lW VJ II1 IS
Dagblad voor Leiden en Omstreken
Bet gezantschap bij den Pans.
ABONNEMENTSPRIJS
IN LEIDEN EN BUITEN LEIDEN >1
WAAR AGENTEN GEVESTIGD ZIJN
PER KWARTAAL 12.50
PER WEEK I0J9
FRANW) PER POST PER KWARTAAL 12.80
3de JAARGANG. - WOENSDAG 20 DECEMBER 1922 - No. 825
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden Tel. Int. 1278 - Postrekening 58938
ADVERTENTIE-PRIJS
DES ZATERDAGS 4 f0.30
PER GEWONE REGEL 8 f 10.221
KLEINE ADVERTENTIES van hoogstens
30 voorden 50 cent; Zaterdags 75 cent
bij vooruitbetaling.
INGEZONDEN RECLAME" [ER
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Een in dit nummer opgenomen schrij
ven van den heer de Bruin van Hazers-
woude, geeft ons aanleiding nog met een
enkel woord op -bovengenoemd onderwerp
terug te komen.
Het komt ons voor, dat de heer de
Bruin, deze zaak niet zuiver stelt, en
daardoor ook een verkeerde conclusie
trekt.
De heer de Bruin bespreekt de beteeke-
nis van den Paus en de plaats die hij vol
gens Rome inneemt.
Maar daarover ging het bij deze kwes
tie niet.
Rome beschouwt den Paus als Stede
houder van Christus en als hoofd van de
Katholieke Kerk.
De protestanten denken er niet aan
dit te erkennen. Was dit het geval, lag
in het zenden van een gezant naar het
Vaticaan de erkenning van het etedeh ou
derschapvan den Paus, dan zou geen der
antirevolutionaire Kamerleden er ook
maar aan hebben gedacht, aan het regee-
ringisvoorstel him stem te geven.
Door den heer Colijn werd zelfs toege
geven, dat voor het behoud van dit ge
zantschap bijzondere redenen moes
ten worden aangegeven, in verband met
het feit dat de nationaal-Protestantsche
traditie van ons land zich door het zen
den van een gezant gekrenkt heeft ge
voeld.
De eenvoudige vermelding van het feit
dat het gezantschap bij het Vaticaan
nuttig ie voor dit land, achtte hij niet
voldoende.
Indien, zoo verklaarde hij, het gezant
schap voorziet in eene bijzondere be
hoefte voor ons land, indien het in spe
cial en zin voor het belang van ons land
noodig ie, dan geloof ik, dat die grond
gewichtig genoeg ie heen te stappen over
het bezwaar, dat ik overigens ook' deel, en
dat ontleend is aan de nationaal-Protes
tantsche traditie van ons volk
Door Minister van Karnebeek werd in
verband daarmede het volgende geant
woord
„Zijn er nieuwe omstandigheden inge
treden, die een andere opvatting zouden
kunnen wettigen? Ten aanzien daarvan
kan ik verklaren, dat bij mijn weten
zulke omstandigheden niet zijn opgeko
men. Vindt men soms, dat sedert verleden
jaar de wereldtoestand; er zoodanig op
verbeterd is, dat daarop een beroep ge
daan kon worden? Of is sedert verleden
jaar de diplomatieke beteekenis van het
Vaticaan achteruitgegaan? Heeft het de
heercn niet getroffen, dat juist in het
laatste jaar er van een optreden van het
Vaticaan eprake is geweest bij de behan
deling van tal van buitenlandsche aange
legenheden? Ik denk aan het nabije Oos
ten, aan de conferenties van Genua en
Lausanne, aan Griekenland. Is sedert
verleden jaar de behoefte van Nederland
aan de diplomatieke informate, die men
daar kriigen kaai, verdwenen?
Neen!
Ik sta op het standpunt, dat de verte
genwoordiging bij het Vaticaan ook' thans
nog wel degelijk voorziet in de zeer bij
zondere behoefte, waarvoor zij twee jaren
geileden werd bestendigd. Ik ben het eens
met den heer Marchant, dat wij inderdaad
een lacune zouden hebben in onze oriën
teering, wanneer wij op het oogenblik den
post te Rome misten.
