Dagblad voor Leiden en Omstreken. Het onrecht gewroken. 4lie JAARGANG. - DINSDAG II DECEMBER 1923 - No. Illl Pm-oaiiHofrecht 35 l"i^3n Te!. Int. 1278 - Postrekening 58936 ABOIINEltili.riTSP*ilJÖ In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd xijn Per kwartaal 12.50 Per week f 0.19 (Franco per post per kwartaal 12.90 V Bevreemdend. Prof. Slotemaker de Bruine, lid van de Eerste Kamer, heeft de vorige week voor de Kieskringcentra^e van de Christel. H-'ist. Unie te Haarlem gesproken over het onderwerp „Vlootwet em crisis". Naar verschillende zijden werden daarbij lessen uitgedeeld. Tot de Katholieken zeide spr.: indien gij roomsche politiek wi-t dan doen wij niet mee. Dit naar aanleiding van hetgeen in de brochure-Bomans staat over de opheffing van het bur gerlijk huwelijk en over art. 123 van liet Indisch Regeeringsreglement. Tot de Anti-revolutionairen zeide spr., dat geen memschen, die de zaak van den kleinen kant aanvatten, het in ons land te zeggen moeten heb ben. Want wie schuift nu iin dezen tijd voorop onderwerpen als vaccinatie- dwang, staatsloterij en Zondagsrust? We moeten, voegde spr. den G h r. historischen toe, dezen tijd gebrui ken om de forsche lijn te ontdekken en we moeten de beginselen onzer Grond wet hoog houden en nooit zeggen iets in den geest van: geen R. K. kabinets formateur. Spr. verklaarde zich een voorstander van een principieele fundeering bij po litieke groepeeringen, een tegenstander van elke andere; principieele politiek is nood'g omdat alleen daarbij het gezag van de politiek en de eerbied voor de vo'ksrertegenwoordiging in het volk be waard kunnen blijven. Het volk" moet slechts naar de stem bus gaan om de groote beginselen en van daar ook dat getracht moet wor- de-n de rechtsohe coalitie te herstellen. De Kamerleden dienen zich groote zelfbezinning en zelfbeperking op te leggen en voor zoover noodig een „most loyal opposition" te vormen en allen moeten probeeren ons volk weg te voe ren van den thans dreigenden economi- schen afgrond!" Met veel van wat hier gezegd werd, tunnien wij ons vereenigen. En met blijdschap constateeren wij dat Prof. S'otemaker de Bmine, zooals hij dat trouwens gewoon is, in tegenstelling met wat in dezen tijd vaak beluisterd wordt, de zaken van den grooten kant tracht te zien. Aan Feine politiek waarbij op de hartstochten van de massa gespeculeerd wordt, doet hij niet mee. Bevreemdend is echter wat hr'er aan het adres van do Anti-revolutionairen gezegd wordt. Onderwerpen als vaccinedwang, staats loterij, Zondagsrust staan sinds jaren op het A. R. program. En nu zijn zij bereid mede te werken om ons volk weg te voeren van den thans dreigenden economisch en afgrond. Tot dat doel nam zelfs de partijleider op een zeer hachelijk moment in het Kar- binet zitting. Daarmee werd zoowel door den heer Golijn als door de partij een offer ge bracht. Eerr offer door den financieelen nood gewettigd. Maar tegelijkertijd werd ook aan de beginselen aandacht geschonken. Dat daartegen van vrijzinnige zijde be zwaar wordt gemaakt en dat dit een re den temeer was om de hetze tegen Colijn te steunen, wekt geen verwondering. Maar bevreemdend in hooge- ma te is het, als in dit verhand een van de leiders der Ghr. Hist. Unie zich over 'dergelijke dingen uitspreekt als te Haar lem gedaan werd. STADSNIEUWS. „Waanzin en Godsdienst". Voor de Leidsöho afdeeling van „De FEUILLETON 26) Maar al had ze den jongen man gerust gesteld wat betreft de onverminderde, trouwe liefde van zijn meisje, en hem de reden van haar schijnbare wuftheid meegedeeld, namelijk de onzelfzuchtige begeerte om zijn naam voor smet te be waren, toch raadde zij hem aan, om zich tenminste voorloopig in de omstandighe den te