Dagblad voor Leiden en Omstreken. AÉSO^EtóOiTSPfilJS In Lelden en buiten Leiden waar agenten gevestigd zijn Per kwartaal f 2.50 Per week f0.19 Franco per post per kwartaal f2.90 3de JAARGANG. - VRIJDAG 23 FEBRUARI 1923 - No. 878 BureauHooigracht 35 - Leiden - Tel. Int. 1278 - Postrekening 58936 AOVERTEiüTiE-Ptjys Gewone adverientiën per regel 22V, cent. Ingezonden Mededeelingen, dubbel tarief. Bij contract, belangrijke reductie. Kleine advertentiën bij vooruitbsta- ling - van ten hoogste 30 woorden, «orden dagelijks geplaatst ad 50 cent. Dit nummer bestaat uit twee bladen. Het Lager-Onderwijs. Bij de behandeling van hot ontwerp tot wijziging van de Lager-onderwijswet in de Eerste Kamer is door den heer J. H. de Waal Malefijt een belangrijke rede ge houden, vooral ook in verband met de stemmen die in onze kringen opgaan om te komen tot een ingrijpende wijziging van de onderwijswetgeving. Een gedeelte van deze rede laten wij "hier en in heb volgend nummer volgen: „Ik behoor, aldus de heor de W. M., niet toe hen, die van de Begeering nu reeds ren principieele wijziging van do in 1920 tot stand gekomen wet hadden verwacht. Ik acht dien eisch niet redelijk. Maar wel schaar ik mij bij hen, die overtuigd zijn, dat een zoodanige herzie ning op den duur niet zal kunnen uitblij ven cn die de hoop koesteren, dat zij niet al te lang op zich zal laten wachten. Aan het hoofdbeginsel der pacificatie, de financieele gelijkstelling, wensch ik niet te raken. Dat wordt ook door niemand bestreden. Maar wel bestaat er in toene mende mate bezwaar tegen de wijze, waarop het in de wet tot uitdrukking is gebracht. Do financieele gelijkstelling was in ons oog het middel ter bereiking van het doel van onzen schoolstrijd, verzekering van het voortbestaan en den bloei van Be vrije Christelijke school. Een middel dat met eenige behoedzaam heid moest worden gehanteerd, want dat, op zich zelf, onmiskenbare gevaj^n met zich bracht. Beeds kort na het optreden van dezen Ministef bij de behandeling der Staatsbe- grootin( voor 1919, toen het ontwerp der tegenwoordige Onderwijswet nog niet was ingediend, heb ik mij in de Kamer tot tolk gemaakt van die kringen in het land, die liever hadden willen gaan in de richt, van het Unie-rapport, omdat zij dat het stelsel der het bekostigen van alle onderwijsuitgaven uit de openbare kassen, op den duur scha delijk zou blijken voor onze scholen. De vrees was namelijk groot, dat, naar mate de geldelijke steun uit de Overheids kassen toenam, de vrijheid onzer soholen, om zich naar eigen inzicht in te richten, zou afnemen. Natuurlijk moeten er eischen van deug delijkheid worden gesteld, opdat het on derwijs op de bijzondere school niet be neden zeker peil dale. Maar dat beteekent niet, dat de bijzon dere school van alle kanton met zooveel wettelijke bepalingen moet worden om aponnen, dat haar vrijheid geheel teloor gaat en zij feitelijk wordt een Overheids- jchool, zij het dan ook een van een be- paalde richting. Op die manier zou zij, in stede van te worden geholpen, worden gedood. De te genwoordige wet is zeer bezorgd geweest om vrijheid van oprichting te waarborgen, ïelfs in die mate, dat het noodig ie ge weest om alsnog beperkende bepalingejn in de wet te brengen, waardoor de vrij- neid van oprichting eenigszins wordt be teugeld. Maar wat de vrijheid van inrich ting aangaat, heeft men er te weinig oog voor gehad, dat de vrije school een groo- te mate van vrijheid noodig heeft om in derdaad de vrije school te blijven. Vrij heid, niet slechts tot oprichting, maar ook voor de inrichting is voor de bijzondere school echter onmisbaar, zal zij de be langstelling en de liefde behouden van haar voorstanders. Het streven van hen, die het onderwijs tot