Tegenover sommigen, die in het .bijzon
der aan dezen kant van de zaak hechten,
maar waarvan velen op het^ oogenblik
tot mijn spijt niet aanwezig zijn, mag ik
in herinnering brengen, dat, hoe men ook
moge staan tegenover het Vaticaan uit in
ternationaal oogpunt bezien, h'oe men
daarover bok moge denkenmen toch
moet erkennen, dat de ïnternatkmaal-poli-
tiek© invloed van liet Vaticaan zich be
weegt in de richting van verzoening en
vrede.
In vole van de argumenten, die in débat
zijn gebracht, zal ik niet treden. Het ligt
ook niet op mijn weg, een principieele ge
dachten wisseling over deze quaestie te
voeren. Ik heb de quaestie altijd gesteld
en besproken uit het oogpunt van diplo
matiek belang.
Ik wil alleen releveeren, dat de figuur
waarmede wij te maken hebben, zich op
een gegeven oogenblik ook elders zou
kunnen voordoen. Stel eens, nu het khli-
faat gescheiden is van de souvereine
macht over de Mohammedanen, dat zich
rondom het khalifaat een kring ging vor
men van internatinaal-politieke beteeke
nis en berichten, welke in die richting
duiden, zijn er reeds dan zal ook Ne
derland hebben te overwegen, of het in
zijn belang is, dat het mede in dien kring
vertegenwoordigd zij. Zou daar dan iets
anders in kunnen liggen dan de beharti
ging van een politiek belang? Zoo moet
'de zaak worden bekeken als een feitelijke
quaestie* en om dat zakelijke karakter
te doen uitkomen, releveer ik nog, dat
sommige Mogendheden hun belangen bij
het Vaticaan door Protestantsche verte-
[genwoordigers laten behartigen. Enge
land en Duitschland beide hebben een
Protestant als gezant, maar 'beide stel
len prijs op de relatie, die zij achten in
hun belang om politieke redenen"
De hier aangevoerde argumenten wer
den door den heer Colijn onderschreven,
waarop hij vervolgde:
„Ik weiger te aanvaarden, dat door het
zenden van een gezant naar het Vaticaan
door onze Regeering de Paus als het
hoofd der Christenheid, als de stedehou
der van Christus zou worden erkend.
En nu nog iets over het amendement
van den heer Kersten.
Ik heb in eersten termijn gezegd, dat het
voor mij vast moest staan, dat 's Lands
belang in bijzondere mate gediend werd
door dit gezantschap, juist omdat in den
boezem van het Protestantsch gedeelte
van ons volk zulke bezwaren tegen dat
gezantschap worden gevoeld.
De Minister heeft daarop geantwoord,
dat dit gezantschap niet alleen in bijzon
dere mate noodig is, maar dat het voor
ziet in zeer bijzondere behoeften. Welnu,
waar de Minister ons die verklaring af
legt en waar de Minister het volle ver
trouwen geniet van de groep, waartoe ik
behoor, daar zal die verklaring van den
Minister onze gedragslijn bij de stemming
over liet amendement van den heer Ker
sten bepalen."
Uit deze citaten is toch wel duidelijk,
dat er hier geen sprake is van een erken
ning van den Paus als stedehouder van
Christus-
Het is alleen het diplomatiek be
lang dat hier in het geding is.
Evenals trouwene bij andere gezant
schappen.
De omstandigheden kunnen er toe lei
den, dat straks ook naar Moskou een ge
zant moet werden gezonden
Spreekt onze regeering zich daarmee
uit ever de gesties van de Russische re
geering en erkent zij daarmede het recht
om een gewelddadige omkeer tot stand
te brengen?
Immers neen.
Maar als Moskou weer mocht worden
eon centrum van diplomatiek verkeer, dan
zullen wij ons niet kunnen onttrekken,
maar zullen wij ook daar een „luister
post" moeten hebben en een "gezant die
voor de behartiging van onze landsbelan
gen waakt.
Het komt ons dan ook onbegrijpelijk
voor, hoe de heer de Bruin de antirevolu
tionaire Kamerfractie, maar aanleiding
van de genomen beslissing kan voorstel
len als mannen die hun beginsel verza
ken en zich revolutionair tegenover God
en Christus willen stellen.
v Onderwijs.
