Dagblad voor Leiden en Omstreken. BINNENLAND. ABONNEMENTSPRIJS IN LEIDEN EN BUITEN LEIDEN WAAR AGENTEN GEVESTIGD ZIJN PER KWARTAAL f2.50 PER WEEK f 0.19 FRANCO PER POST PER KWARTAAL 12.90 3de JAARGANG. - ZATERDAG 17 JUNI 1922 No. 666 Bureau: Hooigracht35 - Leiden - Tei.lnt.1278 - Postrekening58936 ADVERTENTIE-PRIJS. 1 PER GEWONE REGEL 10.221 DES ZATERDAGS 10.30 INGEZONDEN RECLAMES DUBBEL TARIEF KLEINE ADVERTENTIES van hoogstens 30 voorden 50 cent; Zaterdags 75 cent hij vooruitbetaling. f- Dit nummer bestaat uit twee bladen Socialisatie. Wanneer wij dat woord uitspreken dan is daarmee tevens aangegeven een der te genstellingen tusschen de S. D. A. P. en de Antirevolutionaire partij. De S. D. A. P. verwacht véél, verwacht alles van Socialisatie en daarom worden de partijgenooten dan ook telkens weer opgewekt om voor dezen eisch van het etembuspro gram te demonstreeren .en daarvoor propaganda te maken. Met de ontwapeningsleuze is de roep om socialisatie een der hoofdpunten van het program der S. D. A. P. Het is voor haar de spil waarom alles draait. Immers niet de zonde, maar het kapi talistische productiestelsel wordt be schouwd als de oorzaak van alle maatschappelijke ellende en daarom wordt verlossing verwacht niet door de verzoening van zonde en schuld door Je zus Christus, maar door de verandering van het productiestelsel. Hier treedt een diepgaand meenings- yerschil aan het licht. Maar er zijn bovendien ook practische bezwaren en daar lang neet alle voorstan ders van socialisatie deze zaak uit Soc. Democratisch oogpunt beschouwen is het vooral ook noodig aan deze practische be zwaren aandacht te schenken. Ons program van actie spreekt zich over deze materie zeer duidelijk uit. Aan pogingen om tot een betere orga nisatie van het bedrijf te geraken wil het gaarne steun verleenen, maar het laat daaraan vooraf gaan de betuiging, dat het 't stelsel van socialisatie als middel ter verbetering der sociale misstanden, ten eenenmale verwerpt. En daarvoor bestaan goede redenen Dit blijkt wel het best wanneer wij aandacht schenken aan het rapport-, uit gebracht door een commissie, aangewezen uit de S. D. A. P. over het socialisatie- vraagstuk. Een merkwaardig rapport is dat. Samengesteld om duidelijk te maken dat socialisatie wenschelijk is niet alleen, maar ook m o g e 1 ij k, blijkt uit dit rap port zonneklaar, dat de socialisatie als leuze misschien eenige bekoring kan hebben, maar dat een toepassing in de practiik tot de vrome wenschen zal blij ven behooren. Buitengewoon leerzaam is het hoofd stuk waarin over de voorwaarden der socialisatie wordt gehand Misleid door de mooie voorstellingen in bladen en vergaderingen, zijn er tal van ro ode proletaren, die meenen dat met de invoering van de socialisatie een hemel op aarde zal neerdalen en dat zich een waar paradijs zal openen. Maar nu begint het rapport met er op te wijzen dat dit een misvatting is, Wanneer een bepaalde arbeidersgroep van meening mocht zijn, dat zij zich on der het socialistische stelsel zou kunnen bevoo-rdeelen, hetzij door een geringe ar- beids-intensïteit te ontwikkelen en alzoo de producten-opbrengst te drukken, hetzij door van de medezeggenschap in het be drijf misbruik te maken door onevenredi ge loonsverheogingen te eischen, dan gaat het mis met de socialisatie. Daarom wordt er den nadruk op ge legd, dat een der noodzakelijke voorwaarden is, dat de arbeiders goed begrijpen, dat socialisatie ten doel heeft niet alleen de arbeiders maar de gemeenschap te bevoordeelen. Het is goed en prijzenswaard dat dit op den voorgrond wordt gesteld. Maar. waarom dit alleen gedaan in een rapport dat geen 2 pet. van de arbeiders leest en niet in volksvergaderingen en in de popu laire geschriften? Het Socialisatie-rapport schijnt om trent de eischen der arbeiders niet gerust te zijn, wat gezien de wijze waarop ze worden opgevoed trouwens niet be hoeft te verwonderen. Enkele regels verder toch wordt op nieuw gewaarschuwd, dat niet de far briek aan de arbeiders", de leus mag zijn, maar „de fabriek aan de gemeen schap". 