VERPLAATST
VRIJDAG 1 JUNI a.s.
naar Hoogewoerd 33
Dagblad voor Leiden en Omstreken.
is de Drogisterij
ABOHNEMENTSPRIJS
In Leiden en buiten Leiden
waar agenten gevestigd zijn
Per kwartaal f 2.50
Per week ,...f0.19
Franco per post per kwartaal f 2.90
4de JAARGANG. - WOENSDAG 30 MEI 1923 - No. 946
Bi»reauHooigracht 35 - Leiden - Tel. Int. 1278 - Postrekening 58S36
APVERTEëmE-PBiJS
Gewone advertentiën per regel 22K cenJS,
Ingezonden Mede deel ingen, dubbel tarief.
- Bij contract* belangrijke reductie.
Kleine advertentiën bij vooruitbeta
ling van ten hoogste 30 woorden, worden
dae-eliibs geplaatst ad 50 cent.
Dit nummer bestaat uit twee
bladen.
Scheidingsverschijnselen.
De Standaard wijdt een hoofd
artikel aan do scheidingsverschijnselen
die we de laatste jaren waarnemen.
Omdat die verschijnselen zich ook in
deze omgeving voordoen en de noodlot
tige gevolgen daarvan ook bij de jongste
verkiezingen werden gevoeld, laten we een
gedeelte van wat ons hoofdorgaan over
dit onderwerp schreef, hier volgen.
Na gewezen te hebben op de afschei
ding van groepen waarhij een ander uit
gangspunt openbaar wordt, zegt de
Standaard:
We denken hierbij aan de Hervormd
(Gereformeerde) Staatspartij en aan de
Staatkundig' Gereformeerden.
Het eigenaardig verschijnsel hij deze
twee groepen is wel deze, dat doel en mid
delen elkander zoo geheel uitsluiten.
De oorzaak is in eersten aanleg bij
beide een zekere bezorgdheid over het
veldwinnen van Roomschen invloed in
ons land. Het doel is de stuiting van
dien Roomschen groei en het middel
wordt geacht te liggen in het verwerven,
van eigen staatkundigen invloed, welke
alleen te verkrijgen is door verzwakking
der bestaande partijen.
Nu daargelaten in hoeverre op zuiver
staatkundig terrein de mogelijkheid
bestaat om Rome's invloed tegen, te gaan,
staat dit toch wel vast, dat een hechte
aaneensluiting van het geloovig Protes-
tantsche deel een der krachtigste midde
len zou zijn om aan den veldwinnenden
Roomschen invloed paal en perk te stel
len.
En wat ziet men nu gebeuren?
Dat juist naar voortgaande versplinte
ring gestreefd worclt,
Alsof ooit vier partijen en partijtjes
een even groote kracht kunnen uitoefenen
als twee grootere; om dan maar niet te
gewagen van een één en ongedeelde Pro-
tc-stantiscli-Ghristelijke partij.
Reeds daarom alleen ,om dat gemis aan
overeenstemming tusschen dool en middel
is de separatie niet te verdedigen.
Maar er togen pleit ook nog iets an
ders.
We kunnen op 't oogenblik niet zeggen
waar 't staat, maar we herinneren ons
ergens eens een woord van den hoog
leeraar Doedeste hebben gelezen, dat
hierop neerkwam: Wie in de politiek mee
wil tellen, moot 't beleg durven slaan om
't Regeeringslcasteel.
En, natuurlijk, wie 't beleg om een
vesting slaat, doet dat om haar in te ne
men en om er zelf in te gaan zitten.
Houdt dezen stelregel nu voor oogen en
vraag u dan af, of de separate actie van
de Hervormd Gereformeerde en Staat
kundig Gereformeerde partijen eenig uit
zicht kan openen op vruchtbaar resultaat
Het zou dit zelfs niet kunnen, indien
hunne actie zóó wel slaagde, dat ten slotte
de A.R. en G.H. partijen ophielden te he
slaan en geheel waren opgegaan in do St.
Ger. en Herv. Ger. paTtij.
Natuurlijk is dit volstrekt uitgesloten;
nifiar laat ons dit volkomen onmogelijke
geval nu eens als denkbaar aanvaarden'.