in de kleinste bijzonderheden van bo venaf willen regelen, zonder acht te slaan op locale toestanden, kan rhij ook ten op- sichte van de openbare school weinig be koren. Maar tegenover de vrije bijzondere school acht ik het ten eenenmale ontoe laatbaar. Naast vrijheid van oprichting behoort te staan vrijheid van inrichting. En is die centralisatie ton aanzien van de regeling van het onderwijs toch in-den grond eigenlijk niet dwaas? Is het wel een goede toestand te noemen dat de Tweede Kamer der Staten-Gener&al hij meerderheid van stemmen uitmaakt, dat in geen enkele lagere school, waar die ook is gelegen, voor den afloop van het 2esde leerjaar een aanvang mag worden gemaakt met het onderwijs in een vreem de taal? Do curieuze brief, die dezer dagen na mens den Minister geschreven werd aan het hoofd eener lagere school, die op zijn 2eerplan en lesrooster eerst voor de leer lingen van het vierde leerjaar de vakken kennis der natuur en vaderlandsche ge schiedenis had opgenomen en die gelast Sverd, voortaan met het onderwijs in die vakken reeds in het derde leerjaar te be ginnen, „zullende anders het verleende voorschot aan het bestuur der school wor den onttrokken" is wel een afschrikkend staaltje van te ver gedreven centralisti sche Overheidsbemoeiing met het onder lijs. Zoover ik zien kan, is de hoofdambte naar in het bedoelde geval geheel buiten zijn boekje gegaan en wanneer dit het ge val is, zal de Minister hem ongetwijfeld daar wel op gewezen hebben, maar het feit alleen, dat zulk een brief van 's Minis ters Departement is kunnen uitgaan, toont genoegzaam aan, dat heb geen overbodig werk is, om voor de vrijheid der bijzon dere school met klem op te komen. Maar or is nog een andere roden, waar om velen aan het stelsel, in het Unie-rap port uitgestippeld, de voorkeur geven bo ven dat, in de tgenwoordige wet beli chaamd. Ik vrees namelijk dat, nu de financieele zorg voor het voortbestaan hunner school geheel of bijna geheel van do schouders van de voorstanders der school is wegge nomen, de energie onder hen zal verslap pen en ten slotte geheel zal verdwijnen. Dr. Kuyper, destijds Minister vg.n Bin- nenlanclsche Zaken, sprak dit laatste nog uit bij gelegenheid van het zilveren feest der Unie, op 7 April 1904 te Utrecht ge vierd. Het zij mij vergund de woorden, die hij daar sprak, even aan te halen: „Welke financieele hulp het Rijk moge brengen", zoo verklaarde hij, „de Regee ring zou het levendig betreuren, als de offervaardigheid van ons volk ook maar iets verminderde, en alles zou gaan drijven op de hulp van het Bijk. Dat zou de ze delijke energie, zulk een groote zegen, breken in ons volk; het zou zijn kracht verminderen. En zoo werd toen en wordt nog door zeer vele voorstanders der bijzondere school geoordeeld. De vrije Christelijke school kan niet alleen van Staatsgeld bestaan. Zij moet gedragen worden door de lief de van haar vrienden. Zonder die liefde is ze ton doode ge doemd, ook al stroomde het goud haar toe. De ouders moeten blijven gevoelen, dat het hun school is, zooals ze ook gevoelen voor hun kerk. V Bouw van arbeiderswoningen. Door B. en W. van Leiden is bij den Raad aanhangig gemaakt een voorstel om te besluiten tot den bouw van 162 arbeiderswoningen. Tot op zeker© hoogte moet dit worden toegejuicht. Er is hier een nijpend gebrek aan goedkoop© woningen en bovendien is er een vrij groote werkloosheid, die aan de gemeentekas groote offers vraagt. Wordt nu dit plan uitgevoerd dan zul len tal van bouwvakarbeiders aan het werk gesteld kunnen worden, terwijl wat do woningbehoefte betreft althans in den grootsten nood wordt voorzien. Verdient het bedoelen van B. en W. dus volkomen toejuiching, anders staat het, wanneer wij komen aan de