Dagblad voor Leiden en Omstreken. abonnementsprijs binnenland NIEUWE LEIDSCHE COURANT 4de JAARGANG. - ZATERDAG 4 AUGUSTUS 1923 - No. 1003 BureauHooigracht 35 - Leiden - Tel. Int. 1278 - Postrekening 58836 In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn per kwartaal f 2.50 per week f 0.19 franco per post per kwartaal f2.90 Dit nummer bestaat uit tiarea bladen. Kabinet en Parlement. I. I In vorige artikelen hebben wij in herinnering gebracht het verloop der verkiezingen in 1922 en de totstandko ming of wil men de reconstructie van bet tegenwoordige Kabinet. Thans nog enkele bijzonderheden om trent de samenwerking van Kabinet en Parlement en de legislatieve vruchten die daarvan het gevolg waren. Wij gaan niet de balans opmaken. Daarvoor is het thans nog te vroeg. Wil men een Kabinet beoordeelen dan moet niet met een eerste levensjaar, maar met een geheele regeeringsperiode reke-, ning worden gehouden. In een onzer bladen zagen wij teleur stelling uitgesproken over hot feit dat zoovele van de door ons op den voorgrond gestelde wenschen nog steeds verlangëns bleven en dat de verwachtingen die ge koesterd werden op meer dan een punt niet werden vervuld. Opzichzelf is dat juist. Wij hebben- nog dezer dagen herinuerd aan de lijkverbranding die nog altijd ongestoord doorgaat en tot op zekere hoogte-zelfs'door het Kabinet gesanction- neerd werd. Het' ontwerp-Zondagswet is nog een ontwerp gebleven, en zoo zouden tal van punten opgenoemd kunnen worden, waar bij aan de in ons program uitgesproken wenschen nog niet werd voldaan. We moeten echter de billijkheid be trachten en dan is het zeker eisch van billijkheid in het oog te houden, dat we niet hebben een specifiek anti-revolutio nair Kabinet en vervolgens, dat wel de helft der vierjarige parlementaire perio de zoo goed als verstreken is, maar dat feitelijk slechts een. jaar voor wetgeven- den arbeid beschikbaar was. Het eerste werk van de nieuwe Kamer was de behandeling van de vooistellen tot herziening van de Grondwet, die nog slechts in eerste lezing waren aangeno men. Tegen hoofdstuk III waarin het vrou wenkiesrecht is vastgelegd evenals de ver hoogde „schadeloosstelling"' welk woord thans heter door „salaris" kan worden vervangen, werd. mede van Anti-revolu tionaire zijde bezwaar gemaakt, wat ook bleek bij de stemming, toen de lieeren- A. Colijn, Dpymaer van Twist.. Visscher, de Wilde en Beumer hun tegen lieten hoo- ïen. i De overige leden van onze fractie wa ren volgens de verklaring van den heer H. Colijn van oordeel, dat in d i t stadium ?eröere tegenstand geen zin zou hebben, :erwijl tevens rekening werd gehouden met het feit, dat door verwerping van dit ontwerp, de onzerzijds steeds bestreden stemplicht in de Grondwet zou blijven gehandhaafd. y Tegenstemmen zou bovendien geen practische beteekenis hebben gehad. Toch -;ou het zeker in breede kringen waardee- Ting hebben gevonden indien de A. R. fractie eenstemmig het door ons program veroordeelde vrouwenkiesrecht had afge wezen. Het wachten was nu op de Openings rede, waarin het Kabinet zijn werkplan Toor de toekomst zou ontvouwen. Zooals verwacht was, werd dezo rede door de tijdsomstandigheden sterk beïn vloed, en werd daarin het financieele vraagstuk op den voorgrond gesteld. Het Kabinet bleek als zijn eerste 'taak "te beschouwen het evenwicht tusschen 's lands inkomsten en uitgaven t'e her stellen, waarom ingrijpende beperking /an de publieke uitgaven! in uitzicht werd «esteld, alsmede maatregelen om de be drijven van den Staat zoodanig te behee- ïen, dat nadeelige sloten worden verme den Onder de verschillende maatregelen die jln uitzicht werden gesteld, waren ook de principieele punten niet geheel vergeten. De