A. WAALS
Moderne Mantels in Veiour de
Eaine vanaf f 18.75, f24.75, f29.75, f32.75 snz.
Elegante Mantels met nieuwste
hontgarneeringen vanaf 119.75,
f 26.75,^34.75 enz.
Feilerinemanfeis in moderne gel-uitte stoffen
en Veiour de laine vanaf f 18.75, f22.75 enz.
Kindermanleis vanaf f2.75, f3.75, f450 enz.
in Laken en Veiour de laine vanaf f 6.75,
f9.75 enz. 21280
HAAÜL.STRAAT «4 LEIDEN.
§302=
W®3
fflan hef einde der Week
De Dui'tschers hebben de "wereld weer
tens verbaasd, en haar laten zien. dat al
ikunnen zij op het oorlogsveld geen lauwe
ren meer behalen, hun techniek nog wel
baar triomphen kan vaero-n.
We doelen daarmee op den tocht van den
Zeppelin Z R III die Zondagmorgen 6
uur 35 uit Friedrichshafen vertrok en
(Woensdagmiddag 3 uur 11 te Lakehurst
landde.
In 79 uur 23 minuten werd de overtocht
ïiaafr Amerika volbracht.
Het is begrijpelijk, dat mem te Berlijn
In de wolken was over dit resultaat.
Een Duitscher heeft graag iets om z'ch
tip te verheffen, en hier ging bet inder
daad om een praestatie, waar men trolsch
lor mag zijn.
Doch ook in Amerika was de geestdrift
i geweldig. Amerika is zelve het land der
onbegrensde mogelijkheden en men heeft
'daar respect voor alles, wat grootsch is en
jgeweldig, dus ook voor dezen Zeppelin,
die 'n breedte-doorsnee heeft van bijna 28
ien een lengte van 200 meter, welk# gasin-
-houd 70 000 M3, bedraagt en die de groot-
ete reis heeft volbracht, tot dnsver ooit
.«door een luehtischiip afgelegd.
J i
Baat ons hopen, dat een dergelijk succes
took is weggelegd voor onze koene Holland-
eche vliegeniers, drie den vliegtocht
naar Indië ondernomen hebben, doch
inu hij Philippopel wachten op herstel hun
ner machine.
Gelukkig .zal het volgens de jongste
(berichten niet nood'g zijn, de uitvoe
ring vain dit grootsohe plan „tot nader
order" uit te stellen, doch zal waarschijn
lijk Hnncn een maand de tocht kunnen
jworden voortgezet.
Het zon een sohoone bekroning zijn van
den moed en de volharding van hen. die
tot deze zaak het initiatief genomen heb
ben.
Zoo heeft dan de afgeloopen week wat
ïicb in de lucht heeft afgespeeld, een groot
deel van de aandacht der menschen in be
ds g genomen.
Toch is er ook op den beganen grond
"wel het een en ander gebeurd, dat de moeite
/van 't vermelden waard is.
Het is b.v. den opstandige®. Arabiiscben
stam der W a h a b i's gelukt de heilage
stad Mekka binnen te rukken. En Spanje
beeft noig steeds de handen vo-1 met M a-
r o k k o, te meer nu de bekende Mooren
leider Rai'joel i de wapens weer tegen de
Spanjaarden opgenomen heeft.
Het gaat nu, naar het sohijnt, er op of
er onder.
Spanje heeft al zijn krachten ingespan
nen voor den beslissenden kamp. Het heeft
zijn troepen gemobiliseerd en zal de za
ken nu eens zoo krachtig mogelijk aan
pakken.
En loopt 't dan nog tegen, dan lijkt ons
■de veronderstelling niet gewaagd, dat er
een belangrijke omkeer in de verhoudingen
aldaar zal komen.
Misschien zal Marokko dan ontruimd
worden, de dagen van het directoire zijn
voorzeker geteld en wellicht ook de dagen
;van het koninkrijk.
Wamt de toestanden in dit land zijn zoo
corrupt, dat er slechts weinig behoeft te
gebeuren, en het geheele vermolmde ge
bouw stort als een kaartenhuis ineen.
Zoo 73 althans de indruk dien wij
van uit de verte krijgen van de toestan
den daar, en deze Indruk wordt bevestigd
door het oordeel van een hoogstaand
Spanjaard als den schrijver Ibanez,
Üie zich in gelijken geest uitliet.
