Dagblad voor Leiden en Omstreken. {ADVERTENTIE-PRIJS* gewone advertentiën per regel 22V2 cent. Ingezonden Mededeelingen, dubbel tariefc ©ij contract, belangrijke reductie. - Kleine advertentiën bij vooruitbeta«; ïing van ten hoogste 30 woorden, worden «Laeelijks geplaatst ad 50 cent. -v 5de JAARGANG. - ZATERDAG 2 AUGUSTUS 1924 - No. 1276 Bureau: Hooigracht 35 Leiden - Tel. Int. 1278 - Postrekening 58936 ABONNEMENTSPRIJS hl Ltldn e* biritn Lfiiie» waar agaatM j»»est^d zijl Per kwartaal.f8.5(1 Per week f o.ll France per post per kwartaalf2,90 Aan het Zoeklicht Leiden 2 Augustus 1924. Een blijde dag vandaag voor onze? Koninklijke Familie en meer in 't bijzon-» j der voor Hare Majesteit de Koning! n-» j Moeder, die vandaag haar zes en zestig-» I sten verjaardag mag vieren. Welk een verschil met tien jaar geleden. 1 Toen w£s er bange vrees in de hoi'ten. f Overal werden de oorlogsfakkels ontslo-» 1 ken. Wat zou de toekomst brengen voor ons land, ons volk, ons Vorstenhuis? We zagen niets dan wolkeu en donker-» 'heid. Maar levendig bleef het besef, dat God regeert. Ook bij onze Koninklijke Familie. Die wetenschap gaf kracht om de s'or-» men gedurende en na den oorlog het hoofd te bieden en te gaan het smalle pad van den plicht. Moeilijke jaren liggen achter ons. De zorgen waren ve'e, n et het minst ook voor Koning'*n Emma die met sterke banden aan een der oorlogvoerende par tijen. is verbonden. Hoe gemakkelijk had zij een enkel oogenblik kunnen afwijken en ons land in den oorlog storten. Maar in al die jaren had Zij slechts één doel: het belang van ons, van haar land en volk. Ook in die jaren lieeft zij in pract'jk ge bracht - haar bekende woord: Nooit kan Oranje genoeg voor Nederland doen. En daardoor heeft zij versterkt het bes?f dat Nederland nooit genoeg voor Oranje kan z:jn. Koningm Emma verjaart! Onder gelukkige, oms'andigheden. Spare God haar dierbaar leven, tot in. lengte van jaren! OBSERVATOR. Pit nummer bestaat uit twee bladen. Na tien jaren. De groote volkerenkr-ijg, weiks aanvang nu tien jaar geleden, wij dezer dagen her dachten, heeft zoowel in politiek als in economisch optzicht, aan Europa een ge heel ander aanzien gegeven. De ontzettende oorlog die voorzien werd en die gezien de tijdsomstandigheden niet uit kon blijven en die toch ook weer niet werd verwacht omdat men leefde in de stellige overtuiging dat de beschaving te groote vorderingen had gemaakt, heeft diep ingrijpende veranderingen gebracht. Europa is tot onherkenbaar wordens toe veranderd. Veel wat oud was en sterk scheen1 en onwrikbaar is gevallen en weggevaagd en daarnaast is, was onbereikbaar sc.heen en onmogelijk, werkelijkheid geworden. Niets kan hier zijn stand behouden. Er is niets bestendigs hier beneden. Dat hebben ons ook de voorbijgegane jaren gepredikt. De eertijds machtige Donau-monarcbie is uit elkaar geslagen. De oppermachtige Keizer-koning werd van den troon ge- stooten en stierf als Gen balling in een vreemd land. Duitschland had imeer uithoudingsver mogen en wist zich langer te handhaven, maar tenslotte is ook Bismarck's schep ping ondergegaan en- moest de machtige keiizer een toevlucht zoeken in het kleine Nederland, waar hij in stille afzondering wacht tot de dood hem zij het tot nieu we heerlijkheid roept. Droeviger nog was wat in Rusland ge beurde waar de Tsarenfamilie op beestach tige wijze werd vesmoord en waar sinds, dien tijd honger, en ellende met de Bolsje wistische heerschers samenwerken om de bevolk'ng t© dec'meeren en godsdienst en cultuur zoo mogelijk te vernietigen. %aar dat zijn niet de eenige veranderin gen die plaats grepen. Po'an, dat zoo lang geknecht werd,, is tengevolge van den oorlog weer onafhan kelijk geworden. De idealen van hen, die droomden van een groot Servisch rijk. zijn in tegen stelling met de in 1914 gekoesterde ver wachtingen verwezenlijkt. En Turk;je, dat nog slechts scheen te be staan h''j de gratie van de groote mogend heden en dat gedurende den oorlog zijn invloed in Europa zag vernietigd, heeft zich weer een invloedrijke plaats weten te veroveren. Wij gaan geen oorlogsgeschiedenis schrijven. Slechts geven we enkele korte herinne ringen. Duitschland had aanvankelijk geweldige successen te boeken op het Westelijk front. 