Dagblad voor Leiden en Omstreken. aPoksnehsentsprijs In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal f2.50 J jper week f 0.19 Franco per post per kwartaal f2.90 4üe JAARGANG. - WOENSDAG 16 MEI 1923 - No. 935 BureauHooigracht 35 Leiden - Tel. Int. 1278 - Postrekening 58936 adverte&tie-phijs ^Gewone advertentiè'n per regel S2H cents, ^Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief, f {Bij contract, belangrijke reductie. /-. Kleine advertentiën bij vooruitbeta* Jing van ten hoogste 30 woorden, worden dageliiks geplaatst ad 50 cent. iDit nummer bestaat uit twee Ibladen. Geen weerloosheid, In liet rapport van do vlootcommissi© ■waarop wij reeds eerder de aandacht -vestigden, wordt allereerst aangetoond dat het bezit van een vloot noodzake lijk is. Van ontwapening kan nog in langen tijd geen sprake zijn. Ons volk heeft met de mogelijkheid van een oorlog rekening te houden. Deed het dit niet en zorgde het niet voor zijn verdediging, het zou den ondergang zijner zelfstandigheid bewer-: ken. Hieromtrent kan geen -verschil van meening beslaan. Wij kunnen ons niet straffeloos ont trekken aan onzen plicht onze neutrali teit te handhaven. Bovendien zijn wij een koloniale mo gendheid. De groote beteekenis van onze koloniën voor Nederland behoeft niet te worden uiteengezet. De historische band van Nederland en zijn koloniën moet ge handhaafd. En het is onze plicht onze souvereinileit naar de mate van onze krachten te verzekeren. Wij denken niet aan een aanval op an-: deren. Slechts verdediging is onze taak. En dan kunnen wij wat ons land be- treft ter zee volstaan met de kustverdedi ging, het versperren van onze zeegaten, do zorg voor onderzeebooten en den af weer van die bij een aanval enz. Voor Nederlandse h-I n d i is de 'toestand anders. Wij hebben daar een ontzaglijk groot gebied te verdedigen. Vooreerst moet gezorgd voor de hand having. van onze macht, voor een politie- vioot. Willen wij geen goede vloot ter verdediging van onze Indiën, dan zullen wij toch moeten zorgen, dat er een poli- tievloot is. Ook die vraagt natuurlijk geld. Ofschoon het gevaar voor een conflict in den eersten tijd misschien minder gioot schijnt als voorheen, wij mogen niet vergeten, dat, hoewel een recht- streekschen aanval op onze koloniën min der te vreezen is, wij moeten zorg drogen buiten een conflict der groote mogend heden in den Stillen Oceaan te blij .'en Wij hebben dus onze neutraliteit te handhaven. Zeggen wij dat wij de handhaving on zer neutraliteit er aan geven, dan reke nen de grootmachten natuurlijk daarmee. Wij scheppen een element van groote on zekerheid en geven in beginsel ons bezit daar prijs. Zorgen wij voor een gevechtswaardige zeemacht dan zal daarmee ook gerekend worden, voorakin dagen van strijd. Wij ontkomen dan aan het groot ge vaar, dat elk der partijen er aan denkt ora den ander voor te zijn door tijdig de hand te leggen op in den strijd zoo be langrijke objecten. Aan den plicht om ons te verdedigen mogen wij ons niet- onttrekken. "Wij mogen niet geraken in een toestand van werkloosheid. V Het vlootplan. In hel rapport wordt voorts aange toond, dat voor deze verdediging noodig is een goede vlootbasis, en voorts naast onderzeebooten, mijnenleggers en vlieg tuigen en ëen paar snelle lichte kruisers. In het rapport wordt voorts aange toond, dat hoewel wij in Indië onze ver dediging hebben, deze voor het geschetste doel toch onvoldoende is.En bij geen aanvulling meer en meer onvoldoende wordt. Over enkele jafcen zal bij uitstel van aanbouw onze marine weinig meer be- teekenen. Ook zullen wij, als de toestand van de marine zoo wordt, geen beman ning meer hebben. Niemand zal toch zijn lot willen verbinden aan een zaak, die binnen kortoren of langeren tijd toch ge- likwideerd wordt. j Voor Nederland acht de vlootcommissie een vermeerdering noodig met een pant serboot, twee onderzee-mijnleggers, een mijnenlegger voor 200 mijnen, 1185 mij nen. 25 verkenningsvliegtuigen en voor de thans aanwezige vliegtuigen vervan ging door nieuwe. j Voor Ned.