Vergissen wij ons niet, dan zal in de
komende maanden meer dan ooit de aan
dacht naar Europa's Zuidwesthoek ge
licht worden.
k
DE HETHIETEN.
r ii. ,irn
In de jaren 1906 en '07 gelukte het aan
'de scherpzinnigheid en de volharding van
(Prof. Hugo Winckler do hoofdstad van dit
machtige rijk der Hetbieten te ontdekken.
Deze lag in heb Oostelijk deel van Klein-
[Azië, in de de<n Bijbellezer welbekende
landstreek van Galatdë, in de groote bocht,
die d«fer door de rivier dè Halys gevormd
wordt.
Nu ligt daar, aan den ingang eener berg
Angte, een onbeduidend dorpjeB o g h a z
Keui, d.w.z. dorp van den bergpas. Voor
drie k vierduizend jaar verhief zich daar
de hoofdstad van het wereldrijk der He-
Ihieten.
Die stad droeg denzelfden naam als het
geheele land, en ook als de god van het
land: Chatti (de naam «Hethieten" in
bun eigien taaL)
De ruïnen dier stad bevatten am. den
Koningsburcht, alsmede een reusachtig
grooten tempel, voorts geweldige beeld
houwwerken en in de rotsen gebeitelde re-
liefs, voorstellende een kroningsplechtig
heid.
Laat in den herfst van 1905 ondernam
(Hugo Winckler, begeleid door zijn vriend
Macridy Bey, bestuurslid van het Museum
te Constantinopel, voor het eerst een reis
Haar deze bouwvallen. Slechts vier dagen
ionden zij zich hier ophouden. Doch de
uitkomst was verrassend; de spijkerschrift
tafeltjes lagen voor het grijpen en werden
door de bevolking aan de reizigers ge
bracht
Mien bracht in Duitschland geld bijeen
.Voor een expeditie en bet volgend jaar
werd onder leiding van de beide genoemde
heeren met de opgravingen begonnen.
Heb archief van de koningen der He
thieten we-rd blootgelegd en daar, als
mede in de bouwvallen van den hoofdtem
pel en ook op andere plaatsen, werden
duizenden kleitafeltjes met spijkerschrift
gevonden.
Een moeilijkheid was, dat volgens de
Turksche web oudheden, op Turkschen
bodem gevonden,, nergens anders dan in
'Konstantinopel mogen worden afgeleverd.
Do inscripties werdien dus in kisten ver
pakt en naar het Ottomaanscho Museum
MIJNHART'S
Zenuw-Tabletten 75 ct.
Laxeer-Tabletten 60 ct-
Hoofdpijn-Tabletten60 ct.
21242 Bij Apothekers en Drogisten
in Konstantinopel opgezonden; dit staat
evenwel de uitgave in den weg.
Gelukkig had Prof. Winckler nog den
tijd gevonden, te Boghaz-Keui een aantal
der best geconserveerde tafeltjes te co-
piëeren.
De vondst te Boghaz-Keui vertoont een
verrassende overeenkomst met die te E1-
Amarna. Prof. Winckler zegt daarvan
zelf: „Waren de eerste fragmenten niet
in mijn tegenwoordigheid van den grond
opgeraapt, dan zou ik iedereen hebben uit
gelachen, die beweerde, zulke teksten in
het binnenland van Klein-Azië te hebben
gevonden. Veel eerder zou ik ze voor ver
dwaalde stukken uit de El-Amarna-
vondst gehouden hebben."
Daarom eerst iets over deze laatste
vondst.
Tegen het einde van 1887 vonden Egyp
tische boeren te El-Amarna, in Midden-
Egypte, op de plaats der hoofdstad van
Farao Amenhotep IV een verzameling
spi j ker s chr if tta felt j e s
Het Louvre te Parijs weigerde den aan
koop daarvan: men was van meendng, dat
spijkerschrifttafeltjes. in Egypte gevon
den, onmogelijk echt konden zijn. Zij wer
den dan ook als waardeloos rondgevent,
gedeeltelijk ook stukgeslagen. Na een lan
ge lijdensweg vond een gedeelte dezer
tafeltjes een plaats in het Britsch Museum
een ander (verreweg het grootste) deel in
heb Berlijnsche Museum en wordt daar
als een kostbare schat bewaard.
