Dagblad voor Leiden en Omstreken. H tóO sa is Essa EsaYSP eiSJal In Leiden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal f 2.50 Per v/eek f0.19 Franco per post per kwartaal f 2.90 4de JAAPGAKG. - WOENSDAG 25 APRIL 1923 - No. 919 BureauHooigracht 35 - Leiriaa - Tal. int. 1278 - Postrekening 58333 AuV£ir^T£^TI£ - PUM 3 Gewone advcrtentiën per regel 22X cent. Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief Bij contract, belangrijk© reductie. Kleine advertentrën bij vooruitbeta ling van ten Hoogste 30 woorden. ^nrr?en ro r" Dit nummep bestaat uit twee bladen. Facultatieve solitsïng. Men weet toch wat daarmed© bedoeld wordt? Het was het oorspronkelijke ideaal van Groen van Prinsterer ten opzichte van de staatsschool. De Overheid zou gezindheidsscholen moeien daarstellen voor Christenen en Joden, voor Protestanten en Roomschen. De openbare school zou dus niet een neutraal karakter dragen, maar reke ning houden met de richting en de over tuiging van de ouders. Die strijd voor de facultatief gesplitste staatsschool werd echter verloren. Minister van der Bruggen droevi ger gedachteni s stelde de verwach tingen teleur en bracht tot groot verdriet van Groen en zijn vrienden de neutrale school. Het kan geen kwaad deze historie nog- eens op te halen, door enkele gedeelten over te nemen uit het bekende werkje: „Een eeuw van strijd". Het Ministerie Van Hall, het z.g. April-ministerie was met een ontwerp- Schoolwet voor den dag gekomen, waar boven de vlag wapperde van het gods dienstloos onderwijs. Wij zouden krijgen de neutrale gemengde volksschool. Daartegen rees verzet. Het volksgeweten werd wakker. Een groote adresbeweging werd op touw gezet om dit gevaar af te wenden. En groot was de blijdschap en dank baarheid, toen bekend werd dat de Ko ning tegen het ontwerp bezwaar had ge maakt en dat deswege het Kabinet ont slag hr d genomen om plaats te maken voor een ministerie Van der Brugglien, den vriend en medestander van Groen. „Uit den mond van allen, die nog een gebed opzonden voor land en volk steeg een juichtoon. 't Was velen als een wonder. Gods arm is niet verkort, werd dankbaar er kend. Wie had voor enkele weken, voor enkele dagen zelfs, kunnen droomeri, dat woorden als deze zouden gehoord wor den van achter de ministerstafel: „De reden van de aftreding van het «ene en de vorming van het andere Kabi- ;et is geheel gelegen in de kwestie van ^et onderwijs en in den wensch, door 2ijne Majesteit te keennen gegeven, om aog te beproeven aan de gemoeds bezwaren van velen tegemoet te k omen." Zóo sprak Van der Brugglien zelf in de Tweede Kamer. Ook Groen had goede hope. En wel mocht men iets goeds verwach ten van den man, die zelf zich in de Tweede Kamer zoo kras mogelijk tegen de gemengde school had verklaard. Den 16en Juli '54 nog had van der Brugghen o.m. óok gezegd: „Men heeft zich voorgesteld, de mogelijkheid van de invoering van een algemeen Christen dom voor de schoolIk erken, dat denkbeeld heeft iets zeer liefelijks Het verwondert mij ook geenszins, dat edele gemoederen daarmee zijn ingenomen En desniettemin -is het een hersenschim. En waarom? Omdat het in weerspraak is met het wezen van het Chris tendom zei f Was 't wonder dat Groen goede ho pe had? En hoelang duurde die hoop? Nog geen veertien dagenl Toen reeds was hij overtuigd, dat er van Van der Brugghen voor de zaak van 1 onderivijs om 't zacht te zeggen zeer weinig meer was te verwachten Toen reeds zag hij, dat Thorbecke 't spel gewonnen had. Want wie beschrijft zijn verbazing, toen hij den 5en Juli in de sluiting s- ^edo las: „De Koning, getroffen door de gemoedsbezwaren van velen zijner onder danen tegen het ontwerp, verlangt, dat een middel gezocht