-Indië is veel meer noodig. Do uitbreiding zal daar moeten bestaan in drie onderzeebooten, twee onderzee- boot-niijnenleggers, "twaalf groote jagers, iVier flottielje-vaartuigen en een kleine j anijnenlegger. Kosten van het vlootplan. Wat nu betreft de kosten van de verbe tering onzer vloot zegt de commissie dat zij rekent op een gemiddelden levensduur der schepen van twaalf jaren. Het is dus billijk de kosten voor den aanbouw, die Sn zes Jaren geschieden' moet, te verdee- len over twaalf jaren. Er i» gedacht aan do vorming van een vlootfonds, waarin i6lk jaar de bijdrage moet worden gestort. Gerekend wordt op een annuiteit ten be drag© van 17.300.000 gulden. In het ge heel dus over de twaalf jaren een som van ruim .tweehonderd millioen gulden. Daarnaast komt nog het fonds voor de vlootbasis, dat door de regeering geschat werd te vragen een jaarlijksche annuiteit van goed vijf millioen, gerekend over der tig jaren. De commissie komt tot een be drag van vier millioen gulden. Hierbij moet in het oog worden gehou den, dat er scheiding gemaakt wordt tus- schen hetgeeen door ons land en wat door Indië betaald moet worden. Voorts moet niet worden vergeten, dat thans onze vloot ook haar geld vraagt. De kosten van het plan komen het best uit, door de vergelijking, die in het .rap port gemaakt wordt tusschen de begroo tingen van 1923 en 1929; zoo voor ons land als voor Indië,*waarbij men tot de volgende eindcijfers komt: Thans is voor hoofdstuk marine uilge trokken ruim veertig millioen. Komt de vlootwet tot stand dan zal men moeten aftrekken wat op die begrooting staat voor nieuwbouw: is dertien millioen. Men zal er weer bijvoegen de annuiteit voor ons land: ruim acht millioen. Blijft met andere uitgaven een som van zes-en-der tig millioen. Met inbegrip van de als buitengewoon gerekende bedragen komt de commissie tot de slotsom dat de vlootwet voor den dienst van 1923 een nadeelig verschil zal opleveren van 1,276,000 gulden. Voor Indië wordt die som grooter. Er zal meer worden' gevraagd in '23 de som van 7,400,000 gulden. Voor 1929 zal voor Nederland noodig zijn 32.750,000 gulden. Trekt men van de veertig millioen, die thans op onze begrooting staan het aan deel voor Indië af van goed vijf millioen en een bedrag van drie millioen zeveft ton, dat voor het loopende jaar op den buitengewonen: dienst is gebracht, dan krijgt men een bedrag van ruim 31 mil lioen. In 1929 zal dus voor Nederland meer noodig zijn een: bedrag van 1,240,000 gulden. Voor Indië zal het bedrag echter dan ruim 23 millioen zijn gestegen. Door zóo de zaak te stellen krijgt men een indruk van de offers, die in den loop der jaren gevraagd zullen worden. V Waf willen de Anti-Revolutionairen Op de vraag wat de Anti-revolutionaire partij te Leiden ten opzichte van de ge meente-politiek beoogt, geeft hct_ program van actie voor 1923 het antwoord. .Wij laten het daarom hier volgen. Artikel 1. De Gemeentelijke overheid bevordere met alle haar ten dienste staande midde len de Zondagsrust en were op pu bliek terrein al wat de Heiliging van den Dag des Heeren belem mert. 'Artikel 2. Bevordering der Zondagsrust van alle gemeentelijke ambtenaren, beambten en werklieden." 