Deze oorkonden dateeren uit de 14e
eeuw en waren een deel van de Staatsar
chieven der Farao's.
Zij bevatten de correspondentie van de
zen met de bevriende koningen van. Baby-
lonië, Assyrië. der Hethieten en van Cy
prus, voorts ook brieven van de onder
Egyptisch gezag Btaande vorsten in Syrië
en Palestina, die hulp vroegen tegen in
dringers in bun land; waarschijnlijk wor
den daarmee de Israëlieten bedoeld, die
bezit namen van het beloofde land.
Het eigenaardige is, dat hier in Egypte
documenten gevonden worden, niet ge
schreven in hieroglyphen in de Egypti
sche, doch in spijkerschrift en in de Baby
lonische taal.
Daardoor werd voorgoed een eind ge
maakt aan de legende ,alsof in den tijd,
waarover het hier gaat, de volken ieder
op zichzelf leefden en slechts met elkaar
in aanraking kwamen om oorlog te voe
ren.
Integendeel, er bleek toen een algemee-
ne cultuur te zijn. die heerschte van den
Nijl tot den Euphraat, met een diploma
tieke taal: het Babylonisch.
En in deze cultuur was, naar uit de op
gravingen t© Boghaz-Keui bleek, ook het
rijk der Hethieten^ dat in Klein-Azië zijn
centrum had, begrepen.
De Boghaz-Keui-teksten zijn wel alle in
spijkerschrift geschreven, doch gedeelte
lijk in het Babylonisch en gedeeltelijk in
de eigen taal der Hethieten gesteld.
Hot gevolg is, dat men ze wel alle l e
zen, doch slechts voor een deel b e g r ij-
pen kan.
Want de taal der Hethieten is nog niet
bekend.
Voor zoover evenwel do inhoud cezer
teksten reeds bekend ie, sluiten ze won
derlijk goed bij de El-Amarna-tdksten
aan. Als vaders en grootvaders der in de
Boghaz-Keui-teksten genoemde personen
komen bekenden uit de El-Amarna-teksten
voor: de koning der Hethieten Subbiluli-
iima; de koning der Mittani's Tusratta;
de Amoriet Aziru.
De Boghaz-Keui-teksten dateeren n.l.
uit de 14de en 13de eeuw en zijn iets jon
ger dan de El-Amarna-teksten.
Koorts bij pasgeboren kinderen.
Wanneer men bij pasgeboren k'nderen
de temperatuur meet, vindt men niet zei
lden, dat deze een of twee dagen na de ge-
iboorte verhoogd is, zonder dat verder zie
kelijke verschijnselen aanwezig behoeven
Ito rijn. Een Amerikaan, Marriott, heeft
(gemeend, dat hij dit verschijnsel kan. ver
klaren jïoor gebrek aan ingenomen vloeir-
isrtof. Hef jeugdige oTgan'sme verliest vrij
veel water door uitademing; de uitge
ademde lucht is verzadigd met water
damp, de ingeademde niet. Ook met het
afgescheiden zweet wordt water verwij
derd.
Borstkinderen krijgen der eersten dag
vaak weinig of geen moedermelk en daar-
dooT drogen zij wat uiit. De warm te-regu
leering dloor het afscheiden van ziweet is
nu "niet meer goed mo-gelijk, omdat het
lichaam het water vasthoudt en daardoor
Iriijgt do lichaam .riempeiratuuT. Zoo heeft
men gevonden, dat het eiwitgehalte van
Ihet serum bij den pasgeborene schommelt
tuissehen 6 en 7 pet maar bij den pasge
borene met koorts is .het boven 7 54 pet.
en stijgt 6oms tot 9-pet.; dit wijst, uiit, dat
er een voor het organisme heüangriijke
hoeveelheid wa'etr is verdwenen. Als aan.
dergeli jke koortsende zuigelingen, die ove
rigens nieits mankeerden, met de maagson
de water werd gegeven (3040 cm3 per
kg. gewicht") dan daalde dc temperatuur
binnen anderhalf uur tot het normale.
