CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN 6 e JAArGAWO'TOWWfc'TratngiSS fHOTEBlSS* NIEUWE LEIDSCHE COURANT BUREAU: Hooigracht 35 Leiden Tel. 1278, Postgiro 58936, Postbox 20 ABONNEMENTSPRIJS In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal 2.50 Per week 0.19 Franco per post per kwartaal f 2.90 V Ontwapening. Een Russisch blad vertelt, naar wij in de N. Pr. Gr. Crt lezen, dat men in Rusland thans met kracht bezig is leger. Het wordt steeds sterker ge maakt. Bijzondere aandacht wordt gegeven aan de vervaardiging van giftige gas sen. En men vertelt nu,, dat de bolsje- wiki een gas hebben uitgevonden, dat door alles heen gaat, ook door de gas maskers, en dat een verlamming te voorschijn brengt, waarop de dood aanstonds volgt. Men wil nu de bom men en de kanonskogels met dit gas vullen en is dan zeker van een schrik kelijke uitwerking. Volgens de redeneering van Prof. van Embden en andere ontwapenaars is dit een bewijs te meer voor de alge- meene ontwapening, daar verdediging tegen zulke gassen toch niet wel mo gelijk is. Men gevoelt waar dit heen gaat. De •westersche volken ontwapenen. En daarmee zetten ze de deur open voor de bolsjewiki en andere revolu tionairen die ook hier dan naar harte lust kunnen rooven en plunderen en evenals dat in Rusland gedaan wordt, onzen vaderlandschen bodem kunnen drenken met het bloed der burgers. Om ontwapening roept men en men schijnt niet te begrijpen dat eenzijdige nationale ontwapening tot de schrikke- lijkste ellende moet voeren. STADSNIEUWS. Dc Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde in de XVIÏIde eeuw. In de Vrijdagavond gehouden ver gadering van de Maatschappij voor Nederlandsche Letterkunde, heeft Dr. J. L. Walch de beteekems der Maat schappij in de achttiende eeuw in het licht gesteld. Spr. begon met te wijzen op het eigen aardig „gewricht" dat het derde kwart van de XVIIIde eeuw voor onze West Europeesche beschaving beteekent. Een eigenaardige keering heeft dan plaats: het classicisme dat tot dien de grootste beteekenis had, valt neer, althans als artistieke vorm. 't Wordt teruggedron gen binnen 't terrein der wetenschap al zien wij het nog geruimen tijd bewe gen op het grensgebied der dilettanti sche genootschappelijke dichtkunde. In de kunst wint de verlichting (burger lijke gedachte, burgerlijke moraal) veld. Spr. wilde thans trachten een ant woord te geven op de vraag, hoe de in 1766 opgerichte Maatschappij der Ned. Letterkunde in de eerste dertig jaren van haar bestaan tegenover oud en nieuw stond. Hij wijst op hetgeen Berg man in zijn bij 't eerste eeuwfeest der Maatschappij opgestelde Gedenkschrift omtrent haar oorsprong vertelt en op de verbetering en uitbreiding hiervan door prof. Blok gegeven in de toespraak waarmee hij in 1890 de jaarvergade ring opende; voorts op de belangrijke gegevens omtrent deze jonge Maatschap pij en vooral omtrent een harer voor naamste oprichters Frans van Lelyveld in het proefschrift van dr. Wille over Van Goens. De 95ste vergadering van het verloo- pen studentengezelschap Minima Cres- FEUILLETON. De Loods van Zwaankreek. Een verhaal uit het verre Westen. 34) HOOFDSTUK XIV. Een drukke vergadering. De Loods had zijn hart gezet op het bouwen van een kerk in het district Zwaankreek, gedeeltelijk uit de alles zins natuurlijke begeerte om zijn zegel te drukken op deze landstreek, maar bovenal, omdat hij de meening was toegedaan, dat een gemeente* zal zij niet verloopen, evenals ieder menech, een tehuis moet bezitten. Den geheelen volgenden zomer stelde hij ons dit doel voor oogen en trachtte ons duidelijk te maken, dat het niet aileon een hoogst belangrijke zaak gold maar ook eene, die zeer goed tot stand te brengen was. Onder zijn gemeente leden werden echter slechts weinigen jevonden, die in zijn zienswijze deel den. Vrouw Muizert behoorde tot die wei- i- gon en zij was lang niet te versma den, maar haar invloed werd geneutra liseerd van haar echtgenoot. Hij had cent beduidde eenigszins een hernieu wing van dat dispuut, maar het kreeg- nu