'Artikel 3. Bevordering der Zondagsrust van alle gemeentelijke ambtenaren, beambten en werklieden. Artikel 4. Een krachtige welvaart- en verkeers- poliliek, welke er op gericht zij steeds meer bronnen van welvaart voor de bur gerij te ontsluiten en'de gemeente in ge makkelijke communicatie te brengen met de omliggende dorpen. Artikel 5. Krachtige bestrijding der werkloos- beid door productieve werkverschaffing. Aanmoediging der werkeloosheidsverzeke ring. Bestrijding van werkschuwheid. Bij steun aan werkloozen worde met het ge zinsinkomen rekening gehouden. Artikel 6. Handhaving van het subsidiair karak ter der burgerlijke armenzorg De uit oefening der burgerlijke armenzorg blij- ve zooveel mogelijk opgedragen aan het burgerlijk armbestuur. Artikel 7. Bestrijding van den woningnood door krachtige bevordering van de parti culiere bouwnijverheid, o.a. door liet be schikbaar stellen van bouwgrond tegen matigen prijs, het verschaffen van bouw- credieten en het aanleggen van straten. Steun aan vereenigingen, die de woon gelegenheid wenschen te verruimen of die door verruiming van krotwoningen aan de verbetering der volkshuisvesting wen schen te arbeiden. Opruiming van slop pen, stegen enz. en demping van wateren, die de volksgezondheid bedreigen. 'Artikel 8. Opheffing van alle gemeentelijke nering en hanteering, welke concurrentie aan doet aan de ingezetenen. Artikel 9. Bevordering van het georganiseerd overleg. Aritkel 10, Zeer energieke bezuiniging op alle uitgaven der gemeente om te ko-» men tot belastingverlaging. 'Artikel 11. Opheffing der gemeentelijke kweek school voor onderwijzers en onderwijze-: ressen. b. meerdere tegemoetkoming van ge meentewege in de stichtings- en exploita tiekosten der bijzondere bewaarscholen. STADSNIEUWS Markt voor „groenten, boft en aardappelen." Ziedaar de weidsche titel door B. en W. aan de nieuw in te stellen markt op de Garemnarkt gegeven. Vol verwachting 'toogen we hedenmor gen naar de plaats in kwestie om Geres' gaven in drukke bezigheid te zien ver handelen van producent tot verbruiker. Wij zagen ons bedrogen! De Garenmarkt lag neer in haar oüde rustige rust en behalve de beroemde óén- rij hoornen die a la Gelijk de naam van groen-markt ophielden, deed slechts het gras tusschen de voegen van het plaveis- sel, dat noodig eens gewied moet worden, aan eenig gewas denken. Lang hielden we ons bezig met de diepzinnige vraag hoe het mogelijk was dat de gemeentebestuurlijke-techniek op dit zon- en winderige plekje geen kool kon doen verkoopen. De oude bekende pomp op de Garen- markt zuchtte meewarig met ons mee. Juist wilden we aftrekken, toen een hoogboladen groentenwagen de Hoef- straat kwam uitdraaien. „Ha, dachten we, daar komt het." We maakten een praatje met den man en informeerden belangstellend waar hij zijn plaats zou innemen. „Moét u nog peultjes, meneer?! Denkt u nou lieusch dat er iemand komt. Geloof 't maar niet hoor! Do menschon kommen niet naar jou maar j ij mot naar de menschen kommen. Daar op het stadhuis kunnen ze ook „Kool verkoopen!"'zei do keuken prinses, die inmiddels een ijverig onder zoek deed naar do kwaliteit der spinazie. Ik schrok van de insubordinatie. „Ga zoo voort, m'n dochter en gij* zult spinazie eten" gromde de groenboer. „Oostenrijk". Menigeen is in de laatste jaren in aan raking gekomen met dit zwaarbeproefde land, dopr de opname van een ver lo geetje. Dc belangstelling voor Oostenrijk is dientengevolge vergroot. Toch is het land in een opzicht nog lang niet genoeg bekend, n.l. als toerisfc- land. Dc honderden trokken eertijds naar den Rijn of naar do Zwitsersche bergen en velen brachten huil holyday's