CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
bit nummer bestaat uit TWEE Bladen.
EERSTE BLAD.
Belangrijkste nieuws in dit Nummer
JAARGANGDINSDAG 5 MËlT926NUMMER 15C5
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
BUREAUHooigracht 35 - Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936, Postbox 20
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal I 2,50
Per week f 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
Y Vrijheid.
De burgemeester van Zutfen, de
heer Mr. J. Dijckmeester, die
straks ook een zetel in het parlement
hoopt te bemachtigen heeft, naar wij
in de bladen lezen, de Gorsselsche kie
zers ingelicht omtrent den vrijheids
zin der liberalen.
Spr. liet daarbij uitkomen hoezeer hij
gekant was tegen den geest van dwang
die tegenwoordig in ons land zou
leven.
De vrijheid wordt bedreigd en Mr.
Dijckmeester herinnerde o.a. aan de
ontworpen bioscoopwet, de plaatselijke
keuze, de lijkverbranding, de wettelijke
winkelsluiting des avonds en op Zon
dag. Ook provinciale colleges misbrui
ken hun macht. Spr. wees op het door
Ged. Staten van N.-H. niet goedgekeur
de meelbesluit van Amsterdam.
Als voornaamste bezwaar noemde
spr. dat de« geestelijke vrijheid in ge
vaar was. De liberale structuur bij het
hooger gezag gaat ontbreken en men
poogt ons volk aan banden te leggen.
Dat bleek toen de regeering de Kon.
goedkeuring weigerde aan de statuten
van „de Dageraad." Dat komt ook uit
in de zucht van burgemeesters om
censuur uit te oefenen op tocneeluit-
voeringen.
Omtrent de houding van den Vrij
heidsbond tegenover rechts en rood
verklaarde spr. het te bejammeren dat
rechts zich altijd principieel tegenover
hen stelde. Bij rechts heerscht de op
vatting dat elk. die niet rechts stemt,
als paganist moet worden buitenge
sloten. Spr. betreurde dit gemis aan
verdraagzaamheid."
Het is wel merkwaardig een libera-
list wiens geestelijke voorouders op de
meest schandelijke wijze de geestelijke
vrijheid van on9 volk hebben belaagd,
en dat nog wel onder toejuiching van
het tegenwoordige liberalendom op de
ze wijze over de vrijheid te hooren
spreken.
Overigens blijkt uit dit korte ver
slag voldoende wat ons te wachten
staat als de vrijzinnigen het nogeens
voor het zeggen krijgen en gelegenheid
krijgen zich uit te leven.
De boutade over het paganisme zul
len we maar toeschrijven aan de on
ervarenheid en de onwetendheid van
dezen politieken redenaar.
Deden we dat niet, dan zouden we
hier van 't opzettelijk verspreiden van
val9che voorstellingen moeten spreken
STADSNIEUWS.
Kamerkieskring „Ledden."
Het bestuur van den Kamerkies
kring „Leiden", houdt Woensdag 6
Mei a.s. te Den Haag een vergade
ring. In deze- vergadering zullen aan
de orde komen de regeling der propa
ganda en in verband daarmede de
financiën.
Ook vermeldt de agenda, aanvul
ling van de Hoofdlijst in de vacature,
ontstaan door het overlijden van den
heer F. H. de Monté Verloren, die
als no. 6 op de Hoofdlijst stond.
Leidsche Marktkoopiiedenbond „Ons
Belang."
De Leidsche Marktkooplieden, ver-
eenigd in de vereeniging „Ons Belang"
hebben gisteravond op waardige wijze
het 4-jarig bestaan dezer vereeniging
herdacht in een feestvergadering, ge
houden in de groote zaal van „Zo-
merzorg."
De zaal zag er, dank zij de goede
zorgen van het feestcomité, recht fees
telijk uit. Aardige plantengroepen en
guirlandes vulden elkaar aan tot een
prettig geheel dat, gevoegd bij de op
gewekte tonen van het gearrangeerde
strijkje uitstekend harmonieerde met
de feeststemming die er onder de tal
rijke aanwezigen heerschte.
Een eereplaats, een met groen ver
gierde zetel was in de voorste rij ge-
eserveerd voor den heer B. Broers,
'ie in de vorige week zijn zilveren ju-
ileum vierde als haven-rechercheur
i den Markt- en Havendienst.