uitvoe ring. Volgens het anti-revolutionair beginsel, mag de Gemeente alleen wanneer het ab soluut noodzakelijk is, overgaan tot den bouw en de exploitatie van woningen. Haar taak is een andere. Alleen wanneer van particuliere zijde niets gedaan wordt en het particulier ini tiatief niet tot activiteit kan worden ge prikkeld, kan het noodig zijn, dat de Ge meente ingrijpt, hoewel ook dan aan dat optreden, inzonderheid wat de exploitatie betreft, ernstige bezwaren kleven. De vraag is nu of dat hier het geval is. En dan komt het ons voor, dat deze vraag vooralsnog ontkennond moet wor den beantwoord. In elk geval bestaat hieromtrent nog niet do minste zekerheid. Indien de gemeente er toe overging gratis bouwterrein beschikbaar te stellen en tevens onder bepaalde, welomschreven voorwaarden bouwcredieten beschikbaar te stellen, die dan later gedeeltelijk in hy potheken zouden kunnen worden omge zet, dan achten wij het zeer waarschijn lijk, dat liefhebbers zouden komen opda gen. Temeer, wanneer op een bijdrage ad f 300.per woning uit 's Rijks kas gere kend kan worden. Werd deze weg gevolgd, dan was de gemeente van alle zorg en last ontslagen en zou de financieele risico veel geringer zijn. Het feit dat het werk dan misschien in verschillende perceelen verdeeld zou moe ten worden behoeft geen bezwaar te zijn, daar naar het oordeel van deskundigen, massa-bouw slechts tot op zekere hoog te voordeelen biedt. Worden bepaalde grenzen overschreden, dan worden de aanvankelijke voordeelen weer door de nadeelen opgeheven. Dezo wijze van werken zou nog een ander voordeel met zich brengen. De aannemer die volgens het thans in gediende voorstel het werk uitvoert, heeft er belang bij, daaraan zooveel mogelijk te verdienen. Zijn belang is niet in de eerste plaats de woningen zoo goed mogelijk te maken maar wel om in geen enkel opzicht ver der te gaan, dan de overeenkomst aan geeft. Bij particulieren bouw is dat anders. Dan heeft de uitvoerder er wel degelijk behing bij dat de woningen zoo goed mo gelijk worden afgewerkt, daar anders de onderhoudkosten al te bezwaarlijk zullen worden. Als we dus een ongevraagd advies mochten geven, dan zou het dit zijn: laat de Raad het voorstel van B. on W. niet aannemen, maar eerst na gaan of er particulieren zijn die den bouw en de exploitatie op zich willen nemen. Uit het adres van de Leidsche Exploi- tatie-Maatschappnj voor Onroerende goe deren, waarvan wij gisteren melding maakten, blijkt, dat op deze wijze een uitweg zou zijn te vinden. Vertraging van beteekenis behoeft hier door niet te ontstaan. Wanneer B. en W. de voorwaarden, waarop credieten enz. kunnen worden verstrekt, publiceeren, dan zal spoedig blijken of van particuliere zijde ernstige pogingen tot vermindering van den wo ningnood zijn te verwachten. Mocht evenwel de Raad besluiten den bouw in eigen beheer te nemen, dan zou den wij toch tegen het voorstel van B. en W. dac alle concurentie uitsluit en de Lei.lsche aannemers zelfs geen kans geert om mee te dingen, bezwaar moeten ma ken. Er is, naar het ons voorkomt, geen en kele reden hier een bepaalde firma te bevoordeelen en geen aanbesteding te houden. Voor Gemeentewerken is dit misschien minder gemakkelijk. Maar wij mogen toch aannemen dat deze tak van dienst volkomen capabel is, om in elk geval een goedo uitvoering van het werk te verze keren. Resumeerend komen wij dus tot de con clusie dat het voorstel van B. en W. geen aanbeveling verdient maar dat eerst be hoort te worden nagegaan of particulie ren bereid zijn den bouw van woningen op zich te nemen. Blijkt dit niet het geval dan zal in êlk geval publieke aanbeste ding niet kunnen uitblijven. &TJH3SÜIEÖWS Statencentrale. Men verzocht ons even te herinneren aan