worde, om deze ge wichtige zaak in dier voege te regelen, dat niemands geweten worde gekwetst, aonder af te wijken van het be ginsel der gemengde school, waaraan sedert 1806 de natie gehecht is. In dien staart, daar zat het 'em. Dat was pogen, een vierkanten cirkel te beschrijven! Niemands geweten kwetsen en toch 4e gemengde school handhaven 3himogelijk!" Groen zag dat dadelijk in, evenals Wormser. En wat Groen voorzag is gebeurd. Als 't geen geschiedenis was, dan iouden we eenvoudig weigeren het te ge- •looven, maar 't staat in de Handelingen der Kamer, anno 1857 geboekstaafd. Pre cies dezelfde Wet, waartegen in '54 Van 3er Brugghen zijn stem verhief, waarte gen in '56 tienduizenden protesteerden, werd in '57 door hem ingediend en ver- iedigd. De wet die ons de gemengde school gaf. Do neutrale school. De school voor chris- '•1 en jood, voor gereformeerde en room- - he Do school zonder Christus, zon der Bijbel! Dezelfde wet! Neen. een erger wet nog! Want één verschilpunt was er: De wet van '57 schreef voor, dat er op de openbare school moest worden opgeleid, óok tot christelijke deugden. Die lo- genachtige uitdrukking, die in do practijk op boerenbedrog uitliep, danken we Van der Brugghen." Geen wonder, dat Groen van Prinste rer toen de wet was aangenomen ontslag nam als lid der Kamer. Maar geen wonder ook, dat Groen de gedachte der facultatieve splitsing losliet om voor de vrije school het pleit te voe ren. Een paar weken voor zijn dood kwam de oude idee nog even naar voren. Niet omdat de facultatieve splitsing toen nog zijn ideaal was, maar omdat dank zij de tegenwerking van het libera lisme, de vrije school-gedachté niet te verwezenlijken scheen. De geschiedenis heeft echter het tegen deel geleerd. Hot vrije onderwijs dat zich aanvan kelijk niet kon ontwikkelen, vindt overal zijn ✓aanhangers. En wel is de vrijheid niet volkomen en wordt zij telkens bedreigd, maar het feit dat telkens en telkens weer alarm wordt geslagen, bewijst dat do vrije school toch de liefde heeft van ons volk. Geen wonder dan ook, dat toen Minis- nister de Visser, onlangs verklaarde dat de wet van '20 ons langs et a omweg zou brengen tot de facultatieve splitsing, daartegen van alle kanten werd gepro testeerd. Daarover echter nader in een volgend artikel. V Inzinking der vakbeweging. Moet de snélle inzinking van de vakbe weging en meer speciaal ook van de Christelijke vakbeweging worden be treurd? Er zijn er, die geen oogenblik aarzelen deze vraag ontkennend te beantwoorden. Naar hunne opvatting zijn het vooral do vakorganisaties die den socialen vre de bedreigen en die den terugkeer naar mi normale verhoudingen bemoeilijken. Door die organisaties, zoo meent men, wordt de begeerte geprikkeld en op do materieele dingen teveel eenzijdig den nadruk gelegd. Met het verdwijnen der vakorganisaties zou dus de tevredenheid toenemen en do maatschappelijke rust worden bevorderd. Het is duidelijk dat deze redeneering van kortzichtigheid niet is vrij te plei ten. De vakorganisaties zijn een zegen ge weest, in de eerste plaats voor de arbei ders, maar toch ook voor heel het ter rein van den arbeid. Dat do arbeidsvoorwaarden in den meest breeden zin verbeterd zijn is voor een niet gering deel te danken aan de vakorganisaties. En dat bij de crisis die wij thans doormaken, de loonen, waar het oude peil niet kon worden gehandhaafd, geleide lijk teruggaan, zoodat 'n plotselinge en noodlottige inzinking wordt voorkomen, dat is mede aan de vakorganisaties te danken. De arbeiders dienen dus wel te begrij pen, dat, indien de vakorganisaties ver dwijnen of dermate worden verzwakt, dat ze geen invloed van beteekenis meer kun nen uitoefenen, de ernstige gevolgen