De vergadering werd geopend door
•n voorzitter, den heer H. Zouten-
ij k, die een hartelijk welkomstwoord
t de vergadering richtte, en zich
arbij in het bijzonder richtte tot den
er Mennes, dir. v. d. Markt- en Ha-
ndienst, tevens beschermheer van
steunfonds, den heer Querido uit
Utrecht, voorzitter der federatie, den
heer v d Veen, dén bekenden monteur
van het electrisch licht op de Markt,
en de heeren Broers, v. d. Horn en v.
d. VQortö havenrechercheurs.
Speciaal de heer Broers werd toege
sproken in verband met zijn jubileum.
Hoewel bij de groote huldiging van de
vorige week de Marktkoopiiedenbond
niet achterbleef, wil spr. van deze
plaats af nogmaals den wensch uitspre
ken dat de heer Broers nog langen tijd
in staat zal worden gesteld, om met
dezelfde oprechtheid, trouw en kame
raadschappelijkheid zijn functie te ver
vullen.
Namens de vrouwen van de markt
kooplieden sloot zich hier Mevrouw
v. Gelde-ren bij aan, die zich in het
bijzonder richtte tot Mevr. Broers, en
haar hartelijke woorden onder dave
rend applaus vergezeld deed gaan van
de aanbieding eener mooie bloemen
hulde.
De voorzitter, zijn openingsrede voort
zettende, releveerde in het kort de be
langrijkste gebeurtenissen uit het 4-
jarig bestaan van „Ons Belang", zooais
de actie voor de verlaging van het
marktgeld, die aanvankelijk met suc
ces werd bekroond. Echter is 't markt
geld nog te hoog, in vergelijking met
andere plaatsen.
Verder memoreerde spr. 't tot stand-
komen der marktverlichting met elec-
triciteit, waarbij met groote erkente
lijkheid werd gewaagd van de groei
ende medewerking der autoriteiten.
Zoo gaven B. en W. ook gelegenheid
om op Hemelvaartsdag een bloempjes
verkoop op straat te houden ten bate
van het steunfonds, dat de bestrijding
van de tuberculose onder de gezinnen
van aangesloten kooplieden bedoelt te
steunen.
Maar ook de led^n zelf, en dat is de
hoofdzaak eigenlijk, toonden voortdu
rend groote activiteit waar het betrof
de belangen hunner organisatie te die
nen. Moge het zoo ook in de toekomst
zijn, besloot spreker, die hierna het
woord gaf aan den eere-voorzitter, den
heer K. Sytsma, die meit applaus
werd begroet.
Spr. gaf een kprte historische schets
van de ontwikkeling van het vereni
gingsleven onder ambachts- en koop
lieden, waarbij hij de nadeelige gevol
gen in het licht steide van een poli
tiek, die uitsluitend op het beginsel
van de macht is gebaseerd.
Komende tot de korte geschiedenis
van „Ons Belang" hier in Leiden, me
moreerde spreker de tegenwerking
waaraan de marktkooplieden hebben
blootgestaan, waar hun optreden een
gevaar werd geacht voor den midden
stand, wat, naar spr. en de heer Wit-
mans hebben betoogd, toch een ver
keerd begrip is. Gelukkig hebben de
marktkooplieden, na eenige malen her
en derwaarts verdreven te zijn, weer
de beschikking gekregen over hun
oude mooie marktterrein, dank zij de
voortdurende actie, waarmede spr. hen
nog op dit oogenblik wil feliciteeren.
Bchter schuilt niet alleen hierin de
beteekenis van het organiseeren.
Misschien evenveel ligt dit in den
verheffenden, beschavenden zedelijken
invloed die er van een goed organisa
tieleven uitgaat, en waarvan Ons Be
lang naar spr. uit zijn ervaring kon
zeggen, zelf het bewijs levert. Wat spr.
echter gaarne zou willen is de vereeni
ging van alle marktkooplieden in één
organisatie, wat mogelijk zou zijn door
zich op een zuiver neutraal stand
punt te plaatsen.
Spr. besluit met den wensch dat de
marktkoopliedenorganisatie tot groo-
ten bloei zal -komen, niet slechts voor
haar eigen leden,.maar ook in het be
lang van de maatschappij in haar ge
heel.
Het woord was vervolgens aan den
voorzitter van den landelijken Bond,
den heer M. de G o e j e, die in gees
tige marktkoopliedentermen het goed
recht van de marktkooplieden verde
digde en den wensch uitsprak, dat ook
deze afdeeling die verrassende blijken
van activiteit geeft, zal medewerken
aan een groote demonstratie van een
heid en samenwerking, teneinde het
bestaan van den marktkoopman meer
zekerheid te geven.
