CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
6 e JAArGAWO'TOWWfc'TratngiSS fHOTEBlSS*
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
BUREAU: Hooigracht 35 Leiden
Tel. 1278, Postgiro 58936, Postbox 20
ABONNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 2.50
Per week 0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
V Ontwapening.
Een Russisch blad vertelt, naar wij
in de N. Pr. Gr. Crt lezen, dat men
in Rusland thans met kracht bezig is
leger. Het wordt steeds sterker ge
maakt.
Bijzondere aandacht wordt gegeven
aan de vervaardiging van giftige gas
sen. En men vertelt nu,, dat de bolsje-
wiki een gas hebben uitgevonden, dat
door alles heen gaat, ook door de gas
maskers, en dat een verlamming te
voorschijn brengt, waarop de dood
aanstonds volgt. Men wil nu de bom
men en de kanonskogels met dit gas
vullen en is dan zeker van een schrik
kelijke uitwerking.
Volgens de redeneering van Prof.
van Embden en andere ontwapenaars
is dit een bewijs te meer voor de alge-
meene ontwapening, daar verdediging
tegen zulke gassen toch niet wel mo
gelijk is.
Men gevoelt waar dit heen gaat.
De •westersche volken ontwapenen.
En daarmee zetten ze de deur open
voor de bolsjewiki en andere revolu
tionairen die ook hier dan naar harte
lust kunnen rooven en plunderen en
evenals dat in Rusland gedaan wordt,
onzen vaderlandschen bodem kunnen
drenken met het bloed der burgers.
Om ontwapening roept men en men
schijnt niet te begrijpen dat eenzijdige
nationale ontwapening tot de schrikke-
lijkste ellende moet voeren.
STADSNIEUWS.
Dc Maatschappij der Nederlandsche
Letterkunde in de XVIÏIde eeuw.
In de Vrijdagavond gehouden ver
gadering van de Maatschappij voor
Nederlandsche Letterkunde, heeft Dr.
J. L. Walch de beteekems der Maat
schappij in de achttiende eeuw in het
licht gesteld.
Spr. begon met te wijzen op het eigen
aardig „gewricht" dat het derde kwart
van de XVIIIde eeuw voor onze West
Europeesche beschaving beteekent. Een
eigenaardige keering heeft dan plaats:
het classicisme dat tot dien de grootste
beteekenis had, valt neer, althans als
artistieke vorm. 't Wordt teruggedron
gen binnen 't terrein der wetenschap al
zien wij het nog geruimen tijd bewe
gen op het grensgebied der dilettanti
sche genootschappelijke dichtkunde. In
de kunst wint de verlichting (burger
lijke gedachte, burgerlijke moraal)
veld. Spr. wilde thans trachten een ant
woord te geven op de vraag, hoe de in
1766 opgerichte Maatschappij der Ned.
Letterkunde in de eerste dertig jaren
van haar bestaan tegenover oud en
nieuw stond. Hij wijst op hetgeen Berg
man in zijn bij 't eerste eeuwfeest der
Maatschappij opgestelde Gedenkschrift
omtrent haar oorsprong vertelt en op
de verbetering en uitbreiding hiervan
door prof. Blok gegeven in de toespraak
waarmee hij in 1890 de jaarvergade
ring opende; voorts op de belangrijke
gegevens omtrent deze jonge Maatschap
pij en vooral omtrent een harer voor
naamste oprichters Frans van Lelyveld
in het proefschrift van dr. Wille over
Van Goens.
De 95ste vergadering van het verloo-
pen studentengezelschap Minima Cres-
FEUILLETON.
De Loods van Zwaankreek.
Een verhaal uit het verre Westen.
34)
HOOFDSTUK XIV.
Een drukke vergadering.
De Loods had zijn hart gezet op het
bouwen van een kerk in het district
Zwaankreek, gedeeltelijk uit de alles
zins natuurlijke begeerte om zijn zegel
te drukken op deze landstreek, maar
bovenal, omdat hij de meening was
toegedaan, dat een gemeente* zal zij
niet verloopen, evenals ieder menech,
een tehuis moet bezitten.