daarvan niet kunnen uitblijven. Dit dienen ook de ongeprganiseerden, die thans door hunne georganiseerde col lega's gedragen worden, niet uit het oog te verliezen. Maar het zijn niet alleen de arbeiders, die bij een bloeiende vakbeweging belang hebben. Door de organisaties wordt het verant woordelijkheidsbesef geprikkeld. Denk slechts aan de werkloosheidsver- zekéring. Het eigen initiatief wordt ontwikkeld. Door de organisaties die het maken van collectieve arbeidsovereenkomsten moge lijk maken, wordt de gewenschte rust in het bedrijfsleven bevorderd. Er komt meer stabiliteit. De kans voor ongure op relletjes be luste elementen, om invloed uit te oefe nen en het economische leven te verstoren, vermindert. Krachtige vakorganisaties, onder lei ding van mannen die hunne verantwoor delijkheid gevoelen, Christel ij ke vak organisaties dus, zijn zoowel voor de ar beiders als voor heel het arbeidsleven van groote beteekenis. En daarom is het noodzakelijk, dat ernstige pogingen worden aangewend om de inzinking der vakbeweging te stuiten. Met name onze Christelijke arbeiders wekken wij op, met alle hun ten dienste staande middelen de Christelijke vakor ganisaties te versterken. STADSNIEUWS Kerkconcert „Con Amore". Door verschillende omstandigheden moest de datum van bovengenoemd con cert veranderd worden. Eerst gisteren kon deze, na herhaalde correspondentie met de Solisten, worden vastgesteld op Woensdag 9 Mei a.s. Zooals reeds eer werd vermeld zullen Mej. Mia Pelten- burg, Sopraan, Mevrouw Rosa Spier, le Harpiste Res. Ox*ke3t, en de heer Jac. Ph. Caro, bas, als Solisten optreden. Het koor zal, behalve enkele h. Capel- len nummers zingen „Quam Aelecta" (Ps. 84) van Joh. J. H. Verhuist en het 3e deel van „Q.uo Vadis" (De Samenkomst van de Christenen in de Catacomben). Deze beido nummers met begeleiding van orgel of harp. De heer Leo Mens verzorgt de orgel partij. Chr. Kweekschool te Leiden. Bij het eind van den cursus 1922'23 zijn bevorderd van do le naar de 2e klasse: C. Binnekade van Koudekerk, Woutrina A. Burggraaf van Bodegraven, P. v. d. Gugten van Katwijk, Lijntje Hebly van Leimuiden, H. Hoek van Noordwijk, Philippine M. de Jong van Leiden, C. Kammeraat van Woubrugge, F. R. J. Knetsch van Wassenaar, Wil- helmina Kuiper van Leiden, T. Mulder van Ter Aar, G. v. d. Slikke (voorw.) van Leiden, G. Vonk van Leimuiden, H. de Vries (voorw.) van Warmond, H. G. Welboren van Leiden, J. Westmaas van Alphen, A. v. Zuilen van Katwijk, Marie van Zuilen van Leiden, Marie Zwijnenbürg van Voorschoten. Niet be vorderd 2. Van de 2e naar de 3e kl. zijn overge gaan: Alida Baalbergen van Noordwiik. Margaretha Couvée van Amerongen, Ali da Dol van Nieuw-Vennep, Marijke Dijk stra van Krabbendam, D. Groenendijk van Bodegraven, A. de Groot van Alphen, Antonia v. d. Hoogt van Hillegom, Ly- dia de Jong van Leiden, Janna Kruyt van Bodegraven (voorw.), Marijtje van Leeuwen van Koudekerk, Jacoba v. Muis winkel van Zwammerdam, A. C. Noort van Lisse, Hendrika Offringa van Leiden, A. A. Smink van Leiden (voorw.), G. Steenwinkel van Lisse, Adriana Verkuil van Benthuizen, Cath. de Waal van Al phen, E. v. Wensveen van Bodegraven, Antje Witte van Koudekerk, Cornelia Wolmustett van Loiden cn Antje Zuide- mn van Leiden. Niet bevorderd i Van de 3e naar de 4e kl. gaan over: Truus Beekenkamp Van Leiden, Alida Broers van Voorschoten, Adriana Carton van Leiden, G. Eggink van Leiden (voorw.), Jo Hebly van Leimuiden, Jo Kroon van Woudsend, Jo Verheul van Benthuizen, C. Versluys van Leiden, I. van Weerlee van Leiden, Jo v. d. Wiel van Noordwijk. De nieuwe cursus begint 1 Mei met ruim 80 leerlingen, waarvan voor het eerst sinds eenige jaren de grootste helft jongens. Dé