Dagblad voor Leiden en Omstreken. NIEUWS LEID» COURANT 'ABONNEMENTSPRIJS In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal f2.50 Per week10.19 Franco per post per kwartaalf2,904 5de JAARGANG. - ZATERDAG 26 APRIL 1924 - No. 1224 BureauHooigracht 35 - Leiden - Tel. Int. 1278 - Postrekening 58936 ADVERTENTIE-PRIJS Gewone advertentiën jDer regel 22V2 cent. Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief' Bij contract, belangrijke reductie. •Kleine advertentiën bij vooruitbeta^ ling van ten hoogste 30 woorden, worden' dagelijks geplaatst ad 50 cent. J Pit nummer bestaat ï&it twee bladen. Is de vrije school verdwenen Op de al genie ene vergadering van den Schoolraad dezer dagen te Utrecht gehou den werd door D s. L. \J. P i e r s o n een rede uitgesproken, die algemeene be- langstelliing verdient. Ds. Pierson was ten opzichte van de bijzondere school buitengewoon pessimis tisch gestemd. Geen enkele danktoon voor wat ver kregen werd, werd vernomen. Integendeel, de geheel e rede was één klacht en aanklacht. Het systeem van de wet, zoo heette het is noodlottig. De tegenwoordige school is niets anders dan een openbare school waaraan zekere vrijheden zijn toegekend. Over onzen langen nobelen school strijd is het doodvonnis gestreken. Er is niet meer een vrije school. De vrijheid is ons voor goed ontno men. En daarom kon de conclusie waartoe de spreker kwam wel niet anders luiden' dan: de wet moet verdwijnen. Maar laten wij aan Ds. Pierson zelf het woord geven. Na gememoreerd te hebben dat onze schoolbladen den laatsten tijd een somber doch krachtig geluid laten hooren ver volgde hij: ..Laat ik mogen bekennen, dat ik ze met stijgende voldoening heb gelezen. Er is ontwaking, de oogen gaan open. De spreu kendichter heeft het wèl geweten toen hij zeide: .,Een weinig sluimerens en de armoede zal u overkomen als ©en wan delaar, en uw gebrek als een gewapend man." Zijn wij niet zulkcn geweest? Maar nu: alle klagen helpt niet. Met klagen is nog nooit iets tot stand ge bracht. Daarom, al ben ik dankbaar dat wij ons den* slaap uit de oogen heisben gewreven, het is niet genoog. Het komt mij voor, dat de aandacht zich te uitsluitend vestigt op de be perkende wijzigingen der wet van .1920, die elkander hollend achterhalen omdat ze noodig zijn voor de „bezuiniging". Persoonlijk heb ik de overtuiging, dat: indien dit alles niet noodig ware ge weest, er nog alle reden zou overblij ven om onze ontevredenheid over de wet van 1920 te handhaven. Al die wijzigin gen - waarvan niemand de noodzake lijkheid mag ontkennen zijn onbetceke- nend vergeleken bij de nadoelen van het systeem van Wet ons opgelegd, en waarvan zij het verkeerde alleen be vestigen. Aan dit systeem is het te danken dat de Chaos ontstond. Een verkeerd systeem is veel noodloHiger dan enkele dwingende bepalingen. Vallen deze weg dan is men nog geen stap verder in de goede richting. Het systeem van wet. Het is zoo pijn lijk juist aangegeven door Mej. van Dorp, toen deze verleden jaar in de Kamer de wet 1920 aldus kwalificeerde: „dat de .te- genwoordige bijzondere school niets an ders is dan 'n openbare, waaraan zekere vrijheden zijn toegekend." In dat woord, dat ik niet kan tegenspre ken, is het doodvonnis over on zen langen, ai obolen School- s t r dj d gestreken. Onze scholen zijn, niet in naam, maar wel in ivezen geworden Staatsscho-* 1 e n, waaraan do wet, terwille van een treurige pacificatie, enkele voorrechten toekende. De bittere pil werd geslikt ter wille der verzilvering. Er is niet meer een vrije School, er is alleen een Staatsschool, die zich in twee helften splitst. Bij den opzet der Wet werd de lijn een weinig uit de richting gebogen, maar als hij