schikken en te doen of hij de ver breking van het engagement goed vond. Hun tijdelijke scheiding, vond de ver standige oude dame, zou een proef zijn voor beider karakter en beider liefde en was misschien wel heel goed voor hen. Hoewel Max niet wist, wat hij anders of beter zou kunnen doen en haaT voorstel goedkeurde, liet hij toch nog eens de hartstochtelijke liefde van zijn hart op borrelen in een verward, onsamenhan gend briefje aan Mies, waarin hij haar schreef, dat, al waren ze gescheiden voor het oogenhlik, de toekomst hen moest en zou samenbrengen, want dat niets hem zou kunnen weerhouden, mi hij haar lief de had gewonnen, om eens te komen en haar op te eischen als de zijne. En al iond ze er geen antwoord op, toch was Middaghoogte" trad in de groote zaal van het Leidsche Volkshuis op Dr. A. H. den Hartog met bovengenoemd onderwerp. Na een woord van verwelkoming van den voorzitter Ds. W. Th. Boissevain, vinig de spreker aanstonds zijn rede aan met te schilderen de verhouding tusschen Multatuh en Nietsche. MuHaluli werpt zich in de geesteswe reld als een rn^s. dat afbreekt en terneer- slaat. Zijn spitse geest verricht sloopers- werk. Nietsche vertoont zich alis een vlam mend vuur en deze dichter-denker heeft tot devies: .Jk ben vlam en weet van waar ik stam!" Zijn levensroeping is het den men schel ijken geest op te bladen tot de uiterste spits der mogelijkheid, om u~t dien drang W bovenmens^helijke te doen geboren worden. Uit den m°nsch moet God geboren wor den en daarom komt Nietsche er toe God dood te verklaren. En a'is de menschen hem, de man met de lichtende lantaarn, d;e het uitdraagt: God is dood! niet w'l'en hooren. dan drukt hij het uit. dat het licht der sterren langen tijd nood'g heeft om de aardie te bereiken en alreó de mensch om de vrij- he'd aan te grijpen. Hij, Nietsche. ziet den mensch a's een koordedarser die W eenor zi'de z'et de aap en aan de andere z;ide de nar. en s1 echts te zorgen heeft tusschen die twee voort te schrijden. Twee beginselen regeeren volgens hem de wereld: Dionysos en den Gekruisigde. De eerste vervoert den mensch tot wil loosheid en dat ;s het tragische in den mensch; de Gekruisigde is de y'oek op h'P't leven, de ocr-v'jand van den mensch, die d°n men se h decadent maakt en brengt tot verzakking en verzieking, tot loonsverlaging van den mensgheli'ken wil. Daarvan wendt Niehsclie zich af en roept: „Geef waanzin, gij heme'sche, op dat ik in mij zelf moge gplooven!" Hoe k-omt het. dat Nietsche waanzin aanroept? Het is een klassiek voorbeeld van gods dienstwaanzin, en in zijn wezen niets nieuws. Teruggaande tot Kant, zien we. dat ■deze met zijn bijzondere beschouwing van het men schel :jk ken vermogen reeds den grond legt tot de opdrijving tot het uiterste van het kenvermogen in den mensch. Deze Copernicus van de nieuwere wijs begeerte brengt omkeering in de voorstel ling, dat het menschel'ik bewustzijn draa?t om de werkel'ikhe;d en gaat uit van de gedachte, dat de werkeh'jkheid draait om bet menscheliik bewustzijn. Schopenhauer legt in zijn werk „Ge- himphenomen" nog meer nadruk op het m^nischeb ik bewnstz' jn. Zijn leerting Ertedrich Nietsche komt er toe te zeggen, dat het menschel ijk be- wnste'jn de werkehjkheid zelf schept. Hij, de mensch kon de wereld scheppen en regeeren. Het menschelijk bewustzijn maakt bij zóó tot het middelpunt, dat hij zegt, dat de leugen goed is aks het leven er maar mee wordt ged;end. Het mensch eb'jk bewustzijn wordt bi'j Nietsche tot de uiterste spanning opge voerd als een zeepbel, die uit elkaar moet spatten. In onze dagen zien we een soortgelijke geest opistaan bij Stirner in zijn „Der E'nzige und se:n Eigentum." Ediiard v. Hartmann waarschuwt met klem