CHRISTELIJK DAGBLAD voor LEIDEN EN OMSTREKEN 5e JAARGANG WOENSDAG 14 JANUARI 1923. NUMMER 141" ABONNEMENTSPRIJS In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaalf 2.50 Per weekI 0.19 jFranco per post per kwartaal I 2.90 Dit Bamuier Beslaat uit TWEE BMen. EERSTE BLAD. V Politieke kronkelingen. In 1022 en dat is op zichzelf een ver dienste, was bij de vertegenwoordigers (V7an het liberalisme de wind gedraaid. De in 1918 door den heer Dressel- pin\ verdedigde denkbeelden werden rad teat 1 losgelaten. In het verkiezingsprogram van den Vrijheidsbond werd gevraagd om krachtig en onvermoeid te streven paar vermindering der Staatsuitgaven. Men was tot het inzicht gekomen flat „het maatschappelijk, geestelijk fn financieel evenwicht ook in Neder land zoodanig is verstoord, dat slechts «liep besef van den ernst van den toe- li and kracht zal vermogen te geven pit den nood te geraken." Mooie woorden inderdaad. Maar de daden van de libcralisten Waren met deze woorden niet in over eenstemming. De zokerheid van lijn ontbrak. Men bleek geen besef te hebben /an den ernst van den toestand en peen ernstige pogingen te willen doen pm uit den nood te geraken. Wij zullen om dit te bewijzen het j^rijheidsbondsche zondcnreeister op lit go-Li©d hier niet Cidru.ckeil. Alleen const..ieeren uvj cn dit I&It met de stukken te be .vir-èn dat an liberale zijde wol pogingen wer- >en gedaan cm de uitgaven uit te set- cn, maar dat men telkens weer eei\ Vcden wist tc vinden zich togen de ingediende bezuinigingsvoorstellen to psrklaren. Was hot voorbeeld van de liberale jeertegenweordigers door. de rcehtsche (Kamerleden gevolgd, dan zouden wc thans'dieper dan ooit in het moeras fitten. Dan was het geheeie bczuinigings- {sverk hopeloos mislukt. De heer Dresseihuys en zijn politie ke vrienden gaven blijk vierkant in Wijd niet hun verkiezingsprogram piet krachtig en onvermoeid naar vermindering der Staatsuitgaven te (villen streven. Men bleek van den ernst van deh toestand allerminst overtuigd en schaamde zich niet uit politieke ever- Wegingen het landsbelang terzijde tc ttellen en de Regeerjng in haar uiterst /moeilijke maar hoogst noodzakelijke (taak te bemoeilijken. Om met de liberale N. R. Crt. te spreken, de vertegenwoordigers van pet liberalisme in de openbare licha- pien missen de zekerheid van lijn en laten hun politiek afhangen van den indruk die daarvan bij zekere groe pen van kiezers wordt verwacht. r/ De meerdere vrije tijd. Het Centraal Verslag der Arbeids inspectie over 1923 geeft ook enkele [mededeelingen over bet gebruik dat Ide arbeider thans maakt van zijn meer tieren vrijen tijd. Op de vraag of de verkorting van den arbeidstijd geleid heeft tot meer drankgebruik en veelvuldiger café-be- poek luidt het antwoord: „De algemeene indruk was, dat op /iet platteland de verkorte arbeidstijd «n de vrije Zaterdagmiddag niet heb- pen geleid tot een drukker bezoek aan pafé's en een vermeerderd gebruik jvan sterken drank. In de steden, en (wel hoofdzakelijk in de industriecen tra, viel daarentegen een toegenomen bezoek aan café's en bioscopen te be speuren. Slechts op enkele plaatsen schijnt ,de plotselinge overgang tot den kor- jteren werktijd te hebben geleid tot jhet veelvuldig bezoeken van café's en een ruimer gebruik maken van ster ken drank met toeneming