met een haast onmerkbare afwijking begint, wordt deze al grooter, hoe verder de lijn wordt doorgetrokken. Vadertje Staat bemoeit zich met alles, betaalt alles» controleert alles het toe zicht wordt reeds uitgeoefend door meer dan 100 ambtenaren dirigeert alles, is degene, die alles beeft te zéggen. De heeron wijzen, het volk heeft te prij zen, juist zooals onder het oude systeem der Liberalen. Wij zijn vaster dan voor- he^ji aan den Staat gebonden. Het wordt onbehaaglijk in ons goed© vaderland! i En dat is dan heleinde van onzen no-= beien schoolstrijd van 80 lange en be nauwde jaren. Die strijd, begonnen ter wille van den Bijbel in de School, werd, vooral toen 1878 ons do teleurstelling bracht van befvergeefsche van het Volks- petitlonnemenf. in zuiverder richting voortgezet. Het zou gaan om do Vrije School voor heel do Natie. i Het was geen leuze, dan zou het een teugen zijn geweest. En, nu wij meenden die Vrijheid te zullen winnen, is ze ons voor goed ontnomen. Do weinige vrijheid, die wij bij de wet 1920 meenden te ver krijgen, wordt ons thans bij stukjes en beetjes ontfutseld. Zullen wij ons dit stil laten aandoen? Ik kan niet gel'ooven, dat ons volk zijn heilige traditie zóó ontrouw zou worden» dat het dit alles zonder meer zal aan vaarden. Doch nu is het smartelijke dit: dat wij het alles danken aan een zoogenaamd christelijk Ministerie. Laat ons aan woorden toch hun vólle waarde toeken nen. Voor mij is het woord „Christelijk" geen ornament. Het christelijke is altijd geweest: het opkomen voor recht tegen over onrecht; voor vrijheid tegenover dwang. Men zoekt op politiek terrein het chris telijke tban9 in uitwendige dingen: in af schaffing van de Staatsloterij; in Zon dagsrust; in afschaffing van vaccine- dwang; in opening van de Staten-Gene- raal met gebed en ondertusschen voert wet op wet ons al meer en meer naar het a ii t i-c h r i s t e 1 ij k e, de ellendige Staatsconcentratie, alsof ons volk niet meer bekwaam zou zijn, zijne eigen be langen zelf te behartigen, Christelijk is niet: verbetering van uit wendige toestanden, maar het wekken van een nieuwen geest, dan vol gen de eerste van zelf. Een nieuwe geest in een volk schept een nieuw leven. Dit was het doel van onzen strijd voor de Vrije School met den Bij bel. Deze alleen,kon, onder Gods zegen, de geesten veranderen. Alleen de Bijbel heeft een greep op de harten maar die Bijbel beeft de volkomen vrijheid tot eisch. Die vrijheid is aan banden gelegd. De School j«s, naar de bestaande wet, hope loos losgemaakt van het gezin! De liefde tot de School is gaan kwijnen, de belangstelling in bet onderwijs, die zoo sterk in onze kringen toenam, werd door het systeem van wet n:et lot hooger inspanning geprikkeld, zij werd als een onnoodig iets afgewezen, en ze zinkt langzaam ineen." De groote vraag is: wat moeten wij doen? Het antwoord ligt voor de hand: De wet 1920 moet verdwijnen. Tot zoover Ds. Pierson, wiens optreden naar het ons voorkomt van zekere over drijving niet is vrij te pleiten. - Toegegeven kan worden dat de school strijd een andere oplossing heeft gekre gen dan door velen gewenscht werd en dat de in het Unie-rapport aangegeven lijn niet is gevolgd. Maar is daardoor een scherp optreden als hier plaats vond gerechtvaardigd? Ds. Pierson constateert dat thans het doodvonnis over onzen langen nobelen schoolstrijd is gestreken. Een krasse bewering. Aanvankelijk ging de strijd om den Bij bel op de school en l'ater ging het om ge lijk recht voor allen, om de vrijheid voor de ouders om hunne kinderen te zenden naar een school, waar zo volgens hunne overtuiging kunnen worden opgevoed. Welnu, dat ideaal is bereikt. Niemands recht wordt meer verkort, niemands