Dan worden ze saam toch nooit sterker
dat de 2 hoofdpartijen nu zijn, d.w.z. in
•een ruw cijfer uitgedrukt, dat ze in le
dental niet klimmen zouden hoven het
vierde deel der Kamerleden.
En wat dan?
Zouden ze dan niet, precies als de A.R.
en C.H. nu, voor de vraag komen te
staan, hoe het beste een parlementaire
meerderheid te vormen, waarop een' Ka-
bi net steunen kan?
De Roomschen zullen, door al dat Pró-
t^stantscb krakeel, inmiddels wel niet
verzwakt geworden zijn. Ze houden dus
hun 30, indien niet 32 zetels.
Buiten Rome dat is nu eenmaal het
niet weg te cijferen feit valt geen' Re-
geeringsmeerderheid saam te stellen. Ró-:
me 'met de beide Protestantsche groepen'
der rechterzijde, dat is één mogelijkheid.
Rome met de S. D. A. P., misschien ver-;
sterkt met do Vrijzinnig-Democraten, dat
is de tweede mogelijkheid.
Een andere combinatie, die boven de
50 uitkomt, kunnen wo niet ontdekken.
En nu hebben we nog niets gedaan dan
geteld.
D. i. we. hebben nog niet gewogen.
Wo hebben de zedelijke overwegingen
nog in bet geheel niet in rekening ge
bracht,
Die lieten we. nu maar rusten, omdat ze
al zoo dikwijls te berde gebracht zijn:
Men ziet dus hoe uitzichtloos het stre-^
ven der disseden ten is.
Ze grijpen naar iets, dat onbereikbaar
- is en dat altijd even onbereikbaar blijft,
al zou het cijfer 1 in de Staten-Generaal
ook stijgen tot 25.
Maar inmiddels doen zij kwaad, wijl
ze verwarring stichten. Op een enkele
plaats kwam het reeds voor, dat de af
zonderlijke candidaatstelling der Staat
kundig Gereformeerden leidde tot het uit
vallen van een A. R. en het kiezen van
«en liberaal.
Maar dat is niet eens het ergste nog.
Erger is, dat er zooveel verwarring in
do hoofden gesticht wordt, dat vastig
heid wordt omgezet in weifeling en daar
mee de basis eener doelbewuste politiek
wordt ondergraven.
En waarom ten slotte?
Om het najagen van een hersenschim.
Wij leven onder een Grondwet, di.e de
rechten der burgers omschrijft en vast
legt. 'R
Men kan b.v. nog zoo toornen tegen de
Roomsch-Katkolieke Universiteit, geon
staatkundige constellatie kan hare op
richting voorkomen. Tenzij men eerst de
vrijheid van Hooger Onderwijs uit dq
Grondwet schrapt.
Elke gedachte om op staatkundig ter
rein Rome's wassenden invloed te bestrij
den, is het najagen van een waandenk
beeld.
Niemand heeft dit heter gezegd dan
Ds. Schokking op den laatsten Uniedag te
Utrecht: Stel tegenover den bekeerings-
ijver van. Rome uw eigen bekeeringsijverl
Dat is mannentaal.
Al het andere kinderpraat.
En de afbrokkeling, die meri veroor
zaakt, niet meer dan kinderwerk. Zonder
vrucht hoegenaamd. Maar wel tot groote
schade van wat men bevorderen wil.
Ons blad bibbert niet onder dien z.g.
wassetiden vloed van Rome. Maar wie
dat wèl doen, moesten eens nadenken
hoedanig de staatkundige invloed van het
Protestantisme verzwakt zou worden, in
dien men in de Tweede Kamer straks
eens 4 partijtjes van 6 leden elk had, te
genover een gesloten groep van 32 Room-
sche leden."
STADSNIEUWS
Chr. Letterkundige Kring.
Na „een ongedachte en ongcwenschte
vacantie" kwam de bovengenoemde kring
Maandagavond in jaarvergadering hij een
op do trad'itioneele vergaderplaats: de
leeszaal van liet N. C. S. V.-Huis.