Den geheelen volgenden zomer stelde
hij ons dit doel voor oogen en trachtte
ons duidelijk te maken, dat het niet
aileon een hoogst belangrijke zaak gold
maar ook eene, die zeer goed tot stand
te brengen was. Onder zijn gemeente
leden werden echter slechts weinigen
jevonden, die in zijn zienswijze deel
den.
Vrouw Muizert behoorde tot die wei-
i- gon en zij was lang niet te versma
den, maar haar invloed werd geneutra
liseerd van haar echtgenoot. Hij had
cent beduidde eenigszins een hernieu
wing van dat dispuut, maar het kreeg-
nu grooter beteekenis. Het was nu ook
niet meer een gezelschap van studen
ten; en men heeft van den aanvang af
vooral op raad van Van Goens getracht
de mannen van gezag en aanzien als
lid te krijgen, voor al op Leidsche
professoren' was men, als uit een voor
hen gemaakte uitzonderingsbepaling
blijkt, bijzonder gesteld Dit streven
naar verband met de Leidsche Uni
versiteit zal van bijzondere beteekenis
blijken voor, het karakter der Maat
schappij. Ook anderszins blijkt het stre
ven om de jonge instelling „recht acht
baar" te maken o.a. uit de vele moede
die men deed, om den erfstadhouder
er voor te winnen.
Wat was nu het karakter der Maat
schappij? vroeg spr. Hij betoogde, dat
de critische geest, in vroeger werk van
Van Lelyveld en Van Goens blijkend
niet geïdentificeerd mag worden met
den geest der Maatschappij. Van Goens
heeft zich zeer weinig met haar inge
laten, weldra zich heelemaal niet meer
met haar bemoeid. Van Lelyveld was
niet iemand van zoodanige kennis en
talent dat hij de jonge instelling met
kracht in de nieuwe richting had kun
nen sturen. Ook de eerste voorzitter,
de latere patriot Kreet, deed in dazen
niet veel; hij hield zich spoedig ui'.slui
tend met rechtsstudie en staatkunde
Ibezig. De 'vele geleerde mannen, die
lid waren, hebben wel het aanzien der
Maatschappij vergroot maar weinig
aan haar arbeid deelgenomen.
Spr. wijst op de oud-XVIIIe eeuw-
sche onbelangrijkheid der vergaderin
gen en dichtgenootschappelijke onder
linge vergoding, die men daar ook nog
in practijk bracht en besprak de zeven
in de XVIIIe eeuw verschenen deelen
Wenken". Zijn conclusie was, dat de
Maatschappij kwalijk een reactie
tegen de oude dichtgenootschappen
kan worden genoemd. Al is er verdien
stelijk detailwerk op oudheidkundig
en taalhistorisch gebied onder haar
producten en al vindt men in de
aesthetisch-critische en litterair-histo-
rische verhandelingen wol enkele be
wijzen dat de nieuwe geest ook de
Maatschappij heeft aangeraakt, er is
hier meer van Huydecoper's dan van
Lambert ten Kate's gee9t; na de „Bij
dragen" en de „Nieuwe Bijdragen" is
dit werk geen vooruitgang.
Toch heeft de Maatschappij een
eigenaardige beteekenis. Zij vertegen
woordigt als het eerste XVHIe eeuw-
sche letterkundig genootschap dat
waarlijk naast en tevens in nauw
verband met de Uuiversileit staat,
het groeiend besef van de beteekenis
der moedertaal in de eigenlijke letter
kunde al9 object van wetenschappelijke
studie.
Dat in het laatst der eeuw tot de
stichting van een leerstoel voor Neder
landsche Letteren en Geschiedenis
wordt besloten aldus eindigde spr.
moet men toeschrijven aan de over
tuigingen die zich in de Maatschappij
der Nederlandsche Letteren hadden ge
concentreerd en versterkt.
