Dagblad voor Leiden en Omstreken. LEIDSGHE ABONNEMENTSPRIJS In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal f2.5# Per week f0.1» {franco per post per kwartaal f 2.90 4de JAARGANG. - VRIJDAG 28 DECEMBER 1923 - No. 1124 BureauHooiqracht 35 - Leiden - Tel. Int. 1278 - Postrekeninn 58936 AttVEKTENTIE-PtlIJS Gewone advertentiën per regel 22% cenfc Ingezonden Mededeelingon, dubbel tariot Bij contract, belangrijke reductie. Kleine advertentiën bij vooruitbeta* &ng van ten hoogste 30 woorden, worden V De Kabinetscrisis. Wij hebben gisteren het vermoeden uit gesproken dat het bericht inzake de op lossing van de Kabinetscrisis een fou tieve weergave van een Koninklijke op- 'dracht bevat. Dit vermoeden is door wat sinds gepu bliceerd werd, bevestigd. De N e der land er, in dit geval on getwijfeld een betrouwbare bron, zegt te felooven aan een vergissing bij het Ka- inet der Koningin en spreekt als hare overtuiging uit, dat niet aan de r e ch- ■t e r z ij d e, maar aan de heeren Nolens, Rutgers en Schotelring de opdracht zal Eijn vertrekt: hetzij tot vorming van eon Kabinet uit de rechterzijde, hetzij tot voorbére'ding van zoodanige Kabinetsfor matie. Standaard en Rotterdammer jspreken vrijwel in denzelfden geest en wijzen er pp, dat de blijkbare bedoeling 3'S dat een voorstel zal worden gedaan omtrent den persoon, die als Kabinets formateur zou kunnen optreden. Hierdoor krijgt de zaak een ander ka rakter. Gelukt bet pogen van het rechts ;he drie manschap, dan zullen we 6traks weer hebben een parlementair ministerie en zal iPr zonder twijfel ook zijn een Minister president d;e de politieke gedachte daar aan draagt. De vraag is nu of de aangezochte hee- yen zullen slagen. En dan is er, naar het ons voorkomt, Aanleiding om een bevestigend antwoord $e verwachten. De Koningin heeft natuurlijk niet zon der behoorlijk overleg aan de drieman schap een opdracht verstrekt en evenmin aan te nemen dat deze heeren zonder gneer deze opdracht hebben aanvaard. Het feit echter dat de Standaard vèrwacht dat het nieuwe Kabinet niet Voor half Januari in het zadel zal 'z'itten, terwijl de Nederlander bet noodig oordeelt er nadruk op te leggen dat alle ministens uit het bestaande Kabinet moe ten worden afgedankt, wijst er op, 3at nog niet alle moeilijkheden ovefwon- jien zijn. V Zonderlinge rechtspraak. i Eenigen tijd geleden hebben wij enkele voorbeelden gegeven van zonderlinge jury-uitspraken, waarbij met het recht Gods in geen enkel opzicht rekening werd gehouden. Wat dezer dagen in Frankrijk gebeur de,' spant echter de kroon. Terecht stond een anarchiste, Germaine Verton, die in koelen bloede een politie- ien tegenstander had neergeschoten. Haar bedoeling was een ander te ver- gloorden maar toen zij in een gesprek >iet een der vrienden van het uitgekozen slachtoffer de overtuiging kreeg dat zij 4aar plan niet zou kunnen volvoeren, be goot zij diens vriend uit den weg te rui- 5ien om zoo, naar zij voor hare rechters verklaarde, de arbeidersklas so te wreken. Germaine Berton deed geen enkele po ging om zichzelf van schuld vrij to pled- -en. Zij ging integendeel prat op hare daad &n' verklaarde als de gelegenheid haair junstig mocht zijn, later op dezelfde grijze te zul'en optreden. En toch werd zij vr ij gesproken. Toch antwoordde de Jury op do vragen *>f men hier met een misdaad te doen heeft en zoo ja, of die misdaad dan met voorbedachten rade is geschied, met een eenstemmig ,„n e e n". Een moordenares met algeaneene stem men vrijgesproken. Terecht is de opmerking gemaakt dat wo hier te 'joon hebben met een droef symptoom van een droeven tijdgeest! RONDOM DE CRISIS. Do Standaard, melding makend ryan het bericht inzake de opdracht tot