Nadat ook op deze speech een krach
tig applaus was gevolgd, dankte de
voorzitter de beide sprekers, zoowel
voor hetgeen zij thans hebben gespro
ken als voor het vele dat zij in ande
ren vorm voor de marktkooplieden heb
ben gedaan.
Hierna werd een tooncelstukje opge
voerd: „Moeten wij helpen?" ten bate
van het steunfonds, dat op waar ".ijk
verdienstelijke wijze de beteekenis van
de bestrijding der T. b. c. in beeld
bracht. De opvoering werd direct ge
volgd door een flinke collecte voor het
fonds, en een huldiging van den au
teur, den heer H. Zoutendijk, wien een
bloemenhulde werd gebracht, waarin
hij echter zijn mede-spelers, Mej. La-
get—Nieboer en de heeren C. J. v. d.
Wilk, H. de Water en vooral den heer
Blaser, die de hoofdrol vervulde, liet
deelen.
De heer B. Broer s* nam nog even
het woord, om te danken voor de
warme belangstelling die ook de markt
kooplieden bij zijn jubileum toonden.
Spr. eindigde met den wensch dat er
nog lang aangenaam zou worden sa
mengewerkt.
Een paar aardige voordrachten en
duetten besloten het officieele program
ma, waarvan de uitvoering werd ge
volgd door een gezellig samenzijn, dat
nog lang duurde.
Ons Belang heeft haar 4-jarig bestaan
met luister gevierd, wat naast de goe
de voorbereiding te danken was aan
de massale opkomst.
Ned. Ver. van Chr. K. en H.-bedienden.
De afdeeling „Leiden en Omstreken"
van de Ned Ver. van Chr. Kantoor- en
Handelsbedienden heeft gisteravond 'n
vergadering in „Prediker" gehouden,
waar twee hoofdbestuurders, de hee
ren G. Baas Kzn. en J. N a u t a van
Amsterdam, resp. voorzitter en secre
taris der landelijke vereeniging, het
woord gevoerd hebben.
Zij wezen op de maatschappelijke be
teekenis van den kantoorbedienden
stand in het algemeen en van de r .?p
christelijk-georganiseerden in het bij
zonder.
De beteekenis van de administratie
in het huidig productieproces wordt in
onzen tijd hoe langs zoo meer beseft
en het komt er nu maar op aan, dat
deze waardeering ook tot uiting komt
in het vaststellen van loon en arbeids
voorwaarden der bedienden. Helaas is
het nog maar al te vaak zoo, dat de
bedienden daarover geen medezeggen
schap hebben, doch alles door den pa
troon wordt uitgemaakt. En dan wordt
het loon der bedienden» slechts be
schouwd als een post op de onkosten-
rekening van het bedrijf, die men
uiteraard zoo laag mogelijk moet trach
ten te maken.
Daar komt nog bij de algeheele be-
staansonzekerheid der bedienden, even
als van de meeste groepen der overige
arbeiders. Zij worden ontslagen, soms
in massa, en hebben daar niets over
te zeggen. Gelukkig is er eenige ver
betering gekomen door het optreden
der organisaties. Ook der christelijke
organisatie van Kantoor- en Handels
bedienden.
Er wordt reeds door vele patroons
(hoewel nog veel te weinig) met de
organisaties rekening gehouden.
En ook de regeering, wanneer zij so
ciale wetten maakt, vraagt het advies
der betrokken vakorganisaties, iets
waar 'n jaar of 30 geleden nog geen
sprake van was.
Toch moet helaas geconstateerd
worden dat 't Werktijdenbesluit 1919
nog steeds voor de bedienden niet
geldt. Dit komt door de lauwe hou
ding der bedienden. Waren de bedien
den beter georganiseerd, dan zou niet
slechts de achturendag reeds voor hen
gelden, doch dan zou ook de invloed
der organisatie bij de patroons veel
grooter zijn en zouden we dichter zijn
bij het ideaal, dat de arbeider een loon
ontvangt, waai' hij met God en met
eere van kan rondkomen en waarmede
hij in het onderhoud kan voorzien van
zich en zijn gezin.
Aan de discussie over het door de
heeren Baas en Nauta gesprokene na
men meerderen der aanwezige leden
deel, waarna besloten werd een krach
tige propaganda-actie voor 'de Ver
eeniging te gaan voeren, teneinde door
het winnen van nieuwe leden de po
sitie der organisatie te versterken en
adus mede te werken aan de verhef
fing van den bediendenstand.
De heer Nauta sloot de geanimeerde
vergadering met dankzegging.
De electrische tram Den Haag-Leiden.