Het toedienen van water aan kinderen,
die koorts hadden, omdat ze aan een in
fectieziekte leden, had geen effect op de
lichaamstemperatuur; het is dus wel waar
schijnlijk, dolt d'e koorts bij de pasgebore
nen inderdaad is ontstaan door uikdro-
'ging. De gewoonte der vroeger© bakers om
borstkinderen den eersten dag na hun ge
boorte suikerwaar to geven, i«_ dus nog
niet zoo dom geweest, alleen kan men de
tsu.iker weg'alen en gewoon water toedie
nen.
KINDEREN VAN CALVIJN.
Cfilvijn heetf eens. toen men hem met
gr ie venden spot zijn 'kinderloosheid ver
weet daarop dit schoon© antwoord gege
ven:
,,Gij verwijt me, dat ik geen kinderen
heb.
God had me een kleinen zoon geschon
ken, maar Hij nam hem weg. Maar ik
antwoord u, dat ik tienduizenden zonen
heb in heel de Christenheid."
Beter dan iemand anders heeft Calvijn
doorzien, hoe machtig voor de uitbreiding
van Christus' rijk, de bcteekenis was eener
jongelingschap, dio in de leerschool van
Christus geoefend, straks met jeugdige
kracht en bezieling in den heiilgen. krijg
zich storten zou.
IN DEN DOM TE LUBECK.
In den Dom to Lub eek is het volgende
inschrift te lozen:
Gij noemt Mij Meester maar vraag
Mij dan ook.
Gij noemt Mij licht maar laat u dan
ook door Mij beschijnen.
Gij noemt Mij den Weg maar wandel
dan ook op Mij.
Gij noemt Mij het leven maar zoek
Mij dan toch.
Gij noemt Mij wijs maar geloof dan
ook in Mij.
Gij noemt Mij rijk maar begeer dan
ook van Mij.
Gij noemt Mij eeuwig maar vertrouw
dan ook op Mij.
Gij noemt Mij barmhartig maar hoop
dan ook op Mij.
Gij noemt Mij almachtig maar dien
Mjij dan ook.
Gij noemt Mij rechtvaardig maar
vree-s Mij dan ook.
Gij noemt Mij de Liefde maar volg
Mij dan ook op de baan, want wie Mij
liefheeft, die heeft alles gedaan-
Wie booze daden duet, die leidt een treurig
leven;
Hij zucht, hij ducht, hij vlucht, al wordt
hij niet gedreven.
Al trilt er maar een Tiet, hij is terstond
bevreesd:
Daar is geen feller beul dan midden in den
geest.
JACOB CATS.
LEIDSCHE PEIMKRA3SEN
Amice.
Wie aan den weg timmert, zegt het
spreekwoord, heeft veel bekijks en stelt
zich bloot aan critiek.
Het verwondert me dan ook heelemaal
niet, dat ik zoo nu en dan eens door een
belan.gste'lend- toeschouwer op de Vingers
wordt getikt.
En het hindert me ook niet, vooral niet
nis het op een zoo vriendeb'jken toon ge
daan wordt als door den heer van U-den
;n het mraöner van Woensdag j.ltoen hij
betoogde da' wat ik de vorige week schreef
over de houding van somnrge ouderwijzers
ten opzichte van een i*nberhu'de aan II.
M. de Kon-ngin, ni-et geheel overeenkom
stig d? waarheid was.
1!"' mis'ukken van een plan in die rich-
t'n.g zou n.l. niet een gevolg zijn van
den onwil van vorsoki'lende cndTwijzert»,
maar van d°n en bVcda ^-'en opzet die
u'tvoering onmogelijk maakte.
Do inb>htan«?eii' dné ik on tv ine hiidden
•'-ndordaad een weinig anders. "Hij word
medegedeeld dot een voorloop'o: i len werd
ontworpen voor welks uitvoering de mode-
werking gevraagd word van het bestuur
der 3 October-vereeniginr'. Toorn die ver
kregen was, zou verbinding gezA'wht znn
met onderwijzers zoowol openbare a^s
bijzondere drie zich niet onwelwillend
toonden, maar die in verband met de
drukte d'e een en ander meebracht, de
zaak toch maar liever lieten ms-ten In
hoeverre d© plannen nu a1 of n'et door
dacht waren laat ik daar. Misschien wa
ren ze inderdaad niet wel uitvoerbaar,
terwijl de tijd ontbrak om nieuwe plannen
te maken.