van dron kenschap als gevolg. Vrij spoedig heeft zich dit echter verbeterd en voorts de den zich toen de malaise en de daar- mede gepaard gaande loondaling gel den. Bij de jongere ongehuwde arbei ders, die betrekkelijk veel verdienen, is het drukkere café- en bioscoopbe zoek en de grootere uithuizigheid blij- ]ven bestaan. Zoodra evenwel in een gemeente vereenigingen zijn, welke bijna dagelijks oefengelegenheid bie den voor muziek of sport, is het ge- BUREAUHooigracht 35 - Leiden Tel. 1278, Postgiro 58936, Postbox 20 bruik van den vrijen tijd veel gun stiger. In de mijnstreek was over het ge heel duidelijk waar te nemen, dat na de invoering van den achturigen ar beidsdag meer sterke drank werd ge dronken en vooral op Zaterdag en Zondag een grooter aantal processen- verbaal werd opgemaakt dan tevoren. Café- en bioscoopbezoek waren toege nomen en de trek naar Duitschland was zt' jr groot. Het is stellig niej; te veel gezegd, dat de thans verkitegen inlichtingen over het algemeen van verdere verminde ring van het gebruik van sterken drank doen blijken." Bijzonder gunstig zijn de resultaten dus blijkbaar niet, althans in de ste den en in de mijnstreken. Op het plat teland is de toestand gunstiger. Het spreekt vanzelf dat hieruit niet volgt dat nu de arbeidstijd maar on- noodig verlengd zou moeten worden. Al moet ook hier voor overdrijving worden gewaakt, toch blijvèn wij de verkorting van den arbeidsdag als een zegen beschouwen waarvoor we- dankbaar mogen zijn. Maar wel blijkt hieruit weer, dat door verbetering van de uiterlijke om standigheden {üleen do mensch niet gered kan worden. Gelukkig dat de latere inlichtingen een meer bevredigenden indruk ma k-u. Overigens moeten wij er ons vah be wust zijn, dat de nieuv.e tijd ons ook in dit opzicht plaatst voor een nieuwe taak. STADSNIEUWS. Giutlcn Jubileum „Lovendaal". In de flink bezette Hooglandsche kerk werd gisteravond een feestelijke vergadering gehouden tor herdenking van het 50-jarig 'fcersttrsir'dcr Chr. Wijk vereenigiiig „Levendani". Sprekers waren Ds. M. J. Punselie cn Ds. A. W. Voors, predikanten resp. der Ned. H. Gtftti. te Leiden en te Alphen, terwijl da Chr. Zangvereeniging „Zingt den Heer", 1 Februari 1876 opgericht als onderafdeeling van genoemde wijk- vereeniging, haar medewerking ver leende Ds. P un s e 1 i e opende de samen komst, liet zingen Ps. 68:10, las Psalm 100 cn ging voor in geheel; daarna werd door de zangvereeniging gezon gen de „Lofzegging van Joh. Seb. Bach. Vervolgens heette Spr. de aanwezi gen welkom, die in zoo grooten getale waren opgekomen, nu de wijkvereeni- ging jubileert. De geschiedenis van de wijkvereen. „Levendaal" is een geschiedenis van vee.l liefde en veel trouw van men- schen; hoe velen hebben niet hun tijd, en kracht daaraan gegeven, hoe velen ook giften, groote en kleine. Spi\ her innerde aan den steun, welwillend ver strekt door de hoogere autoriteiten, dismede door de pers. Spr. dankte die allen in hartelijke bewoordingen, ook den burgemeester, die helaas niet te genwoordig kon zijn. Ook velen buiten de stad hebben zoo veel voor de wijkVer. gedaan. H. M. de Koningin heeft haar belangstelling doen blijken door den heer van Bor- selen te benoemen tot ridder in de or de van Oranje-Nassau. Indien er iemand is, die zich voor de wijk verdienstelijk