De directie der H.T.M. heeft verzocht
aan den minister van Waterstaat om
op 16 Mei e.k. het baanvak Haags-.'u
Schouw—Leiden open te stellen, zoo
dat dan de 'geheels lijn Den Haag
Leiden in exploitatie komt.
Het ligt in de bedoeling een kwar
tier tl lei i:t in te lesten cp werkdag:-.'
van 't middags 'i2.5 af, op Zon- en feest
dagen van 's morgens 10.5 af tot des
avonds 8.35.
Op Zon- en feestdagen wordt gedu
rende het drukste deel van den dag
een 76min. dienst ingelegd tot Den
Deijl.
Wijdingssamenkomst.
Dinsdag 19 Mei a.s. zal onder leiding
van Ds. J. Riemens een wijdingsbij
eenkomst (zangdienst) plaats vinden in
de Hoogl. kerk. De toegang is vrij.
Aan den uitgang wordt een collecte
gehouden ten bate van de zending
Medewerkenden zijn: Kerkkoor „Ex
Animo", dirigent W. T. Kools, de heer
Tr. Kriek, cello en de heer Koole, orgel.
Ambtsaanvaarding Dr. Crommelin.
De heer Dr. C. A. Crommelin, be
noemd lector in de natuurkunde aan
de Rijksuniversiteit alhier, stelt zich
voor zijn ambt te aanvaarden op
Dinsdag 12 Mei a.s. 's middags te 3
uur in het Klein-auditorium der Uni
versiteit met een intreerede.
Bezoek van Engalsche geleerden.
•Vanwege de Koninklijke Akademis
van Wetenschappen zullen dit jaar in
samenwerking met de University of
Londen weer eenige lezingen van En-
gelsche geleerden in ons land worden
gehouden.
Prof. dr. Gordon Holmes, M.D.,
T.R.S., hoogleeraar in de genees
kunde aan de University of Londen,
zal vanavond S uur in de collegezaal
van het Acad. Ziekenhuis alhier en
Donderdag 7 Mei des voormiddags
4 uur in de collegekamer van prof.
Brouwer in het Binnengasthuis te
'Amsterdam, een voordracht houden
over de Question of Cerebellas loca
lisation in man. Deze lezing is de
eerste der wetenschappelijke voor
drachten, welke door Engelsche ge
leerden in Nederland zullen worden
gehouden, volgens het door de Uni
versity of Londen en de Kon. Aka«
demie van Wetenschappen te Am
sterdam voor dit jaar uitgewerkt plan.
Nog een voordracht zal in dit jaar
volgen, waaromtrent t. z. t. de naders
bijzonderheden zullen worden bekend
gemaakt.
Belangstellenden hebben tot deze
voordrachten toegang.
Het cryogeen-labaratorlum
In het laboratorium van prof. de
Haas heeft in de afgeloopen week
prof. Becquerel uit Parijs met mede
werking van genoemden hoogleeraar
een begin gemaakt met de voortzet
ting der onderzoekingen over de ab-
sorptiebanden bij lagere temperatu
ren, in het bijzonder van die der Ver
bindingen van zeldzame aarden enz.
welke hij vroeger hier met prof." Ka-
merlingh Onnes is begonnen.
Tegelijkertijd heeft dr. Jackson, ex
hibition-scholar aan de Royal Uni
versity te Londen, eveneens met me
dewerking van órof. de Haas, in diens
laboratorium dj metingc over para-
rhagnetisme bij lagere temperaturen,
waaraan hij hier in 1922 kwam deel
nemen en waarop hij hier in 1923
is gepromoveerd, weder opgevat.
Gelijk men zich herinneren zal, is
bij het emeritaat van prof. Kamer-
lingh Onnes de directie van het na
tuurkundig laboratorium overgegaan
aan de hoogleeraren Keesom en de
jHaas, die ieder over een der twee
gelijkwaardigcafdeelingen, waarin het
toen gesplitst is, zelfstandig het be
heer voeren. Dit geschiedde in ver
band met de uitbreiding van het la
boratorium en de verdere uitrusting
ervan tot een voor cryogeen werk
gespecialiseerd laboratorium door de
schenking van de Rockefeller Inter
nationaal Education Board gelijken
tred hield.
De eene afdeeling van het op de
aangegeven wijze gedupliceerde cryo-
gene laboratorium van prof. Keesom
is meer bepaaldelijk bestemd voor de
physica der molequlen en der kernen,
de andere, die van prof. de Haas
voor de physica der electronen en
van het vacuum. Beide afdeelingen
werken in harmonisch verband.