ook door bij Engeland's krijtrotsen, doch de schoon heid van Oostenrijk was voor velen een gesloten boek. Om aan, bet mooie Oostenrijk in Hol- landsche kringen meer bekendheid te ge ven is Dr. Karl Egghard afdeelingschef aan het Oostenrijksche ministerie van Eeredienst* en Onderwijs naar ons land gekomen. In den Foyer der Gehoorzaal werd liet Leidsche publiek gisteren in de gelegen heid gesteld, om van lezing cn lichtbeelden te genieten. Er liad zich een comité gevormd om het welslagen van deze avond te verze keren, bestaande uit do heeren Jhr. N. O. de Gijselaar, Dr. Kapteyn, Mr. L. E. v. Strijen, Dr. J. C. M. Timmermans, Aug. L. Reimeringer, Kap. Th. Blom, en J. v. d. Heyden. De opkomst van het publiek was vrij goed. Aan de hand van schitterende lichtbeel den naar natuur-opnamen, werd een goede kijk gegeven op de wonderwerken Gods, zooals die in het bergland van Tirol, Salz burg en Stiermarken zijn te aanschouwen. Idyllische dorpskerkjes en wonderen der menschelijke techniek ontrolden zich voor het oog. Na de pauze was het geheel gewijd aan de stad Weenen. Dr. Egghard besloot met de woorden van Schiller in „Wallenstein": i„Der Oestcrrijker liatein Vaterland imd liebt es und es hat recht es zu lieben. Dc Oostenrijksche gezant, die de leziug met zijn tegenwoordigheid vereerde, sprak tot de aanweigen de hartelijke dank van Oostenrijk uit voor hetgeen Holland voor zijn kinderen heeft gedaan. Dr. Kaptein dankte de beide sprekers en was ongetwijfeld aller tolk toen bij zeide, dat Oostenrijk gisterenavond velo nieuwe vrienden had gekregep. Regeringsjubileum van H. M. de Koningin. De voorbereidingen van het feest op 31 Augustus a.s. nemen vasten vorm aan. Hoewel wij spoedig op liet programma zullen terug komen, kunnen wo nu reeds zeggen dat liet een grootsch feest beloofd te wordqp. Helaas komt het Comité tot dc minder prettige ervaring dat velen de bijdragen voor het feèst op 31 Augustus a.s. te L e i d c n verwarren met de in zameling voor het nationaal huldeblijk aan de Koningin. Het Comité verzoekt ons daarom er nog eens op te wilen wijzen dat het Dag. Bestuur van het Comité voor de feestviering te Leiden, bestaat uit de heeren Prof. Mr. A. S. Belécourt, Ds. H. Thomas, W. v. d. Lian, M. A. A. Steyns en Mr. H. Vos jr., en dat de cir culaires voor dit feest door het Dag. Be stuur en de financieele commissie, be staande uit de heeren Mr. J. C. v. d. Lip, Prof. Dr. L. v. Itallie, Mr. P. A. Pijn- acker Hordijk en S.M. Le Poole L.Gzn., thans zijn rond gezonden. Wij hopen dat velen het werk van het comité zullen steunen, want zonder de finantieele hulp van de geheele burgerij kan geen behoorlijk feest georganiseerd worden. De Gemeenteraadsverkiezing, Er begint zoo langzamerhand eenige spanning te komen. Verschillende partijen zijn reeds druk in de weer met lectuurverspreiding, ter wijl ook de huisbezoekers in volle actie zijn. Ook de aanplakbiljetten moeten weer dienst doen om de aandacht der kiezers te lokken. De Vrijheidsbond heeft een biljet in de nationale kleuren. Of dit symboliek is dan wel of deze kleuren alleen gekozen zijn om de aandacht te trekken, valt moei lijk uit to maken. De Vrijzinnig-Democraten waarschu wen 't paard van Troje niet binnen te ha len. Do bedoeling schijnt in 't bijzonder te gen het roode en het zwarte gevaar te waarschuwen, maar 't is ook mogelijk dat met het Trojaansche paard de Vrijz. Dem. partij bedoeld is. In dat geval zal de waarschuwing door de Leidsche Kiezers wel ter harte wor den genomen. De S. D. A. P. komt met een biljet •waarop rood en blauw domineeren. Rood de kleur van de revolutie, blauw die van de