In z'n openingswoord na 't gebed en de
lezing van een gedeelte van Job 28 wekte
de Voorz. op in het komende jaar krach
tig de hand aan den ploeg te slaan, bid
dend om den zegen van Hem, die ook de
Bron is van alle kunstschoon.
Uit het jaarverslag van den Secretaris
noteeren we, dat het ledental momen
teel 40 bedraagt, d.i. tienmaal liet aantal
donateurs; dat in den loop van het
kringjaar een 9-tal vergaderingen werden
belegd, waarvan 2 werden bestemd als
voordracliten-avond, terwijl 7 literaire
onderwerpen werden ingeleid en bespro
ken. Een 5-tal leden vereenigden zich tot
een z.g. „studiekring", welke op on
geregelde tijden vergaderde len huize van
den leider, den' heer Yan Ham.
Het verslag van den penningmeester w"as
van dien aard, dat hierover het stilzwij
gen te bewaren de veiligste oplossing is
voor een verslaggever.
Overigens werd de avond gepasseerd
met de voorlezing van diverse voordrach
ten. Tegenover het fragment uit „Electra"
van Sóphocles, vertaald door Boutens
door den heer Yan Ham het in deze zon-
looze dagen toepasselijke „O, zonne" door
Hugo Verriest van den lieer Mulder. Te
genover het ontroerende tafereel uit Gösta
Be rling door Selma Lagerlöf: „De kerst-
nacht op Ekeby" het schetsje uit Nou-
huys' „De Eenzamen" over „De schoen
tjes" van mej. R. Caspari, terwijl de
Voorzitter uit het pas verschenen „Lie
deren van een vinder" door Geraert van
Suylesteijn een zestal welgekozen verzen
reciteerde.
Als besloten is op 19 Juni e.k. onze
nieuwjaarsvergadering te houden, waar-
op door mej. T. Doornbos „Jaapje" van
LVan Looy zal werden ingeleid, wordt de
samenkomst door den Secretaris op do ge
bruikelijke wijze beëindigd.
L - -V,,..
JMrv De Leidsche Buitenschools
Men meldt ons, dat op Donderdag 7
rJuni a.s., des avonds te 8 uren in de Pie
terskerk een kerkconcerfc zal worden ge-
geven, waarvan de opbrengst ten goede
zal komen aan „De Leidsche Buiten
school". Mevrouw A. de Rook—van Leeu
wen, zang, de heer H. de Rook, violoncel,
de heer Joh. Feitkamp, fluit en de heer
J. Bijster, orgel, hebben hiervoor hunne
medewerking toegezegd, zoodat men er
zeker van kan zijn, dat iets goeds zal
worden geboden. De prijzen der plaatsen
zullen f 1.— en f 0.75 bedragen. Plaats
bespreking bij den Heer Eggers, Boter
markt 14, dagelijks van 106 uren.
Verdere bijzonderheden zullen later per
advertentie worden bekend gemaakt.
De Algemeen© Synodale Commissie
der Nederl. Herv. Kerk lieeft besloten
•geen adhaesie te betuigen aan het adres
van den Kerkeraad der Ned. Herv. Ge
meente te Leiden inzake den toestand in
het Ruhrgebied.
De vrachtauto schijnt voorbestemd
te zijn om de schrik der overige vehikels
te worden. Gisteren werd deze macht van
den sterkere weer gedemonstreerd met
een tweetal staaltjes.
Een handwagen werd door een vracht
thans gevestigd Hoogewoerd 3
(bij de Watsrstecg)
EN OOK DIRECT GEOPEND. 5355
auto grootendeels vernield bij een aanrij
ding, terwijl op de gevaarlijke hoek
NieuwsteegRapenburg een rijwiel even
eens uit zijn verband werd gerukt.
Op verzoek van de Haagsche Politie
is in het logement, van v. V. aangehouden
zelccro Y die zicb i:. de resilentie had
schuldig gemaakt aan oplichting.
BiailEHLA3ttP
De opening van de electrische tram naar
Wassenaar.
Zooals bekend, zal de electrische tram
naar Wassenaar op Zaterdag 2 Juni offi
cieel worden geopend. Voor dit doel zijn
door de Haagsche tramdirectie ruim 400
uitnoodigingen verzonden, waarvan de hou
der met dame gebruik kan maken.