grooter beteekenis. Het was nu ook niet meer een gezelschap van studen ten; en men heeft van den aanvang af vooral op raad van Van Goens getracht de mannen van gezag en aanzien als lid te krijgen, voor al op Leidsche professoren' was men, als uit een voor hen gemaakte uitzonderingsbepaling blijkt, bijzonder gesteld Dit streven naar verband met de Leidsche Uni versiteit zal van bijzondere beteekenis blijken voor, het karakter der Maat schappij. Ook anderszins blijkt het stre ven om de jonge instelling „recht acht baar" te maken o.a. uit de vele moede die men deed, om den erfstadhouder er voor te winnen. Wat was nu het karakter der Maat schappij? vroeg spr. Hij betoogde, dat de critische geest, in vroeger werk van Van Lelyveld en Van Goens blijkend niet geïdentificeerd mag worden met den geest der Maatschappij. Van Goens heeft zich zeer weinig met haar inge laten, weldra zich heelemaal niet meer met haar bemoeid. Van Lelyveld was niet iemand van zoodanige kennis en talent dat hij de jonge instelling met kracht in de nieuwe richting had kun nen sturen. Ook de eerste voorzitter, de latere patriot Kreet, deed in dazen niet veel; hij hield zich spoedig ui'.slui tend met rechtsstudie en staatkunde Ibezig. De 'vele geleerde mannen, die lid waren, hebben wel het aanzien der Maatschappij vergroot maar weinig aan haar arbeid deelgenomen. Spr. wijst op de oud-XVIIIe eeuw- sche onbelangrijkheid der vergaderin gen en dichtgenootschappelijke onder linge vergoding, die men daar ook nog in practijk bracht en besprak de zeven in de XVIIIe eeuw verschenen deelen Wenken". Zijn conclusie was, dat de Maatschappij kwalijk een reactie tegen de oude dichtgenootschappen kan worden genoemd. Al is er verdien stelijk detailwerk op oudheidkundig en taalhistorisch gebied onder haar producten en al vindt men in de aesthetisch-critische en litterair-histo- rische verhandelingen wol enkele be wijzen dat de nieuwe geest ook de Maatschappij heeft aangeraakt, er is hier meer van Huydecoper's dan van Lambert ten Kate's gee9t; na de „Bij dragen" en de „Nieuwe Bijdragen" is dit werk geen vooruitgang. Toch heeft de Maatschappij een eigenaardige beteekenis. Zij vertegen woordigt als het eerste XVHIe eeuw- sche letterkundig genootschap dat waarlijk naast en tevens in nauw verband met de Uuiversileit staat, het groeiend besef van de beteekenis der moedertaal in de eigenlijke letter kunde al9 object van wetenschappelijke studie. Dat in het laatst der eeuw tot de stichting van een leerstoel voor Neder landsche Letteren en Geschiedenis wordt besloten aldus eindigde spr. moet men toeschrijven aan de over tuigingen die zich in de Maatschappij der Nederlandsche Letteren hadden ge concentreerd en versterkt. De studenten en de Volkenbond, Sinds eenigen tijd bestaan hier te lande plannen tot oprichting van een nog nooit in zijn leven gehoor gege ven aan een opwelling. Ieder besluit was de uitkomst van eindeloos wikken en wegen, en elke daad van gewicht moest herhaaldelijk van alle kanten bekeken worden. Een eerlijk man was hij ongetwijfeld, 9treng godsdienstig, en een groot bewonderaar van den Lood9, in den grond warmhartig ge noeg, maar langzaam, akelig lang zaam. „Mijn Robbie heeft een goed hart", zei zijn vrouw tegen den Loods, die zich knorrig en verdrietig maakte over het tegenwerken van zijn plannen, „maar hij is erg voorzichtig. Wacht uw tijd maar af; hij zal eindelijk wel toa- gevcn." „Onderwijl gaat de zomer voorbij zonder dat wij iets verder komen", klaagde de Loods terneergeslagen en ongeduldig. Intuschen werd een vergadering be legd, de wenschelijkheid van den bouw eener kerk te bespreken. Opge komen waren vijf mannen en drie wrou wen, die eenparig besloten dat men op bet oogenblik niets kon doen. Robbie Muizert gaf den doorslag, al had hij zijn mond niet opengedaan en alleen maar wat zitten brommen, vertelde de Loods mij later bitter teleurgesteld. Nederlandsche studentenvereeniging voor den Volkenbond, welke plannen echter voorloopig zijn afgestuit op een ontbreken van plaatselijke