vrijheid belemmerd, niemands overtuiging geweld aangedaan. Is dat niet een zaak van groote betce- kenis. Kan en moet dat geen reden zijn, om God ootmoedig te danken, zooals dan ook enkele jaren geleden' in het open baar werd gedaan? Met het systeem van wet „ons opgelegd" zegt Ds. Pierson is de vrije school ver dwenen. In wezen zijn onze scholen geworden Staatsscholen. In deze opmerkingen is een sterk ele ment van waarheid. Onze administratieve vrijheid zijn we goeddeels kwijtgeraakt. Maar dit is toch niet de hoofdzaak. Van meer helang is de vraag of ons o n- d e r w ij s inderdaad vrij is. En op die vraag kan liet antwoord niet anders dan toestemmend luiden. Toegegeven kan worden dat die vrijheid eenigermate bedreigd wordt, doordal on ze schoolbesturen niet altijd even -wakker zijn en soms maar al te geneigd zijn om vrijwillig een deel van hunne vrijheid op te offeren! en zich vrijwillig aan banden Maar een noodzakelijk gevolg van die bestaande wet is dat niet. Trouwens, onjuist schijnt on;s ook de opmerking dat deze wet „ons werd opge legd". Deze wét is niet gekomen: over ons en zonder ons. In den Onderwijsj raad waren het mede onze vertrouwens mannen die leiding gaven, hij de behan deling van -de wet waren1 het mannen uit de kringen van den Schoolraad die den Minister adviseerden en onze mannen hebben in de Kamer aan deze wet hun stem gegeven. Als opgemerkt wordt, dat hier gevaren dreigen en dat een ander systeem zeer gewenscht is, dan zijn we het daar mee van harte eens. Maar het schijnt ons niet billijk, en een gebrek aan weerdeering van ontvangen zegeningen, als de bestaande wét op zóó krasse wijze wordt veroordeeld als door Ds. Pierson gedaan werd. Het feit, dat een oplossing van don schoolstrijd in den geest van het Unie rapport nog niet mogelijk bleek, behoeft ons niet te weerhouden dankbaar te waar- deere.n de zegeningen ons op het gebied van het Onderwijs geschonken. STADSNIEUWS. Gemeenterad. Aan de agenda van de Maandag te hou den Raadsvergadering is nog het volgen de punt toegevoegd: Voorstel in zake het voeren van ver weer tegen de vordering van de N.V. Maatschappij tot Exploitatie van Tram wegen te Haarlem, tot vaststelling van de schadeloosstelling voor een te onteigenen stukje grond aan het Steenschuur, groot 35 c.A., straat en gang, Sectie D., onge nummerd: Ter toelichting van dnt voorstel merken en W. het volgende op: De N.V. Maatschappij tot Exploitatie van Tramwegen, te Haarlem, heeft de ge meente Leidon doem dagvaarden, ten ein- idol door de Arrondissements-Rechtbank te 's-Gravenhage de onteigening te hoo ren uitspreken van een stukje grond aan het Steenschuur, alhier, groot 35 centia ren, straat en gang, kadastraal behooren- de tot de gemeente Leiden, Sectie D, on genummerd. Overeenkomstig het advies, door den rechtsgeleerden raadsman der gemeente omtrent deze aangelegenheid uitgebracht, welk advies in de Leeskamer te Uwer in zage ligt, meenen wij, dat de gemeente zich ten aanzien van de vordering tot ont eigening kan refereeren aan het oordeel van de rechtbank. "Wat het bedrag van de door de Maatschappij tot Exploitatie van Tramwegen te betalen schadeloosstelling betreft, zij opgemerkt, dat do tramweg- maatsckappi, gelijk uit de stukken blijkt, oen bedrag van f1200.heeft aangebo den. Het is i. c. gewenscht, dat de vast stelling van de schade geschiedt op de wijze, in de Onteigeningswet voorzien, aangezien dan alleen de zekerheid be staat, dat de gemeente te dezer zake ont vangt hetgeen haar toekomt. Op grond van het bovenstaande geven wi U in overweging te besluiten, dat de gemeente zich ten aanzien van de gevor derde onteigening, hierboven omschreven, zal refereeren aan het oordeel