Prof. Kamerlingh Onnes zet zijn on
derzoek met vloeibaar helium in beide
afdeelingen \oort, waarbij hij met de
beide genoemde hcogleeraren samen
werkt.
BINNENLAND.
DE CRISIS IN DE COMMUNISTISCHE
PARTIJ.
Het partijleslaar treedt af.
„Do T.lLun:" bevat de volgende n.e-
dcdeeling vaa het partijbestuur:
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 221/» cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarieL
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dege
lijks geplaatst ad 40 cent.
Binnenland
De begralenis van het Tweede Ka
merlid De Monté verLoren.
Het voornemen bestaat, duizend
Drentsche arbeidersgezinnen naar En
schedé over te plaatsec.
De moeilijkheden in de Communis
tische Partij. Het partijbestuur treedt
af.
Buitenland.
Gisteren is ie Genève de volkenbond»
conferentie inzake den handel in wa
penen geopend.
De Fransche Ministerraad heeft den
Jeanne d' Are optocht op 10 Mei a.s,
verboden.
Te Parijs is een algemeens verkeers-
staking uitgebroken.
Bij een godsdienstdrama in Syrië zijn
twee gezinnen verbrand.
„Het partijbestuur vegaderde Zater
dagavond, behandelde het rapport van
de delegatie naar Moskou en de inge
komen resolutie en besloot daarom
trent het volgende telegram naar Mos
kou te zenden:
Partijbestuur C.P.H. brief Execu
tieve ontvangen, is met uitzondering
minderheid, met partij-delegatie van
oordeel, dat drie organisatorische
maatregelen onuitvoerbaar zijn, wijl
fractievorming daardoor wordt gesta
biliseerd. P. B. stelt daarom partijbe
stuursfuncties ter beschikking, op z'n
post blijvend tot en op congres.
Dit telegram is verzonden.
De drie organisatorische maatrege
len, dcor het partijbestuur bedoeld,
zijn dezelfde waaromtrent de partij-
delegatie reeds te Moskou uitdrukke
lijk haar voorbehoud maakte, teweten
de punten betreffende de Kamerfractie,
het partij-secretariaat en de redactie.
Het partijbestuur altijd de min
derheid uitgezonderd was namelijk
van oordeel dat door deze drie gefor
muleerde maatregelen de fractie-vor
ming in de partij, in plaats van voor
goed onderdrukt, juist bestendigd
werd.
Het partijbestuur heeft legen die maat
regelen ook nog andere belangrijke be
zwaren zoowel van politieken als van
organisatorischen aard, o.a. dat zij de
eigenlijke politiek van de Communis
tische internationale in verhand met
de houding van sommige leidende par-
tijgenootëïi in het N.A.S. eer zullen on
dermijnen dan ondersteunen. Maar in
de woorden „bestendiging (stabiliteit)
der fractie-vorming" fractievorming
die toch feitelijk hoofdzakelijk tegen
de doorvoering der Internationale vak-
bewegingspolitiek van Comintern in
Hollarïd gericht is meent het partij
bestuur zijn' bezwaren tegen het drie
tal organisatorische maatregelen, po
litiek en organisatorisch, het best te
zamen gevat.
Wat de politiek van de Communisti
sche Internationale aangaat, zoowel
voorzoover die op de Wereldcongres
sen als in de Executieve, de uitgebrei
de executieve en in de brieven der
Executieve speciaal aan de Holland-
sche partij ook in de resolutie
is aangegeven, staat het partijbestuur
zonder eenig voorbehoud op het daarin
aangewezen standpunt, zoowel wat de
algemeene als speciaal wat de vakbe-
wegingspolitiek betrcit.
Wat de kritiek betreft, in de resolu
tie uitgebracht, erkent het parijbestuur
derhalve, dat er in den grondslag de
zer kritiek, dat wil zoggen in de door
de communistische Internationale van
al zijn deelen verlangde politiek en
organisatie, geen verschil hoegenaamd
bestaat tusschen Comintern en de lei
ding der C.P.H.
En al is het partijbestuur van mee
ning, dat desondanks de uitgebrachte
kritiek zelve niet volkomen te recht
vaardigen is, toch wil het partijbestuur
evenals de partijdelegatie te Moskou
reeds deed, uitdrukkelijk verklagen,
dat het met de geoefende kritiek zon
der eenig voorbehoud rekening zal
houden.
Enkel dus en uitsluitend ten opzichte
van het drietal organisatorische mar.
regelen moest het partijbestuur or
aangegeven gronden zijn uitdrukkelijk
voorbehoud maken; maar dit voorbe
houd der onuitvoerbaarheid verplicht