De studenten en de Volkenbond,
Sinds eenigen tijd bestaan hier te
lande plannen tot oprichting van een
nog nooit in zijn leven gehoor gege
ven aan een opwelling. Ieder besluit
was de uitkomst van eindeloos wikken
en wegen, en elke daad van gewicht
moest herhaaldelijk van alle kanten
bekeken worden. Een eerlijk man was
hij ongetwijfeld, 9treng godsdienstig,
en een groot bewonderaar van den
Lood9, in den grond warmhartig ge
noeg, maar langzaam, akelig lang
zaam.
„Mijn Robbie heeft een goed hart",
zei zijn vrouw tegen den Loods, die
zich knorrig en verdrietig maakte over
het tegenwerken van zijn plannen,
„maar hij is erg voorzichtig. Wacht uw
tijd maar af; hij zal eindelijk wel toa-
gevcn."
„Onderwijl gaat de zomer voorbij
zonder dat wij iets verder komen",
klaagde de Loods terneergeslagen en
ongeduldig.
Intuschen werd een vergadering be
legd, de wenschelijkheid van den
bouw eener kerk te bespreken. Opge
komen waren vijf mannen en drie wrou
wen, die eenparig besloten dat men op
bet oogenblik niets kon doen. Robbie
Muizert gaf den doorslag, al had hij
zijn mond niet opengedaan en alleen
maar wat zitten brommen, vertelde de
Loods mij later bitter teleurgesteld.
Nederlandsche studentenvereeniging
voor den Volkenbond, welke plannen
echter voorloopig zijn afgestuit op een
ontbreken van plaatselijke organisa
ties. Met dit doel werd te Leiden een
comité gevormd, bestaande uit verte
genwoordigers van verschillende stu
dentenorganisaties, ten einde een on
derzoek in te stellen naar de moge
lijkheid en wenschelijkheid van de op
richting van een Leidsche afdeeling.
De commissie was eenstemmig van
oordeel, dat daartoe moest worden
overgegaan en heeft dan ook tot de op
richting van een Leidsche studenten
vereeniging voor den Volkenbond be
sloten.
Zweminrichting „De Zijl."
De Gemeentelijke bronwaterzwemin
richting „De Zijl" is met ingang van
1 Mei J.l. weer voor het publiek open
gesteld.
De mooie inrichting beeft gedurende
den tijd van het vorig seizoen dat zij
geopend was wel bewezen aan de ei-
schen van het „zwemmend" publiek te
voldoen. Er werd een druk gebruik ge
maakt en de lof, bij de eerste offici-
eele opening aan haar hoedanigheden
gewijd, bleek niet misplaatst.
Maar het bestuur van de beheerende
vereeniging bleef actief en waar het
dingen aantrof die vroegen om aanvul
ling', werd onverwijld tot verbetering
besloten.
Om deze aan te brengen, werd na
tuurlijk de stille rusttijd van het win
terseizoen gebruikt, zoodat, nu de zoele
voorjaarswind het water eiken dag
meer op temperatuur gaat brengen, al
les weer gereed staat om de talrijke
beoefenaars van de zwemsport t: nt-
vangen.
Bij een bezoek aan de inrichting von
den wij alles paraat; het personeel dat
voor het grootste deel al in dienst is
liet ons verschillende aanvullingen
zien.
Zoo is er in de damesafdeeling veel
verbeterd doordat de uit latwerk op
getrokken droogloods, welke het zwem
bad aan de wegzijde van de omgeving
scheidt, ondoorzichtig is gemaakt, zoo
dat men nu geheel vrij is van onge-
wenschte belangstelling.
Verder werd hier een nieuwe loop
plank geconstrueerd, nevens eenige
grijplatten langs de oevers, terwijl ook
een reddingslijn werd -aangebracht, cn
een speciale inrichting werd gemaakt,
voor het uitspoelen van het badgoed,
wat voorheen nogal eens in het zwem
bad gebeurde.
Dezelfde verbeteringen werden ook
aangebracht in de heeren-afdeeling,
waar bovendien nog een extra spring-
vlonder werd bijgebouwd, ter aanvul
ling van de bestaande springplanken.