van de rechtbank, doch het als schadeloosstelling aangeboden bedrag niet aan te nemen en tegen de vordering tot vaststelling van dc schadeloosstelling op bedoeld bedrag in eersten aanleg, en, s»o noodig, in cassatie verweer te voeren, met referte ten aanzien van de vordering tot benoeming van des kundigen. Vakschool voor Meisjes. In aansluiting op lielgeen wij onlangs meedeelden met betrekking tot het te ope nen nieuwe Schoolgebouw van de Ver. Vakschool' voor Meisjes voor Leiden en Omstreken aan het Rapenburg, vernemen we, dat de officieele opening zal plaats hebben door Minister De Visser op Maan dag 5 Mei a.s. des namiddags te kwart over vier. Ghr. Middenstandsvereenifiing. De Christelijke MiddenStandsvereeni- ging welke gisteravond vergaderde, be- sfoot op aandrang van verschillende leden "den heer L. Attema, Directeur van het Middemstaudsburcau te verzoeken de le zing over „Stille Krachten" welke ZEd. 20 Maart j.l. gehouden heeft nogmaals te houden en dit dan te doen op Donderdag 15 Mei a.s. in de benedenzaal Tan het Nutsgebouw. Gezien den algemeenen indruk van een vorige'maal wordt verwacht dat deze ver gadering druk bezocht zal worden. Geestverwanten die deze vergadering wenschen bij te wonen, kunnen introduc tie aanvragen bij een der bestuursleden. Patrimonium. De eerstvolgende vergadering van Pa trimonium welke staat gehouden te wor den op Donderdag 1 Mei a.s., belooft een zeer belangrijke te worden door bet on derwerp dat er zal behandeld worden, n.l. De naamsverandering vin het Verbond. Het onderwerp zal ingeleid, en het voorstel tot naamsverandering verdodigd worden door den heer J. Cupido, waarna de heer J. E. v. d. Oüweelen „contra" zal spreken. Ongetwijfeld zullen inleiding en bespre king bevorderlijk zijn aan bot verkrijgen van een juist inzicht in de" vroegere en he- dendaa'gscbe beteekenis van Patrimo-^ nium. j De Bloemententoonstelling In 't Pocsthof. Wat de opening van. de Bloementen-- toonstelling der afd. Oegstgeest en O. van de Alg. Vereen. „Bloembollencultuur" betreft op a.s. Dinsdagmiddag, wordt ge meld dat de voorzitter van de afdeeling, de beer Lubbe, de opening zal verrichten in het bijzijn van een aantal genoodigden. De tentoonstelling is daarna voor het publiek opengesteld op Dinsdag van 3 tot 10 uur, en den volgenden dag van 1010 uur. De tentoonstelling belooft schitterend te zullen slagen, da?ik zij de xeed'3 toege^ zegde medewerking van een 15-tal beken de kweekers. Een attractie db van veel gewicht is, vormt de aan de tentoonstelling Verbon den wedstrijd in liet bloembinden, waar-3 "van schoon© resultaten zullen zijn te zien. Spoorwegpersoneel. Gistermiddag is te Utrecht de overeen komst nopens de loonsverlaging door de vijf groote organisaties van spoorwegper soneel onderteekend, zoodat deze thans een feit is geworden. Het Berlijnsche Domkoor. Men schrijft ons: 't Berlijnsche Domkoor, dat aanstaanden Maandag in de Hooglandsche Kerk te Lei den zal optreden, is verleden Dinsdag het tournee met een concert te Groningen be gonnen. Dit wereldberoemde koor werd op gericht in 1843 en had als eerste dirigent niemand minder dan den beroemden com ponist Mendelsohn-Bartho'ldy, die opgevolgd werd door Nicolai, een naam, hier te lande ook zeer bekend. Gedurende meer dan 80 jaren hebben de opeenvolgende leiders, bijgestaan door zang paedagogen, die speciaal met de stemvor- ming gelast waren, het koor tot op zooda nig peil gebracht, dat het' onder de sublie me leiding van den tegenwoordigen diri gent, prof. Rüdel, van werkelijk internatio nalen vermaardheid geworden is. Over dit koor, dat bij zijn eerste optre den een machtigen indruk maakte en een blijvende herinnering van allerhoogst kunst