Verschillende feestelijkheden worden
dien dag gearrangeerd, o.a. biedt het ge
meentebestuur een thé aan.
Door de Maatschappij Zeebad Scheve-
ningen wordt een koude lunch in dc re
mise aangeboden.
C;
De toepassing van den stemplicht.
Op de vragen van den heer Snoeck
Henkemans betreffende de resultaten van
het onderzoek aangaande de toepassing
yan den stemplicht en de werking van de
thans geldende poenale sancties tot hand
having van deze wettelijke verplichting
en de in België geldende sancties op do
vervulling van den stemplicht, heeft do
hoer Buys de Beerenbrouck, minister van
Binnenlandsche Zaken en Landbouw het
volgende geantwoord:
1. Heronderzoek omtrent de toepassing
van den stemplicht en de werking van do
thans geldende poenale sancties tot hand
having van die verplichting is nog niet
beëindigd.
Ondcrgeteekende kan mitsdien ter zake
van de uitkomst van dat onderzoek nog
geen mededeeling doen.
2. Volgens de Belgische Kieswet (wet
van 28 Juni 1894) is de sanctie op de
nalbving van den stemplicht een beris
ping of een boete van 1 tot 3 francs, bij
recidivi binnen zes jaar, een boete van 3
tot -25 francs, een en ander zonder ver
vangende hechtenis. Bij tweede en derde
recidivi, respectievelijk binnen 10 en 15
jaar, geldt als strafmaatregel, behalve
laatstvermelde boete, onderscheidenlijk
épenbaamaking van den naam van den
overtreder op een bord aan de pui van
het gemeentehuis zijner woonplaats en
schrapping van zijn naam op de kiezers
lijst voor een tijdvak van 10 jaar, ge
durende welken tijd hij tevens uitgesloten
is van benoeming tot eenige openbare
functie, van bevordering of onderschei-'
ding.
3. Ondergetekeende meent zicti, in af
wachting van den uitslag van het inge
steld -onderzoek, het antwoord op de der
de vraag te mogen voorbehouden, welke
vraag als volgt luidde:
„Indien de thans in Nederland bestaan
de wettelijke regeling, met inbegrip der
poenale sancties, onvoldoende mocht blij
ken tot verzekering van' de naleving dezer
publieke verplichting, is de Minister dan
bereid zoo noodig door de instelling
eener niet te groote commissie te be
vorderen een wetswijziging, die tot be
reiking van het gewensckte doel noodig
mocht blijken"
i
Militaire politie in overtreding.
Naar men weet, zijn de Rijksfictsen
niet van remmen voorzien. De eenige mo
gelijkheid om zijn vaart te vertragen zit,
voor een berijder van een rijksrijwiel
inzijn kuitspieren. Raken die on
klaar dan blijft als eenig middel om te
stoppen over: zich' met fiets en al te laten'
vallen. Hoe noodlottig deze primitieve
outillage van de rijkstweewielers kan
worden, bewees het ongeluk op de helling
van den Gauherg in Zuid-Limburg, waar
over destijds zooveel te doen is geweest.
Wat ongelukken niet vermochten, dat
schijnt nu te zullen gebeuren, dank zij
een plaatselijke verordening.
In Arnhem, moet men welen, is bij poli
tie-voorschrift verboden, rijwielen zon
der remmen te berijden. In Arnhem is
militaire politie gelegerd, en zij berijdt
er, gelijk overal, remlooze fietsen. Ge
volg: conflict tusschen de theorie der
Arnhemscke gemeenle-politie en de prac-
tijk der militaire politie.
Het departement breekt zich thans liet
hoofd over de oplossing van deze puzzle
of gelden uit te trekken om de boelen,
te betalen voor de dagêlijksche bekeurin
gen der militaire politie door dc gemeen
te-politieagenten; of: zwichten voor een
gemeenteverordening (de Residentie
zwichten voor een provinciestadje!) en de
Arnhemsche rijksfielsen van remmen
voorzien. Zou Den Haag maar niet liever
een algemeen ordertje aan de Hembrug
verstrekken om de rijksfielsen van deze
noodige veiligheids-inrichtingen te voor
zien? v („Tel.")
Vervoer van snijbloemen.
