abonnementsprijs
CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN
advertentie-prijs
luit fiuniiüer bestas! uil IWfE Bladen.
eerste blad.
""stadsnieuws.
""binnenland.
Belangrijkste nieuws in dit Bummer
buitenland.
5e JAARGANG
DINSDAG 10 MAART 1925
NUMMER 1459
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal 2.50
Per week I 0.19
Franco per post per kwartaal i 2.90
Gewone advertentiën per regel 221/2 cent
Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief.
Bij contract, belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij voornitbetaling
van ten hoogste 30 woorden, worden dage*
lijks geplaatst ad 40 cent.
BUREAU: Hooigracht 35 - Leiden Tel. 1278, Postgiro 58936, Postbox 20
V Geen neutraliteit.
De sociaal-democraten hebben tot nu
toe behoord tot de vurigste verdedi
gen van het zoogenaamde „neutraal'
onderwijs.
Men mocht het .kind niet spreken
van hoogere dingen. Men moest het
kind geven wat des kinds was. Het
moest „neutraal" worden opgevoed,
opdat het dan later vrij en onbevan
gen en zelfstandig zou kunnen kiezen.
Er begint echter verandering te ko
men.
De sociaal-democraten komen steeds
meer tot het inzicht dat de Christe
lijke opvatting toch eigenlijk de juiste
is. Dat blijkt wel uit wat gedaan wordt
ten opzichte van het jeugdwerk.
Naast de veelgesmade Jongelings-
vereenigingen heeft men dan ook zijn
socialistische jeugdorganisaties, waar
de neutrale opvoedingsleer sinds lang
is losgelaten.
Van een „neutjale" vakbeweging
toont men zich steeds meer afkeerig
en ook ten opzichte van het onderwijs
begint er een kentering te komen.
Zoo schreef b.v. onlangs „De Voor
waarts" in verband met een gehouden
samenkomst van socialistische leera
ren en onderwijzers:
Er is nog wat anders dat veel en
veel verder reikt en waarvan ook de
beide sprekers geheel vervuld waren
Dat is de* vraag of den sociaal-de
mocraat de neutraliteit van het on
derwijs nog wel bevredigen kan.
Kan men voor het kind de groote
levensvragen vermijden óf is het een
voudig onvermijdelijk, dat de onder
wijzer van zijn levensbeschouwing
de opvoeding der kinderen door
drenkt?
En zelfs indien dit kan vermeden
worden, is het gewenscht, dat de
onderwijzer altijd de groote levens
vragen omzeilt, met de redeneering,
dat dit alles „nog niet des kinds" is?
En stel eens, dat men op die laatste
vraag neen zegt, welke gevolgtrek
kingen behooren daaruit voort te
vloeien voor ons? Eigen socialisti
sche scholen of een hervorming der
Staatsschool.
De schrijver gaf op deze vragen geen
positief antwoord, maar wees alleen
op de ingewikkeldheid van het vraag
stuk, vooral omdat de S.D.A.P. ten
aanzien der hoogere levensvragen een
neutrale partij is.
Dit laatste is natuurlijk een vergis
sing.
De sociaal-democratie neemVten op
zichte van de hoogere levensvragen
allerminst een neutraal standpunt in.
Het is een beweging die lijnrecht staat
tegenover de Christelijke beginselen.
Maar het is toch al een stap in de
goede richting, dat ook van deze zijde
ernstige twijfel geopperd wordt of
het wel, mogelijk is voor het kind de
groote levensvragen te vermijden en
dat een onderwijzer de opvoeding dei-
kinderen niet van zijn levensbeschou
wing doordrenkt.
Ongewild wordt hier toegegeven dat
de Christenen toen zij het „neutrale"
onderwijs onbruikbaar oordeelden,
toch eigenlijk gelijk hadden.
Opleid»,zg tot instrumentmaker.
In een der zalen van het Natuurkundig
Laboratorium hield gisteravond de Ver-
eeniging tot bevordering van de oplei
ding tot instrumentmaker, haar gebruike
lijke jaarvergadering, voorgezeten door
Prof. Dr. Kamerlingh Onnes.