In dat geval treft den onderwijzers,
voorznover ze hierbij betrokken werden,
natuurlijk geen b'aam. Alleen zou ik w:l-
-len vragen, als wat de heeT van Uldpn
schrijft juist- is en niet alleen meerdere
onderwijzers, maar ook verschil1 en de
schoolbesturen zich gaarne gegeven had
den voor een grootsche hu1 de met de kin
deren, waarom werd door hen dan niet
het initiatief genomen?
'f Is nu te laat. NapleHen heeft geen zin
meer. En daarom heis'uit ik met me aan
t© sluiten b:j wat de heer van IJlden aan
het slot schreef en de hoop uit te spreken,
dat een volgend maal met meer overleg
zal worden gehandeld opdat d° wensch
van vele ouders, kinderen, onderwijzers
en schoolbestuurders in vervulling kan
gaan.
Ik heb verschillende menschen gespro
ken dio een ietwat ©nvoM-aan gevoel had
den. wat anders zou zijn geweest indien
tijdig maatregelen waren genomen om
een kinder hu1 de. wat natuurlijk ook kin
der vreugde zou hebben beteekend, voor te
bereiden.
Maar d© feesten zijn achter den rug,
amice, en er zijn thans weer andere za
ken dio de aandacht vta-gen.
Om 1© beginnen hebben we hier sinds
eenige dagen een z.g. hongerkoning, een
vroegeren kellner, die zich in een glazen
kast heeft laten opsluiten om te laten zien
dat hij kans z'et 14 dagen absoluut te vas
ten.
Verteld werd, dat de man er de laatste
dagen slecht aan toe zou zijn, wat niet t©
verwonderen is als men bedenkt dat h'ij
dergelijk© kunsten al meer heeft uitge
haald. natuurlijk zeer ten nndeele van zijn
gezondheidstoestand, di-e door dergelijke
démonstraties in ernstige mate moet wor«-
den ge-schaad
Wc. leven, toch wel in een wonderlijke
wereld, artr'ice. Terwijl aon de eene zijde
soms het bijna o-nmogel'-jke wordt gedaan
om een menschenleven te behouden, is hier
©en man, die alleen uit zucht om op een
gemakkelijke manier door de wereld te ko
men want een andere verklaring is
dunkt me ni-et t© geven zijn leven en
gezondheid in de waagschaal stelt, daarbij
gesteund door een op sensatie behist piw
bliek, dat zich in grooten getale om dezen
hongeraar kon'ng noemt hij zich ver->
dringt. Een komng, maar dm een levend
bewijs is hoe diep een mcnsch weg kan
zinken en hoe bitteT wein'g er van zijn
koningschap toch e^cTjk is overgeble-^
ven.
En wat ook merwaardig is? Enkele ja
ren geleden kon men op straat geregeld
hooren zingen van iemand die met melk
en eitjes werd eevoed Het betrof meen ik
een berucht misdadiger, die allo voedsel
weigerde en die toen gedwongen werd
voedsel tot. zich te nemen, om t-e voorko
men dat hij alteveel zou verzwakken en
misschien sterven.
Maar h;er zien we. hoe door de Over-s
beid. getolereerd wordt, dat iemand zijn
Wen in gevaar brengt en dat voor deTge-»
lijke kastenmakerij zelfs 'n gemeentelijk
gebouw besch'kba?^ wordt. ge-sfcM.
Ik kan me best begrijpen amice, dat bij
het verhuren van dergelijke zalen niet
altijd precies wordt nagegaan wat eigen-
kik d"1 bedoeling ;s. maar ik kan me n'et
begr-ipen. dat toen hierop eenmaa1 de nan-
daeht werd «■evstW r:',t o"-1
aan deze dwaze, en godd^w-r. wi-lim—
Van meer belang dan deze niet onge
vaarlijke kuns makerij lijkt me hel voor-
■stel van B. en W. dat a..s.. Maandag in den
Gemeenteraad aan «ie orde komt, om n.l. de
Mares-ingel te overbruggen en voor do
wijken achter di-e singel gelegen een be
tere verbindingsweg naar het centrum dor
stad te maken.