Do Kamer heeft gisteren een tweetal
beslissingen genomen die voor het bijzon
der onderwijs niet zonder beteekenis zijn.
Door den "heer Rutgers waren een twee
tal amendementen voorgesteld, n.l. om
het overleg met de inspecteurs over be
noemingen bij het bijzonder ouderwijs te
doen vervallen en om het verbod tot het
heffen van hooger schoolgeld dan door
do gemeente voorgeschreven weg te ne
men.
Tegen het eerste voorstel had de Minis
ter bezwaar. Hij achtte het van belang
dat de allicht ietwat te groote invloed
van sommigen in de schoolbesturen kan
worden geneutraliseerd door een onpartij
dig rapport. Met het tweede voorstel kon
liij zich vereenigen.
De Kamer was echter zoo verstandig
ook het eerste amendement aan te nemen.
Overleg kan .uitstekend zijn.
Maar een bindend voorschrift is niet al
leen overbodig, maar zelfs gevaarlijk.
V Politiek spel.
In de Maandaer gehouden vergadering
van den Leidschen Raad is door de Soc.
Democratische fractie een eigenaardige
rol gespeeld.
Het woord spelen is hier niet te steTk.
Er werd een „voorstelling" gegeven,
waarbij noch met de belangen van de
Gemeente, noch met die van het gemeente-
personeel gerekend werd, maar die alleen
ten doel had, applaus bij een zeker deel
der ingezetenen te verwerven.
Wij hebben hier op het oog de behan
deling van het voorstel inzake het ver
haal van pensioenbijdragen van Gemeen
teambtenaren.
Dat voorstel werd door de Soc. Demo
cratische fractie in den breede bestreden.
Betoogd werd dat het georganiseerd
overleg niet behoorlijk was toegepast,
zoodat de ambtenaren waren overrom
peld.
Dat was het formeele bezwaar.
Maar de materieele bezwaren waren
nog veel ernstiger.
De belangen vaai de ambtenaren, zoo
heette het werden geschaad, en de heer
Ehibbeldeman schreeuwde zelfs tegen de
v'fcribune-bez oekenskoop maar een riem
jongens, met veel gaatjes.
De bedoeling van deze uitroep kan geen
andere zijn dan deze, dat B. en W. het
gemeentepersoneel honger willen laten
lijden.
Nu weet ©en ieder dat deze vooretelling
van zaken absoluut met de waarheid in
strijd is.
Het was dan ook niet andere dan ge
maakte verontwaardiging.
Hier werd een «pel ««pee*.
Vanaf heden fof en met Woensdag 27
December a.s. is de gelegenheid openge
steld, aan ons Bureau en aan onze Agenten
en Bezorgers, om in het nummer van 30
December den gebruikelijken
SIIEyi¥JAA5i§Gfl©ET
te piaafsen.
PRIJZEN ZIJN BIJ VOORUITBETALING:
per 4 regels fO.SO
per S regels
per 12 regels
f
12.-
ADMINISTRATIE
NIEUWE LEIDSCHE COURANT
Een politiek spel van
soort.
allerslechtste
Bekend is toch dat ook de Boe. Demo
cratische fractie van de billijkheid van
het voorstel van B. en W. overtuigd was.
In de Donderdag gehouden
fractievergadering van de
Soc. Dem. Raadsleden, werd
dan ook besloten met het voor
stel van B. en W. mee te gaan.
Men is pas een andere houding gaan
aannemen, toen do ambtenaren met het
besluit van hunne vertrouwensmannen in
het georganiseerd overleg niet tevreden
bleken te zijn.
Toen heeft de Soc. Dem. fractie haar
draai genomen.
En toen kwam men tot de ontdekking
dat het voorstel waartegen men aanvan
kelijk geen bezwaar had en dat billijk
werd geoordeeld, er op berekend was de
ambtenaren honger te doen lijden.
Eén van twee of de Soc. Dem. raadsle
den hebben Maandagavond een treurig
politiek spel gespeeld dat zelfs door de
meest roode kiezers moet worden veroor
deeld of zij waren dusdanig door kiezers-
vrees bevangen, dat ze in hun angst
voor de gevolgen hun eigen fractiebesluit
vergaten.