organisa ties. Met dit doel werd te Leiden een comité gevormd, bestaande uit verte genwoordigers van verschillende stu dentenorganisaties, ten einde een on derzoek in te stellen naar de moge lijkheid en wenschelijkheid van de op richting van een Leidsche afdeeling. De commissie was eenstemmig van oordeel, dat daartoe moest worden overgegaan en heeft dan ook tot de op richting van een Leidsche studenten vereeniging voor den Volkenbond be sloten. Zweminrichting „De Zijl." De Gemeentelijke bronwaterzwemin richting „De Zijl" is met ingang van 1 Mei J.l. weer voor het publiek open gesteld. De mooie inrichting beeft gedurende den tijd van het vorig seizoen dat zij geopend was wel bewezen aan de ei- schen van het „zwemmend" publiek te voldoen. Er werd een druk gebruik ge maakt en de lof, bij de eerste offici- eele opening aan haar hoedanigheden gewijd, bleek niet misplaatst. Maar het bestuur van de beheerende vereeniging bleef actief en waar het dingen aantrof die vroegen om aanvul ling', werd onverwijld tot verbetering besloten. Om deze aan te brengen, werd na tuurlijk de stille rusttijd van het win terseizoen gebruikt, zoodat, nu de zoele voorjaarswind het water eiken dag meer op temperatuur gaat brengen, al les weer gereed staat om de talrijke beoefenaars van de zwemsport t: nt- vangen. Bij een bezoek aan de inrichting von den wij alles paraat; het personeel dat voor het grootste deel al in dienst is liet ons verschillende aanvullingen zien. Zoo is er in de damesafdeeling veel verbeterd doordat de uit latwerk op getrokken droogloods, welke het zwem bad aan de wegzijde van de omgeving scheidt, ondoorzichtig is gemaakt, zoo dat men nu geheel vrij is van onge- wenschte belangstelling. Verder werd hier een nieuwe loop plank geconstrueerd, nevens eenige grijplatten langs de oevers, terwijl ook een reddingslijn werd -aangebracht, cn een speciale inrichting werd gemaakt, voor het uitspoelen van het badgoed, wat voorheen nogal eens in het zwem bad gebeurde. Dezelfde verbeteringen werden ook aangebracht in de heeren-afdeeling, waar bovendien nog een extra spring- vlonder werd bijgebouwd, ter aanvul ling van de bestaande springplanken. In beide afdeelingen, zoowel in die voor de dames als die voor de heeren is een toestel aanwezig om te leeren zwemmen met gebruikmaking van zwemgordels en onder deskundig toe zicht. Het onderricht i9 geheel gratis, zoodat ook in dit opzicht aan velen wordt tegemoetgekomen. Waar ook de toegangsprijs in het ge heel door den gemeenteraad heel bil lijk werd geregeld, (gelijk men weet bedraagt deze voor een seizoen-abon nement f3.50, voor een voormiddagbad 0.10 en namiddagbad f0.03) kan vvor- Willemsen, de nieuwe tokohouder, pas in het district gevestigd, had zich tot woordvoerder opgeworpen, en hoewel niemand zijn lange redeneeringen aan dachtig volgde, waren zijn hoorders toch een en al gehoor, wanneer hij de onuitgesproken meening van den zwij genden koppigen Schot weergaf, die er stil bij zatj alleen maar nu en dan een toestemmend gebrom deed liooren, zoo veelzeggend en afdoend, dat iedereen begreep, wat hij wilde en alle tegen spraak liet varen. Het schoolgebouw kon voorloopig dienst blijven doen, een kerk was niet noodig. De gemeen te was te klein en te arm en alles ging immers geregeld zijn gang onder de goede leiding van den tegenwoordigen leeraar, Dit waren de argumenten, die afdoend en onwederlegbaar verklaard werden. 'tWas een harde slag voor den Loods, die van een kerk droomde, en noch vrouw Muizerts hoofdschudden over haar mans langzaamheid van lie- grip, noch haar beloften, dat zij hem wel tot rede zou weten te brengen, konden hem troosten of opbeuren. In dezen gemoedstoestand vergezelde hij mij naar de hoeve van den Voor trekker, cm on;.