tegen deze leer omdat zij ten. slotte een illusie zal blijken. Is Nietsche's leer houdbaar? Getoetst aan de ervaring: Neenf Het bewustzijn bestaat niet in zichzelf maar is geboren als resultaat, als het schuim op do zee. dit briefje de eenige steun, on vreugde van Marie's bedroefd hart, waaruit ze altijd troost kreeg, als ze het overlas. Maar meent niet,' dat Mies een droome- rig, liefdeziek meisje werd, of Max een melancholieke jonge man vol „wereld smart". Volstrekt niet. Toen de eerste smart van hun scheiding voorbij was, pakten zij beiden aan en gingen met de kracht, die God hun schonk aan hun levenswerk Max om zich naam te maken als advoka.it en Mies, niet alleen om den steun te zijn van haar ouders en het heele hu'sgezin, maar ook om alle krachten te besteden aan haar letterkundig werk. Want tante Jeanne, die den natuurlij ken aanTeg van het meisje spoedig ge zien had en een paar eenvoudige schets jes van het buitenleven had gevonden die geschreven waren onder den eersten indruk van al het mooie om haar heen had ze gezonden naar een uitgever in Londen, die het talent, dat in hun naïeven eenvoud lag, begrepen had en spoedig antwoordde, dat bij ze gaarne zou uitge ven en om meer schetsjes in denzelfden geest vroeg. Men kan zich Marie's blijde verwonde^ ring voorstellen, toen tante Jeanne haar niet alleen den brief maar ook een bank noot gaf, die er bij ingesloten was alg honorarium. rïatói=«Ü! IHet bewustzijn is niet het eerste maar het tweede. Al'een wanneer het hart in zijn diepste roerse'en openstaat en in I l'jdzaamheid wil ontvangen kan het de geheimenissen des levens in zijn denk vormen opvangen. De mensch is alleen dan de ware ster ke, wetenschappeljke en wijsgeerige als hij zijn kennis em weten ontleent aan God. En dan vraagt hij niet naar waan zin, maar dan verdwijnt zijn willekeur en hij komt tot de vraag: „Wat is waarheid en hoe kan de waarheid mfj vrij maken." De godloochenaar jaagt met zijn waan zin rrets anders na dan schimmenjacht. Er is overeenkomst tusschen den waan zin van den god'oochenaar en den gods dienstwaanzin: be:den hebben den band met het voorwerpe'ijke verioren. Beiden zijn niet ingevoegd in het groo te geheel der Godde'.ijke, rustige waar heid. De eerste begeert geen God en snijdt zich dus af van wat hem zou reguleeren. H\i zoekt de waanzin als een soort be vrijding, en omdat Ir'j niet leeft in het sterke, rustige vertrouwen zoekt h'j de waanzin als een lust. Den godsdienstwaanzinnige is een last wat den godloochenaar een lust is. Beiden missen de vrijmakende kracht der waarheid. Wat zegt het leven zelf? Hebben we waanzin in te roepen of waarheid? De lijdelijkheid moet samengaan met de dadeliikhe'd. Overal, bij elke orde des levens b'ijkt dat. Bij de broodvraag zoekt men die sa menwerking bij instinct. Waarom vraagt men zich niet af of eten suggestie is en waarom noemt de godloochenaar het geloof wel suggestie? Waarom roept men de waanzin niet in hij de materieele d;ngen? Do tweede orde, de schoonheid is ver zonken in objectiviteit; Hoe groot 's de roep naar waarheid in do kunst. Kunst heeft men zelfs genoemd meta- phvsische troost, troost van hooger orde. Ware genieën voegen het lijdelijke en het dadelijke in hulYconceptie samen. Ook hier geen roep naar waanzin maar naar waartieid. De waanz:n is dan ook de keerzijde van de waarheid; de keerzijde van het hoo ger e. Bij de derde orde, ds roeping, is de vraag naar waarheid algemeen. De waarheid slaat hier de mensch in de leden en in de roeping, de plicht doortrekt het algemeens het particuliere. De waanzin wordt teniet gedaan door de hoogere orde der waarheid. En nu. bij de vierde orde, de verborgen mensch in ons, komt het conflict. Wat is zekerder