In beide afdeelingen, zoowel in die
voor de dames als die voor de heeren
is een toestel aanwezig om te leeren
zwemmen met gebruikmaking van
zwemgordels en onder deskundig toe
zicht. Het onderricht i9 geheel gratis,
zoodat ook in dit opzicht aan velen
wordt tegemoetgekomen.
Waar ook de toegangsprijs in het ge
heel door den gemeenteraad heel bil
lijk werd geregeld, (gelijk men weet
bedraagt deze voor een seizoen-abon
nement f3.50, voor een voormiddagbad
0.10 en namiddagbad f0.03) kan vvor-
Willemsen, de nieuwe tokohouder, pas
in het district gevestigd, had zich tot
woordvoerder opgeworpen, en hoewel
niemand zijn lange redeneeringen aan
dachtig volgde, waren zijn hoorders
toch een en al gehoor, wanneer hij de
onuitgesproken meening van den zwij
genden koppigen Schot weergaf, die er
stil bij zatj alleen maar nu en dan een
toestemmend gebrom deed liooren, zoo
veelzeggend en afdoend, dat iedereen
begreep, wat hij wilde en alle tegen
spraak liet varen. Het schoolgebouw
kon voorloopig dienst blijven doen,
een kerk was niet noodig. De gemeen
te was te klein en te arm en alles ging
immers geregeld zijn gang onder de
goede leiding van den tegenwoordigen
leeraar, Dit waren de argumenten, die
afdoend en onwederlegbaar verklaard
werden.
'tWas een harde slag voor den
Loods, die van een kerk droomde, en
noch vrouw Muizerts hoofdschudden
over haar mans langzaamheid van lie-
grip, noch haar beloften, dat zij hem
wel tot rede zou weten te brengen,
konden hem troosten of opbeuren.
In dezen gemoedstoestand vergezelde
hij mij naar de hoeve van den Voor
trekker, cm on;.- wekeiijksch bezoek te
brengen aan ens vriendinnetje. De
den geconstateerd dat voor ieder thans
de gelegenheid openstaat om van de
nuttige en goed geoutilleerde inrich
ting gebruik te maken.
Vermist,
Sedert 19 Januari j.l. is teBonn ver
mist de Duitscher Otto Lorenz, gebo
ren te Saarbrücken, 14 Maart 1905, jur.
student. Het is mogelijk, dat hij in de
vier den Rijn hij Bonn door geweldple
ging is verdronken. Hij is ong. 1.65 M.
lang heeft schraal mager glad gelaat,
dik donkerblond haar, blauwe oogen,
goed verzorgde handen, rechte schei
ding in het haar, statigen gang; was
gekleed met zwartgrijze kleeding, hoo-
ge rijgschoenen, droeg een studenten
band en bierstrook in de kleuren zwart,
rood en goudi, een gouden ring met
amethist steen en was in het bezit van
een zilveren horloge, een rood lederen
portefeuille, een notitieboekje van de
firma Knauer, zakmes en huissleutel.
De Commissaris van Politie der ge
meente Nijmegen verzoekt te worden
bekend gemaakt met de tegenwoordige
verblijfplaats van Lorenz voornoemd of
hij vinding van zijn lijk, of, indien
reeds gevonden .bericht.
De heer A. Oenstra, commissie-
bediende op de studenten-sociëteit Mi
nerva, onder de studenten bekend als
Arie, heeft onder vele blijken van
belangstelling zijn 35-jarige werkzaam
heid in dienst van het Leidsch Stu
dentencorps herdacht. Met het oog op
dit jubileum woei van de sociëteit „Mi
nerva" de vlag, en heeft het kroegbe-
stuur hem te zijnen huize in de Groen-
hovenstraat, waar hij receptie hield,
onder aanbieding van een stoffelijk
huldeblijk gelukgewenscht.
Het bestuur van de Leidsche gym
nastiek- en schermvereeniging Pro Pa-
tria heeft zich als volgt gewijzigd: C.