rechtspositie der Kerken, zoo heet te het, zal worden geregeld, aan de ge wetensbezwaren tegen de vaccinaitie zou - worden tegemoet gekomen en naast de stoffelijke, zouden ook de geestelijke be langen van de. bevolking der overzeesche „gebiedsdeelen"- ernstig worden behar- tigd. Over 't geheel was de Openingsrede tamelijk mat, wat echter gezien de om standigheden niet verwonderde. Wel echter was er reden voor verba zing omdat het sinds 1920 aanhangige wetsontwerp tot wijziging van de Zon-- dagswet, op het werkplan bleek te ont-: I" 1 De tijd die nöodig was voor de voorbe reiding van de openbare behandeling van de begrooting werd nuttig besteed dhor de afdoening van verschillende wetsont-? E vrerpen van niet ingrijpenden aard. Zoo werden b.v. de ontwerp-verdragen van Genève goedgekeurd. Voorts werd behandeld de voorgestelde regeling van het Levensverzekeringsbe drijf, welke regfeling ten doel had de rech ten van de pelishouders beter te verzeke ren. Ook werden de bepalingen van het B. W. omtrent de erfopvolging herzien en daarbij in 't hij zonder aandacht geschon ken aan de belangen van den langstleven den echtgenoot. Al deze ontwerpen werden zonder hoofdelijke stemming aangenomen. Aanvankelijk rees eenig verzet tegen de. voorgestelde wijziging en aanvulling van do Stoomwet, die ten doel had het pu bliek te beveiligen tegen ongevallen ver oorzaakt door springende stoomketels. Daar het hier toch een algemeen belang gold, werd de bepaling dat de controle- kosten door de belanghebbenden betaald zouden moeten worden, niet geheel billijk geacht en een ongemotiveerden druk op de betrokken bedrijven. Ook dit ontwerp verwierf echter ten slotte de algemeene instemming. Minder voorspoedig ging het met het ontwerp tot bevordering van de vreed zame bijlegging en voorkoming van ar beidsgeschillen. Tegen het beginsel bestond hij nie mand bezwaar on allerminst bij de A. R. partij, die hier een van hare program- eischen verwezenlijkt zag. Van sommige zijden werd echter de vrees uitgesproken dat het aan de Com missies van onderzoek onder zekere om standigheden toegekende recht van boe- ken-onderzoek tot misbruiken zon leiden en dat met name op die wijze fabrieksge heimen geschaad zouden kunnen worden. Om aan die bezwaren zooveel mogelijk tegemoet te komen, diende de heer Schou ten een tweetal amendementen in, om te bepalen dat verslagen van een Commissie van onderzoek alleen na overleg met de betrokken partijen mogen worden gepu bliceerd, en dat aan de leden der Commis sies geheimhouding wordt opgelegd. Beid© amendementen werden' aangeno men waarna het geheele ontwerp met 63 tegen 13 stemmen werd goedgekeurd. Als we nu tenslotte nog vermelden dat een ontwerp tot verhooging van het in voerrecht op sigaren met 57 tegen 23 .stemmen werd aangenomen, dan hebben we de voornaamste bijzonderheden van deze eerste periode gememoreerd. Alleen zouden we nog kunnen wijzen op een interpellatie van den heer Braam beek^ over de exploitatietekorten aan de de spoorwegen. Bij deze interpellatie werd o.a. op de organisatie en de gestie van dit semi- overheidsbedrijf ernstige critiek ge oefend. Verschillende maatregelen'werden sinds ook genomen om tot bezuiniging en versobering te komen en op deze wijze de uitgaven te drukken. Belangrijke resultaten werden op deze wijze echter niet bereikt. Onlangs heeft men althans in de bladen kunnen lezen, dat mede door het verminderde vervoer, 't door den Staat bij te passen tekort, nog belangrijk grooter zal zijn dan het vorig jaar. t Op 8 November begonnen de niet zon- j der spanning tegemoet geziene algemee ne beschouwingen over de Staatsbegroo- ting. - Over deze eerste officieele aanraking tusschen Kabinet en Parlement, in