Maar in beide gevallen ia met de belan
gen van de gemeente en hare ambtena
ren gespeeld.
STADSNIEUWS.
Bestrijding der Tuberculose.
De laatste der zes lozingen die ter ge
legenheid van de reizende hygiëne-ten-
toonstelling zijn gehouden was gisteren
avond die van Dr. M. D. Horst, directeur
van den Gemeentelijken Geneeskundigen
Dienst, die handelde over bovenstaand
subject.
Nadat de spreker door den Voorzitter
Dr. Timmers was ingeleid, waarin deze
uiteenzette waarom de Tuberculose niet
behandeld was bij de besmettelijke ziek
ten, ving de spreker zijn rede aan.
Hij wees er op dat ondanks het dalen
de .cijfer in de tuberculose-gevalen in
Leiden alleen toch nog in 1921 van de
727 sterftegevallen 97 het gevolg waTen
van tuberculose.
Spr. gaat dan de oorzaak der ziekte na:
do enkele duizenden van milimeters groote
(kleine) bacil, omstreeks 1885 door Ro
bert Koch gekweekt.
Nauwkeurig werd gestipuleerd hoe een
bacil ondanks de tegenwerking der lucht-
pijptriliharen door de bronchi in het bloed
komt.
Een enkele bacil zal niet veel kwaad
doen en in het lymphyaten-net verkalken,
maar de aanwezigheid van milliarden
bacillen en hun groote deelbaarheid
veroorzaken de ziekte die zich 6oms
eerst na jaren openbaart in dfl crete
ste symptonen: hoofdpijn, maagpijn, ver
hooging van lichaamstemperatuur en ge
wichtsafname.
Spr. wijst dan op de groote gevaren
van besmetting door het onoordeelkundig
verwijderen van sputum. Deze besmetting
levert, vooral gevaar op voor het huisge
zin en niet te vergeten in de eerste plaats
voor zuigelingen die bijna altijd hieraan
sterven.
Hoe nu de ziekte te bestrijden?
Overbrenging naar een sanatorium kan
soms gewenscht zi:r maar ie niet altijd
beslist noodzak dijk.
Ook in huis kan de patiënt zonder risi
co verzorgd worden, mits men slechts
zorgt voor een e i g e n k a m o x en ande
re afzondorinigsmaatregelen.
Daar tuberculose niet alleen een men-
schelijke maar een algemeen dierlijke
ziekte ie, verdient bet aanbeveling Po
melk te koeken en tuberculeus koe-
vleesch voor de consumptie eerst na steri
lisatie in den handel te brengen.
Spr. wijst ook nog op het gevaar door
tuberculose katten .verspreid.
De menschelijke tuberculoselijders die
in sanatoria verpleegd zijn loopen groot
gevang, wanneer zij zich na deze kuur
weer „beter" wanen, weer een inzinking
te krijgen door zorgeloosheid.
Daarom is nazorg (After cure) noodza
kelijk.
Een eigenlijk middel tegen t. b.'c- is er
niet, zegt spr. Ieder die dit beweert kan
vooralsnog als kwakzalver worden ge
brandmerkt.
Wel wijzen de laatste onderzoekingen
van den .bekenden Franschen professor
Galmette er op dat in de vcccinatie-mct-
hode de oplossing zal moeten worden ge
zocht.
Spr. komt dan tot de invloed op de
maatschappij. Speciaal onder de minder
'bedeelden zal voorgelicht moeten worden.
Het streven van de „Ned. Centrale tot be
strijding van de Tuberculose" om do pro
paganda te populariseer en, heeft al goede
vruchten afgeworpen en dient te worden
verbreed en verdiept.
Een eigenaardig uitvloeisel van deze
populariseering: is dat bijna niemand tu
berculose meer „tering" noemt.
Dr. Horst doet dan duidelijk uitkomen
de heilzame werking van de consultatie-
bnreux, ok te Leiden.
Het Rapport van de Staatscommissie
acht het wenschelijk een soort Staats-tu-
berculosebestrijdingsdienst in te stellen.
Spr. is hier niet voor. Door alles onder
één hand te brengen zal de medewerking
der huisartsen die zich hun patiënten
(klanten) zien ont#omen ophouden.