'Wel zullen zij voorzoover dit met de eischen der productie rereenigbaar is medezeggen schap krijgen over hunne arbeidsvoor waarden en allengs ook in het be drijfsbeheer, maar, de arbeiders moeten wel begrijpen dat zij niet alleen belang hebben bij den gang van zaken in het be drijf, maar dat de verbruikers als groo- ter in aantal, daarbij nog meer belang hebben, zoodat de arbeiders niet alleen met de leiding maar ook met de eischen van de consumenten zullen moeten reke nen. Voorts is een voorwaarde dat de pro ductiviteit zoo hoog mogelijk wordt op gevoerd en om dit te bereiken zal zoo- Waar het stukloon of eern op stuk werk gegropd premiestelsel moeten wor- J den ingevoerd. Volgens het rapport ligt daar, in tegenstelling met wat men nu leest, niets vernederends in. Deze en andere voorwaarden voor een welslagen der socialisatie, zal volgens het rapport, de arbeidersklasse onvoor waardelijk hebben te aanvaarden. Het eigenbelang moet voorgoed op. den achtergrond worden gesteld en alleen ge rekend met het belang der gemeenschap. Men zal, daarop komt het neer, nieu we monschen tfcoeten hebben, menschen zonder zonde en ontdaan van alle egoïs- me. Dit is de zwakke plek in de socialisa- tie-plannen. Want Gods Woord leert ons, dat de menschon van nature zijn, liefhebbers van zichzelf, egoïsten, sterker nog hate lijk en elkander hatende. En nu kan men zoo ongeloovig zijn als men wil, men zal toch moeten erkennen, dat op dit punt de Bijbel betrouwbaar is. De practijk van het loven bevestigt dit eiken dag woer opnieuw. Geen socialist, hoe idealistisch ook aangelegd, of hij zal dit mooten toege ven. En nu zegt het. rapport, dat de arbei ders als zij aan dezen hoogen eisch niet voldoen, daarmee toonen dat zij voor de socialisatie niet r ij p zijn. En zoo wordt dan tevens toegegeven, dat de socialisatie waarvan men droomt en spreekt en zingt een illusie is, dat de Socialisatie, niet komt en niet komen kan. V De oproepingskaart. De oproep voor de stemming zal dit maal anders plaats hebben als voorheen. Vroeger ontvingen de kiezers een o p- roepingskaart, die ze hadden mee te brengen naar het stembureau en in ruil waarvoor ze dan een stembiljet ont vingen. Dit is thans nog het geval, maar het gaat alleen op eenigszins andere wijze. Behalve de oproeping voor de slemraing ontvangen de kiezers nu ook een afdruk v an de 1"ij s t' v an can did a t en. Nu is in den Kieskring Leiden de zaak zoo gesteld, dat de oproeping gedrukt i6 op de achterzijde van een enve loppe in welke enveloppe dan gestoken wordt de lijst van candidaten. De kans is niet gering, dat hierdoor verwarring ontstaat en dat de kiezers de enveloppe wegdoen om dan de ingesloten kaart mee te nemen naar de stembus. En -dat is precies m i s. In dit geval is de 1 ij s t bijzaak en de enveloppe hoofdzaak. De 1 ij s t kan men gerust thuis laten, die is er alleen bijgevoegd om het gemak van de kiezers, maar de enveloppe, waarop de oproeping is afgedrukt, moet mee naar de stembus. Zonder oproeping mag men nu eenmaal niet stemmen. Wie door een vergissing geen oproe ping ontving of zijn oproep-enveloppe verliest, kan op aanvraag een nieuw exemplaar krijgen, maar dat geeft maar moed te en ongerief en daarom moet er op gelet, dat de met de oproeping bedruk te enveloppebewaard blijft: Het duurt nog wel eenigen tijd eer de oproopingskaarten worden uitgereikt, maar onze propagadisten kunnen nu al vast op deze niet onbelangrijke zaak de aadacht vestigen. V Onze Pers. De Sltandaard spreekt haar blijd schap uit over het feit, dat Drenthe en Overijssel, nu weer een eigen antirevolu tionair orgaan kregen en merkt in dit ver band o.m. op: Ér valt van onze anti-revolutionairen heel veel goeds te zeggen. Hun trouw en liun liefde