dan de ontastbare, de verborgen mensch in ons? Hebben we rret in deemoed te ontvan gen de indaling van het allerhoogste goed! Eigenlijke godloochenaars kennen we niet, want er is een heimwee, een roepen naar het wonderzalig, hemelsch verkeer waarbij het lijdelijke en het dadelijke ge huwd zijn, een roep naar waarheid. D a t is de heerlijkheid van den Gekrui sigde, de waarheid der eenvoudigheid welke hij zoo vol en licht m zich draagt, dat hij staande in do wereld kan zeggen: Ik ben de waarheid en het leven! Hij is de gerepresenteerde waarheid im de wereld. Daarom moeten we ons door de waar heid laten dooden om door de waarheid te komen tot leven van hooger orde. Twee lijnen, twee richtingen regeeren het wereldleven: de samenvloeiende en de kruisende l'ijn, de evolutie en de kruisi ging. De lijn der kruLsiging voert naar bo ven. tot nieuwe werelden. „Voor mij?" vroeg ze, „heb ik dat ver diend? Met mijn poover gekrabbel? Dat is al te onbegrijpelijk!" En ze begon werkelijk te snikken, met 't hoofd op tan te Jeanne's schoot. Maar het was van vreugde, zooals tante Jeanne spoedig merkte, want Mies riep plotsel'ng uit, terwijl ze lach to door haar tranen heen: „Nu kan ik vader en moeder helpen en hen do zorg om uit to komen, wat ver lichten. Nu zullen ze niet meer zoo erg behoeven te tobben!" En toen begon zij Bernard en de an^ deren, die om haar heen stonden, alles te vertellen. En zij zwegen vol eerbied bij de ontdekking, dat hun zuster een echte levende schrijfster was, terwijl zij aller lei luchtkasteelen bouwde en hun beloof de, wat ze al niet voor ze zou koopen, nu zij geld kon verdienen. ïntusschen ging de familie op het land huis voort zich een plaats te veroveren onder de aanzienlijke families in de buurt en ze gingen door voor heel rijk. Mevrouw Harrison Todd, die door ba rones Simmons erg aangehaald was, om dat deze zich gewoonlijk verveelde en blij was iemand te hebben, die ze geheel en al naar haar hand kon zei ten en die haar wat kon bezighouden, werd al spoedig de beschermel'ng van deze aanzienlijke da me en onder haar leiding werd villa Boa Het beginsel der wederbarimg is de re generatie der kruisiging. Waar de mensch regeert op zijn zelfge- vormde ijzeren troon, daar gaat de na tuur tem onder, maar de kruising brengt veredeling. De opgeblazen zeepbel van het mensche lijk bewustzijn moet uiteenspatten in de waanzin. Het hooger beginsel, dat in deemoed ontvangen wordt, openbaart zich in het denken a's dialectiek en in het willen als regeneratiek. De Godloochenaar blijft staan bij het gestelde, maar de Godzoeker ziet uit ge stelde en tegengestelde de waarheid ont staan. De Godloochening verliest z'ch in het schimmenrijk; de waarheidzoeker ziet in rust en klaarheid de indaling van hot hoogere en de opvoering tot het hoogere" Op de schoone rede, door applaus be kroond, volgde geen debat, waarom de voorzitter na een kort woord van dank tot spreker en aanwezigen, de bijeen komst sloot. Kerstfeestviering. De groote, voor ieder toegankelijke Kerstfeestviering van de Comm. v. Stads- Evangeljsatie der Geref. Kerk zal plaals hebben op 21 December, des avonds te 8 uur in „Prediker". Als gewoonlijk is aan de voorbereiding veel zorg besteed. Verschillende sprekers zullen het woord voeren, het gesprokene mot lichtbeelden toelichtende, terwijl ook de zang een belangrijke plaats in de werk zaamheden van dezen avond inneemt. „Voordorp"-avond. Hedenavond te 8 uur zal in de Ooster- kerk een „Voor dorp "-avond worden ge houden, waarbij o.a. door een aantal kin deren uit deze inrichting enkele liederen zuTen worden gezongen. Moge de zoozeer gewenschte belang stelling n'et ontbreken. De tfbctrische 's-Graven hamLeiden. Bij Kon. besluit