heeft gemaakt, dan zijt gij het aldus richt Spr. zich tot den geridderde en Spr. wenscht hem toe, dat hij de symbolen der ko ninklijke belangstelling nog vele jaren met eere, in gezondheid en in onge broken kracht mag dragen. Nog tot een hooger hoogte moet ons feestlied klimmen. De oude filosoof Philo heeft gezegd, dat alle geschiedenis, zoowel van vol ken als van individuen, van menschen zoowel als van dieren, is oen symbool, waarin de geschiedenis is de taal en de feiten zijn de woorden, waarvan de Almachtige zich bedient om ons de waarheid te doen kennen. Zoo is het ook met de geschiedenis onzer Wijkvereeniging, zegt Spr., zij spreekt ons van de ontfermingen Gods Om de geschiedenis van dien wijk- arbeid goed te begrijpen, moeten wjj ons de kerkelijke toestanden van 50 jaar terug indenken. Toen begon men aan de kerk reeds den rug toe'te kee- ren. Dit (had velerlei oorzaak. Spr. noemt als een der voornaamste oorza ken het ongelukkige huwelijk, geslo ten tusschen Staat en Kerk. Dit had voor de predikanten een ge voel van financieele veiligheid en ze kerheid ten gevolge; meerderen van hen waren gelijk aan den rentenier met zijn lange pijp, die rustigjes zijn aspergebed aanlegt en zijn andijvie opbindt in den tuin. En preeken? Och, dan hadden zij wel een serietje pree- ken, die zij op de rij af voordroegen. 't Gevolg was dat de kerk niet meer sprak in de taal van den nieuweren tijd, doch vreemd stond tegenover het leven, waardoor velen zich van de kerk afkeerden. Ds. Wolf zag dit gevaar, vandaar dat hij op de gedachte kwam van den wijkarbejd. Men zag er aanvankelijk een miskenning in van hef kerkelijk leven, men vreesde, dat qe eenheid der gemeente verloren zou gaan, enz. Dit verwijt was niet gegrond, Ds. de Wolf heeft het gemeenschapsleven niet uit het oog verloren, ^och wist, dat de gemeenschap is opgebouwd uit individuen. Het werk van Ds. de Wolf werd *ijk gezegend; tweemaal reeds moest het wijlcgeböuw „Levendaal" vergroot wor. den, en thans is het weer te klein! Voorwaar, de Iieere heeft ons ruimte gemaakt en wij zijn gewassen in dit land. Natuurlijk toont dit werk, evenals alle menschenwerk, gebreken en ieder zal bekennen, dat hij alle kansen niet steeds heeft gebruikt, dat daar te wei nig liefde en te weihig trouw bij hem is ^av/eest. Doch ondanks die tekort-, komingen heeft Gód ons gezegend. Wanneer wij onzen arbeid- overzien, kunnen wij met Ps. 71 zeggen, dat wat wij Jn onze jeugd geleerd Rebben, wij nu nog verkondigen, on er wordt nog wojtelijks aan honderden gezegd, dat cr vrede is door het bloed des Kruises. Nu vieren wij ons 50-jarig bestaan: de cudordom en de grijsheid zijn ge komen. Dit heeft zijn gevaren, daarom rijst de bede: Verlaat ons niet o God. Als God ons- maar dicht bij hem houdt, dan worden wij wel oud in ja ren, maar niet in frisschen meed: Hij yerniouwe onze jeugd gelijk eens arends jeugd. Er valt nog veel te .arbeiden voor ons, want er is nog veel afval. Daarom aan den arbeid, God wil het! Wij moe ten voort om het Evangelie uit te dra gen in onze donkere omgeving. Gcd make ons getrouwden geve dat Zijn naam' worde verheerlijkt, door dat steeds meerderen door onzen wijk- arbeid de lieflijkheid en de heerlijk heid van den Heere Jezus gaan zien en Gods genade ervaren. Nadat de zangvereeniging „Vertrou wen" van