voor het beginsel roeren vaak het hart. Maar op één punt althans weten wij mot stelligheid, dat zij nog voor verbe tering in aanmerking komen. Ze moes ten iel$ meer over hebben voor hunne pers. Natuurlijk geldt dit niet van allen, maar het geldt wel van velen., De beteekenis van den dagelijkschen huisbezoeker wordt nog niet op hare volle waarde gewaardeerd. Er is wel vooruitgang merkbaar, maar het kon nog veel beter. Voor de politiek^ opvoeding van ons volk i3 geen geld heter besteed dan voor wat dagelijks een anti-revolutio nair orgaan in onze gezinnen brengt" Wat hier gezegd wordt is ongetwijfeld juist. Maar daarmee is toch niet alles ge zegd. Zal onze pers tot bloei komen, daii moet haar bpze vaste overtuiging onze Partij als zoodanig zich' met deze zaak gaan be zig houden. Alleen op die wijze, maar öaS, naar het ons voorkomt ook zeker, zal het mo gelijk zijn onze'pers te brengen op de .plaats die zij r. rt -in te nemen', in deze drge:: van strijd is het niet do tijd hierop nader in te gaan. Wij hebben thans wat anders te doen. Maar wel hopen we, dat na de verkie zingen, dit vraagstuk aJs van de grootste beteekenis ernstig onder de oogen zal worden gezien. V Nog eens „Schatkistpiraten". Nu oem verkiezingsspreker met dit scheldwoord op do planken kwam, zijn wollicht do ondersfcaanido cijfers van ©enig belang. Ze zijn zoo ongeveer uit den tijd, dat de geestelijke familie .van dien spreker wel wat onaangenaam; was aangedaan, doordat ook aan het „niet-denkend deel der natie" begon recht gedaan te worden. De gelijkstelling was evenwel nog ver genoeg ve-rwijderd, om de tegenwoordige „schatkistpiraten." nog te doen bestaan van do collecten, enz. welke ze naast de belastingen opbrachten, even zoo good als zij, die hun kinderen in de paleizen der openbare onderwijsinrichtin gen lieten onderwijzen. Wat te zeggen van de volgende cijfers In 1911 (dus voor den oorlog) kostte het openbaar lager onderwijs aan de ge meente Leiden f 138.410.30 Yi of wel pre cies 1/3 van het bedrag der plaatselijke belasting. Dat bedrag werd vereischt voor een to taal van 5547 leerlingen. Het aantal leerlingen der bijzondere (Chr. en R. K.) bedroeg 3725 of ruim 2/5 van dat der openbare inrichtingen. Voor deze scholen moesten ouders en besturen het leeuwendeel der kosten bij eenbrengen. Ze waren torn ook nog geen schatkistpiraten en bespaarden al leen in leiden aan de schatkist dus in 1 jaar ongeveer 2/5 X f 138.000 pl.m f55.000. Alles zuinig berekend en in voor-oorlogsche waarde. Wat de „niet-piraten" meer voor schoolbouw uitgaven bleek reeds in dit blad bij do vergelijking der kosten van den bouw der school-Medusastraat (f 84.000) en den bijna gelijktijdigen bouw der Chr. School aan de Pasteur straat voor f58.000. 't Is bekend, hoe Rijk en Gemeente al tijd voel duurder bouwen, dan particulie ren of schoolbesturen in dit geval. Vraag dus niet welke voordeelen de lieden, die thans „schatkistpiraten" worden gescholden, aan de publiejce kas sen bezorgd hebben, door zelf te bouwen. We weten van openbare scholen, waar in niet één, maar meer piano's voor het zangonderwijs aanwezig waren, terwijl voor de kinderen der „schatkistpiraten" nog zelfs het goedkoopste orgel niet kon bekostigd worden. En nu ze „piraten" heeten, willen ze zulk een weelde nog niet. Men zie de rekening voor de overtolli ge onderwijzers aan openbare scholen en men vraagt toch, waar iemand, die het weten kan, als die spreker voor den Vrij heidsbond, den moed vandaan haalt, om het woord „piraten" in den mond te ne men. Men zie eens naar de meer dan weelde rige inrichting vam de Gemeentelijke H. B. S. aan den Hoogen Rijndijk, en verge lijke daarmee onze Chr. Inrichtingen voor Middelbaar Onderwijs en men vTaagt weer, waar de man den 'moed vandaan haalde. Of was het de vrijmoedigheid vaneen piraat, die hem zoo makkelijk over schat kistpiraten deed spreken? Voor 1912 vonden we