de vergadering van den A. R. Sta- t e n-k ieskring „L e i d e n", welke morgenmiddag half drie in het gebouw „Amicitia", Breestraat zal plaats vinden.» Zooals wij reeds meedeelden, zijn de afgevaardigden naar dezo vergadering niet persoonlijk geconvoceerd, maar is deze vergadering uitsluitend per ad vertentie in ons nummer van j.l. Maan dag aangekondigd. A. R. Kiesyereeniging. De anti-revolutionaire Kiesvereeniging „Nederland en Oranje" hield gister avond een drukbezochte vergadering. Nadat de vergadering op de gebruike lijke wijze was geopend en de notulen van de vorige vergadering waren vastge steld, werd allereerst overgegaan tot de aanvulling van de groslijst, noodig ge worden doordat verschillende voorloopige candidaten hadden bedankt. Op voorstel van het bestuur werd be sloten op de groslijst 15 namen te plaat sen enmot 12 candidaten uit te komen. De groslijst werd nu definitief als volgt vastegesteld (alfabetisch): F. Eikerbout, T. S. Goslinga, H. B. Grootenhuis, P. J. Gijsman, B. J. Huur man, J. Karstens, G. Kuperus, Tj. Kuij- pers, H. Lambooij, A. Mulder, J. Noor- landt, W. Pera, A. J. Schoneveld, J. v. d. Steen, R. Zuidema. In de volgende vergadering zal worden overgegaan tot de vaststelling van do can- didatenlijst. Vervolgens was aan de orde de verder© behandeling van het program van actie. In verband met een op de vorige verga dering genomen besluit, moest een nieuw artikel worden ingevoegd, omtrent do ar menzorg. Door het bestuur werd voorgesteld dit artikel als volgt te lezen: Hand having van het subsidiair ka rakter der burgerlijke armenzorg. De uitoefening der burgerlijke armenzorg blijve zooveel mogelijk opgedragen aan het Burgerlijk Armbestuur." Door den heer J. Karstens was een voorstel ingediend van ongeveer gelijke strekking, alleen met dit verschil dat in de laatste alinea, inplaats van zooveel m o g e 1 ij k werd gelezen uitsluitend Breedvoerig werd omtrent dezo voor stellen van gedachten gewisseld. Aan de eene zijde werd er op gewezen, dat het niet aangaat de tijdelijk werklooze arbei ders met de paupers op cene lijn te stel len, maar daartegenover werd in het licht gesteld dat de sommen die voor ar menzorg worden uitgegeven, langzamer hand een onrustbarende hoogte hebben bereikt, waarom het dringend noodig is, dat de kerkelijke en particuliere liefda digheid als eisch van Gods Woord wordt bevorderd en de burgerlijke armenzorg beperkt, tot het strikt noodzakelijke. Het resultaat van de besprekingen, waaraan tal van leden deelnamen, was, dat het voorstel van het bestuur werd aangenomen. Ook over den woningnood werd breed voerig van gedachten gewisseld. Van verscliüende zijden werd er op ge wezen dat de particuliere bouwnijverheid meer dan tot nu toe dient te worden be vorderd. Deze gedachte werd als volgt geformu leerd: „Bestrijding van den woningnood door krachtige bevordering van de particuliere bouwnijverheid, o.a. door het beschikbaar stellen van bouwgrond tegen matigen prijs, het verschaffen van bouwcredieten en het aanleggen van straten." Verder werd hieromtrent nog bepaald: „Steun aan vereenigingen die de woon gelegenheid wenschen te verruimen of die door opruiming van krotwoningen aan de verbetering der volkshuisvesting wen schen te arbeiden. Opruiming van stegen, sloppen enz. en demping van wateren die de volksgezondheid bedreigen." Tenslotto werd eveneens na breedvoeri ge bespreking nog het volgende artikel vastgesteld: „Opheffing van alle gemeentelijke ne ring en hanteering welke concurentie aan doet aan de ingezetenen." Inzonderheid werd hierbij gewezen op den gemeentelijken vischwinkel en de toonkamer van de Lichtfabrieken aan de Hooigracht. In verband met het vergevorderde uur, moest hier de behandeling van