Fr. Abt had gezongen, be trad Ds. Voors den kansel om enkele herinneringen mee te deelen uit de oudste geschiedenis van <flen wijkar- beid. Het is heden 30 jaar geleden, aldus begon Spr., dat Ds. de Wolf in zijn woning Heerengracht 31, bezoek ont ving van den Hoofdcommissaris van politie, die hoewel niet van zijn richting zijnde bij het 20rjarig be staan der Wijkvereeniging behoefte gevoelde hem mede te deelen, dat se dert Ds. de Wolf zijn wijkarbeid be- gontlen was, het politietoezicht in die wijk aanzienlijk had kunnen vermin derd worden Spr. dankte allen, die aan dien wijk arbeid hebben meegewerkt, voor hun aandeel daarin, alsmede voor de pië teitsvolle w.ijze, waarop zij de herin nering bewaren aan hun eersten voor zitter, die 33 jaar in deze gemeente gearbeid heeft en die met zijn teer ge moed en zijn organisatorisch talent zijn medewerkers aan de door hem gestichte wijkvereeniging Jieeft be zield. Spr. dacht aan den breeden kring van mannen en vrouwen, die zich aan den velerlei arbeid hebben gegeven; meerderen zijn reeds overleden. Nog vele schoone herinneringen heeft Spr. van dien tijd van voor der tig jaar, toen hij hier ter stede met dezen arbeid nieeleefde. Het „Looft den Heere,- mijne ziel" moet in onze herinneringen den boven toon voeren, niet het minst om den persoonlijken zegen, door God in de zen arbeid geschonken. Spr. wenschte het bestuur en zijn medewerkers toe, dat zij nog vele ja ren dien arbeid mochten verrichten, gedragen door de sympathie der Ge meente. Spr. heeft ook" nog andere herinne ringen; het meeste geld moest van bui ten komen, want Leiden was nog niet ontwaakt. Men zag in dien arbeid een bedreiging van bet kerkelijk leven. Bij het 25-jarig bestaan durfde de ker- keraad der Ned. Herv. Gem. zich op de herdenkingssamenkomst in het Wijkgebouw niet officieel te doen ver tegenwoordigen Hoe zijn in de laatste kwarteeuw de dingen veranderd, zoodat het halve- eeuwfeest in een van dè cathedralen der Geméente gevierd wordt. Naar aanleiding van Hebr. 6:10 wees Spr. er op, dat God aan onzen arbeid denkt. In het gedenkboek voor het aangezicht Gods is ookgeschreven over dezen arbeid der liefde. God Ziet toe, daarvan is dit werk het zeker bewijs. Wij kunnen met vertrouwen in do toekomst blikken, wanneer wij weten dat Gods oog met liefde op dezen ar beid blijft rusten. God doe het allen, die in dit werk leiden en dienen ervaren, dat Hij hun arbeid niet vergeet. Het zangkoor zong vervolgens „Zon dagmorgen" van Fr. Abt, daarna sprak Ds. Punselie een slotwoord, waarin hij allereerst Ds. Voors dankte voor het door hem gesprokene. En nu aan den arbeid zegt Spr. we' moeten weer het gewone leven in, en met een variatie op een bekend woord van Nelson zegt spr.: God ver- Wacht, dat wij allen onzen plicht zul len doen. Dan zullen wij ervaren hec paradoxale woord, dat de zegenende ziel zal vet gemaakt worden: al zege nende zullen \vij zelf gezegend worden Nadat het zangkoor de Hymne „God is mijn lied, Hij is de Gcd der Krach ten" gezongen had, ging Spr. voor in dankgebed waarna nog gezongen werd Gez. 72:1. BURGERLIJKE 3TAND. Geboren: Christina Elisabeth, d. v. L. Prins en E. C. v. Gent. Abraham Frans, z. v. C. T. Hoppenbrouwer en S. Voorzaat. Maria Joha. Theresia, d. v. A. P. A. Barnhorn en M. G. Gijbels. Joannes Albs. Ants., z. v. P. F. Verhoef