Wel acht spr. het wenschelijk dat aan
de consultatiebureaux een speciaal tuber-
culose-geneesheer komt en tevens dat de
middelen zoo ruim zullen vloeien dat
huurtoeelag aan ..een-kamer-gezinnen"
kan worden verleend.
De buitenschool zal krachtig meewer
ken om hij kinderen het tuberculose ge
vaar te doen verminderen. Uitbreiding
van het aantal ctegoriën die hiervan ge
bruik maken is zeer gewenscht.
De Nazorg is een zeer moeilijke kwes
tie daar men de menscben maar zoo niet
uit hun werkkring kan trekken. Deze be
strijding staat nog in de kinderschoenen.
Spr. ziet veel' heil in het wetsontwerp
Districts-Gczondheiddienst die een over
zichtelijk geheel in de hand zal werken.
Met den wensch uit te spreken dat zijn
rede tot nadenken en steunen van het be
stri jdings-streven zou leiden, besloot Dr.
HoTst zijn belangwekkende oratie, die
Hoor een talrijk aandachtig gehoor met
luid applaus werd beloond.
Na een woord van dank door den voor
zitter aan den spreker gebracht, begaf
men zich naar den Foyer, waar het, weer
druk liop met het bezoek aan de tentoon
stelling.
Nederlandsch Zendingsgenootschap.
Ter gelegenheid van hot 125-jarig be
staan van boven genoemd genootschap
had gisteravond in de Oosterkerk een
samenkomst plaats.
Als eerste spreker trad op Prof. Dr.
van Nes, die do samenkomst opende met
hot laten zingen van Ps. 86:5 en 6 en ge
bed, waarna gelezen werd Efeze 2:11
tot het einde.
Spr. maakte een vergelijking tueschen
wat in dit hoofdstuk wordt gezegd, en do
geschiedenis van het Nederl. Zendings
genootschap.
Het genootschap werd geslicht op 19
December 1797 in een huis op het Ha
ringvliet te Rotterdam. Daar waren een
20-tal mannen bijoen ter bespreking van
een oproep, gedaan door het Londensche
Zendingsgenootschap, dat juist 2 jaren
eerder was opgericht.
Ons land was toen oen Bataafscho re
publiek, en onze koloniën werden door
Engeland bewaard, zoodat onze zendelin
gen in dienst van het Londonsdh genoot
schap hun arbeid moesten beginnen en
wel in Afrika.
Doch ook na 1813, toen we onze kolo
niën weer terug hadden, wilde het werk
niet, dadelijk vlotten.
De Tegeering gaf niet gaarne toestem
ming in Indië, uit -vrees voor een botsing
niet den Islam.
Men had geen kennis, geen ervaring, en
ook geen verkeersmiddelen, zooals wij die
kennen. Toch is hot werk voortgegaan.
Onze zendelingen mochten hun arbeid be
ginnen, maar niet in de gebieden van den
Islam. Op de Molukken heeft Ds. Kam
met -voel zegen gearbeid. In '31 werd de
zending op de Minahassa ter hand geno
men. In dien tiid begon men ook meer
zorg te besteden aan do opleiding.
Het jaar '78 was een keerpunt voor alle
volken, ook voor Indië, daar dat ook
mondig werd. Dan doemen andere namen
voor onzen geest, zooals Modjö Marnö op
Oost-Java, en de zendelingen Jellersma en
Kraijt,
In '90 toestemming voor Deli, omdat
men voor de plantages een kalmeerenden
invloed van het Christendom verwachtte.
Pos&o het populairste terrein kreeg in '91
een beurt. De namen van Mr. Hoffman,
Ds. Kruijt en Ds. Adriani zijn onafschei
delijk verbonden aan dit gedeelte van bet
groote werk
In het tweede tijdperk. '48—'07 ont
staan eenige „concurrenten", maar geluk
kig, het was een edele ooncurrentie.
Van het laatste tijdperk, 1897—1922
kan moeilijk in denzelfden trant worden
gesproken, omdat in dat tijdperk de ge
beurtenissen in het Ned. Zend. genoot
schap ook in verband staan met andere
corporaties.