genot zal achterlaten, schrijven ..Het Nieuwsblad van het Noorden" en de „Gron. Courant" o. a.: „Natuurlijk bestaat dit koor uit. uitgele zen stemmenmateriaal. Dat met zulke krach ten en veel studie iets buitengewoons kan worden bereikt-, spreekt vanzelf, vooral als de leiding in banden is van iemand als Prof. Rüdel, welke toch als dirigent een wereldnaam heeft. De klank van het geheel was dan ook su bliem, prachtig klonk een motette van Bacb in technisch opzicht en meesterstuk van uitvoering. Pauline Dobert toonde zich een schitterende Bachzangeres, die met baar donker getinte alt haar volle kracht kon ontplooien in de heerlijke liederen van de- ^en meester." Van dit koor schrijft o.a. Oor Ponten in de Zwolsche Courant: „Waar het concert a.s. Vrijdag werkelijk 'n muzikaal feest van den allerecrstcn rang wordt, zal wel niemand van de luisteraars van het Dresdcner Koor zich de gelegen heid laten ontgaan ook dit pracht-ensem- ble te gaan hooren." Doods? jk ongeval. In een der koetshuizen van d© fa. Wed. Dieben aan de St. Aagtenstraat .bad gis teravond een droevig ongeluk plaats. De 71-jarige koets'er Gerrit v. H. was omstreeks kwart voor zeven op' den zolder bezig met het verrichten van ©enige werk zaamheden, toen hij het ongeluk had, door een zolderluik naar beneden to val len. De ongelukkige kwam met het hoofd op den vloer terecht, en werd in hopeloozen toestand per brancard overgebracht naar .het Sint Elizabethsgesticht, waar hij on geveer een uur later overleed. Broodprijzen, Naar wij uit goede hrou vernemen heeft de Leidsche Broodfabriek besloten met in gang van 1 'Mei a.s. den broodprijs te verlagen. Gisteren zijn door de politie twee heerenrijwielen aan de openbaren weg onbeheerd aangetroffen, waarvan één op het Ajax-voetba'Iterrein aan den R;jns- burgerweg, en één voor een huis aan de Breectraat. Belangende de in de volgende week te houden Bazar voor het Bouwfonds der Chr. J. V. Prediker XII:1a, vernemen wij dat de burgemeester, Jhr. Mr. Dr. N. G. do Gijselaar, bij de opening op Dinsdag middag a.s. het woord zal voeren. De verbouw van het winkelhuis der fa. Pieck aan de .Haarlemmerstraat onder leiding van het architectenbureau W. en L. v. d. Laan, is opgedragen aan de fa. A. J. de Later en P. iH. Meyers, aannemers alhier. Aan het politiebureau is een valsche gulden gedeponeerd die een koffiehuis- houder van een bean onbekend bezoeker had ontvangen. Gisteren is uit het Nutsgebouw aan de Steenschuur een. heerenxijwiel ont vreemd. Mej. v. d. W. heeft w dat zij gisteren door haar beminde, A. K. geheeten, is mishandeld. De eigenaardige aanleiding tot deze wandaad was, dat „zij" de betrekking wilde verbreken. De caféhouder A\, in de Mandenma- kerssteeg zat gister z'n bond te plagen, blijkbaar tot ergernis van een dor bezoe kers. zekere H., die een Verwijtende op merking maakte. A. gaf den bezoeker met een glas een slag op diens hand, en vernielde boven dien z'n lorgnet. H. heeft zich over het geval beklaagd bij de politie. Een merkwaardig geval van onver bet erl ij khoid moest do politi© gisteren consfateeren bij een vroeger hier, doch te genwoordig te Hulzen (N.'-H.) wonende juffrouw, V. K., die vroeger reeds meer- Aan het Zoeklicht Leiden 25 April 1924. In „Het Volk" vond ik onder het ni^wi uit Leiden de volgende officieele mededee* ling: Exkursie Lichtfabrieken. Alle deelnemers aan de exkursie naar de nieuwe koolgasstokerij der lichtfa* brieken worden verzocht Zondagmow gen a.s. precies te 10 uur in het Volks-» gebouw aanwezig te zijn. Dit is de eenige kennisgeving. Zorgt dus present te zijn. Een eigenaardig bericht lijkt mij dat. Dat men de gemeentelijke instellingen dienstbaar maakt aan de volksontwikke ling