Op de Nederlandsche Spoorwegen zal 1
Juni een verlaagd tarief in werking tre
den voor het vervoer van snijbloemen als
bestelgoed van de bloemenveilingen te
Aalsmeer en Oosteinde naar Amsterdam,
Harlem, Hilversum, Leiden, Den Haag,
Utrecht en Rotterdam.
Opheffing van de Tabakswei?
In de gisteren door het Landelijk Comi
té tegen de Tabakswet te 's-Gravenhage
gehouden protestvergadering, deelde de
voorzitter, de heer W. Goublitz, uit Am
sterdam mede, dat gistermorgen de orga
nisaties in de tabaks- en sigarenindus-
ii'ie door de commissie van deskundigen,
betreffende een ander systeem van hande-
rollëeren, n.l. de banderollen om de kist
te leggen, zijn gehoord. Dc commissie was
eveneens van meening. "dat deze wet niet
kon blijven gehandhaafd en ook wel niet
lang meer zal bestaan.
Een ander stelsel zou in overweging
zijn, waarbij het handerollensysleem
(banderolle van de kist) zou blijven ge
handhaafd.
De Communistische Partij.
Naar „Het Volk'' verneemt, hebben gis
teren een groot aantal leden van de Com
munistische Partij een brief ontvangen,
hun gezonden en onderteekend door den
heer Brommert, waarin deze hun namens
het partijbestuur mededeelt, dat zij met
ingang van gisteren niet meer gerekend
worden te behooren tot de leden der Com
munistische Partij, op grond van het feit,
dat zij ondanks herhaalden aandrang wei
gerachtig zijn gebleven te verklaren, dat
zij bun handteekening terugnemen van de
circulaire der oppositie, vereenigd in bet
„Comité voor de Derde Internationale.".
Bevordering Zondagsrust.
De Vereeniging tot bev. van Zondags
rust liiejd gisteren te Utrecht haar alge
meene vergadering.
De voorzitter wees er op dat deze sa
menkomst vooral bedoeld was om het ver
leden te gedenken. Verleden jaar bestond
de vereeniging 40 jaar, do afdeeling
Utrecht 30 jaar.
Vervolgens werd door denl heer Van.
Aken het jaarverslag uitgebracht. Herin
nerd wordt ojn. aan het optreden! van den
voorzitter, de werkzaamheden om opgehe
ven af deelingen weer opnieuw te stichten,
de correspondentie met den Nod. Voetbal
bond inzake competitiewedstrijden op Zon
dag. Alleen in Haarlem, gedeelten van
Utrecht en den' noordrand van do Veluwo
bleek daarvoor eenige belangstelling. Het
voetbalspel is een winterspel. In verband
daarmede vond men het niet wenselielijk
de wedstrijden des Zaterdags te houden,
omdat na het invallen der duisternis zou
moeten worden doorgegaan. Verder achtte
het bestuur de sport op Zondag een mo
reel goede zaak om baldadigheid tegen te
gaan.
De secretaris bracht ook in herinnering,
het contact met do Regecring, 5an welke
werd gevraagd wanneer het nieuwo ont
werp Zondagswet aan de orde zal komen.
Dit zal niet voor het Ke rst-
recès geschieden.
Spr. wees verder op het belang van den.
vrijen Zaterdagmiddag en op de betcekenis
van den Zondag voor de jeugd, de Zondag
Aan hei Zoeklicht
Leiden, 30 Mei 1923.
Voor het gouden kalf lag kort
geleden heel de Nederlandsche pers op
de knieën.
Toen de befaamde Broekhuys zijn reus
achtige en best betaalde advertenties aan
bood, waarin ons volk werd geprikkeld
om aan het door hem opgerichte gouden
kalf te offeren, toen hadden alleen de
Prot. Christelijke bladen den moed de
met goud gevulde hand af te wijzen.
Al de andere bladen bleken te koop.
Met het gevolg natuurlijk dat ook de
redacties het zedelijk recht verbeurden
tegen deze gokkerij in hot groot te waar-«
schuwen.
Het publiek is geplukt.
Op een reuze-manier.
Maar Broekhuys is er wel hij gevaren.