kabinetsformatie, merkt daarbij op: Die mededeeling klinkt ongewoon. We dachten ons de Kabinetsformatie steeds verbeftden aan een persoon, die 1e beschouwen is als de drager van do ge dachte waarop het geheele Kabinet straks rust. Toch is dezd vorm van opdracht geen novum in ons politieke leven. We kennen haar reeds uit 1907. Ook toen ontving de rechterzijde opdracht tot formatie, door bemiddeling van den toeoimaligen Voorzitter der Eer ste ?vamer, den heer Schimmelpenninck. Destijds was de bedoeling aanvankelijk óók niet heel duidelijk. Velen meenden •zelfs dat eigenlijk aan den heer Schim- snelpenninck opdracht gegeven was om .uit de rechterzijde een Kabinet saam te feilen. ©it was niet juist. Gelijk later bij het Kamerdebat bleek. ,Do lieer De Savornin Lohman beeft uoen duidelijk gezegd wat er bedoeld was Viet de boodschap des heeren Schimmel- fipminck. Dit n.J., dat de rechterzijde 'ppbi beraden Aver den persoon aan wien gevoegelijk de Kabinetsformatie zou kunnen worden opgedragen. Is dat ook nu de b e d o e 1 i n g? Dan zou er plaats zijn voor de opmer king, dat zulks zonder bezwaar ook wel duidelijk gezegd had kunnen worden. Als de eerst gevormde indrukken later onjuist blijken te zijn, blijft er in den re gel toch altijd wat van hangen. En dra gen we zoodoende een stuk onjuiste voor stelling met ons mee. Hoe dit zij, afwachten is voorloopig de boodschap. Wellicht dat iets meer bekend is, vóór de week ten einde is. Maar vóór half Januari zit er o.i. geen nieuw Kabinet in den zadel en vóór Fe bruari vangt men n:et aan met de behan deling der begreotinig. Dit schijnt zoowat het eenïge, dat met vrij gxoote stelligheid gezegd kan wor den. Afgezien dan van de omstandigheid dat de Kroon uit de on derschei dene be sprekingen, de laatste twee weken gehou den, blijkbaar den indruk heeft gekregen dat de vorming van een rechtsch parle mentair Kabinet, onder bepaalde om standigheden, nog n:et als uitgesloten be hoeft te worden beschouwd. En aange zien zulk een Kabinet het best bij den al- gemeenen politieken toestand past, is het geenszins onverklaarbaar, dat nog een laatste poiging ondernomen wordt om tot de samenstelling van een zoodanig Kabi net te geraken. De Nederlander vermoedt dat hier een vergissing in het spel is. „De opdracht, zegt het blad, gelijk die is vervat in het bovengemeld bericht, lijkt ons niet wel uitvoerbaar: ten eerste om dat er geen georganiseerde rechterzijde van de Tweede Kamer bestaat, zoodat de Koninklijke opdracht haar adres zou missen; ten tweede omdat moeilijk is aan te nemen, dat H. M. de Koningin zou be doelen, dat do zestig leden, die gerekend worden te behooren tot de Rechterzijde der Kamer, te 'zamen als Kabinetsforma teurs zouden optreden. Het schijnt ietwat inconste'tut' oneel. Dat aan meer dan één persoon de last tot gezamenlijke Kabinetsformatie wordt verstrekt is zeer góed mogelijk; het is meermalen voorgekomen sedert 1848. Zoowel het Kabinet De Rempenaer-Don- ker Gurtius (18481849), als het eerste Kabinet-Thorbecke (18491853) kwamen tot stand door de zorg van twee aange wezen formateurs. Éénmaal is het zelfs voorgekomen, maar wij meenen, dat een Commissie met Kabinetsformatie werd belast. Ook ver meldt de geschiedenis een opdracht tot Kabinetsformatie, waarin de Rechterzij de genoemd werd als het aangewezen werkterrein van den Kabinetsformateur. Het was in Februari 1907, toen, na de verwerping van de oorlogsbegrooting- Staal door de Eerste Kamer, het Kabi net-De Meester van oordeel was, dat aan de Rechterzijde gelegenheid gegeven moest woTden tot overnemen van de por tefeuilles, dat H. M. de Koningin aan den voorzitter der Eerste Kamer, baron Schimmelpenninck van der Oye, de op dracht verstrekte