1 Nadat het Belgische leger gedeeltelijk onder den voet was geloopen, werd al spoedig de Fransche hoofdstad ernstig be dreigd. Hot „nach Paris", de krijgsroep van de Duitschelegerscharen, scheen werkelijk heid te zullen worden, zoodat zelfs de ze tel van de Fransche regeering naar Bor deaux werd verplaatst. Maar er kwam een kentering. Eerst aan de Marne, en daarna aan den Yser, werd aan het Duitsche leger een ha it, toegeroepen. Intusschen waren de Russen Oost-Pruï- s°n binnengedrongen waar tze echter in Hindenburg hun meester vonden en met groote verliezen teruggeslagen werden. In 1915 keerde Italië zich af van den Driebond en koos het 'evenals later Roe menië de zijde der geallieerden. Daarte genover echter sloten Turkije en -Bulgarije zich bij Duitschland en Oostenrijk, aan. Zoo stonden ongeveer alle Europeesche legers tegenover elkaar, zonder dat even wel door een der partijen belangrijke vor deringen werden gemaakt. De strijdende legers waren goeddeels in de loopgraven vastgel'oopen. Een poging van de Engelseh© en de Fransche vloot om de Dardanellen te for- ceeren had al evenmin succes. Het eenige resultaat van beteekenis hierbij was, dat Griekenland, door de bezetting van Salo- niki, tegen wil en dank in den oorlog be- trókken werd. In 1917 scheen er een verandering te Kullen komen. In Rusland brak de revolutie uit, met het gevolg dat begin 1918 te Brest Litofsk de vrede gesloten werd. Duitschland kreeg nu de handen vrij in het Westen, waar het echter, dank zij den duikbootenoorlog, niet alleen Frankrijk en België en Engeland, maar ook Amerika tegenover zich vond. j En toen kwam het einde van het drama. Clemenceau die met vetste hand ingreep, tvist het Fransche volk met nieuwen moed te bezielen. Generaal Focfi plaatste zich aan het 'hoofd der verbonden legers, en wist d© Duitschers langzaam maar zeker terug te 'drijven. Toêh. tenslotte Bulgarije zich overgaf en. Oostenrijk buiben gevecht werd gesteld, was de strijd beslist. Duitschland stortte ineen. De republiek werd uitgeroepen en op 11 November 1918 werd de wapenstilstand Er ging een zucht van verlichting door Europa en toen eindelijk to Versailles, Duitschland gedwongen werd het vredes- tractaat te onderteekenen, was de vreugde algemeen. Na vijf jaren was de oorlog geëindigd. Maar helaaj», er was en er is nog geen vrede. Het vredesverdrag werd door den ge dwongen afstand van EBzas-Lotharingen en het Saargebied, en de overige voor Duitschland bezwarende bepalingen, een bron van nieuwen strijd. De wapens zijn neergelegd. Maar de spanning Is zelfs nu nog niet geweken. Daarbij* 'komt nog dat het oolc in het Oosten ver van rustig is. Japan tracht in Oost-Azië een eerste viool te spelen, de Turken leven weer op en in Egypte is een streven naar onafhan kelijkheid tof uiting gekomen, dat mede riet zonder beteekenis is. Öns artikel zou te lang worden, als we naast de politieke, ook op de economische gevolgen van-den oorlog de aandacht wil den vestigen. Wij doen dat nu niet. Alleen wijzen we op het wonderlijke feit, dat Nederland, het kleine Nederland, politiek gebleven is wat het was, terwijl hier ook de economische' gevolgen van de.ri oorlog veel minder gevoeld werden dan in andere landen. Daaraan