Hot Ned. Zendingsgenootschap, de
Utrechtsche Zending, de Rotterdamsche
Zending, en de Nederl an dsche Zend.ver-
eeniging laten thans hun zendelingen al
len te Oegstgeest opleiden, wat van on
schatbare beteekenis is.
Na de pauze, waarin onder het zingen
van Gezang 245:1 en 2, wordt gecollec
teerd, beklimt Ds. Goedhard den kansel,
om te spreken over de taak der gemeen
te voor heden en de toekomst. Spr. doet
dit aan de hand van Spreuken 11:1
„Werp uw brood uit op het water".
Van dit tekstwoord geeft, spr. dan
drieërlei uitlegging.
Do eerste uitlegging richt zich tegen
hen, die alle zendelingen wel in Neder
land zouden willen hebben, omdat hier
nog zooveel goddeloosheid is.
Als dat juist was, zegt spr., dan hebben
ook Paulus en de andere apostelen ver
leerd gedaan, door aan de heidenen en dus
ook aan ons, het Evangelie te brengen.
In de tweede verklaring richt spr. zich
tot hen die het betreuren dat zulke knap
pe menscben, zooals doctoren enz. zich
leenen voor den zendingsarbeid.
Het is niet waar, aldus spr., dat de zen
ding het wel kan doen, met hen, die heb
wel goed moenen, maar in de Europeesche
maatschappij niet mee kunnen.
Bovendien bewijst zoo'n gezegde dat
men spreekt van din oren wa:,^in men
niets af weet.
Bij de derde ve-kiar .w sp:. sea
vergelijking tueschen wat uien in de ste
den uitgeeft aan publieke vermakelijkhe
den, en wat men geeft aan de zending.
Wat or wordt gegeven, moet nog komen
van het orthodoxe deel der gemeente,
want de vrijzinnigen verklaren het zelf;
„Ons grootste bezwaar tegen de zending
i6, dat de Indische volken den geest en de
waarheid van het Christendom niet be
grijpen, waardoor het schim-Christendom,
vermeerdert." Aan de hand van duidelijke
voorbeelden bewijst spr. het onware en
het onwaardige van deze bewering, en
wijst ten slotte op den arbeid van den
Apostel Paulus in Corinthe, en den rij
ken zegen, waarmede deze werd bekroond.
Ten slotte wekt. spr. allen op om d zen-
dingsst.udie te beoofenen, daar meeleven
met. de zending de allerbeste geloofsver
sterking is.
De samenkomst werd gesloten met go-
bed, waarna werd gezongen Gezang 5.
50:4.
Naar wij vernomen zal het perceel
door de diaconie der Geref. Kerk aange
kocht voor Rusthuis voor ouden van da
gen op den Tweeden Kerstdag voor de lo
den der gemeente ter bezichtiging worden
opengesteld.
Evenals vorige jaren wordt ook dit
jaar, op Nieuwjaarsdag vanwege do afd.
Leiden dor Ver- tot bestrijding der Tu
berculose „Draagt elkanders lasten", een
bloemendag georganiseerd.
Wij vestigen de aandacht op een in dito
nummer voorkom en do advertentie, waarin
jongedames worden opgeroepen hare
modewerking te verleenen.
Gistermiddag te omstreeks half vijf
brak een schoorsteenbrandje uit in hot
perceel Nanniestraat 49. Do brandweer,
was 6poedig ter plaatse en wist onder lei-
ding van haar commandant het vuur met
een minimax te blueschen. De •choorsteen
werd voor verder gebruik afgekeurd.
Ten nadeele van do firma B. zijn
gisteren op den openbaren weg 12 ledige
zakken ontvreemd. Dader(s) onbekend.
J. D. H. wilde gisteren in zijn tuin
tje de nog teveld staande aardappelen
gaan rooien. Men was echter reeds zoo:
gedienstig geweest hem van dit (uiet heb
natte weer onaangename) werkje te ,ontr<
lasten. De politie zal trachten deze go^
dienstigen naar waarde te beloonen.
Zekere H. ,v. d. K. word gisterenmor
gen bij een klein kloppartijtje op do
Lammermarkt mishandled. Hij liet het
niet „over zijn kant gaan" en klaagde
den dader, P. S-, bij de politie aan.