En. de Nederlandsclio bladen -streken
vol welbehagen het geld, dat immers niet
stinkt in het laadje.
Maar ze zijn nog niet aan het eind.
Want dezelfde Broekhuys. die de kran
ten gebruikte om ons volk zedelijk een
knoei te geven, gebruikt nu de macht
van het gouden kalf om de bladen
.financieel te knauwen, door op z'n
Amerïkaansch propaganda te maken voor
een nieuw blad.
En 't gaat er in!
Redacteuren worden g e k o cli t en le
zers worden g e k o ch t.
Op groote schaal.
Nu is Leiden in last en hebben de
kranten spijt van wat ze deden.
Niet helaas, omdat ze geholpen heb
ben de volksziel te knoeien, maar omdat
de gemaakte winsten weer verspeeld drei
gen te worden.
Gelukkig voor die kranten is er nog
een „Christelijk publiek", dat ondanks al
les trouw blijft aan de ni.ot-Ghristd:jko
pers.
Trouw tot voor het gouden kalf.
OBSERVATOR.
die tot verdieping van het leven kan lei
den.
De Nieuwe Zomerdienstregeling.
De zomerdienstregeling der Nederl'.nd-
sehe Spoorwegen, die 1 Juni ingaat, is
thans verschenen.
Zij brengt, wat de verbindingen van de
hoofdstad met ander© deelcn des lands be
treft, weinig veranderingen.
Het aantal treinen is vrij wel gelijk ge
bleven. Ook in de rijtijden komt zoo goed
als geen wijziging.
Naast een enkelen trein, die dezen zo
mer zijn traject enkele minuten vlugger af
legt dan in het afgeloopen winterhalfjaar,
staat een andere, die er in het komende
seizoen een paar minuten voor neemt.
Het aantal teekens in de kolommen van
het spoorboekje is met één vermeerderd i
dat voor de treinen waarin dc plaatskaar-
ten voor buurtverkeer geldig zijn.
In de buitenlandsche verbindingen zijn
nog eenige veranderingen tc wachten.
De officieele reisgids is afgedrukt on oen
tijdstip toen het den spoorweg-autoritei ten
nog niet hekend was dat Frankrijk den zo
mertijd zou invoeren.
De vertrekuren voor de Fransche treinen
zullen dan ook wijziging moeten ondergaan
Vermoedelijk zullen die treinen een uur
vroeger vertrekken den in liet nieuwo
spoorboekje staat aangegeven.
Op de aanvullingsbladen, die aan de sta
tions zullen worden aangeplakt, zullen do
uren van vertrek meer nauwkeurig werden
aangegeven.
BlUTgfóLflMft
IN EN OM HET ROERGEBIED.
De verhouding tusschen de geallieerden.
Een communiqué der Duitscho regserlng.
De communistische terreur neemt "af.
Er hapert iets in de samenwerking tus
schen de geallieerden onderling.
Telkens weer blijkt het, dat do meeniti-
gen ten opzichte van do belangrijks!o
kwesties verschillen, en niet dan met moei
te wordt de verwijdering dio tusschen de
vroegere bondgenooten ontstaan is, tel
kens weer gekramd.
Bestond er geen Duitscliland waarvan
door allen gemeenschappelijk moest v. or
den geplukt* en waartegenover het eon-
heidsidee zorgvuldig moest worden bo-
waard, dan zou o.i. van de veel geroemd©
samenwerking niet veel meer blijken.
Kwam voor ©enigen tijd duidelijk uit,
dat Engeland met de Fransche opinio ten
opzichte van de Roorbezetting niet mee'
kon gaan, thans schijnt ook do trouwe
Belgisch© vazal den Franschen leenheer,
af te vallen. België dat blijkbaar van het
standpunt uitgaat: „Beter een holf ci dan
een leege dop", heeft aan do geallieerden
een voorstel doen toekomen, om gezamen-.
lijk van Duitsehland 2400 millioen inark
jaarlijks te eischen.
Tevens verzocht endc Bolgiscli© vrienden
dit voorstel niet publiek to maken.
De Franschen war cnechter dermate ge
belgd óver de ongehoorzaamheid van Bek
gië, dat zij ondaiüis dit verzoek het Bok