te denken is plicht. Opdat, bij het terugzien op dit tien jarig tijdperk het denken worde veran derd in danken. Opdat door ons vo'k lof en aanbidding gebracht worde Hem, die machtig is te behouden en te verderven. Nederland weerloos-? Aan een artikel van Mr. M. W. F. Treub den bekenden oud-m:uister vin Financiën, over den grooten oorlog is het volgende ontleend: Zeker, het is genoeg geb'eken, dat men den vrede niet bevordert door zich ten oorlog toe te rusten. Doch men doet dit evenmin door zich weerloos te maken. Vandaar dat het ontwapeningsprobleem ■zoo bij uitsték moeilijk is. Het klinkt heel fraai de marine willen afschaffen, het landleger te beperken tot een politieleger voor inwendige veiligheid en in verband met een en ander de ministeries van Oor- leg &n Marine in een.museum van oudhe den te willen opbergen. Zulke wenschen hebben ook een zekere aantrekkingskracht op de weinig of niet doordenkende menigte, maar zij zouden, indien zij ééns in ver vulling gingen, niet ten doel voeren „Dé faitisme" is een g e v a a r 1 ij k e uit was van het pacifisme. Daarmede kan men vrijwel zeker zijn eigen land te schaden zonder den algemeenen wereld vrede ook maar in het minst te bevorde ren. Dit geldt in het algemeen, en het geldt zeer speciaal voor ons land wegens zijn beteekenis en zijn taak als koloniale mo gendheid. Niemand met gezonde hersens denkt er in Nederland aan. een leger of een marine te. onderhouden, die voor offensieve doel einden zouden kunnen worden gebezigd. In zoover zijn wij allen overtuigde paci fisten. Maar indien Nederland te futloos zijn zou om het geld er voor over te hebben, de ver schillende de el en van het Rijk, inzonderheid die in andere werelddeelen - binnen de gren zen zijner krachten zoo noodig te verdedigen, zou het niet al leen aan zich zelf'en aan dé be volkingen dier rijksdeelen een onberekenbare schade berok kenen, maar zou betook stellig al heel slecht bijdragen tot de bevordering van den algemee nen wereldvre de. Wanneer het-in het Oosten tot een hotsing zal komen, weet niemand te voor spellen, maarmen moet iwel geheel on kundig zijn van de toestanden aldaar om niet te weten, dat deze van dien aard zijn, dat zij binnen afzienbaren tijd tot een bot sing tusschen belanghebbende en machti ge mogendheden kunnen, leiden. Indien Indië fn zulk een geval geheel weerloos zijn zou, zou het waarschijnlijk voor een goed deel het terrein worden van den strijd en in ieder geval, in verband met zijn figging* en met de strategische voordeelen, die zijn bezetting zou hebben voor dengene, die er het eerst bij zou zijn, tiet buiten den krijg blijven. Welke gevolgen zulk een calamiteit voor de bevolking en de positie van ons land hebben zou, is van te voren niet in bij zonderheden na te gaan. Maar zooveel staat wel vast, dat het en kele feit van een dergelijke bezetting zeer ver reikende gevolgen hebben zou en een oorlog in het Oosten ver huiten zijn aan vankelijke grenzen zou uitzetten." Mr. Treub is niet een man van rechts. Hij behoort tot de vooruitstrevende vrij zinnigen, en zijn woord kan sommige volks(mis)leideTS en de weinig doorden kende ontwapeningspropagandisten mis schien nog tot nadenken stemmen. V Wie te ver springt, moet terug. In zijn bovenaangehaald artikel werden door Mr. Treub ook enkele beschouwin gen gewijd, aan den economischen toe stand in ons l'and. Er is ook iitons land veel gewrjzjgd. Maar, aldus Mr. Treub, de verschuivin gen in de binnenlandsche economische en sociale verhoudingen zijn ten minste niet onverdeeld ongunstig geweest. Integendeel, hier zijn er onmiskenbare lichtpunten aan te wijzen. Men moet dit erkennen, ook al verheelt men zich niet, dat d'e verschuivingen oiver het algemeen te snel in haar. werk