het pro gram worden afgebroken. Do vergadering werd daarna door den heer Buurman met dankzegging gesloten. Chr. Hist. Unie. In de gisteravond gehouden vergade ring der Chr. Historische Unie, afdec- ling Leiden, waar de Groslijst zou worden samengesteld van de Candidaten voor de gemeenteraads-verkiezing, werd vooraf bij acclamatie besloten, M r. J. C. van der Lip als No. 1 op de o f f i c i- eelo Gandidatenlijst te plaatsen. Hoewel zijn motieven daartoo respec- teerende, gevoelt de afdeeling het heen gaan van Mr. van der Lip als Wet houder als een zeer groot verlies voor do Gemeente. Door haar besluit van gis teravond heeft zij metterdaad getoond, hoezeer zij voor Leiden hoopt, dat Mr. van der Lip althans als Raadslid be houden blijft. Bouw Arbeiderswoningen. Aan den Raad der Gemeente Leiden is het volgende adres verzonden: Ondergeteekenden, R. K. Middcnstands- Vereeniging „De Hanze", H. Simonis, Voorzitter, B. J. Kemperman Secretaris; Vereeniging van Christelijke Handeldrij- venden en Industriëelen Middenstand: J. v. d. Steen Voorzitter, S. P. Israël Se cretaris en de Algemeene Handeldrijven de en Industriëele Middenstands-Vereeni- ging, G. Eeeltjes Voorzitter, P. v. d. Zan den, Secretaris hebbende kennis genomen van het voorstel van B. en W., om 162 arbeiderswoningen van gemeentewege te doen houwen; nemen de vrijheid het volgende onder Uwe aandacht te brengen; a. zonder andere aannemers gehoord te hebben, wordt dit werk aan één firma opgedragen; b. bij verschillende aangelegenheden, de werknemers betreffende, worden ver schillende organisaties gehoord; c. bij dit werk worden alle organisaties van werkgevers gepaseerd; redenen waarom de gezamenlijke bo vengenoemde vereenigingen een ernstig protest doen hooren en aïsnof verzoeken dit voorstel van B. en W. niet aan te ne men; en over te gaan tot een publieke aanbe steding. Br. Th, Peters. 'J". Th. Peters, privaat- docent aan de Universiteit te Leiden is benoemd tot ge neesheer-directeur van het ziekenhuis Mariastichting te Haarlem. Laatstelijk was Dr. Peters verbonden aan de Zie- keninrichting Maris Stella te Schevenin- gen. Van verschillende zijden werd ons gemold dat de heer J. X. F. Sanders zich niet opnieuw voor hot lidmaatschap van den Raad beschikbaar zou stellen. Bij informatie bleek ons, dat dit be richt niet juist, of in elk geval voorbarig is. De hoor Sanders heeft hieromtrent nog geen definitieve beslissing genomen. Naar wij vernemen zal de Volks bond tegen Drankmisbruik in de maand April een huisvfcjt-tentoonstelling orga- niseeren, welke tentoonstelling waar schijnlijk in de Stadsgehoorzaal zal wor den gehouden. Gistermorgen kwam de heer H. S., wonende in de Gobethstraat, door de gladheid op straat (Doezaslraal) te val len en werd in bewusteloozcu toestand binnengedragen bij den zadelmaker Kar stens aldaar. De ontboden geneesheer van het E. H. constateerde hersenschudding, waarna de man per politicbracard naar het Academisch Ziekenhuis werd ver voerd. Hedenmorgen was zijn toestand redelijk. Bij den winkelier O. aan den Nieuwen Rijn vervoegde zich gistermiddag een jon geman, vermoedelijk van Duitse lie natio naliteit; hij vertelde, dat hij uit Duitsch- land naar hier gekomen was om zijn broeder Karei, alhier woonachtig, een be zoek te brongen. Het was hem evenwel gebleken, dat de woning van zijm broer was afgebroken en kon hij niet te weten komen, waar deze nu woonde. Derhalvo wilde hij weer naar Duitschland terug, doch had, aldus zijn verhaal, geon geld voor do reis. Hij vroeg den winkelier om dit reisgeld, doch toen deze naar de telefoon liep om de politie om inlichtingen te vragen, maakte de bezoeker zich ijlings uit de voeten. Hij zal waarschijnlijk trachten zijn truc op een andere