In het algemeen over de bijzonderhe
den van dit plan waarvan i,k juist zoo-!
even uit onze Nieuwe Leidsche kennis nam
kan ik niet oordeelen lijkt me dit een
plan dat voor deze wel wat geïsoleerde
wi.jiken van veel beteeken's is. en dat dan
ook ongetwijfeld dco- ve'?n zal worden
toegejuicht.
Er was aan zi. in. i*'nc-;Ccg
sinds lang behoefte. II t s'.adskwariier aan
deze zijde breidde zich sterk uit de laatste
/aren, mot het eevolg dat het gemif van
zulk een overgang steed-s sterker gevoe'd
werd. Men moest nu of drt Warmenderbrog
passeereu of een om we-? makm naar de
Hceropoortsbru g.
Do oplossing van dit 'vraagstuk ie
steeds afgestuit op de Stedelijke Lichtfa
brieken, d o hier een sta-in-öen-we,g
vormden. Meermalen is er sprake van ge
weest een weg te mak:-n d n' rs over het
terr iin van deze fabrieken, maar het is
verklaarbaar, dat da ar legen ernstig be
zwaar word't gemaakt. Vandaar, dat nu
wordt, voorgesteld een doorgang te maken
vlak langs het terrein der fabrieken, aan
de z'j-de van de nu gesloten begraaf
plaats.
Ik tw'jfol niet a/aic -. of tegen dit plan
zullen bezwaren wordm rpoppe.rd, maar
ik honp dat ze niet van d^en aard zid'en
b ijken l z jn. dat d© u N omring daardoor
on re o ge1 >'jk wordt gemaakt.
Komt deze verbindingsweg tot stand,
dan :s daarmee tevens het „hrande-nd-p"
als ik dat woord in dit waterige verba/id
gebruiken ma* vraagstuk van de Mare-
dmiping jpgelost. i
Voor ik e'nd'g amice, zou ik no-g even de i
aandacht willen vcst;gen op de actie dio -
de laatste weken voor on,r blad word't ge
voerd.
Zooals ge zu-'t iveten :s mon bezig een i
lrening te p'aafsen, teneinde de stichting 1
van een êVen drukkerij tegen 1 Januari j
a s mogelijk te mak"u.
Toen ik pas van deze pla. nen hoorde,
stond ik daar zeer scaptisch tegenover. Do
uitvoering leek me onmogelijk. V/aar zou
in dezen t jd van geldschaarschte c-n dan
nog wel voor een zaak die nog in de groei
periode verkeert, het nood ge kapitaal ge-
vonden worden? Ik meende dan ook, dat
het plan, hoe goed ook bedoeld niet zou
slagen en dat ons blad, hoe levenskrahtig
overigens oc-k, het tengevolge de.arvan zou
moeten opgeven.
Maar hoe is die vrees beschaamd.
Er is de laatste weken een belangstellend
meeleven openbaar geworden, waarop i-k
althans nooit had durven 1 open.
De actie is no-g n'et afge'oopen natuur
lijk, maar tot nu toe werd die arbeid rijk
gezegend. Overal waar men kwam vend
- men geopende harten. Algemeen bleek men
hiervan overtuigd, dat de Nieuwe
Leidsche Courant in geen geval
ma.g vordwijnen, maar dat integendeel al
liet mogelijke moet worden gedaan om de
positie van ons b'ad te versterken 'en een
meer uitgebreide uitgave mogelijk ie ma
ken.
Het zou niet verstandig zijn te vroeg t©
juichen. Kon'ng Achab heeft een waar
woord gesproken toen hij zeide dat wie
zich aangordt zich niet moet beroemen als
die zich los maakt.
Maar dit kan toch wel gezegd, amice, en
ik doe het met blijdschap, dat alles er op
wi'st, dat over niet te langen tijd ons orj
gaan op de eigen drukkerij en meer inge
richt nanr d-e eiischen van dezen tijd, zal
worden gedrukt.
Ai1© een ieder die daartoe in de gelegen-!
beid is, ook maar een weinig meewerkt,
dan is het slagen van do plannen verzej
kerd en zal een lang gekoesterd ideaal
straks in vervulling gaan.
VERITAS, j