dames A. de Jongbloed, A. J. Molt, W. Vermeulen en A. Zeelenberg, al len alhier, slaagden te 's-Gravenhage voor het onderwijzers-examen. - Op de voordracht van de diaconie, is door den Kerkeradd der Geref. Kerk alhier, benoemd tot Directrice van het binnenkort te openen Rusthuis voor Ouden van dagen, Mejuffrouw A. van Mar ij k, directrioe van het Herstel lingsoord „Villandry" bij Nijmegen. Maandag 14 Mei a.s., 's namiddags te twee uur, zullen voor het Gerechtshof le 's-Gravenhage de pleidooien worden govoerd pro en contra betreffende de na- vordcringsbelastingkwestie tusschen de ge meente Leiden en de aangeslagenen, die weigerden te betalen. Do Rechtbank besliste, zooals wij des tijds meedeelden, ten voordeele van de be lastingplichtigen- Voor de gemeente pleit mr. Cosman, voor de belastingplichtigen mrs. De Haan en Romijn, allen alhier. De commissaris van Politie alhier brengt het volgende ter kennis van do in- Do Commissaris van Politie te Dor drecht verzoekt geen handelsbetrekkingen aan te knoopen met L. Drinkwaard, wo nende aldaar, Vliedijk no. 22, alvorens to zijnen bureele inlichtingen te hebben in gewonnen. De Commissaris van Politie te Delft geeft in overweging, alvorens in handels relatie te treden met de N. V. Woning- bouw-Ondcrneming „Ons Huis", gevestigd te 's-Gravenhage, Rijswijkscbe weg 259, welke N. V. zich ten doel stelt het bou wen, koopen, verkoopen en verhuren van woningen voor den middenstand, of met den directe'ir Joseph Brusse, bouwkundige 42 jaar, wonende Kikkerstraat la te 's- Gravcnhage, zich om •'nlichtingen te wen den tot de afdeeling 'Recherche van het Bureau van Politie te Delft. De Hoofdcommissaris van Politie to 's-Gravenhage geeft in overweging, alvo rens in relatie te treden met de in staat van faillissement verkeerende coöperatieve vereeniging Landbouwmaatschappij „Groot Nederland", directeur J. P. van der Meu- len, of mot de door dezen opgerichte Ver eeniging tot bevordering der Volkswel vaart „Groot Nederland", dan wei premie- loten Aan deze maatschappijen te koopen, zich om inlichtingen te wenden tot de af deeling Centrale Recherche van het Hoofdbureau van Politie te 's-Gravenhage Alexanderplein 15a. ginnwEWLUMii) RAPPORT VLOOTWETCOMMISSIE. Verschenen is het rapport van de Vlootwetcommissie, in de navolgende pa ragrafen verdeeld: 1. Noodzakelijkheid van het bezit van een vloot. 2. Toestand waarin de vloot verkeert. 3. Toestand waarin de financiën van Nederland en Nederlandsch-Indië ver- keeren. 4. Financieele gevolgen van het vloot- plan. 5. Conclusies. Bijlagen 1 tot en met 7. Aan het rapport zijn verder toege voegd afzonderlijks Nota's van Mr. R. J. H. Patijn en van Mr. L. J. A. Trip. Uit het onderzoek naar de mogelijk heid om de kosten van het vlootplan te verlagen, blijkt dat de annuiteit van het vlootfonds verminderd kan worden van f 19.735 millioen tot f 17.3 millioen, die van het vlootbasisfonds van f 5.3 millioen tot f 4.9b millioen. Voorts is aangegeven, op welke wijze naar beperking der ex ploitatiekosten kan worden gestreefd. De financieele bezwaren zijn hierdoor welis waar tot eenigszins geringer bezwaren teruggebracht, doch ïn wezen blijft het vraagstuk voor de Regeering hetzelfde. Men staat voor het feit, dat de noodzake lijkheid van reorganisatie der Marine zich aandient op een oogenblik, waarin 's Lands financiën in een uiterst zorge- lijken toestand verkeeren. De vraag, of het niet geraden is de ver dere uitvoering van de vlootplannen op te schorten, totdat het evenwicht in de Staats- en Indische financiën zal zijn hersteld, meent de commissie niet te kun nen aanvaarden. Den ernst van den fi- nancieelen toestand ontveinst de com missie zich niet. Indien de