en G. A. Heemskerk. Jacobus Evert Leons, z. v. C. L. Groenewegen en C. v. Schoonder- woerd den Bezemer. Anna, d. v. J. G. Monfils en S. Pouw. Anna Catha. Geer- truida, d. v. J. P. Rozemeijer en A. Kui per. Hugo, z. v. S. Mooten en P. Riet hoven. Wilhelmina, d. v. M. Turksma en J. Sealtiel. Piet Lambs. Dirk, z. v. J. W. de Wekker en A. M. Colpa. Maria, d. v. C. v. Royen en M. Barendse. Elsa Mathil da, d. v. N. v. Duyn en M. M. Renben- tisch. Aria, d. v. D. v. Dijk en A. v* d. Plas. Cornelis, z. v. M. Bos en A. v. Res teren. Geertruida, d. v. A. J. A. v. d. Wiel en C. Broekhof. Adriana Francoise, d. v. H. Fakkel en M. de Bruin. Maria Catharina, d. v. H. Kamsteeg en L. Vee handelaar. Willem Pieter, z. v. G. Hols- wilder en W. den Oude. Jansje, d. v. J. Lasschuyt en J. Keereweer. Dirk, z. v. N. B. v. d. Voort en G. v. d. Kaay. Maria Alida, d. v. T. Overdijk en C. Poelijoe. Pieter, z.#v. H. v. Es en E. v. Polanén. Maria, d. v. I. Lepelaar en J. Jansen. Wilhelmina Adriana, d. v. A. v. Dijk en W. A. Bos. Johanna, d. v. E. Groen en J. Mielo. Gehuwd: J. de Winter jm. en J. C. Gaastra jd. C. L. Duindam jm. en A. M. Heemskerk jd. L. M. Devilee jm. en H. M. Franse jd. J. I. Stoute jm, en J. Veer man. G. v. Berkel en W. C. J. Schouten. Overleden: W. Voskuilen-Pels, vr. 35 j. A. J. Kettenis, dr. 3 d. J. A. Pom- mee, wed., 90 j. A. v. d. Hulst, wed. de Groot, 68 j. J. E. B. Baart-Ligtvoet, vr. 76 j. C. W. N. v. Beest-Sciarone, vr. 81 j. F. v. Weeren, zn. 1 j. J. v. d. Hoek, zn. 2 j. J. v. Es, wedr. 42 j. H. Leeman, wedr. 87 j. E. M. v. Duyn, dr. 4 uur. D. J. Slegtenhorst-v. Dijk, wed. 26 j. Van Jacqv.c., F Gr k tot l De nieuwbenoemde hoogleeraar pro£ Albert V e r w e ij heeft zijn ambt aan vaard met een rede over bovenvermeld onderwerp. Na een k'orte inleiding ter verklaring der keuze van onderwerp en titel zijner oratie sprak de redenaar in het kort als volgt: Toen in het voorjaar van 1S79, Jacques Perk begon met schrijven van zijn ge dichten, opende hij daarmee een tijdperk ADVERTENTIE-PRIJS Gewone advertentiën per regel 221/: cent Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief. Bij contract, belangrijke reductie. Kleine advertentiën bij vooruitbetaling van ten hoogste 30 woorden, worden dag& lijks geplaatst ad 40 cent.. Gelangrijksie nisuws in dit nummer. Binnenland De herdenking van het 5C-jarig be staan van „Levendaal". Prof. Albert Verwey houdt zijninau gureels rsde. Opening nieuwe Chr. School te Oogst- geest. Het steendrukker?-conflict opgelost. Buitenland. De spoorwegramp te Heme. v Het St. Lucas-ziekenhuis te Tokio afgebrand. van dichterlijke ontwikkeling, dat ook nu nog niet is afgesloten. De bewondering voor de republiek der zeven provincie;^ het bezielende element van Potgieter's ar beid bleek verdwenen cn vervangen door een vaderlandlooze liefde voor natuur ea kunst. Men 2iet dit het best, wanneer men zich voorstelt, hoe Potgieter zou hebben deelgenomen aan het 3e eeuwfeest van Hooft en hoe Pertk dit deed, die aah Dr Doorenbos enkele regelen toerichttq De waarheid is, dat noch door Perk, noch door ons anderen het Vaderland werd losgelaten. Maar wat wij in die ja ren met zeldzame verrukking beleefden, was een bevrijding: het kwam ons voor, dat in de dichters, die ons voorafgingen, de verbeelding meer dan de onze door overlevering gebonden was. Dit inderdaad revolutionaire besef is de oorsprong geweest van de Nieuwe-Gids beweging. 