een volgend artikel enkele bijzonderheden. V Overheidsbemoeiing. Er is een tijd geweest, dat van Soc. Democratische zijde met kracht op diep ingrijpende Overheidsbemoeiing met het maatschappelijk leven werd aangedron gen. Thans echter schijnt er een kentering te zijn gekomen. Gelijk hekend heeft de directeur-gene raal van den arbeid aan de fa. Wilton te Botterdam vergunning verleend om gedu rende een half jaar 56 uur per week te arbeiden. In arbeiderskringen is men over deze vergunning slecht te spreken, omdat de verlenging van den werktijd gepaard gaat met een zeer belangrijke uurloons- verlaging. Dat men daarom tegen deze regeling bezwaar maakt is verklaarbaar. Minder verklaarbaar is echter de wijze waarop door den rooden Metaalbewer-- kersbond tegen dit besluit -wordt geageerd als hij schrijft: „Wij zijn van meening, dat wanneeT de produktiekosten in verhouding van het buitenland te hoog zijn, de betrok ken vakvereenigingen, zoowel van werkgevers als van werknemers, zullen hebben te overwegen, wat er dient te geschieden om daarin verandering te brengen, doch dat de overheid ziob daar 'buiten dient te houde n." De Overheid er buiten. Dat is een nieuw geluid uit den rooden hoek. Als de Overheid zich niet met dergelij ke vraagstukken mag bemoeien, dan volgt daar toch uit, dat tal van maatregelen zonden moeten worden ingetrokken, en dat de Overheidsbemoeiing zeer sterk zou worden beperkt. Is dat inderdaad het doel van den Me- taalbond? Of is men alleen tegenOverheidsbe moeiing als daarbij een andere Tichting gevolgd wordt, dan men zelf wenscht? STADSNIEUWS „Ex Animo". Het Groot Nationaal Concours voor Zang en Muziek, dat gisteren te Katwijk aan Zee werd gehouden, heeft voor Leiden bijzondere beteekenis gekregen, doordat onder die van de talrijke deelnemers ook op het programma prijkte de nanm van Ex Animo, de zangvereeniging, die in de betrekkelijk korten tijd van haar bestaan reeds zooveel van zich deed hooren, welk hooren tot gevolg had dat er ook veel over haar, en meestal met eere, werd gesproken Gelukkig voor Ex Animo en gelukkig voor Leiden is gisteren in bijzondere mate de loftrompet over haar gestoken. En, er was alleszins reden voor. Reeds dagen van te voren had Ex Animo er ieder die het hooren wilde mede in ken nis gesteld dat zij te Katwijk in de lstè afdeeling zou mededingen naar een prijs en op een toon die in belangstellende krin gen grootsche verwachtingen opwekte. En „Ex Animo" heeft aan die verwach tingen meer dan voldaan, zij heeft ze over troffen. Niet alleen toch, dat zij haar plaats in de eerste afdeeling handhaafde, niet al leen dat zij een prijs won, maar zij won den eersten prijs met 346 punten, eh dat, terwijl het verplichte aantal punten 302 bedroeg. Geen wonder dus, dat de thuisreis gister avond een ware zegetocht werd, van Kat wijk of tot in „Zomerzorg" toe. Daar kwam echter nog iets bij: Ex Animo had voor dat zij „ten strijde" trok, aan den Burgemees ter beloofd Leiden's roem te zullen hoog houden, en hem onder het brengen van een serenade den gelukkigen uitslag te zullen komen mededeelen. Ook in dit opzicht heeft „Ex Animo zich kranig gehouden. Daar niet precies hekend was op welken tijd de vereeniging in de stad zou terug- keeren, en ieder toch een goed plaatsje wilde hebben, stond reeds eenigen tijd van te voren een duizendkoppige menigte aan de Noordzijde en op de bruggen van het Rapenburg geschaard, om getuige te zijn van het huldeblijk aan den Burgervader. Inmiddels was „Ex Animo" Leidens ves te, in c^su het Stationsplein genaderd, waar men ten aanhoore van het publiek nog een mooi nummertje ten beste gaf. Eindelijk arriveerde ook het Chr. mu ziekgezelschap „Athalia" onder „comman do" van