Regeering er niet in slaagt, do uitgaven op aanmerke lijk lager peil terug te brengen, staat de economische toekomst van het Rijk en van zijn Ovcrzeesch gebied op het spel. Met het oog op het personeelvraag- stuk staat men voor de keuze om of, met behoud slechts van een kleine politaa- vloot in de Indische wateren, de zeemacht geheel af te schaffen, óf aan de Marine een toekomst te openen door aanwending van de vlootwet. Daarbij komt, dat ook voor de leiding bij de Marine de huidige toestand van onzekerheid schier onover komelijke bezwaren oplevert. Het is dan ook onvermijdelijk, reeds op dit oogen blik een beslising te nemen ten aanzien van de koers, waarin verder zal worden gestuurd. Zelfs van het beste materieel zal men in tijd van oorlog weinig nut hebben, indien dit niet bemand is met een goed geoefend en met liefde voor zijn vak be zield personeel. Op grond van bovenstaande kan de commissie geen vrijheid vinden te advi- seeren de behandeling en de aanneming van de vlootwet uit te stellen. Eindelijk meent de commissie de over weging te mogen laten gelden, dat voor Indië eerder op een begin van financieel herstel mag worden gehoopt dan voor Nederland, zoodat het zich laat verdedi gen, dat men er minder tegen op behoeft te zien, nu de omstandigheden dit onver mijdelijk maken, voor Indiê de lasten te verzwaren dan voor Nederland. De oommissie is dan ook van oordeel, dat aan de verdere tenuitvoerlegging van de vlootplannen niet valt te ontko men en dat de Regeering niet mag aarze len te doen wat in haar vermogen is ora de aanneming en de dadelijke uitvoering van de vlootwet te verzekeren Verjaardag Prinses Juliana. Op den verjaardag van Prinses Juliana zal de Prinses des middags te half drie door kinderen op het voorplein van het Huis ten Bosch te ;s-Gravenhage worden toegezongen. Deze ovatie wordt georgaP niseerd door het Haagsche Comité voor Volksfeesten in samenwerking met ver schillende vereenigingen met afdeelingen voor kinderen. Zaterdagmiddag te half drio uur zal ach ter het Paleis in het Noordeinde een re petitie worden gehouden van de uit te voeren zangnummers. De Tabakswet. Gisteren is te 's-Hertogenbosch een druk bezochte vergadering gehouden, die met algemeente stemmen een motie aangeno men heeft, waarin wordt geprotesteerd te gen handhaving van de Tabakswet, en de hoop wordt uitgesproken, dat een initia tief-voorstel zal. worden gedaan, om de wet in te trekken. De Nederlandschc tulpen te Parijs. Zoowel in sommige Fransche als Ne- derlandsche bladen is het bedrag ge noemd dat de waarde zou vertegenwoor digen van het door de blóembollen-ver- eenigingen aan den Franschon staat aan geboden geschenk der tulpenbeplanting in den Tuillerieën-tuin. Daar deze mededeelingen verspreid zijn naar aanleiding van den rondgang, dien de Fransche autoriteiten onlangs onder leiding van den voorzitter der al gemeen© vereeniging voor bloembollen cultuur hebben gemaakt, verzoekt deze thans te melden, dat noch door hem, noch door wien ook van het bestuur der ver eeniging ooit eenige mededeeling om trent de waarde der tulpenbeplanting te Parijs is gedaan en dat de vermelding van bedoeld bedrag ten stekste door hem wordt afgekeurd. Afgezien van de volslagen onjuistheid van bedoeld bedrag ten sterkste door hem pers gewezen op de schromelijke on- kieschheid om de waarde van een ge schenk te vermelden. Nieuwe Kerk te Deifl. Do commissie voor het Nationaal Hul deblijk aan de Koningin heeft aan de Monumenten-commissie-B advies ge vraagd inzake het ontwerp om in het priesterkoor van de Nieuwe Kerk te Delft een groote opening te maken, die met eei^ afdalende trap een monumentalen ingang naar don grafkelder der Oranje's zou ma ken, en waardoor, uit de verte gezien, het grafmonument van Willem den Zwij ger, van Hendrick de KeRsf"- 7Hi rijzi- ger zou vertoonen. Op gronden, verband houueuUL- nut den aard van het kerkgebouw en met het ka rakter van De Keijser's praalgraf, beert de commissie gemeend tegen uitvoering van dit project le moeten adviseeren. Naar de „N. R. Gt" verneemt, is ie ar chitect Van der Kloot Meyburg thans be zig met een ander, eenvoudiger ontwerp, waarbij aan de bezwaren der Monumen ten-commissie vnrrlf *?