een Kabinet te .vormen uit de Re c h t er z ij de. Deze historische gegevens samenvat tend, en met do wetenschap dat de groote meerderheid der thans door H. M. de Ko ningin geraadpleegde Staatslieden advi seerde tot vorming van een nieuw Rechtsch Kabinet ware begrijpelijk, dat H. M. aan de heeren Nolens, Rutgers en Schokking de gezamenlijke opdracht verstrekte tot vorming van een Kabinet uit de Rechterzijde, maar dit is niet het- 'zelfde als de inhoud van het bericht om trent deze nieuwe opdracht. Wij mogen vertrouwen, dat de gebleken vergissing, die terecht aan menig blad aanleiding gaf tot minder gunstige cri- tiek, herstel zal vinden, zoodat dan aan de heeren Nolens, Ru legers en Schokking de opdracht zou zijn verstrekt: hetzij tot vorming van een Kabinet uit de Rechter zijde, hetzij tot voorbereiding van zoo danige Kubinetsforlmatie. Het voldoen aan deze opdracht zal echter blijken niet gemakkelijk te zijn. Dat door al hetgeen vóór on op 26 October is geschied alle leden van *t Kabinet-Ruye thans uitgesloten moeten wor den geacht van hen, die voor eene portefeuille in aanmer king komen, schijnt ons vast te staan. Hoe zeer het ontvallen van overigens aangewezen mannen diep wordt betreurd men verergert het moeilijke van den toestand, door te trachten de feiten ge weld aan te doen. Dit gemis, nevens hetgeen geschied is na 26 October, waardoor de klove tus- schen de groepen der Rechterzijde werd verwijd maakt het slagen thans uiterst bezwaarlijk." De Rotterdammer is van oordeel, dat in de opdracht thans door, de Konin gin aan do rechterzijde verleend, meer dan 'één loffelijk element valt te vermel den. ^Allereerst bevat zij een sterke waar deering van een gezond parlementair systeem dat een parlementair kabinet als bet normale veronderstelt. De ietwat ongewone formu Peering der opdracht mag niet leiden tot de bedenke lijke consequenties, welke door eenige b'aden der linkerzijde getrokken zijn. Verwacht mag worden, dat de loop der dingen zich aldus zal voltrekken, dat door het leidend optreden van de drie voorz't- ters der rechtsclie fracties een gemeen schappelijk accoord zal worden getroffen. Licht zal daü door onderlinge saam- sprekmg de aandacht zich saamtrekken op één man, die voor verwezenlijking van d;t program de verantwoordelijkheid aanvaardt, en door de Koningin waar schijnlijk met kabinetsformatie zal wor den belast. Door deze vergemakkelijking van zijn taak en den langen voorbereidenden ar beid mag dan weldra de vermelding van de bewmds'ieden worden verwacht. De nauwe hand tusschon parlement en kab'net zal aldus worden bewaard, ter wijl bij wijs beleid door zich te hoeden voor een gedetailleerd program de leiding bij liet kabinet zal.blijven berusten. Naast dit verblijdend pogen om een parlementair kab'net te formeeren, ver dient eveneens dankbare erkenning de veel beteekenende waarschuwing, aan de rechterzijde geschonken. Het is alsof thans van de allerhoogste p^ats de roepstem tot de partijen der rechterzijde uitgaat, dat zij in het waar achtig landsbf'ang den weg zu'len vinden om wederom tot een vereend optreden te geraken. Worde die roepstem door ieder der partijen ten volle verstaan." STADSNIEUWS. Kerstfeest in Voordorp. 