1 Overal zien wij na 1880 het redeneerend element in de poëzie teruggewei.en en het verbeeldingselement, het concrete beeld op het eerste plan gebracht. Een wijsgeerige en historische rechtvaardiging zoekend voor deze ontwikkeling, grijpt men allereerst terug naar Shelley's De fense of Poetry. Voor de klassieke dicli- ters cn de bij hen geschoolde renaissance-' geleerden was de verbeelding ccn macht; uie tusschen de zinnen e;i de rede instaat. De rede moet keuren, of de voorstel lingen, door de verbeelding uit de gewaar wordingen gevormd, al of niet heilzaam zijn. Shelley noemde de synthetische denk wijze uitdrukkelijk: verbeelding. De er kenning van de verbeelding als afhanke lijk met de rede gelijkwaardig denkver mogen, wordt door den aestheticus Croco toegeschreven aan zijn landgenoot Gian- battista Vico. In voorzichtiger termen heeft feitelijk Spinoza dit ook al gedaan. Na Vico is dit inzicht het eerst weer in Duitschland opgekomen, niet bij de wijs- geeren, maar bij de dichters. Jean Paul maakt de scheiding Einbildungskraft en Phantasie of „Elementargcist" als ziel. De ze scheiding werd evergenomen door Cc» leridge, door Wordsworth, de laatste in zijn „Prelude" de eigenlijke dichter ven de verbeelding; van de „Imagination", die hij stelt tegenover de „Fancy" Shelley, Wordsworth en Coleridge waren van groo ten invloed op ons jongeren van i83<V Door hen eigenlijk werden wij opgeno- men in die Europees che brooming, die zoowel de klassieke Duits che dichtkunst als de Engelsche van na Dryde bevrucht heeft, aan wier zichtbaren oorsprong Rous seau stond en die haar verborgen bron in Spinoza had. Niemand zal zeggen, dat wij iets on-! vaderlandsch deden, toen wij poogden, dien stroom terug te leiden naar het land, waaruit hij welde. Potgieter trouwens had zijn loop, waar hij iii het licht vloot, duidelijk ingezien en hem o.a. in rijn stu die over George Crabbe geteekend. Van Vleten had het bekken, waaruit hij vloei de herkend en een eeredienst ingesteld 1 voor den vaderlandschcn wijsgeer. Ome taak was een andere; wij moe-t.n hoe langer hoe meer, vaderlandsch leven b - trekken in' den Europees :hen verbeel- dingsgroei. Dit gebeurde onmiddellijk doet het voortbrengen van een nieuwe Neder- landsche dichtkunst. Tegelijkertijd groei de onze belangstelling voor de vroegere Nederlandsche letteren. Naast de gram matische en de historische literatuur-be schouwing was de aesthctische op~;. die zich, naar Flaubert's woord lcordringend mogelijk voor he ;.i :hzelf interesseert. Niet aan d helen ontstond deze, maar bij de ti:c! - ters. Toch bestond er tusschen hoogc- £cholen, dichters en leeken een onmis kenbare wisselwerking. Wij} komen nu echter voor de vraag te staan, of het bijzondere, d.w.z. het kunst werk op zichzelf, als eenmalig verschijn sel leerbaar is. Of het eigenlijk wel aan de Universiteiten gedoceerd kan worden. Het algemeene is leerbaar, maar het bij zondere, hoe zal dat worden medegedeeld, daar het toch niet anders gekend kan worden, dan doordat men het ziet en ervaart? Dit 4.en n.l. vereischt aanleg en vermogen. Het geschiedt alleen in d: bewond&ing.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1925 | | pagina 1