- -en. Burgemeester van R» errw. Het feit, dat de cud-minister \a Land bouw, de heer H. A. van Ysselslsin, zijn verblijf in Nelerlandsch-Inilië heeft in geperkt en vroeger vandaar naar het va derland terugkeert, dan aanvankelijk in het voornemen lag, wordt, volgens hot Hdbl., van welingelichte zijdo in ver band gebracht met de nog steeds open zijnde functie van het burgemeesterschap van Rotterdam. Reeds onmiddellijk na het aan rar. A. R. Zimmerman verleende ontslag zou de naam van den heer Van Ysselstein naar voren zijn gebracht, minder wijl de Tegee- ring hem had uitverkoren, dan wel om dat hij zelf de functie heette te ambieeren en de regeering aan een oud-collega de vervulling van zijn wensch mociBik heet te te kunnen ontzeggen. Nu de bezetting der vacature zoolang op zich laat wachten, waaruit dus zou kunnen worden afgeleid, dat er niemand f schijnt te zijn voor het ambt als het ware t aangewezen, kan de waarschijnlijkheid veld winnen, dat de kauze ten slotte op dezen oud-minister zal vallen, die naar bekend, alvorens door minister Talma te worden benoemd tot hoofdinspecteur en later tot directeur-generaal van den Ar beid, te Rotterdam de functie van ad junct-directeur der Gemeentewerken heeft vervuld, en dus geacht kan worden van de Rotterdamsche gemeentelijke huishou ding eenigormate op de hooete t? Hn Het reizen van verloteansers c;» Zondag. Op de vragen van den heer Weitkamp betreffende het reizen op Zondag van mi liciens met verlof naar hun garnizoen, antwoordt de hoer Van Dijk. Minister van Oorlog, het volgende: Do belangen van den dienst laten niet toe, aan alle dienstplichtigen, die eiken Zondag in den huiseliiken kring wen- schen door te brengen, te vergunnen, om op den Maandag da.v. bij lnm onder deel terug te keeren. Te dezer zake bestaat echter sedert een aantal jaren een regeling, die, rekening houdende met de dienstbelangen, redelij kerwijs aan ondervonden bezwaren tege moet komt; volgens dio regeling wordt één maal per maand bewegingsvrijheid verleend van Zaterdag tot Maandag, zoo dat elk onder de wapenen zijnd dienst plichtige génmaal per maand den Zondag in het gezin, waartoe hij behoort, kan doorbrengen zonder dat hij op dien dag behoeft te reizen. Daarenboven is bepaald, dat, wanneer op andere Zondagen bewegingsvrijheid wordt verleend, terugkeer op Maandag morgen vóór den aanvang van den dienst kan plaats hebben, indien de belangen van den dienst daardoor niet worden ge-i schaad, een en ander ter bcoordceling van den betrokken commandant. Aan de hierbedoelde vergunningen kan geen uitbreiding worden gegeven. Wijziging Land- en Tuinbouw- ongevalienwet 1922. De Commissie van Rapporteurs over bovengenoemd wetsontwerp heeft voorge steld, het ontwerp opnieuw in de afdee lingen te onderzoeken. Bij de Memorie van Antwoord toch ia een Nota van "Wijziging gevoegd, waarbij in een groot aantal artikelen den Land- en Tuinbonwongevallonwet 1922 niet onbe- langrijko wijzigingen worden voorgesteld. Deze wijzigingen betreffen rechtspersoon lijkheid bezittende vereenigingen, bereke- ning van het dagloon, samenloop van ver 1 zeker in gsplichtige bedrijven en andere onderwerpen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1