den heer Noordanus, dat zich aan het hoofd stelde van „Ex Animo" en den daarachter door het publiek gevormden optocht. Op het Rapenburg aangekomen, scheidde de politie, die voor een voorbeeldige orde had gezorgd, het publiek van de vereeni- gingen af, waarna deze zich voor het huis van den Burgemeester opstelden. Dank zij het mooie weer (de wind was even gaan liggen) en de stilte, die er heerschte, was.alles goed waarneemhaaar, zoodat allen met gespannen aandacht luis terden naar de twee eerste coupletten van het „Wilhelmus", door „Athalia" op loffe lijke wijze weergegeven. -Zoo mogelijk echter, was liet nog stiller, toen „Ex Animo", zelf aan het „lied" ko mende, op plechtige wijze het verplichte koorwerk, waarmede zij den eersten prijs had behaald, n.l. „In Mei" van I. J. 01- man, inzette. De Burgemeester, met zijn echtgenoote en een familielid, op de stoep staande, luisterde vol belangstelling, aan dachtig toe, terwijl hij zijn goedkeuring over de prestaties der Vereeniging te ken nen gaf. Niemand verwonderde er zich nu dan ook meer over, dat „Ex Animo" een eersten prijs had. Het publiek betuigde door een harte lijk applausje zijn instemming. Het wakkere bestuur had inmiddels het rijtuig waarin het in den optocht was meegereden verlaten en trad de.woning van den Burgemeester binnen, waar de voorzitter, de heer K. Lek, den Burge meester met het resultaat op de hoogte stelde, waarna de eerewijn werd rondge diend. Na een luid Hoera! door do zangers en zangeressen op den Burgemeester uitge bracht, werd onder tromgeroffel de af tocht aanvaard, en trok men vervolgens onder de forsche tonen van „Athalia", langs de Steenschuur, de Breestraat, het Kort Rapenburg, de Princessekade en de Stationsweg naar „Zomerzorg", waar reeds ta,l van belangstellenden wachtten. Het spreekt vanzelf dat de stemming van de leden der winnende vereeniging niets te wenschen' over liet, en anders zou „Athalia" daar nog wel voor hebben ge zorgd dat onverwijld de muziektent be zette en de wachtende menigte vergastte op een tweetal ferme marschen, waarvan de laatste was samengesteld op motieven uit het Bondslied van den Bond v. Chr. Zangvereen. Dat daarbij een rondedans gemaakt werd, vermocht geen inbreuk te maken op de goede stemming der muzi kanten. Het hoogtepunt werd bereikt, toen Ex Animo met haar 100 leden zelf de tent in beslag nam om tie overwinningsliederen te laten weerklinken. Onder leiding van den directeur, 'den heer M. Hekel, werd het geheele con cours-repertoire op uitstekende wijze her haald, 't welk bestond uit „In Mei" en „Lentezang". Do vereeniging is zich dus goed bewust van, haar gelukkige jeugd. Na afloop werd onder zeer veel bijvals betuigingen de "directeur gehuldigd, die de vereeniging tot de overwinning ha£ geleid. Tot ruim 11 uur bleef men daarna ge zellig bijeen, onder het genot van „Atha- lia's" opgewekte muziek. De Gem. Zangv. „Zang zij onze leus" alhier, directeur dc heer A. Tel- jeur Jr. ('s-Gravenhrfge), behaalde giste ren op het gehouden Groot Nationaal Zang- en Muziek-Goncours te Katwijk aan Zee, waar zij had ingeschreven in de 2de afd. Gem. Koren, een 2deu p r ij s m e t 291 punten, een -groote zilveren medaille. Bij Kon. besluit van 21 Juli is, in verband met de a.s. opheffing van de Ne- derlandsch-Indische Bestuursacademie, met ingang van 1 Augustus, onder dank betuiging voor de door hem als zoodanig bewezen diensten, eervol ontslag ver leend aan den heer dr. C. Snouck Hurgro n j e, hoogleeraar aan de Rijksuniversiteit te Leiden, adviseur voer Indische en Arabische zaken hij het de partement van koloniën, als lid en voor zitter van het college van curatoren van genoemde Bestuursacademie. Voor de Volkszwemwedstrijden te houden op 11 Augustus a.s. in het Poel meer „Haarlemmerweg", uitgeschreven door de Zwemvereeniging „de Zijl" zijn de volgende prijzen beschikbaar ge steld: Extra-prijs: Verguld* zilveren medaille, aangeboden door dén Burgemeester van Leiden. Ie prijs voor borstzwemmeü. 