geheelonthouding. Vermoedelijk heeft men de biljetten la ten drukken voor het bekend was dat het profijtelijk kon zijn zich tegen het tap- verbod te verklaren. De Anti-Revolutionairen komen met een mooi sprekend biljet. Op een boot staat de Nederlandsche maagd met een vlag waarop de naam van den eersten candi- daat, de heer Pera. De Soc. Democraten vonden dit biljet blijkbaar ietwat gevaarlijk. Men heeft tenminste den afgeloopen nacht benut om overal onze biljetten af te scheuren en te vernielen. Een blijk van vrees, waarvan we met voldoening melding maakten, al blijft het afscheuren van de biljetten opzichzelf na tuurlijk af te keuren. Tevens blijkt uit het feit, dat een groo te groep personèn voor dit werk beschik baar wordt gehouden, hoe hard van die zijde wordt gewerkt. Voor ons een prikkel om, de Soc. Demo craten zoo mogelijk in ijver te overtref fen en voortdurend propaganda te maken voor de Anti-Revolutionaire candidaten. Tegen eenige werkloozen alhier ia pro ces-verbaal opgemaakt wegens het onrecht matig in ontvangst nemen van gemeente steun, daar zij wel werk hadden, en als zoodanig ook gezinsloon genoten, zonder hiervan aangifte te doen, \Jrij vestigen er de aandacht van be langhebbenden op dat voor totaal 200 dienstplichtigen van de lichting 1923, die zijn toegewezen aan de 2de ploeg der in fanterie, gelegenheid bestaat om reeds in het tijdvak van 16—20 Juli 1923 in werke- lijken diepst te komen, ten einde deze oefe ning te volbrengen bij een der detachemen ten, bestemd voor de scholen voor ver lofsofficieren to Amersfoort en te Breda. De eerste oefening van deze dienstplichti gen wordt niet onderbroken, zoodat deze, behoudens onvoorziene omstandigheden, 29 December 1923 eindigt. Voor déze vervroegde opkomst kunnen ook in aanmerking komen personen van do lichting 1923 of van een vroegere lich ting, die in verband met uitptel van "eerste oefening, verstreken vrijstelling of om een andere reden te gelijk met bedoelde 2de ploeg in November zouden moeten opko men. Voor hen, die de oefeningen bij den vrijwilligen' landstorm volgen en uitzicht hebben dat zij voor 16 Juli 1923 het bewijs van voorgeoefendheid zullen verwerven, bestaat do bedoelde gelegenheid echter niet. Zij, die voor Leiden hebben geloot en voor deze vervroegde opkomst in aanmer- kiug wenschen te komen, moeten voor 27 Mei a.s. hun verlangen daartoe kenbaar maken ter gemeente-secretarie, afdeeling Militaire Zaken, Breeslraat no. 119, hoek Wolsteeg, alhier. Zij behooren daarbij op te geven hun geslachtsnaam en voornamen, den datum van geboorte, liun lotingsnum mer, het^korps, waaraan zij zijn toegewe zen of waarbij zij zijn ingelijfd, alsmedo in welk garnizoen (Amersfoort of Breda) zij deze cefcning het liefst zouden volbren gen. Ook is wenst l elijk dat belanghebben de cpgceft cm welke icdcn hij liever in Juli dan in November zou opkomen. Mocht do gegadigde in aanmerking ko men voor deze vervroegde opkomst, dan :s het niet zeker, dat rekening zal kunnen worden gehouden met zijn keuze van gar nizoen. Zij, die voor opkomst in het tijdvak van '1620 Juli 1923 worden bestemd, ontvan gen hiervan door tusschenkomst van bo vengenoemde secretarfe-afdceling nadere mededeeling. BIMUEüSLftiMLi De buitsnlandsche reis der Koningin. Naar wij vernemen heeft de Koningin het voornemen haar gebruikelijke reis ia het buitenland ditmaal te maken in Enge land. H. M. zal aldaar, gelijk vorige jaren^ strikt het Incognito bewaren. Verkoop met cadeaux. De K. v. K. tc Arnhem beeft een motie aangenomen, waarin zij: vooropstellende datf waar door den verkoop met cadeaux inbreuk wordt gemaakt op Loterij- en