In zijn openingswoord bracht de voor
zitter hulde aan de' nagedachtenis van
wijlen dr. Fabius, aan wien de vereeniging,
veel te danken heeft gehad. Zijn nage
dachtenis zal in dankbare herinnering
blijven.
Als een der grootste verdiensten van
den overledene noemt spr het uitvinden
van de bekende drijvertjes, voor het we
gen van vloeibaar gemaakte gassen, w'rr
gewicht thans tot dicht bij het critische
punt kan worden benaderd.
Het afgeloopen jaar, aldus sprwas t
ook in deze opzichten wel geschikt om
weemoedige gevoelens bij mij op te wek
ken, waar ik krachtens de wet, wegens
het bereiken van den 70-jarigen. leeftijd
werd verplicht om mijn ambt neer te leg
gen. Die gevoelens worden echter op den
achtergrond' gedrongen door het gelukkige
feit, dat ik die taak mag overdragen aan
jongere krachten, zooalt de professoren
Keesom en de Haas, die de inrichting
verder tot ontwikkeling zullen brengen.
Spr heeft als directeur van hét Natuur
kundig Laboratorium en als president der
vereeniging nooit gelegenheid gehad het
met zichzelf oneens te worden. Spr hoopt,
dat die eenheid onder de nieuwe leiding
ook zal blijven bestaan in het belang van
de inrichting.
Dhr Dr. Crommelin wenscht spr geluk
met zijn benoeming tot adjunct-directeur
Deze benoeming pleit voor den uitste
kenden naam van de vereeniging, waar
aan hij gedurende vele jaren met zooveel
trouw en toewijding heeft gewerkt. (Ap
plaus).
Tevens feliciteert spr de heeren Flim
en Vrijdags, resp. met hun onderschei
ding met liet ridderkruis in de Orde van
Oranje-Nassau, en met een benoeming
tot directeur van de M. T. S. te Gro
ningen. De heer Vrijdags is leerling van
de Ambachtschool, van Mathesis Scien-
tiarum Genitrix en van de vereeniging,
waarna hij zijn opleiding voltooide aan de
Technische Hoogeschool te Delft. Neg
steeds onderhoudt hij het verband met de
vereeniging.
Hierna komt aan de orde de verkie
zing van een lid in het bestuur. Met op
één na algemeene stemmen wordt her
benoemd dr. C. A. Crommelin, die deze
beslissing aanvaardt.
Hierna bracht de secretaris-penning
meester der vereeniging, dr. C. A. Crom
melin, zijn jaarverslag uit, waaraan we
het volgende ontleenen.
In den zomer van 1924 bereikte het
bestuur dé treurige tijding, dat dr. G.
IT. Fabius, directeur der Gooische H.B.S.
te Bussum, oud-secretaris-penningmeester
van de vereeniging was overleden. Van
19051907 was hij in voornoemde functie,
daarna tot 1911 als bestuurslid aan de
vereeniging verbonden.
Het afgeloopen jaar heeft zich verder
gekenmerkt door twee belangrijke gebeur
tenissen, n.l. het in gebruiknemen van
twee instrumentmakers-werkplaatsen, die
dcor de uitbreiding van het Natuurkundig
Laboratorium in den Westelijken vleugel
van het gebouw beschikbaar waren geko
men.
Gedwongen door de noodzaak van be
zuiniging is het bestuur er toe moeten
overgaan het aantal leerlingen geleide
lijk in te krimpen, zoo Jat thans niet op
doelmatige wijze van de nieuwe voor
tref fe'.ij ke hulpmiddelen kan worden par
tij getrokken.
Het is een dringende eisch, dat het
aantal leerlingen -minstens weer op het
vroeger gemiddelde van 46 wordt terug
gebracht.
De toestand der geldmiddelen wordt
geheel beheirscht door een sterken drang
naar versobering en bezuiniging. Alleen
die uitgaven, welke onvermijdelijk werden
geacht, werden gedaan.
De vereeniging ontving van het Leidsch
Lhiiversiteitsfonds weder etn bijdrage van
f ico en ook voor 1925 is dit bedrag toe
gezegd.