P. van der Feltz, praeses; A. H. Phi-
lipse, ab-actis; J. Zaaijer, quaestor; F.
H. Losecaat Vermeer en Aug. Philips,
commissarissen.
In de Stedelijke Werkinrichting
zijn de afgeloopen week opgenomen 200
volwassenen en 6 kinderen. Totaal 206
personen.
BINNENLAND.
Begrafenis Louis Bouwmeester.
Onder buitengewoon groote belang
stelling is Zaterdag ter aarde besteld
het stoffelijk overschot van den heer
Louis Bouwmeester.
Te elf uur werd van den Schouw
burg de rouwstoet opgesteld Deze werd
geopend door een tweetal open landau-
wers met bloemen en kransen. Daar
achter plaatste zich de deputatie van
de Tooneelschool, gevolgd door den
lijkwagen. Achter den lijkwagen sloten
zich aan nog een drietal rijtuigen met
bloemstukken, vervolgens een groot
aantal tooneelkunstenaaidie te voet
in den stoet meeliepen, een tiental rij
tuigen voor de leden v. den rouwstoet
en voorts een groot aantal rijtuigen en
auto's van particulieren en corporaties.
Toen het stoffelijk overschot uit den
Stadsschouwburg werd uitgedragen
en in den lijkwagen werd geplaatst,
speelde het Politiemuziekgezelschap,
dat op het balcon van den schouwburg
Loods had zich in deze dagen van
spanning aangewend opvroolijking te
zoeken in die ziekenkamer, en zelden
werd hij teleurgesteld. Zij was zoo aar
dig, zoo moedig, zoo levendig, dat alle
somberheid in haar tegenwoordigheid
optrok al9 mist voor de zonnestralen,
alle ongeduld met beschaamdheid
plaats maakte voor tevredenheid.
Gwens blijmoedig gezichtje en haar
hartelijk welkom deden ook ditmaal
den Loods wel veel goedb maar hij kon
de geleden nederlaag niet vergeten,
en zulk 'n nederlaag was voor iemand
van zijn karakter erger dan pijn. Niet
dat hij zich gewonnen gaf aan teleur
stelling of somberheid, daarvoor was
hij te flink, maar Gwen voelde dat er
iets aan haperde en hij met moeite het
gesprek gaande hield. Zij liet zich niet
uit het hoofd praten, dat hij ziek was.
Ten slotte heriep zij zich op mij.
„Neen, hij is niet ziek. 't Is alleen
maar 't gezeur over zijn kerk", zei ik,
en begon haai* een verslag te geven van
Muizerts zwijgenden, sterken tegen
stand en hoe hij het plan van den
Loods had doen schipbreuk lijden.
Hoe leelijk!" riep Gwen verontwaar
digd. „Wat moet hij een slecht mensch
zijn!"
De Lcods glimlachte. „Neen, waarlijk
ADVERTENTIE-PRIJS
Gewone advertentiën per regel 221/» cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarieL
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij vooruitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage*
lijks geplaatst ad 40 cent
was opgesteld, een Andante Funèbre,
gevolgd door en Treurmarsch.
Voordat de stoet zich in beweging
zette plaatsten zich links en rechts van
den lijkwagen twee mannelijke en twee
vrouwelijke bekende tooneelspelers als
slippendragers en aan iedere zijde zes
jongere tooneelkunstenaars als dragers
De stoet kwam na één uur op de be
graafplaats „Zorgvlied" aan, waar we
derom talrijke personen aanwezig wa
ren. Nadat in de kapel de kerkelijke
handeling was verricht, werd de baar
gedragen naai' de geopende groeve op 't
niet Roomsche gedeelte van het kerk
hof, waar de beaarding plaats had,
verricht door den Eerw. Heer J. C. Ver-
brock. Pastoor der Parochie van de Hei
lige Rozenkans. Een koor van Amster
dammers zong Handel's „Ecce quomo-
do moritur."