gingen en daardoor niet al het goede brachten noch brengen konden, dat zij hij een meer geleidelijke verwezenlijking zouden heb ben geboden. De oorlog heeft een eenigszins minder ongelijkmatige verdeeling van het maat schappelijk inkomen in zijn gevol'g géhad. Het aandeel der arbeidende klasse in het volksinkomen is verhoogd. Op zichzelf genomen, een gelukkig ver schijnsel, maar de verandering ging te snel en nam te groote verhoudingen aan, Speciaal in Nederland was dit het geval. Het kwade gevolg er van bleef niet uit. Door onze hoogere en t;jdelijk te booge loonen kwam ons land op de internatio nale markt in een ongunstige positie. Wie te ver springt moet te rug. Dat was ook in dit geval nood'g. Maar zulke achterwaartsche bewegingen gaan steeds met heel wat meer moeilijk heden gepaard dan de voorwaartsche. Men is hier thans midden in die op zichzelf genomen ongunstige en betreu ren swaard: ge beweging, welke evenwel toch moet worden doorgemaakt: niet zoo als sómmige volksmenners het hun vol gelingen liefst op de mouw spelden, om dat het hier een belang zou gelden van de kapitalist'sche werkgevers, maar óm dat het belang van het gansche volk er mee gemoeid is. ook dat van de arbeiden de klasse zelve." Wie te ver springt moet terug. Inderdaad. Daarom is ook van A. R. zijde steeds bepleit, toch de werkelijkheid niet uit het oog te verliezen en bii het proclameeren van o'pzichzelf niet onbillijke eischen met het mogelijke te rekenen. Wordt dat aan beide zijden gedaan, dan is er 'n basis voor overleg en is er tevens de hoop dat men niet verder terug zal gaan, dan gebiedend noodzakelijk is. STADSNIEUWS. Verjaardag Koningin-Moeder. Ter ge'egenheid van den .verjaardag van H. M. de Koningin-Moeder wapperden he den van de openbare gebouwen en ook uit verschillende particuliere huizen vlaggen. De afd.'Leiden van de Chr. Oranje-* vereeniging zond aan H. M. de Koningin- Moeder een telegram van den volgenden- inhoud: „De Leidsche Christelijke Oranjever. dankbaar erkennend wat Uwe Majesteit voor ons geliefd Vorstenhuis en Vaderland is geweest, biedt Uwe Majesteit haar har telijke gelukwenschen aan met de bede, dat de Heere Uwe Majesteits leven met vele jaren verlenge en krone met Zijn rijke gunst. H. THOMAS, Voorz:tler. E. QUESTROO Jr., Secretaris. Jubileum. Het Harmonie-gezelschap uit het perso neel van de firma Dros en Tieleman bracht gisteravond onder groote belangstelling van het publiek een serenade aan den heer J. Flippo, die gisteren zijn 25-jarig jubi leum vierde. Voorafgegaan door hét vaandel en om stuwd door honderden belangstellenden ging het in optocht naar de Sieboldstraat, waar de jubilaris woont, en waar een paar uitgezochte nummers te zijner eere werden •uitgevoerd. Een afscheid. Na een diensttijd van niet minder dan 40 jaar 'heeft gister de heer J. Verbey af scheid van zijn werkkring genomen, als conducteur bij de Noord-Zuid-Holland- sche Tramwegmaatschappij. Het bekende N.-Z.-H. T. M. muziekkorps "bracht den scheidenden makker, tevens ju bilaris, gisteravond een schitterende sere^ nade voor zijn woning op de Oude Rijn, onder belangstelling natuurlijk van een 'talrijk publiek. Het royaal samengestelde „programma" werd slechts even onderbroken toen' n.l. de korpsleden den jubilaris persoonlijk gin gen gelukwenschen. In besloten kring werd de heer Verbey door de directie gehuldigd, evenals door het personeel, dat hem een cadeau ver eerde ten bewijze van zijn sympathie en hoogachting. Prijsvraag Leidsche Universiteit Aangezien cvratcf.n v.n het LcgMum Stolpianum aan de Leidsche Universiteit geen antwoord hebben ontvangen op de prijsvraag ..Eén uiteenzetting van de voorstellingen omtrent lotsbenaling en wereldheerschappij in de godsdiensten