- wekeiijksch bezoek te brengen aan ens vriendinnetje. De den geconstateerd dat voor ieder thans de gelegenheid openstaat om van de nuttige en goed geoutilleerde inrich ting gebruik te maken. Vermist, Sedert 19 Januari j.l. is teBonn ver mist de Duitscher Otto Lorenz, gebo ren te Saarbrücken, 14 Maart 1905, jur. student. Het is mogelijk, dat hij in de vier den Rijn hij Bonn door geweldple ging is verdronken. Hij is ong. 1.65 M. lang heeft schraal mager glad gelaat, dik donkerblond haar, blauwe oogen, goed verzorgde handen, rechte schei ding in het haar, statigen gang; was gekleed met zwartgrijze kleeding, hoo- ge rijgschoenen, droeg een studenten band en bierstrook in de kleuren zwart, rood en goudi, een gouden ring met amethist steen en was in het bezit van een zilveren horloge, een rood lederen portefeuille, een notitieboekje van de firma Knauer, zakmes en huissleutel. De Commissaris van Politie der ge meente Nijmegen verzoekt te worden bekend gemaakt met de tegenwoordige verblijfplaats van Lorenz voornoemd of hij vinding van zijn lijk, of, indien reeds gevonden .bericht. De heer A. Oenstra, commissie- bediende op de studenten-sociëteit Mi nerva, onder de studenten bekend als Arie, heeft onder vele blijken van belangstelling zijn 35-jarige werkzaam heid in dienst van het Leidsch Stu dentencorps herdacht. Met het oog op dit jubileum woei van de sociëteit „Mi nerva" de vlag, en heeft het kroegbe- stuur hem te zijnen huize in de Groen- hovenstraat, waar hij receptie hield, onder aanbieding van een stoffelijk huldeblijk gelukgewenscht. Het bestuur van de Leidsche gym nastiek- en schermvereeniging Pro Pa- tria heeft zich als volgt gewijzigd: C. P. van der Feltz, praeses; A. H. Phi- lipse, ab-actis; J. Zaaijer, quaestor; F. H. Losecaat Vermeer en Aug. Philips, commissarissen. In de Stedelijke Werkinrichting zijn de afgeloopen week opgenomen 200 volwassenen en 6 kinderen. Totaal 206 personen. BINNENLAND. Begrafenis Louis Bouwmeester. Onder buitengewoon groote belang stelling is Zaterdag ter aarde besteld het stoffelijk overschot van den heer Louis Bouwmeester. Te elf uur werd van den Schouw burg de rouwstoet opgesteld Deze werd geopend door een tweetal open landau- wers met bloemen en kransen. Daar achter plaatste zich de deputatie van de Tooneelschool, gevolgd door den lijkwagen. Achter den lijkwagen sloten zich aan nog een drietal rijtuigen met bloemstukken, vervolgens een groot aantal tooneelkunstenaaidie te voet in den stoet meeliepen, een tiental rij tuigen voor de leden v. den rouwstoet en voorts een groot aantal rijtuigen en auto's van particulieren en corporaties. Toen het stoffelijk overschot uit den Stadsschouwburg werd uitgedragen en in den lijkwagen werd geplaatst, speelde het Politiemuziekgezelschap, dat op het balcon van den schouwburg Loods had zich in deze dagen van spanning aangewend opvroolijking te zoeken in die ziekenkamer, en zelden werd hij teleurgesteld. Zij was zoo aar dig, zoo moedig, zoo levendig, dat alle somberheid in haar tegenwoordigheid optrok al9 mist voor de zonnestralen, alle ongeduld met beschaamdheid plaats maakte voor tevredenheid. Gwens blijmoedig gezichtje en haar hartelijk welkom deden ook ditmaal den Loods wel veel goedb maar hij kon de geleden nederlaag niet vergeten, en zulk 'n nederlaag was voor iemand van zijn karakter erger dan pijn. Niet dat hij zich gewonnen gaf aan teleur stelling of somberheid, daarvoor was hij te flink, maar Gwen voelde dat er iets aan haperde en hij met moeite het gesprek gaande hield. Zij liet zich niet uit het hoofd praten, dat hij ziek was. Ten slotte heriep zij zich op mij. „Neen, hij is niet ziek. 't Is alleen maar 't gezeur over zijn kerk", zei ik, en begon haai* een verslag te geven van Muizerts zwijgenden, sterken tegen stand en hoe hij het plan van den Loods had doen schipbreuk lijden. Hoe leelijk!" riep Gwen verontwaar digd. „Wat moet hij een slecht mensch zijn!" De Lcods glimlachte. „Neen, waarlijk ADVERTENTIE-PRIJS Gewone advertentiën per regel 221/» cent Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarieL Bij contract, belangrijke reductie. Kleine advertentiën bij vooruitbetaling van ten hoogste 30 woorden, worden dage* lijks geplaatst ad 40 cent was opgesteld, een Andante Funèbre, gevolgd door en Treurmarsch. Voordat de stoet zich in beweging zette