100 M. Verguld zilveren medaille, aangeboden door Prof. Dr. P. Th. L. Kan. Voor rugzwemmen 50 M. Zilveren me daille aangeboden door Ingenieur G. A. Klinkenberg, Directeur Lichtfabrieken. Voor Teddingszwemmen Zilveren me daille aangeboden door den WelEd. Geb. Heer J. Zaalberg, Fabrikant Oegstgeest en bronzen medaille, door den WelEd. Geb. Heer J. D. van Raay, Leiden. Verder zilveren medaille en fraaie kunstvoorwerpen door de Zwemvereeni ging „de Zijl". Voor het examen Engelse h L. O. te 's Gravenhage slaagden de dames H. de Wilde en G. A. v, Zaaien. Bij den spoorwegoverweg aan de Vink had gistermiddag een ongeval plaats. De bode B., passeerde daar met vrij groote snelheid met zijn vrachtauto waar bij zijn knechtje dat bij hem zat, er af werd geslingerd. De jongen bekwam vrij ernstige kwetsuren. Een winkelier heeft bij de politie aangifte gedaan, dat een 15-jarige loop jongen ten zijnen nadeele een bedrag van f 40 heeft verduisterd. Op de gisteren gehouden veemarkt is door de politie een melkbus in beslag ge nomen, welke hier ongeveer 3 maanden geleden was ontvreemd. De politie heeft hier een persoon aangehouden die een valsch- bankbiljet van f 1000 had uitgegeven. Het onderzoek in deze duurt voort. Huldeblijk uit Amerika. Naar gemeldl wordt, hebben de Hollan ders in Amerika het voornemen H. M. Koningin Wilhelmina een huldeblijk aan te bieden, en wel een album, aan welks vervaardiging men reeds druk bezig is. Het wordt, mede door de vrijgevigheid van enkele mannen, trotsch op hun af komst, een prachtig stuk werk. De bekende Dr. van Lonkhuijzen denkt in 't album een voorwoord te schrijven; Dr. Henry Beets heeft een artikel over de hedendaagsche geschiedenis dor Hol- landsche Amerikanen; verder de ge schiedenis der Geref. Kerk door Prof. Netlinga en van de Chr. Geref. Kerk door Dr. Vólbeda; artikelen over de geschie denis van liet ^Christelijk Onderwijs door Prof. 'van Andel; en de Hollandsch- Ame- rikaansche pers door Mr. Oostcrheerdt. ADVERTENTIE- PRIJS - Gewone adv6rtentfSn per regel 22X ccnti i Ingezonden Mcdedeelingen, dubbel tarief, l'Bij contract, belangrijke reductie. Kleine advertenties bij vooruitbeta* ling van ten hoogste 30 woorden, wordeU dagelijks geplaatst ad 50 cent. Wijziging Gemeentewet. Aan de voorstellen tot wijziging van de Gemeentewet is nog» het volgende onU leénd: Samenwerking van gemeentebesturen. Terwijl nl. in het vroegere wetsontwerp gemeenschappelijk regeling, door do op richting eener naamloozo vennootschap werd uitgesloten, voor zoover bij die rege ling de belangen der ingezetenen recht streeks betrokken zijn, wordt dezo vorm in het onderhavig ontwerp vrij gelaten. In dit ontwerp is wel, evenals in liet vroegero ontwerp, de bevoegdheid gegeven omtrent heb beheer van gemeenschappelijke belan gen eene regeling vast te stellen met afwij king van de voorschriften der gemeente wet, maar is niet ook de bevoegdheid ge schonken ter behartiging van gemeene be langen een bond te vormen, waarover het bestuur is opgedragen aan een Raad, sa mengesteld uit door ieder van de samen werkende gemeentebesturen aan te wijzen leden. In het onderhavig ontwerp is de dwangoefening totsamenwerking toege staan, die in het vroeger ontwerp ontbreekt Vereeniging van gemeenten. Dat de Minister allerminst schroomt om, waar de omstandigheden daartoe leiden, voorstellen tot vereeniging van gemeenten aanhangig te maken, hebben de afgeloopen jaren be wezen. Maar den