't Was gisteravond weer eens ochb feest voor de kinderen van Voordorp; ge schaard rond dien möoien kerstboom, met de regenten en een grooten kring van be langstellenden, werd het Kerstfeest ge vierd. Do voorzitter, Ds. G. TL BeebcnJoa-mp, opende met het. laten zingen van Geo. 229: „Daar is uit 's werelds duistre wolken", las daarna een gedeelte van Lucas 2, en ging voor in gebed. In een toespraak tot de kinderen wees hij op de beteekeniis van het Kerstfeest. Op de heele wereld viert men Kerstfeest., vaak zonder te weten, waaroe Jezus gekomen is. Hij is gekomen als Zaligmaker om te gehoorzamen cn Gods wil te volbrengen. Met een paar pakkende voorbeelden wordt dit geïllu streerd. Ook voor kinderen heeft Hij ge hoorzaamheid volbracht, opdat zij, na schuldgevoel en schuldbelijdenis, door het geloof zouden worden kinderen des Va ders. De lieer van Rorselen wist de kinderen te boeien met het bekende Engelsclie ver haal van het „verloren" zusjes dat door haar broertje Sander gezocht en bij den Korst-boom teruggevonden werd. Ds. G. Tichelaar van Leiderdorp 6prak een slotwoord, waarin hij vertelde do legende van Selma Lagerlöf over den man, die vuur ging halen in den heiligen nacht. Natuurlijk ontbraken de tractaties niet. Het bestuur was door verschillende goedo en milde gevers ruim voorzien van choco ladei, speculaas, koekjes, sinaasappelen, noten en.... lolly's! Of liet smaakte! Go liad die glunderende gezichten moeten zien! Maar de vreugdevolle stemming bereikte haar hoogtepunt bij de groote uitdoeling van ca-deaux en boekjes, waarbij ook bet personeel niet werd vergeten. De gezellige, huiselijke feestavond, die nog opgeluisterd weid door heb zingen van het Voordorp-zangkoor onder leiding van dtem heer van Wijk, werd besloten met heb gemeenschappelijk zingen van den Avond zang: 'k Wil IJ, o God, mijn dank betalen U prijzen in mijn avondlied. Waarna Ds. Tichelaar eindigde met dank aan God, Die èn kinderen, èn belangstel lenden zulk een goede Kerst-feestviering geschonken had. Posterijen. Brieven en andere stukken door parti culieren gericht aan Departementen van Algemeen Bestuur, Staten-Genoraal, Rijksverzekeringsbank, Raden van Ar beid, Openbare instellingen en ambtena ren moeten in het algemeen van 1 Ja nuari 1924 af worden gefrankeerd. Is zulks verzuimd dan worden die stukken met port belast. Slechts in enkele geval-' len is verzending op den voet van dienststut (d. w. z. zonder verantwoor ding van port door middel van zegels) aan sommige college's en ambtenaren ge oorloofd. Als regel wordt dan doon die college's of ambtenaren een omslag voor het antwoord toegezonden^ i Emigratie-ctommfssio. Hier ter stede is ingesteld een emigra* tie-coinmitssie die als volgt is samenge steld: J. F. X. Sanders, wethouder, Voor zitter; Dr. JV. Blote; 3V. fl, H. van Kesto-i ren; H. J. Baart; H. van Cittert; K. Brants; Ir. A. W. Sanders en P. G. G. A. Wdjkmans, secretaris. Beze commissie zal' hedenavond wor den geïnstalleerd, bij welkio gelegenheid de heer Vcenstra, referendaris aan het departement van Justitie een rede zal houden. Afscheid lichting 1923 v. h. Chr. Mil. Tehuis Het was gisteravond een bijzondere avond in het Chr. Mil. Tehuis aan den Morschweg: Ie lichting 1923 n.l. ging met groot verlof. Stemt andlers een afscheid altijd wee moedig, niet alizoo in m'litairen dienst. Zoo ook gisteravond. Men was voor een afscheidsfeest voor het laatst bij elkaar gekomen, als bezoekers van het tehuis. Do feestavond werd geopend met mu ziek van het strijkensemble „Bobette", dat met krachtigen streek het aloude Wilhelmus inzette, dat door de aanwezi gen Spontaan en staande werd meegezon gen. De waarnemend voorzitter, de heer Bos, sprak een kort openingswoord, en ging daarna voor in gehed. „Bobette" zorgde dat de goede stem ming er in bleef, door verscheidene mooie stukjes muziek ten gehoore te brengen. Luitenant van der Pelt uit Delft, daar toe uitgenood'gd, zette In 't kort het doel van den Bijzonderen Vrijwilligen Land storm uiteen en gaf aan ieder „af zwaaier" een inschrijvings formulier, er de wensch aan toevoegende dat er even als de vorige keer een 20-tal vrij'willigers mochten worden ingeschreven, tot steun aan het wettig