Wegens zijn benoeming tot glasblazer
aan het Natuurkundig Laboratorium der
Universiteit te Oxfort, vroeg en verkreeg
dhr Kuipers met ingang van 1 December
1924 eervol 'ontslag. In zijn plaats werd
benoemd dhr A. R. B. Gerritse.
Het aantal leerlingen bedroeg bij den
aanvang van het jaar 39. In den loop van
het jaar verlieten 9 leerlingen de School:
4 van hen werden aangesteld tot amanu
ensis bij een openbare instelling, 1 tot
amanuensis.-glasblazer aan de Staatsmij
nen te Heerlen, en 4 tot monteur of in
strumentmaker bij particuliere onderne
mingen.
Evenals in vorige jaren, konden ook
in 1924 sommige leerlingen uit het P.
W. Janssenfonas worden gesteund.
Opmerking verdient de toenemende be
langstelling, die in het buitenland voor de
cursussen in het glasblazen en instrument-
maken valt te constateeren. Onder de
deelnemers bevonden zich dit jaar 4 En-
gelschen, 5 Schotten en 1 Amerikaan.
De inkomsten bedroegen f21.725,72,
w.o. f654,20 aan contribution P. W.
Janssenfonds f798,91, aan tijdelijk beleg
de gelden f 133,90, aan pensioen ontvangen
van het onderwijzend personeel f 070,65,
aan Rijkssubsidie f 13.140, aan subsidie
van de gemeente f 6028.
De uitgaven bedroegen f18.916,51, zoo
dat er een batig saldo is van f2819,21.
Hierna had voorlezing plaats van het
rapport der kascommissie, beslaande uit
Mej. Dr. W. C. Baat on Dr. R. H. Wolt-
jer, volgens hetwelk boeken, bescheiden
eu kas in goede orde zijn bevonden, wes
halve de secretaris-penningmeester onder
instemming .der vergadering wordt gede
chargeerd.
Nadat bij de rondvraag gelegenheid was
gegeven om ever.tueele belangen van de
vereeniging op den voorgrond te bren
gen, herinnerde de voorzitter nog in zijn
slotwoord aan het bezoek van Prof.
Trcuwbridge uit Amerika, dien spr. vo
rige week het genoegen had te spreken.,
en die met lof gewaagde van h werk
van vele oud-leerlingen dezer vereeniging,
die thans een nuttige plaats bekleeden in
Amerika.
Met dank voor de getoonde belang
stelling sloot hierna de voorzitter de ver
gadering.
en werktuigen.
Doör het bestuur van de Leidsche ver
een. voor school- en werktuinen is aan
de hoofden van scholen alhier de vol
gende circulaire gericht:
De Leidsche Vereeniging voor Schooi
en werktuinen heeft haar eersten tuin-
aan de Burggravenlaan gereed Lggen.
Het bestuur doet thans een beroep op
de hoofden van scholen om gegadigden
voor de schooltuintjes op te roepen. Er
is besloten, dat de leerlingen van het
5e leerjaar voor een tuintje in aanmer
king zullen komen. Het bestuur heeft
zich echter het recht voorbehouden in
bijzondere gevallen h'iervan af te wijken.
De leerlingen van de scholen zullen Ijij-
een gehouden worden en de jongens en
meisjes komen in aparte groepen.
Gaarne vernamen we of ook éen der on
derwijzers (essen) belangeloos de lei
ding van de groep uwer school op
zou willen nemen. De tuin zal openge
steld worden op Woensdag en Zaterdag
middag en waarschijnlijk ook op een
of meer werkdagen van de week na 4
uur. De kosten voor de kinderen zullen
van ƒ0.50 tot ƒ4.— per jaar bedragen,
zoo noodig in termijnen te betalen.
In bijzondere gevallen kan het bestuur
vrijstelling verleenen. De opbrengst van
de tuintjes, die van 15 M2 tot 20 M-2
groot zullen zijn, is het eigendom van
de kinderen. De groenten en bloemen
mogen ze dus mee naar huis nemen.