Strafwet, de justitie ongetwijfeld wel vol doende in zal grijpen en verder, dat aan niemand het recht kan worden ontzegd om zoolang hij niet met wet of goede zede in botsing komt den verkoop van zijn waren te bevorderen, zooals bij die zelf verkiest, toch meent, dat, waar het verkoopen van goede waar tegen billijken prijs een dergelijke wijze van aanbeve ling met van noode heeft, het verstrekken van cadeaux in bet algemeen als een minderwaardig hulpmiddel moet worden beschouwd. De Kamer juicht het toe, dat er door den Nederl. Gross iershond, door rniddel van propaganda, pogingen wrange- wend om aan deze minderwaard i e ma nier van verkoop een einde te maken en hoopt, dat hel koopend publiek eindelijk zal hegrijpen, dat dergolüke z g. cadeaux toch alleen door ho'iz< r don behaald. Minister Ruys de Bcsr.a^icuck in Groningen. De minister van binnenlandscln raken en landbouw heeft gisteren zijn autotoch ten in de provincie Groningen voortgezet. Achtereenvolgens werden bezocht het ge restaureerde kerkgebouw te Aduard, het electrische watergemaal te Lammerburen en de bedijkingswerken van het water-» schap Thomas van Seeratt. Daarna be zichtigde de minister de boerderij Groot-* Huizum, onder Warffum, waar hem het noenmaal werd aangeboden. Vervolgens werd een bezoek gebracht aan de in restauratie zijnde borch Menkema, te Uit huizen, en aan de kerk te Stedum, waar na de minister naar Den Haag is terug gekeerd. Schadeloosstelling voor de „Tubantia". De huishoudelijke commissie van den Rijksdag lieeft zich gisteren bezig gehou- den met de schadeloosstelling voor het (Nederlandsche stoomschip „Tubantia", dat gedurende den oorlog in den grond is gehoord. Een overeenkomst zal worden voorgesteld, waarhij Nederland zal wor den schadeloos gesteld door een groep Duitsche reeders. Alscontra-prestatie voor de gro^p neemt het Rijk op zich de levering van twaalf schepen, waarvoor het Rijk 126 milliard papiermark heeft te betalen. Door deze overeenkomst be hoeft het Duitsche Rijk niet den wereld marktprijs te betalen, doch slechts den binnenlandschen prijs in papiermarken. De Zomertijd. Men meldt uit Langendijk: Indertijd deelden wc mee, dat de alge meen© vergadering, der Langendijker Groentencentrale, waarbij elf tuinbouw- vereenigingen zijn aangesloten, besloot om, ook al werd de zomertijd ingevoerd, toch den ouden tijd te handhaven. Deze Groentencentrale besloot nu den aange- sloten leden le adviseeren met den zomer- tijd mee te gaan nu deze slechts in de 3 warmste maanden zal worden ingevoerd. De bezetting van het Roergebied. Het secretariaat van den Internationa len Christelijken Bond van Post-, Tele graaf- en Telefoonpersoneel, zetelende to Maastricht, deelt mede: Bij gelegenheid van de bestuursvergade ring der Internationale werd een commis sie benoemd, bestaande uit. vertegenwoor digers van Nederland, Italië en Oosten rijk. Dezo commissie heeft onpartijdig het feitenmateriaal onderzocht, dat van allo zijden was verstrekt en heeft daarna een resolutie aangenomen, waarin o.a. wordt gezegd, dat zij iu beginsel* verklaart, dat goen ambtenaar of arbeider gedwongen mag worden zijn overtuiging te verlooche nen .en arbeid te verrichten tegen zijn go- weten en tegen zijn vaderland! Zij verzoekt de bemiddeling van het In ternationaal Bureau van den Arbeid, van den Internationalen Bond van Christelijke Vakorganisaties, van allo werknemersorga- nisaties en van do bevoegde overheid, op- dat een herhaling verhinderd worde van iedere (laad, die in strijd is met do recht vaardigheid, de vrijheid en do mcnscho- lijkheid.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1