gezag. Mej. van der Heide zong nu onder pianobegeleiding van Mej. Boekkooi, en kele aardige liedjes die zeer in den smaak vielen. Vervolgens was liet woord aan Ds. Pe tersen, leger-predikant, om een af scheidswoord tot de vertrekkende lich ting te spreken. Spr. memoreerde in korte trekken hot leven der lichting in dienst, en vroeg aan ieder persoonlijk z:ch rekenschap to ge ven van betgeen men in dienst gedaan had, en wat irnen voor zijn kameraden geweest was. Voorts gaf spr. ernstig in overweging om als men thuis gekomen was, het tehuis niet te vergeten, maar het moreel en financieel to steunen door zelf con tribuant to worden of contri buanten ervoor te winnen. Spr. richtte zich ten slotte met een kort woord tot het blijvende gedeelte, het aanradende om bet tehuis te blijven bezoeken, al' is het pijn lijk om er zoo velen te zien vertrekken. Hierna was het woord aan de schei dende bezoekers, die bij monde van kor poraal van Hoffen een kort afscheids woord sprak tot den huisvader, de huis moeder en dochter. Spr. uitte den wensch dat de huismoeder, die reeds langen tijd ernstig ziek is, nog weer eens zoover ge nezen mocht, dat zij weer beneden aan de werkzaamheden zou kunnen deelne men. Zij lieten tenslotte als stoffelijk "blijk van waardeering een mooie aquarel ach ter, om den wand van het Tehuis te sie ren. De heer Bos sprak een kort slotwoord, waarna de huisvader,, mijnheer Joosten, dit zeer geanimeerd samenzijn met dank zegging beëindigde. BINNENLAND Volksbedriegerij. De heer De Geer, zegt de Standaard noemde inflatie loonsverlaging met een blinddoek. En naar aanleiding daarvan zegt de redactie van Patrimonium.: „Voor een der voornaamste leiders van de moderne vakbeweging was dit juist een aanbeveling van de inflatie. Wij hoorden hem dit in een commissieverga dering met zooveel woorden betoogen. Neemt gij den menschen openlijk 10 pro cent af, dan liebt ge moelijkheden te duchten. Maar bij inflatie kunt ge reëele l'onosverlaging zelfs met verhooging van de nominale geldloonen combineeren." Waarlijk, voor wie den moed mist, om het volk de waarheid te zeggen, moet de- zo weg wel verleidelijk zijn. Men doet, alsof men iets geeft, en neemt inderdqad iets af. Het is goed, d'at ons volk weet, waar het aan toe is. Ook bij de crifeiek -op de voorstellen van hen, die de leugen der inflatie verfoeien en eerlijk met het volk willen handelen. Invoerrecht vleesch. Do Minister van Financiën brengt in de „St.-Ct." ter kennis, dat de commissie van deskundigen voor het invoerrecht op verscli en gekoeld vleesch, in hare verga dering van 24 dezer, de in do bvet van 19 Mei 1922 bedoelde prijscourant heeft vastgesteld als volgt: Rund- en kalfsvleesch, verseh of ge koeld, 100 K.G. f 100. Paarden- en ander vleesch, versch of gekoeld, 100 K.G. f50. Gedurende de maand Januari 1924- zal mitsdien het invoerrecht voor do hicrlKH ven bedoelde vleeschsoorten bedragen 10 pet. van de hiervoor vermelde waarden. Losse arbeiders naar Frankrijk. Van góed-ingelichte zijde meldt men uit Rijssel: Dagelijks melden zich aan het Neder- landsch consulaat alhier losse arbeiders aan, die meenen hier werk genoeg te kun nen vinden. Niets is minder waar dan dit. Er is hier wel werk, maar alleen voor gespecla'iseerde arbeiders bijv. opper man, en alleen in deze noordelijke stre-i ken voor arbeiders, uit de textiel-, ijzer-, glas-, meubel- en bouwindustrie. Losse arbeiders kunnen alleen aange nomen worden in de kolenmijnen. Men moet voorts niet denken, dat het hier goedkoop is. Integendeel, Lille (Rijs sel), is duur. Het indexc-'jfer van Lille .la. evenals voor heel het Dep. du Nord, 4.50j en voor die rest van het land 3.75. Benoemd tot vico-admiraal. Naar wij