van 5 dezer is be paald, dat ten behoeve van den spoorweg van 's Graivenhage over Voorburg naar Leiden, boren en behalve hetgeen overi gens hij bes'uiten van 13 Januari 1921 en 7 April 1922 ter onteigen'ng is aange wezen, ten algemeeüen nutte, ton name van de Maatschappij tot Exploitatie van Tramwegen, ter uitvoering van de wet van 30 April 1917 (St.bl. no. 327), zal worden onteigend het gedeelte, groot 35 centiaren, van het perceel kadastraal be kend als straat en gang, gemeente Lei den, sectie D, ongenummerd, plaatselijk bekend als Steenschuur, aangeduid in de grondbeekening, welke ingevolge de arti kelen 12 en 14 der onteigeningswet ter inzage van een ieder heeft gelegen. Bezuiniging. Het Dep. Leiden der Ned. Mij. voor Nijverheid rn Handel heeft zich met een adres tot den Raad gewend om, nu de be- gr noting zal worden behandeld, met aan drang het treffen van bezuinigingen te bepleiten. De uitvoering der thans geldende on derwijswet sleept zoowel 's rijks- als de gemeente-financiën ten gronde. L:gt het eu niet op den weg der gemeente telken jare haar stem te verheffen tegen een Rijkswet, die haar financieel ten verder- vö voert? Waar op de Staatsbegrooting voor het jaar 1924 de netto opbrengst dor inkom stenbelasting op 70 millioen werd begroot tegen een netto opbrengst over hot jaar 1922 van 115 mil'lioen, zou in overeen stemming hiermede de raming der in komstenbelasting voor de gemeente Lei den bij eenzelfde heffingsperoentage als over 1922 ruim f 300.000 te hoog begroot zijn. Do opbrengst wordt geraamd op 30 pet. minder inplaats var op 40 pet., gelijk op de Rijksbegrooting. HieTbij dient dan zenhof het tooneel van groote feesten en J partijen. De heer Harrison Todd had juist op dien tijd zijn redenen om die groote uit gaven goed te keuren. Hij stond op het punt om de oude en vroeger zoo soliede en gunstig bekende zaak te veranderen in een vennootschap en het was van het grootste belang om niet alleen zijn toekomstige aandeelhou ders allen, rijke landjonkers, die hij dagelijks op partijen ontmoette maar ook het publiek te doen gelooven, uat h:j iemand was van zeer groote middelen. Want tot nog toe was er volstrekt niets uitgelekt, dat de zaken tengevolge van en kele misslagen en aanzienlijke verliezen, om niet te spreken van do buitensporige levenswijze van de familie, zeer wankel stonden. Uit al dat uiterlijke pleizier en uit den ongezelligeu familiekring, waa" zij half geduld en met nauwelijks verborron min achting beschouwd werd, trok tante Jeanne zich meer en ineer terug, z>!; van hart, als zij de ruwe en onaangename n. - nieren van dat gezin zag en de volkomen verwaarloozing van de plicht ,T\ di r j als vertegenwoordigers van wijlen haar man, eigenlijk moesten vervullen. Daar entegen lette zij met veel meer belang stelling en goedkeuring op do liefde en eenvoudige barmhartigheid van de arme AjjV£ttTg;niïlii:.Piiüd Gewone advertentiën per regel 22X cent Ingezonden Mededeelingen, dubbel tariet Bij contract, belangrijke reductie. Kleine advertentiën bij vooruitbeta ling van ten hoogst9 30 won-'n '---den Aan het Zoeklicht Le den, II Dcc. 1923. We gaan toch wèl vooruit! Op den weg van Naarden naar Amster^ dam is weer eens een man door een auto overreden en gedood. Opzichzelf treurig genoeg is da» mets bij.zon.dens meer, we zijn er al aaa gewoon geraakt. Maar de omstandigheden waar onder dit ongeval plaats vond verdjenei toch nog wel even de aandacht, als bHikt uit het volgende bericht: „De bestuurder van den auto, waarmee de man overreden werd is gebleken te zijn de 17-jarige broer van don chauffeur van een Amsterdamsohe notaris. H j had den auto ter leen gevraagd om naar z\in meisje le Amersfoort te gaan. De jonge man is