellen dat behoudens enkele
ontvellingen aan de beenen geen let
sel was toegebracht.
Wel een zeer gelukkige afloop.
Op de Scheepswerf „de Hoop" v.
h. Gebroeders Boot aan den Lage Rijn
dijk had hedenmorgen de leerling-
bankwerker C. Sp„ het ongeluk zijn
rechterarm te breken, doordat hij over
een op het terrein liggend voorwerp
struikelde.
Na door den Eerste Hulpdienst in
het kantoor te zijn verbonden, werd
hij per auto ter verdere behandeling
overgebracht naar het St. Elisabeths-
gesticht.
STATEN-GENERAAL.
Tweede Kamer.
De Tweede Kamer is gisteren met
hare werkzaamheden gereed gekomen,
of liever, zij heeft er 'n einde aan ge
maakt, zoodat nu de politieke heeren
de handen ruim hebben voor de verkie
zingscampagne.
De pensioenwet #voor het spoorweg
personeel werd ondanks de vele amen
dementen van de heeren Wijnkoop en
v. Braambeek, op één ondergeschikt
punt na, ongewijzigd aangenomen. Die
eene wijziging, welke op voorstel vaa
den heer v., Braambeek werd aangeno
men, was dat geen pensioenkorting zal
wordten toegepast bij cumulatie van
pensioen en inkomsten genoten in
dienst van publiekrechtelijke lichamen
Voor de burgerlijke ambtenaren geldt de
dienst bij de spoorwegmaatschappijen
niet als overheidsdienst in geval van
pensioenkorting bij cumulatie van pen
sioen en andere inkomsten uit overheids
dienst; derhalve was er wel iets voor te
zeggen om in het omgekeerde geval ook
geen pensioenkorting toe te passen. Mi
nister van Swaay erkende de billijkheid
van dit voorstel en nam dit amende
ment van den heer v. Braambeek over.
Verder kreeg nog de heer Suring de
toezegging van, den minister, dat hij1
met de directie der Spoorwegen zou
overleggen, of er nog iets zou zijn te
doen voor een uitgesteld pensioen van
hen, die vóór i Juli 1925 met eervol zijn
ontslagen. Hieronder zou dan ook val
len het bij de staking van 1903 ontsla
gen spoorwegpersoneel.
Een ander punt dat nog de aandacht
vroeg, betrof een voorgestelde wijziging
van het reglement van orde.
Na verdediging door den heer Rut
gers wetd het voorstel, dat bedoelt de
instelling van vaste commissies voor
het onderzoeken van wetsontwerpen,
aangenomen.
Het laatste punt dat aan de orde
kwam betrof de subsidie voor de kweek
school voor Voedvrouwen te Heerlen.
Daar ajwijzen/ van de subsidie zou
beteekenen sluiting van deze zeer be
langrijke onderwijsinrichting, terwijl
men toch ook de subsidie niet wilde
toestaan eer het toegezegde rappert van
een ingesteld onderzoek naar het be
heer van die school was ingekomen,
werd met 42 tegen 18 stemmen beslo
ten, de helft van het gevraagde bedrag,
n.l. f40.000 te voteeren.
De Bioscoopwet kwam niet meer in
behandeling; het was reeds te laat ge
worden, en er was nu eenmaal bepaald
dat de Kamer gisteren op reces zou
gaan.
Met een „prettige vacantiel", hun
door den voorzifter toegewenscht, gin
gen de dames en heeren, waarvan meer
deren straks niet zullen terugkeeren,
naar huis.
BINNENLAND.
Arebeidswet en Onderwijswetten.
De Hooge Raad van Arbeid beeit
aan den minister yaa arbeid, handel.
ADVERTENTIE-PRUS
Gewone adrerientiéa per tegel oeat
Ingezonden MededeeHngen, dobbel U/ld.
Bij contract, belangrijke redactie.
Kleine advertentiën bij voornttbetaBng
▼an ten hoogste 30 woorden, usilie il^gt
lijke geplaatst ad 40 cent.
Belangrijkste nieuws in dit Nnnur
ninwan,,.^ a
De Tweede Kamer op reeee.
De opvolger van Prol. Blok.