redenaarstrant, welken de Staatscommissie op dit punt volgt, kan hij toch niet tot den zijnen maken, van meening als hij is, dat ieder geval op zich zelf beschouwd moet worden en dat in heb geen door den loop der tijden is gewassen, niet buiten noodzaak, ruw moet worden ingegrepen. Intusschen kan hij zich wel ver- eeiiigen met de bepalingen, die de commis sie voordraagt om de grenswijzigin- gen te vergemakkelijken.. Het politievraagstuk. De Staatscom missie komt, mede aan de hand van de adviezen der door haar geraadpleegde deskundigen tot de slotsom dat bestendi ging van de gemeentelijke politie, nevens de Rijkspolitie, aanbeveling verdient: Met deze conclusie kan de Minister zich vereenigen, zij het dat lïij bij de uitwer king zich eenige afwijkingen heeft veroor loofd.. Ook gaat hij accoord met de mee rling, dat de burgemeester de taak der handhaving van de openbare orde in do gemeente geheel naar eigen inzicht en zelfstandig binnen de grenzen der wet, moet kunnen uitoefenen, maar dat de mo gelijkheid aanwezig moet zijn 's burge-» meesters gezag op een andere autoriteit—* door den met de uitvoering der wet be lasten Minister aan te wijzen te doen overgaan als de stoornis der openharo orde in meer gemeenten der Provincie in treedt, of de handhaving er van gevaar loopt. De Minister zou aan een algemeenen maatregel van bestuur voorbohouden wen schen te zien de wijze waarop de ge- meente-politie hulp verleent aan de Rijks politie. Met name de dienst der recherche kan aldus aan vaste regels gebonden wor den. Ook ware in de wet de mogelijkheid te openen dat, in-de kleinste gemeenten de Rijkspolitie de taak der gemeentepoli tie overneemt. Eindelijk aanvaardt de Mi nister de gedachte, dat het innig verband tusschen het gemeentelijk- en 't Rijkpoli- tiegezag het wenscholijk maakt dat de Kroon invloed uitoefent op de bezoldiging, de samenstelling en de oischon van be noembaarheid, het aantal cn do rangen van het politiepersoneel. Hel 3de lid van artikel 184 van het ontwerp geeft aan deze gedachte uitdrukking. Onder de algemeene beschouwingen voor het politievraagstuk heeft de commissio rekenschap gegeven van do redenen, dio haar hebben geleid niet to tornen aan de tweede alinea van artikel 1S3 der Ge meentewet. In onzen lijd van snel cn ge makkelijk vorkeer en veelvuldige open haro critiek is de schaduwzijde, aan do bestaande regeling verhonden, bij uitstek gering. De bepaling volkomen te srhrap- pen zou bedenkelijk zijn, daar zij oen heilzame preventieve werking heeft, die niet behoort te worden prijsgegeven, 's Bur gemeesters beslissing aan beroep te onder werpen zop weinig praclisch zijn en bo vendien de omzichtigheid en do objectivi teit, waarmede iedere burgemeester deze bepaling behoort te hanteeren, kunnen verzwakken. In hert beleid van den hurgcmopsier, aan wien zoovele groote belangen zijn toever trouwd, meent de commissie ook op dit punt voldoende vertrouwen te mogen stel len. De Minister kan zich met den hier weergegeven gedachtengang volkomen ver eenigen en stelt dan ook voor art. 18S in dit opzicht ongewijzigd te laten. Het financieel beheer. Do Minister is tot de overtuiging gekomen, dat het n i et gewenscht is den o n tv a n g e r, al ware het onder anderen naam, in de wet te handhaven in zijn oorspronkeliiko functie van verantwoordelijk beheerder der geheele gemeentekas, ómdat daarvoor opheffing der afzonderlijke kassen der be drijven en diensten noodig zou zijn. Ook is het ongewenschl de bevoegdheden van den ontvanger uit Ie breiden met hol al gemeen leiderschap van hel financieel be heer. De ontvanger zal kasbeh eerder moe ten blijven cn veelal andere vorautwoor-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1