De rij der sprekers werd geopend door
den vertegenwoordiger van den Minis
ter van Onderwijs, Kunsten en Weten-
schappen Jhr. Mr. C. F. Feith, Secre-
s. taris-Generaal bij het Departement van
Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen
die o.m. herinnerde aan den onlang?
overleden tooneelschrijver Heijermans.
Spr. noemde Bouwmeester een der
grootste kunstenaars van ons volk, die
zestig jaren geschitterd heeft als een
ster van de eerste grootte aan het too-
neel-finnament.
Hoe heugt het mij, dat wijy aldus spr.
als aankomende jongelingen destijds
ter neder zaten in den schouwburg,
ademloos, gegrepen tot in de ziel door
zijn machtige vertolking van de groote
tooneelfiguren uit de werken van So
phocles, Vondel, Molière en bovenal
Shakespeare. En toch, hoe dicht ligt
het aan den anderen kant achter ons,
dat wij, wederom diep ontroerd, huis
waarts keerden na genoten te hebben
van de ontzaglijke uitbeelding, (velke
deze toen hijkans tachtigjarige grijs
aard van zijn Shylockcreatie gaf-
W-el heeft deze kunstenaar gespro
ten uit een geslacht, dat zooveel arties
ten van naam aan ons vaderlandsch
tooneel schonk, maar zelf wel de groot
ste van allen gewoekerd met de hem
geschonken talenten, zoolang God hem
de kracht tot arbeiden liet. En nu hij
op „s werelds schouwtooneel" zijn le-
vensrol heeft uitgespeeld en nu na sta
gen arbeid voor hem de eeuwige rust
is gekomen, nu is het voor mij, als ver
tegenwoordiger van den Minister van
Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen,
een droeve, maar tevens onafwijsbare
plicht, hem nog weer eens te huldigen
en een woord van eerbiedigen dank te
spreken voor al hetgeen hij bijdroeg
tot veredeling van den smaak van ons
volk en tot verbreiding van 't schoone
cn kunstzinnige in 0113 midden, het
geen mede zulk een heilzaam tegen
wicht kan vormen in deze veelal zoo
materialistische wereld.
Hierna sprak de heer F. M. \V i b a u t
Wethouder voor de Kunstzaken te Am
sterdam, die er op wees, dat men in
Nederland een groot tooneelschrijver
of een groot tooneelspeler zijn kan,
zonder gewaardeerd te worden. Met
Bouwmeester wordt dit niet zoo. Breed
stond spr. stil hij Bouwmeester's too-
neelspel, dat geniaal was, omdat hij
het dicpmenschelijke uit zijn rol naar
voren bracht, dat het den toeschou-
niet. Ik ken hier niemand, die hem
overtreft, n^aar ik wou, dat hij iets
zei of deed. Ik wou dat hij boos werd,
desnoods woedend tegen mij uitviel.
Dat zou ik beter kunnen verdragen."
Gwen keek hem aan, alsof zij er
niets van begreep.
„Ziet ge, hij zit op zoo'n vergadering
plechtig te zwijgen en zet zoo'n diep
zinnig wijs gezicht, dat de meeste men-
schen een gevoel hebben, alsof zij zich
dwaas aanstellen met een woordje mee!
te spreken. De gedachte alleen, dat een
van de anderen handelend zou optre
den, schijnt tegenover zijn onbeweeg
lijkheid bespottelijk."
.,0, wat een onuitstaanbare man!'.'
réep Gwen. „Wat zou ik hem graag'
eens met een speld prikken!"
„Ik wou dat iemand het deed", ant
woordde de Loods. „Hij zou zooveel
natuurlijker en gewoner zijn, als men
hem eens uit de plooi kon brengen."
„Probeer het nog eens", zei Gwen,
„en bepraat den een of ander om hem
uit zijn vel te doen springen."
„Onmogelijk. Je kent hem niet", zei
de Loods somber.
„Ik zou er best kans toe zien", ant
woordde Gwen gewichtig, „en ik zal
het doen ook.'k
CWordt vervolgd-.