Pi of. de Jong, hoogleeraar aan de
Universiteit alhier, hedennaoht over-'
leden.
Buitenland.
De Transohe Kamer heelt een me;
titf aangenomen, die de Marokkaan-'
sche politiek der regeerlng goedkeurt,
De Britsohe nota Inzake het veilig-,
heddsverdrag aan Frankrijk overhan.'
digd.
Nanaen over de NoordpooMnebt
van Amundsen.
en nijverheid den volgenden brief ge-[
richt:
De Hooge Raad van Arbeid heeft ia
zijn 9 Mei j.l. gehouden vergadering'
de door uwe Excellentie aan den
Raad voorgelegde vragen betreffende
bet doen aansluiten van de bepalingen
van de Arbeidswet aan die van de on
langs gewijzigde Onderwijswetten be-i
sproken. De raad vond daarbij voor
lichting in een praeadvies van een
daartoe ingestelde bijzondere commis
sie uit zijn midden, waaraan enkele
leden buiten den Raad, deskundigen
op dit gebied, waren toegevoegd. Het
praeadyies van die commissie is als
bijlage bij dit advies gevoegd.
De Raad beeft er zich, na bet prae-
advies te hebben besproken, toe be
paald, omtrent de conclusies, welke de
commissie aan bet slot van baar praa-
advies beeft geformuleerd, uitspraak I
te doen, terwijl aan die conclusies op I
verzoek van een deel van Raad nog
een andere uitspraak van dat deel van
den Raad is toegevoegd. De opvattin
gen van de leden, welke aan die be
spreking hebben deelgenomen, zullen
uwe Excellentie hijken uit de notulen
van de vergadering van den Raad, wel-1
ke bij dit advies worden, overgelegd.
De Raad vereenigt zich nagenoeg
geheel met bet praeadvies der com
missie.-
Vrijwel eenstemmig is de Raad van
oordeel, dat wijziging van artikel 9
van de Arbeidswet niet gewenscht is.
Evenals in de commissie bleek slechts
één lid een andere opvatting toege
daan.
Een meerderheid in den Raad acht
het echter wel gewenscht artiksl 84
van de Arbeidswet in dien zin te ver-
ruimen, dat de daar gegerven uitzon
dering voor ambachtscholen en vak
scholen ook zal gelden voor den ar
beid, welke geregeld in den tweeden
titel van de Nijverheidsonderwijswet
en krachtens andere vormen van vak
opleiding, welke aan bepaalde sociale
en paedagogische eischen voldoen j
Omtrent die eischen werden in de.
vergadering van den Raad in aanslui- i
ting van het praeadvies der oommie-
sie verschillende wenschen uitgespro-
kén. Eenige leden gaven als hun oor-
deel te kennen, dat kinderen beneden
11 jaar ln geen geval, ook niet voor
het ontvangen van een vakopleiding, i
langer dan I' uur in een fabriek of
werkplaats mogen vertoeven en dat
het aanvullend theoretisch onderricht
in de daguren moet worden verstrekt.
Ook spraken eenige leden den wensch
uit, dat het aangaan van leerovereen
komsten ten behoeve van kinderen be
neden 14 jaar slechts sou worden toe
gestaan voor kinderen voor wie geen
gelegenheid is onderwijs te genieten.
Intrekking of wijziging van de w«tf"
van 20 Mei 1922 8tJ>l. no. 300). hou-1
dende goedkeuring van de eonventie L-
van Washington betreffende de vaet- 'j
stelling van den leeftijd, waarop kin
deren mogen worden toegelaten tot
het verrichten van arbeid tn nijver
heidsondernemingen, acht de Raad,
evenmin als de commissie, nooddg. j
Enkele leden maken echter bezwBar
tegen een zoo ruime .opvatting van
het begrip „écoles professionnellee"
als de commissie en de Raad aanbe
velen.
Ten slotte acht een deel van dent
Raad het gewenscht uitdrukkelijk als
zijn oordeel uit te spreken, dat - waar
uit de door de commissie uit den raad
bijeengebrachte gegerven» blijkt, dat er
voldoende schoolruimte voor een 7de
leerjaar aanwezig is. dat over een;
voldoend aantal leerkrachten beschikt -
kat) wonden aa