der Babylonicprs, of van de Egyptenaren, of van die beide volken", is een nieuwe prijsvraag uitgeschreven. Curatoren verlangen een verhandeling over \,,Het verzet tegen en )üe houding van metaphysics, die kenmerkend waren voor d«5 positivistische en voor eenzijdig kenkritische scholen der 19de eeuwsche wjsbegeerte, die hebben plaats gemaakt voor een hernieuwde belangstelling in de metaphvsia". Gevraagd wordt een cri- tisch onderzoek naar de opkomst van dit nieuwe streven en naar de resultaten, waartoe het reeds thans heeft geleid. Antwoorden worden vóór 1 Januari 1926 hij curatoren ingewacht, onder de gewone voorwaarden. Curatoren vzul!en in Juni 1926 hun oordeel bekend maken. De Pilgrim Fathers. In Immingham, in het graafschap Lin coln, is eergisteren, in tegenwoordigheid van talrijke Engelschen en Amerikanen, de eerste steen gelegd voor een monument ter herinnering aan het vertrek der Pil grim Fathers naar Holland in de 17de eeuw. Het gedenkteeken, dat. opgericht wordt door de Britsch-Amerikaansche ver eeniging te Huil, zal vervaardigd worden van granietsteen, afkomstig van de rotsen bij Plymouth (Ver. St.) waar de Pilgrims een slotte landden na hun vertrek uit Hol land. De burgemeester van Huil leidde de plechtigheid, die bijgewoond werd door de officieren en bemanning van de Ameri- kaansche torpedoboot „Dole" en van het Amerikaan-sche opleidingsschip „Nantuc ket", welke schepen voor deze gelegenheid van de Vereenigde Staten naar Engeland gekomen waren. Elecdrificatie Den HaagLeidsn. Bij de dezer dagen gehouden proefrit ten door de electrische treinen op hét baanvak Den HaiagLe:den heeft een der motorwagens een groot deel van de boven leiding vernield, zoodat men de proefritten heeft moeten staken. Gemeentelijke Arbeidsbeurs. Bij de Gemeentelijke Arbeidsbeurs al hier waren op 1 Augustus 1924 ingeschre ven: 660 personen, waaronder 14 letterzet ters; 22 Grondwerkers; 17 Metselaars; 39 'Opperlieden; 10 Schilders: 15 Timmerlie den; 17 Kleermakers; 32 Bankwerkers; 16 Wevers; 10 Broodbakkers; 11 Magazijn- personeel; 10 Loopknechten; 13 Wakers; 19 Kantoorbedienden; 167 Losse Werklie den; 35 Textielarbeiders. BINNENLAND Christelijk Historische Unie. Gisterochtend is de derde zomerconfe- rentie- van de Christelijk Historische Unie te Lunteren voortgezet. Aan de gedachten- wisseling over de inleiding van prof. dr. J. E.. Slotemaker de Bruine namen twaalf aanwezigen deel. Prqf. Slotemaker de Bruine lichtte daarna zijn rede nog eenigs zins toe. Oorlog is, zeide hij, een dom middel om een kwestie op te lossen en het recht is het juiste middel. Dit is ech ter geen argument voor ontwapening, om dat ook een rechtsuitspraak achter zich zal moeten hebben een macht, om die uit spraak ten uitvoer te brengen. Rechtswe gen zijn beter dan maoht-swegen om de brandende wagen op te lossen. Ten aanzien van de politiek der par tijen, welke beloften maken, zegt prof S. de B.: Ik kom niet onder de bekoring van het gedrag van hen, die geen verant woordelijkheid dragen. Het komt op het geweten aan en op den durf, het met God te wagen. Mits er recht gebeurt, staan ook de christelijke arbeiders van het Christelijk Nationaal Vakverbond op dit standpunt: In economisch gezonken tijden moeten wij afstand doen van idea len die wij anders gaarne bereiken. Ten aanzien van de Eerste Kamer is in leider van meening, dat deze geen Tweede Kamer moet worden. In de Eerste Kamer behooren alleen groote lijnen behandeld te worden. Spr. zegt: Ik wensch een zeer nauwe samenwerking tusschen overheid en volk, en dat de volksvertegenwoordi ging bij de regeering optreedt voor de rechten en vrijheden van ons volk. Bij de samenstelling van de Candida ten- lijsten moeten de partijen zorgen, dat er