plaatsten zich links en rechts van den lijkwagen twee mannelijke en twee vrouwelijke bekende tooneelspelers als slippendragers en aan iedere zijde zes jongere tooneelkunstenaars als dragers De stoet kwam na één uur op de be graafplaats „Zorgvlied" aan, waar we derom talrijke personen aanwezig wa ren. Nadat in de kapel de kerkelijke handeling was verricht, werd de baar gedragen naai' de geopende groeve op 't niet Roomsche gedeelte van het kerk hof, waar de beaarding plaats had, verricht door den Eerw. Heer J. C. Ver- brock. Pastoor der Parochie van de Hei lige Rozenkans. Een koor van Amster dammers zong Handel's „Ecce quomo- do moritur." De rij der sprekers werd geopend door den vertegenwoordiger van den Minis ter van Onderwijs, Kunsten en Weten- schappen Jhr. Mr. C. F. Feith, Secre- s. taris-Generaal bij het Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen die o.m. herinnerde aan den onlang? overleden tooneelschrijver Heijermans. Spr. noemde Bouwmeester een der grootste kunstenaars van ons volk, die zestig jaren geschitterd heeft als een ster van de eerste grootte aan het too- neel-finnament. Hoe heugt het mij, dat wijy aldus spr. als aankomende jongelingen destijds ter neder zaten in den schouwburg, ademloos, gegrepen tot in de ziel door zijn machtige vertolking van de groote tooneelfiguren uit de werken van So phocles, Vondel, Molière en bovenal Shakespeare. En toch, hoe dicht ligt het aan den anderen kant achter ons, dat wij, wederom diep ontroerd, huis waarts keerden na genoten te hebben van de ontzaglijke uitbeelding, (velke deze toen hijkans tachtigjarige grijs aard van zijn Shylockcreatie gaf- W-el heeft deze kunstenaar gespro ten uit een geslacht, dat zooveel arties ten van naam aan ons vaderlandsch tooneel schonk, maar zelf wel de groot ste van allen gewoekerd met de hem geschonken talenten, zoolang God hem de kracht tot arbeiden liet. En nu hij op „s werelds schouwtooneel" zijn le- vensrol heeft uitgespeeld en nu na sta gen arbeid voor hem de eeuwige rust is gekomen, nu is het voor mij, als ver tegenwoordiger van den Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, een droeve, maar tevens onafwijsbare plicht, hem nog weer eens te huldigen en een woord van eerbiedigen dank te spreken voor al hetgeen hij bijdroeg tot veredeling van den smaak van ons volk en tot verbreiding van 't schoone cn kunstzinnige in 0113 midden, het geen mede zulk een heilzaam tegen wicht kan vormen in deze veelal zoo materialistische wereld. Hierna sprak de heer F. M. \V i b a u t Wethouder voor de Kunstzaken te Am sterdam, die er op wees, dat men in Nederland een groot tooneelschrijver of een groot tooneelspeler zijn kan, zonder gewaardeerd te worden. Met Bouwmeester wordt dit niet zoo. Breed stond spr. stil hij Bouwmeester's too- neelspel, dat geniaal was, omdat hij het dicpmenschelijke uit zijn rol naar voren bracht, dat het den toeschou- niet. Ik ken hier niemand, die hem overtreft, n^aar ik wou, dat hij iets zei of deed. Ik wou dat hij boos werd, desnoods woedend tegen mij uitviel. Dat zou ik beter kunnen verdragen." Gwen keek hem aan, alsof zij er niets van begreep. „Ziet ge, hij zit op zoo'n vergadering plechtig te zwijgen en zet zoo'n diep zinnig wijs gezicht, dat de meeste men- schen een gevoel hebben, alsof zij zich dwaas aanstellen met een woordje mee! te spreken. De gedachte alleen, dat een van de anderen handelend zou optre den, schijnt tegenover zijn onbeweeg lijkheid bespottelijk." .,0, wat een onuitstaanbare man!'.' réep Gwen. „Wat zou ik hem graag' eens met een speld prikken!" „Ik wou dat iemand het deed", ant woordde de Loods. „Hij zou zooveel natuurlijker en gewoner zijn, als men hem eens uit de plooi kon brengen." „Probeer het nog eens", zei Gwen, „en bepraat den een of ander om hem uit zijn vel te doen springen." „Onmogelijk. Je kent hem niet", zei de Loods somber. „Ik zou er best kans toe zien", ant woordde Gwen gewichtig, „en ik zal het doen ook.'k CWordt vervolgd-.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1925 | | pagina 1