gisteren door de Bussums^he po'i- tie gehoord." Een jog van zeventien jaar leent van zijn broer de auto van diens patroon en maakt daarmee de wegen onveilig, van wege de haast die hij heeft om bij zijn meisje t© komen. Zeventien jaar! We gaan wèl vooruit! OBSERVATOR. nog in aanmerking te worden geD men, dat het al'een mogelijk is geweest een sTuitende begrooling te verkrijgen, door aan de mkomsten toe te voegen het batig saldo van vorige jaren, groot f77.000. en een hoogere raming der 'winsten v^n gas- en electricite'tsfabrieken ad f77.000, ter- w'jl het verlies op den Reinigingsdienst f 37.000 lager werd geraamd dan o- er 1923. Twijfel is dus gewettigd of over 1924 de inkomsten de ir'tgaven wel zul'en dekken, hetgeen het Irèffen van bezuinigingen ze ker dringend noodzakelijk maakt. Streng zal daarom moeten worden na gegaan of het aantal werkkrachten in dienst der gemeente met kan worden in gekrompen. Ook de bezoldiging dient ;n overeenstemming be zijn met wat in do particuliere nijrerbe'd wordt betaald, terwijl ook op de mtkcering aan bchoef- tigen cm werk'óozeu adressant meent do bijzondere vm <jen Raai(t moeten vestige.i Adrcssart is echte: o. rriuigd dat do Raad, evenmin als adressant er in zal slagen zonder vo'ledige kennis der detrr's don we.g tot hezuin'ging af te bakenen. Het is daarom dat adressant don Raad :n overweging geeft, op het voorbeeld der regeerïng een commissi? te benoemen, d'e zal hebben te onderzoeken wat en op wel ke wijze in het gemeentelijk beheer zou zijn te bezuinigen. in het bezette gebied. Voor de levering van levensmiddelen enz., aan het Fransche leger in het be zette gebied kunnen belanghebbenden z'ch wc.nden .tot de „Prenrèrc Sous-in'en- danre" te Düssoldorf, Haroldorf, zonder ©enige nader opgave van persoon of titel. Artikelen, waaraan men behoefte hoeft, zijn onder meer hoo:, slroo, haver, aard appelen. meel conserven, enz. waarin schriftelijke aanbiedingen met prijzen in Francs uitgedrukt en por 100 Kilo. kun nen worden ingezonden. Betaling e- sehiedt na afevering in DüsseMorf, of in cpu andere plaats in het gebied van het Rijnleger volgens do keus van de Sous intendance. Inbraak. Rceda eenige malen had do bowor.or van oen perceel in do Smidssteeg opgemerkt, dat. het. in zijn buurt niet pluis v»as, daar er herhaaldelijk speren worden, gevondeix van pogingen tot inbraak. Verwacht werd, dat gisteravond do ver moedelijke dader zijn bezoek aan do per- reelen zou herhalen, weshalve zich in do J Todd's, die zonder vertoon on zonder t hoop op belooning gaven, overal waar werkelijk nood was, en, wat voor de een voudige dorpsbewoners dikwijls nog veel meer waard was, lien met raad en daad hijstonden en deelden in hun lief en leed. Soms. als ze in een huisje kwam, waar zieekte heorschte of de dood iemand had weggenomen, merkte ze, dat Jacob T(?dd haar al vóór geweest was on dat zijn be zoek vrede en geluk gebracht had. Want hij vertelde rtoeds van den levenden, lief hebbenden Verlosser, die daar hoven op Zijn troon zete'de. die geleden had en ge storven was, om voor de menschen den weg te openen tot God en wiens teedore boodschap luidde: „Komt herwaarts tot Mij, allen die vermoeid cn he'ast z'jn, en Ik zal u rust geven." En als ze d^n vertrouwden i storven cn weder opgestar.cn Y.-r'o.--* -r, dan vonden ze, dat alle vrees voer den dood verdwenen was cn als ze hieven lo ven, dan vertelden ze. mot wat een blijd schap zij hadd.n willen vertrekken, ter-» wj 1 hun doodsbed was: „Gode zij dank, die ens de O" r-.v'rning geeft d-- Oi zon H ere Jezus Christus." Maar wij im e!e.i toonee'en deze veria ten om eer. k ri arde:- in gaai b;j-» wonen. G" 'ègd), i

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1