vernemen, is bij Kon. besluit van 24 dezer met ingang van 1 Februari 1924 benoemd tot vice-admiraal, de schout-bij-nacht A. F. Gooszen, comman dant van de zeemacht, en chef van het departement der Marine in Nederl. Indië. Keuzebevordering. Naar het „Vad." verneemt, zijn de ka piteins van den Generalen Staf, J. M. J H. Lambooy, adjunct-chef van den Stal van het Veldleger, en H. G. Winkelman, gedetacheerd b:j het Departement vac Oorlog, bij keuze bevorderd tot majoor. Uitbetaling pensioenen. De Minister van Marine brengt ter ken nis van be1 anghebbenden, dat de tijdelijk* en voorloopige pens-'oenen over het 4d* kwartaal 1923, die door het Departement van Marino worden voldaan, gedurende de maanden Januari, Februari en Maart 1924 bij de verschillende Rijksbetaal meesters kunnen worden in ontvangst ge nomen. Hu'p kom tuieren belastingen. De Ambtenaar meldt, dat het vrij zekei dis, dat het legen 1 Januari aangezegd© ontslag aan de hulpkommiezen van d'c be lastingen niet zal doorgaan. Op een tien-tal na zullen de betrokkenen overgaan naar het departement van ju stitie. Dit tiental zal over de betrokken directies der directe belastingen, invoer rechten en accijnsen worden verdeeld; de keuze van de personen zal aan de direc teuren worden overgelaten, waarhij, naar de secretaris-generaal van het departe ment van financiën heeft meegedeeld, re kening zal worden gehouden met do om-i standigheden van de betrokkenen en met het ercht op dadelijk ingaand pensioen. Geref. Jonge ingsbond. Naar de Rotterdammer verneemt •is do heer P. va n N e e Czn. te Bodegra ven, schoolopziener bij het L. O. in de in-< spectie Gouda, benoemd tot directeur van den Bond van J. V. op Geref. grondslag. De heeT Van Nes is lid van het hwh deramen van genoemden Bond. Hij heeft omtrent de aanvaarding der benoeming nog geen besbssing genomen. STATEN-GENERAAL EERSTE KAMER. Vergadering van gisteren. Verlenging duur Schoenwetje. Aan de orde is het voorstel-Fleskens iol verlenging van den duur van hot Schoen-* wetje. De heer v. d. B e r g h (V.-B.) zegt geen principieel debat te 2oillen vooren over dit ontwerp, omdat het een voortzetting i3 van een bestaand. Hij staat er verbaasd over, dat op zulke vage gegevens een ontwerp wordt gebaseerd. De heer Flcskens meent, dat het als een paal boven water staat, dat dit wetje een belangrijke uitwerking heeft, maar hij kan dit niet aantoonen. Van een merkbare afneming van do werkeloosheid was spr. niet overtuigd; de cijfers wezen die afneming niet aan. Is de invoer van schoenwerk verminderd? Volgens den lieor Fleskens wel, maar spr. wijst op 't woord van den heer Lovink, die op algemoene vermindering van invoer wees. Evenmin staat vast, dat de prijzen zijn gedaald in plaats van gestegen. De wijziging van do toestanden in Duitschland heeft in het al gemeen veel invloed gehad en daarmedo houdt de invoer len nauwste verband. Do wijziging is zóó groot, dat thans onder handelingen gaando zijn over uitvoer van schoenen uit Nederland naar Duitschland. Spr. heeft nooit begrepen, dat minister Aalberse tot het slechtste middel zijn toe vlucht heeft genomen en op zoo'n ouder- welsche en dilettantische wijze een oplos sing heeft tot stand gebracht. Een behoor lijk onderzoek is nooit gehouden cn dat was noodig geweest. Tal van indu-trieon gingen slecht, maar waarom juist mo dn schoenen-industrie geholpen worden? Minister Aalberse liet zicli door dio fabri kanten intimidecren. Had de Mi; t - cn behoorlijk onderzoek laten instellen, dan had hij heel wat anders gevonden. Spr. wéCt een geval van een schoenen-iifin dio met zea ton kapitaal werkt en dio vaj| 1915—1921 yoeriiea ton winst uitkeerde

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1