Gereedschappen worden door de veree
niging verstrekt en op het terrein opge
borgen.
Deze oproep geschiedt onder goedkeu
ring en met instemming van den Wet
houder van Onderwijs.
Gaarne zien we uw geëerd antwoord
ten spoedigste tegemoet met het oog op
den zaaitijd.
3 October-vereenigiïjg.
Wij ontvingen het jaarverslag der 3
October-verééniging over het jaar 1924,
door den secretaris den heer N. G.
Spaargaren- Jr. uitgebracht in de alge
meene ledenvergadering op Maandag
29 Dec. 1924.
Dit Versaag, waarvan wij den inhoud
reeds vroeger weergaven, vormt i/jor
de belangstellende leden een waarde
vol bezit.
Jubileum.
Mr. A. van der Helst, ambtenaar van
het O. M. bij de Kantongerechten te Lei
den en te Alphen a.d. Rijn, herdenkt 23
Juli den dag waarop hij vóór 25 jaar in
deze functie werd benoemd.
De Koninklijke familie op reis.
De Koningin-en Prins Hendrik zullen,
naar uit Genève wordt gemeldt, tot Vrij
dag te Glarus blijven en daarn nog
eenige dagen elders in Zwitserland ver
toeven. Omtrent de verbl,fplaats wordt
echter, zoowel in de omgeving der Ko
ningin als in officieele kringen groote
geheimzinnighed betracht, zoodat om
trent de verschillende geruchten of gis
singen, die daaromtrent de ronde doen,
geen bevestiging te krijgen is.
Zilverbons-
De minister van financien maakt be
kend, dat in de maand Februari 1925 bij
de Algemeene Rekenkamer zijn overge
bracht:
300,000 stuks onbruikbaar geworden'
zilv'erbons a van den bij Kon. besluit
.van 19 Februari 1920 (Stsbl. no. 82) be
paalden vorm.
1.500,00 stuks onbruikbaar geworden
zilverbons a ƒ2.50, van den bij Kon. be
sluit van 14 Juni 1918. ,S(tstbl. no. 357)
bepaalden vorm
Chr. Postpersciael.
J.l. Vrijdag had een deputatie uit het
bestuur van den Ned. Bond van Chr.
Prot. Post- Telegr.- en Tel.-Personeel
..Door Plicht tot Recht", bestaande uit
de heeren Fonteijn, v. Ommen en De
Gelder, een tweede onderhoud met. de
A.-R. Tweede Kamerfractie.
Besproken werd de afwijzende beslis
sing inzake opschorting van het ontslag-
gegeven aan enkele commiezen-titulair,
welken nog niet den pensioengerchtig-
den leeftijd bereikt hadden.
Gewezen werd op het dubbele zware
van dit ontslag, waar de betrokkenen
bij opschorting van dit ontslag voor
slechts enkele weken, den pensioenge
rechtigden leeftijd bereikt hadden.
Aangedrongen werd. om, indien het
ontslag niet ongedaan kon worden, bij
de behandeling van de nieuwe pensioen
wet, een amendement namens de fractie
in te dizen, welke milde overgangsbepa
lingen bevat voor deze en dergelijke ge-
"•all&ki.
Tenslotte werden nog besproken de
„plooien" welke in het Bezoldigingsbe
sluit 1925 zitten en gewezen op het on
billijke van een aftrek van 15 pet. voor
het platteland.
Enkele gedeelten uit het rapport-Nol-
ting, mede in verband met de salariee-
ring, werden onder de aandacht der
fractie gebracht.
Ned. Chr. Radio-Vereeniging.
.Woensdag 11 Maart a.s. des avonds
te 8 uur omroepavond van de Ned.
Chr. Radio-Vereeniging, door middel
van den zender van de N. F. S. te
Hilversum. Medewerkenden aan het
muzikale gedeelte: de dames M. en
W. van Oostveen. A. Bomas, J. v. d.
Bergen, R. van Dijk, D. van Norren,
piano; W. Houtman, viool; de heer
Wm. Poletiek, lyr. bariton. Het pro
gramma luidt als volgt:
lo. Inleiding; 2o. „Lente" van J.