juich ik van harte toe. Maar dat daarvoor de Zondag ge-« bruikt moet worden, begrijp ik niet. Op het oogenblik dat overal1 de /odsj dienstoefendngen aanvangen word^ hier een g,e m e e n t e 1 ij k e instelling ge-* opend en natuurlijk onder leiding van g e- me en tel ijk personeel ter bezichtiging gesteld. Dat de Soc. Democraten geen eerbied hebben voor den Zondag behoeft toch voor het Gem. Bestuur of de Directie van de Lichtfabrieken geen reden te zijn in die richting mee te gaan? OBSERVATOR. malen met de justitie in aanraking kwam wegens gepleegde winkeldiefstallen. Bij gelegenheid dat zij haar geboorte stad bezocht kon zij blijkbaar de verlci-» ding niet weerstaan om haar treurige vaardigheid te probeeren, met het gevolg dat zij weder is aangehouden. Zij heeft zich ook te 's-Gravenhage aan dergelijke diefstalle'i schuldig gemaakt. Naar wij vernemen zullen de lieer Wit ma na en Mevr. Dietrich-de Rooy aan den Gemeenteraad voorstellen het onts1ag van de veelbesproken brugwachters als nog in „eervol" te veranderen. Een voorstel dat zooals hekend, tot geen resultaat kan lijden, althans niet voor de betrokken ex-1 rugwachters. BINNEtël.AND De verhooging der Tabaksbelasting. Naar de Maasbode van zeer betrouw, bare zijde verneemt, bestaan er in re ge c- rings leringen plannen, om de belasting op sigaretten te verhoogen van 15 op 40 en die op sigaren en tabak van 10 op^O Het ligt in het voornemen, na do invoe ring van bovengenoemde verhoogde belas ting, den winkeliers uog_ gedurende 3 maanden, nadien gelegenheid te geven hun voorraad te verkoopen. Indië en de Volkenbond. In het voorloopig verslag der Eerst© Kamer op de Begrooting van Buitenland- sche Zaken uitten cenige leden de wen- schelijkheid, dat Oost-Indië in den Vol kenbond vertegenwoordigd zoude zijn. tel kens, wanneer het vraagstukken geldt, waarbij ook Indisch belangen betrokken kunnen wezen. Deze leden wenschten, dat NecL-Indië lid van den Volkenbond zal worden, naast Britsch-Ir.dië, Abessiniê, Monaco en Liberia. De vaart op de Schelde. Donderdag heeft naar uit Antwerpen geseind wordt, de inspecteur van het Ne- derlandsch loodswezen, kapitein de Haas,, te Antwerpen een conferentie gehad met zdjn Belgischen confrater over de vaart op de Schelde. Na langdurige besprekingen werd do- ten tot 1 Mei vergunning tc verleencn tot door vaart voor schepen tot 27 voet -liep- gang, met toepassing der voorschriften, welke dezer dagen voor de vaart op d© "Wester-Scheldc zijn afgekondigd. Den lsben Mei zal de toestand opnieuw onderzocht worden. Men hoopt dan door de baggerwerken cn dc rijzende tijen een grooteren diepgang te kunnen toestaan. Inflatiegevaar op pachtcontract. Volgens „Het Platteland" deelde een. notaris in het „Tijdschrift voor Notariaat" mede, op welke wijze hij getracht heeft, om in het pachtcontract de gevaren van waardevermindering van het geld weg to nemen. Volgens plaatselijk gebruik moest d© boerderij voor 7 jaar worden verpacht Daarbij adviseerde hij de eigenares om in de overeenkomst de volgende bepalingen op t© nemen: le. dat verpachtfiter gedurende 7 jaren te allen tijde, na opzegging op een ter-, mijn van 6 maanden, de bevoegdheid zon hebben de pacht met het loopendo jaar t© doen eindigen; 2e. dat verpaebtster van dezo bovooga- heid slechte gebruik zou kunnen maken, indien en zoodra do Amorikaanscho dol lar officieel ter beurze te Amsterdam, ge noteerd zou zijn f 3.25 of boogor; 3e. dat in geval verpaebtstor van dez© bevoegdheid gebruik mocht maken, zij den pachter bij voorkeur boven ieder an der in do gelegenheid zou stellen, do boer derij opnieuw t© pachten tegen ©en pnja»

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1924 | | pagina 1