plaats met meer succes toe te passen. In een logement aan de Haarlem merstraat heeft hedennacht een persoon geslapen, na wiens vertrek de logement houder hedenmorgen constateerde, dat eveneens waren verdwenen een wollen deken, een laken en een kussensloop. Vermoedelijk heeft men hier te doen gehad met iemand, die er zijn werk van maakt in hotels en logementen, waar hij logeert, het beddegoed zich toe te eige nen. De politie is den dader op het spoor. SIÜNEHLA&Kï WONINGBOUYÏV^, 5 J 'GEN. K n o e i e r ij en. Het verslag van den directeur-generaal» hoofd van de afdeeling volksgezondheid, aan den Minister van Arbeid, over 1922, betreffende de financieele oonbrole van woningbouwverenigingen, werkende niet steun uit 's Rijkskas, brengt, gelijk blijkt uit de N. R. Crt., alweder onverkwikke lijke mededeelingen omtrent den. woning bouw met overheidssteun. Speciaal worden behandeld de knoeie rijen bij de N.V. Eerste Rotterdams oho Tuindorp, Vree-uwijik en Dangera.k te Lan- gerak (die alle drie een zelfde dire-ctia bobben.) Dan volgt oen vorder relaas. Bij de Protestantse he bouwvereeniging Steenbergen, te Steenbergen, is een kas tekort van ongeveer 4000 geconstateerd: dc hoofdbesturen der textielarbeiders- Bij de bouwvereeniging Patrimonium la Haarlem werden verschillende onregel matigheden ontdekt. Bij de controle van de bouwvereeni ging St, Joseph te Vinkeveen en Waver- veen werd een tekort vastgesteld van on geveer 2200. De gemeentelijke contoledienst te Heer len heeft onregelmatige handelingen ont dekt bij de bouwvereeniging Heerlen. Buiten den rijkscontroledienst om, is ook bij de bouwvereeniging Ons Belang, te Le i d e n, een kastekort van ongeveer 7000 vastgesteld. Te hooge architecten- rekeningen. Het honorarium en de teruggave van betaalde bestedingskosten aan den archi tect hebben in de volgende gevallen de aandacht getrokken. Een architect bracht aan de bouwvereeniging St. Willebrordu? te Wassenaar ongeveer 3950 te veel in rekening, aan de bouwvereeniging St. Antonius van Padua, te Haarlem mermeer ongeveer 2000 en aan de bouwvereeniging St. Martimis te Voor burg, ongeveer 3800. Een verhooging van 45 pCt. in plaats van 25 pCt. op het honorarium, gebaseerd! op de bouwkosten in 1914, komt verschil lende malen voor, hoewel een regeling met medewerking van het rijk in dien zirt niet tot. stand is gekomen. Betreffende een te ruime honorarium- berebening door den architect der wo ningbouw vereeniging Vleuten, te Vleuten, werd aft het vorig verslag gemeld, dat de afwikkeling van deze zaak nog in behan deling was. Burgemeestersbenoemingen. Heden zal de heer van Rappard in de Tweede Kamer aan den Minister van Binneulaadache Zaken en Landbouw vra gen stellen betreffende db benoemingen, van de burgemeesters van Wadenoyen cn Hedel. Beperking van het Sporwegverkeer met Duitschland. Alle lijnen van de Staatsspoor voor liet verkoer met Duitschland zijn gesloten, be halve die over Winterswijk, Enschedé» Qhienzaal cn Nieuweschans. De arbeidswet voor kantoren. Het Verbond van Nederlaadsohe Fabri- kanten-Vereenigingen heeft aan den Mi nister van Arbeid een adres gezonden waarin er op wordt gewezen, dat do toe standen op kantoren niet van dien aardi zijn, dat de invoering der Arbeidswet voor volwassen kantoorpersoneel onont beerlijk zijn. Op grond van de ervaringen, mot de Arbeidswet voor fabrieken cn werkplaat sen opgedaan, vreest het Verbond boven dien, dat de uitbreiding dezer wet voor kantoren eveneens practisch onhoudbaar zal blijken. Dit zet het adres nader uiteen v aaxixw ten slotte dringend verzocht wordt do Ar beidswet niet van toepassing te verklaren vcor volwassen kantoorpersoneel.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1923 | | pagina 1