D. van Ramshor^t, zang en piano;
3o. Kerkaria van Stradella, viool en
piano; 4o. Ds. G. W.-Akkerhuis, Ge-
ref. predikant te Maassluis; Onder
werp: „De strijd van twee werelden
in het kleine menschenhart"; 5o. a
„Gruss an Maria" van Frans Abt,
duet, b. „Die Engelein" van Frans
Abt, zang (6 dames); 7o. Ds. L. J.
S. Crousaz, Herv. predikant te Strijen.
Onderwerp: „De technische verzor
ging der militairen"; 80. „Andantino"
van Tartini-Kroisler, viool en piano;
9o. a. Oud-Hollandsch lied, Valerius,
b. Avondklok, Anon, te zingen door
den heer Wm. Poletiek; lOo. „Gruss"
van Mendelssohn, duet; llo. „Lof
lied" van FTeijlinghausen, zang (3-
stemmig).
Nat. Vereen. „Pro Rege."
De vijfde jaarvergadering der Nat.
vereeniging „Pro Rege", afd. Zuid-
Holland zal Zaterdag 3 Mei a.s. in
het Chr. Mil. Tehuis te 's-Gravenhage
gehouden worden.
Behalve de gewone werkzaamheden
komt aan de orde de verkiezing van
5 bestuursleden wegens periodieke af
treding van 3 leden en ter voorzie
ning in ontstane vacatures. Candidaat
zijn gesteld de dames W. Los (aftr.)
en Jonkvr. C. Repelaer v. Driel, bei
den te 's-Gravenhage en de heeren
W. Hogeweg te 's-Gravenhage (aftr.)
W. Mulder te Gorinchem; W. C. F.
Scheps te 's-Gravenhage (aftr.); Ds.
C. D. Israël, Ned. Herv. pred. te
Koudekerk a. d. Rijn; L. Questroo
te Leiden; C. de Groot te Boskoop;
adj. A. T. v. Oosterom te Delft en
sergt.-majoor J. Bomas te 't-Graven-
hage.
De vergadering zal worden toege
sproken door dc heeren Ds. D. A. v. d.
Bosch, Ned. Herv. pred. te 's-Gra-
venhage en Z.Exc. luit.-gen. P. W-
Web er.
De Gllftdharst.
De lieer mr. A. Bosch, raadsheer in
den Hoogen Raad der Nederlanden,
voorzitter van den Nederlandschen
Bond tot Kinderbescherming, heeft
zich op uitoodigiiig van het Bestuur
der Vereeniging tot duurzame verzor
ging van minderjarigen, bereid ver
klaard, zich te belasten met de vor
ming van een commissie van hoog
staande onbevooroordeelde personen
ter beantwoording van de vraag, of de
instelling De Glindhorst,, gebaseerd op
haar tegenwoordig systeem, moet en
De Indische leerstoelen te Utrecht.
Naar „Het Handelsblad verneemt,
heeft de Senaat der Utrechtsche Uni
versiteit Zaterdagavond besloten de
regeering te adviseeren het „Fonds
ten behoeve van de Indologische stu
diën aan de Rijksuniversiteit te
Utrecht" toe te laten tot het stichten
van leerstoelen aan die universiteit.
De mij sindustrie.
Het N.V.V. heeft, naar „ITHet Volk"
mededeelt, de tusschenkomst der rege?
ring ingeroepen inzake de dreigende
loonsverlaging in de mijnstreek.
Ver. tot Chr. Liefdadigheid.
De heer W. A. Vroeg op, Middernacht
zendeling en redacteur van de „N.
Prov. Gron. Crt", is, naar „De Stand"
mellt, benoemd tot directeur van de
Stichtingen der Ver. tot Chr. Liefda
digheid te Wageningen.
Troelstra-Imldiging.
Zaterdag 4 April zal, naar Het Volk
bericht, in het gebouw voor Kunsten
en Wetenschappen te Den Haag de
huldiging plaats hebben van Troelstra
namens de moderne vakbeweging.