menscheni op geplaatst worden, die een kop grooter zijn dan de rest. Prof. Slotemaker is beslist tegen hooge- scholeni op christelijke*! grondslag, nu er al een hoogeschool is. de Vrije Universi teit, waarbij professoren aan vier ver schillende kwaliteiten moeten voldoen, die in één mensch bijna niet kunnen zijn vereenigd, en de katholieken een. eigen universiteit hebben. Hooger onderwijs is absoluut iets anders dan het middelbaar en: lager onderwijs. Bij hooger onderwijs heeft men een ander soort menschen, met een ander doel voor zich, dan bij het mid delbaar en lager onderwijs. Wat de geestesvrijheid betroft, een on derwerp waar alleen wel twee dagen over te discussieeren valt zegt spr., *dat hij in de praktijk wel zelf uit zal ma ken of hij B zegt, als hij eenmaal A ge zegd heeft. Bij een beginsel echter meet hij bij het zeggemvan A wel zorgen, dat hij ook B kan zeggen. Het bekende gezegde principiis obs'a» moet niet, zooals zoo dikwijls gebeurt, verklaard worden door: houdt vast bij' het beginsel, doch door. en dit is alleen het goede gebruik van dat woord: houdt iL zeker dat gij den eersten stap niet dcct." Spr. eindigt met de verklaring, cat het beste is, in de Kamer te zoeken naar denj besten weg en elkander niet te verbitte ren als er meeningsverschillen zijn. Mr. Schokking dankte prof. Slcicmal -r voor zijn beschouwingen, eigen zienswi1. .o op een enkel punt nog-nader toelichtende» Vervolgens werd nog b -t woord ge voerd door den heer H. W. T i 1 a n u s, die een causerie hield te: herdenking v a de mobilisatie en door Mcj. M r. C. T. Kats die sprak over: „De vrouw en -o arbeid." Wieringen geen eiland me'.r. Donderdagavond te acht uur meldt b?fc H d b 1.. had het historisch feit plaats, at het Amsteldiep ^loor den nieuwen di.k geheel werd afgesloten. Het kwam spoediger dan men had ver wacht en slechts weinige ingewijd n, ijlings per telefoon opgercepen, kond a het schouwspel gadeslaan. Het water bor relde en kookte en vocht als het ware ie- gen de twee groote grijpkranen, die van: weerszijden elkander waren genaderd en onverstoorbaar de groote bonken keile in in het gat stortten* Ten slotte moest de zee het tegen de •techniek opgeven; een dam werd in liet gat gevormd en ingenieurs, aannemers cn', journalisten liepen over en reikten elkan-j der de hand ten teeken. dat Wieringo® aan het vaste land was verbonden. De heer T. Hoffman, die de leiding var^ het werk tot dichting van hot gat had/ werd allerwege hartelijk gefeliciteerd. I Als bijzonderheid kan worden vermeld^ dat '8 morgens de doorgang nog vijftig meter breed was en 's avonds te vijf uuP! een schuitje nog probeeren wilde door het! gat te varen, dat natuurlijk onverbiddelijkJ werd afgewezen. De visschersvloot is thans voor ee^ groot deel van Wie-ringen verhuisd. Ent de vischhandelaars hebben zich vrachW auto's aangeschaft om hun waren naa?1 het westen van het eiland te vervoeren. Met de rust en kalmte van Wieringeft het gedaan. D0 Tariefwet. De gloeilampenfabriek Elect ra te Tilburg, de gloeilampenfabriek M. IJeusscn Co. te Arnhem de Mctaaldraadlampenfabriek Holland' to Utrecht, de gloeilampenfabriek Ozon te Tilburg, de gloeilampenfabriek Nij megen, te Nijmegen, en.de gloeilampenfa brieken N.V. Vereenigde' Industrieën Rot terdam voorheen Ph. Verhagen Zoon 'o Rotterdam hebben een adres aan den Mi nister van Financiën 'gezonden, met de ma- dedeeling, dat zij ernstig bedreigd wor n in hun bestaan door de voorgestelde ww hooging van het tarief voor glnsvsoik en, koperwerk, omdat onder deze posten hu| voornaamste grondstoffen, als glazen bu» zen, staven on ballons, alsmc lo koperol glocilampfittingen worden gerangschiki

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1924 | | pagina 1