Daarbij zullen aanwezig zijn hat ver-
bondsbestuur van het N.V.V., de hoofd
besturen der aangesloten organisaties,
TjvvJy Binnenland
De Leidsche Gemeenteraad verwerpt
een voorstel tot den bouw vaat een Gem
Ziehenhnis.
De verpachting van de veilingloods
te Leiden.
Buitenland.
De 33ste zitting van den Volken-
bondsraad te Genève geopend.
Morgen zullep de beslissende onder
handelingen worden gevoerd inzake de
spoorwegstaking in Dnitschland.
Dr. Simons benoemd tot plaatsver
vangend rijkspresident van Dnitsch
land.
Een voorstel der democratische Rijks
dagfractie Dr. Simons caodidaat te
stellen voor het definitieve president
schap.
vertegenwoordigers van een aantal be-
stuursbonden en afdeelingen van mo
derne vakbonden. Bovendien zullen Za
terdagavode de Haagsche arbeidsr een
groote demonstratie houden. J
DE VOLKENBONDSRAAD.
Heden de eerste openbare zitting.
De bijeenkomst van den Volker.
bondsraad werd gistermorgen om 1.
uur met een niet-openbare zitting ge
opend.
Ook gistermiddag kon nog geer
openbare zitting plaats, vinden, daa
men op de aankomst van den Belg:
schen gedelegeerde Hymans wild*
wachten, die had verzocht, geen be
langrijke kwesties te behandelen voor
dat hij aanwezig zou zijn.
•Ook zal eerst hedenmorgen de her
denking van het overleden lid var.
den Raad Branting plaats vinden.
De besprekingen te Parijs.
Volgens een bericht uit officieuze
Fransche bron, zou Chamberlain zicl.
bij de besprekingen te Parijs in be
ginsel bereid hebben verklaard eer
bindende ingeallieerdé overeenkoms
met Frankrijk ^?lrr:' "M Rallë aar
te gaan. vr L_n wor
den getracx. v weree^kems: to
een bindende Europeesche ontwape
ningsovereenkomst uit te breiden.
In Britsche officieele kringen wordt
naar aanleiding van dit bericht ver
kla<ard, dat Engeland het voorgestel
de veiligheidspact met Frankrijk er.
België alleen even stellig van dc
hand wijst als het protocol van Ge
nève en dat de politiek, welke Cham
berlain te Genève zal volgen in hoofd
zaak gebaseerd zal zijn op een over
eenkomst, waaraan ook Duitschland
zou moeten deelnemen.
Men neemt overigens aan. dat te
Genève geen belangrijke besluiten zul
len worden genomen, doch dat daar
alleen een gedachtenwisseling zal
plaats hebben.
De ontwapening van Duitschland.
Tijdens de afwezigheid van Cham
berlain werden in het Lagerhuis eeni
ge kwesties naar voren gebracht met
betrekking tot buitenlandsche aange
legenheden.
Een der leden vroeg, of de bepa
lingen van het verdrag van Versailles
betreffende de zee- en luchtmacht van
Duitschland door dat land geheel zijn
nagekomen.
De premier Baldwin ve kl -id dn
de Duitsche regeering in April 1922
van de geallieerden de mededeehng
had ontvangen, dat het geacht werd
de clausules van het verdrag aan
gaande de luchtmacht volkomen te
hebben vervuld.
In September 1.1. werd Duitschland
medegedeeld, door de geallieerden,
dat het geacht werd de clausules be
treffende de zeemacht uitgevoerd te
hebben. Voor de uitvoering daarvan
was een limiet gesteld tot November.
DE a.s. PRESIDENTSVERKIEZINGEN
IN DUITSCHLAND.
De kwestie der plaatsvervanging.
De rijksdag heeft gisteren het re-
geeringsvoorstel aangenomen, waarbij
de verkiezing van eert rijkspresident j
op 29 dezer wordt vastgesteld. Een
eventueele tweede stemming zal den1
26sten April plaats hebben.
Verder nam dc rijksdag in eerste
en tweede lezing een wetsontwerp aan