nog dat in Lei den drie k w a.rd; der belastingpennin gen werden besteed voor het openbaar onderwijs. De bijzondere scholen gaven toen eene besparing van ongeveer f 100.000. Voor dat bespaarde geld kon men toen net een openbare school bouwen. Zoo ging het, toen de niet-piraten de schatkist bijna uitsluitend tot hunne be schikking hadden. Nog een vraag. Zou de spreker van den Vrijheidsbond ook gedacht hebben aan zijn geestverwanten, die niet om heilige beginselen, maar om een standen- s ch o o 1 te kunnen hebben, ook blijken met piraterij besmet te wezen? De nieuwe school in het Noordeinde heeft hij zeker over het hoofd gezien. Maar 't wordt zoo zelfs voor verlichte menschen wel een toer, om uit te maken, wie „schatkistpiraten" zijn. „PIRAAT" STADSNIEUWS. Chr. Kweekschool. De jaarvergadering der vereeniging, van wie deze 6chool uitgaat, werd 1.1. Woensdagavond gehouden in het Nutsge- bouw, onder voorzitterschap van Ds. Rutgers van Katwijk aan Zee. In zijn openingswoord wijdde de voor zitter eenige gevoelvolle woorden aan de nagedachtenis van den heer G. Mizée, die de belangen der kweekschool een reeks van jaren met veel sympathie bevorderde en hij drukte er zijn leedwezen over uit, dat de heer Mansvelt van Wassenaar gemeend had als bestuurslid te moeien bedanken wegens drukke werkzaamheden. Uit de verslagen van secretaris en pen ningmeester bleek, dat de vereeniging in bloeienden toestand verkeert. Na een desbetreffende circulaire sloten zich in den loop van 't cursusjaar 1921 '22 een groot aantal schoolbesturen in stad en omgeving bij de vereeniging aan. De winst- en verliesrekening gaf na rui me afschrijving, nog een voordoelig sal do van f 1061. Uit het verslag van den directeur, den heer J. Schaap Hzn., bleek, dat in 't afge- loopen jaar 5 leerlingen de acte van onder- wijzer(es) verkregen, 9 die voor gym nastiek, 6 voor nutt. handw., terwijl aan 4 leerlingen het diploma voor Bijb. Gesch. kon worden toegezegd. De nieuwe cursus begon met 70 leer lingen tegen 54 op 1 Mei 1921. De hooft acte verkregen 7 leerlingen van den hoofd-acbe-cursus. Als bestuurslid werd gekozen de heer C. Versluys te Leiden. In de vacaturen- Mizée en Mansvelt werden gekozen de hee- ren A. Couvée te Leiden en L. J. van Leeuwen Jr. te Sassenheim. De voordracht van den Directeur over het K. B. inzake de nieuwe opleiding kon niet doorgaan, daar bedoeld K. B. nog al tijd niet verschenen is. Enkele aanwezigen vroegen inlichtin gen aangaande de reorganisatie der kweekschool en de beste wijze van voor bereiding in de tegenwoordige omstandig heden. De vergadering was sèhraal bezocht. Chr. Granjevcrcon. Wij vestigen de aandacht onzer lezers op do in dit nummer voorkomende adver tentie der Chr. Oranje-Vereeniging be treffende de a.s. Woensdag 21 Juni te houden openbare vergadering. Ds. Bolkenstein van Katwijk aan Zee hoopt als spreker op te treden, terwijl het Symphonie Orkest „Per Aspera ad Ad- stra" zijn medewerking verleend. In het bijzonder verdient vermeld te worden, dat het. orkest zal uitvoeren het muziekstuk „De slag bij Water- I o o" geïnstrumenteerd door den heer J. Noordanus. Duur van het stuk circa 20 minuten. Zooals wij reeds meedeelden, wordt des middags een boottocht gehouden, waarvoor nog kaarten te bekomen zijn. Do Strijdkas. Wederom kwam aan on© bureau in een gift van f 10.voor de Strijdkas. Dankend voor deze bijdrage dringen wij bij vernieuwing aan pp milde steun aan de strijdkas. De Hooglandsche Kerk. ZooaU uit een ingezonden stuk in dit nummer blijkt, worden thans krachtige pogingen aangewend om te komen tot verlichting van de Hooglandsche Kerk. Gaarne bevelen wij den oproep der Commissie in de aandacht onzer lezers aan. „Voordorp". Teneinde het meeleven der Gemeente met het Kinderhuis „Voordorp" te be vorderen, stelt het bestuur zich voor op II en 12 Juli een theemiddag en -avond te organiseeren, waarbij belangstellenden gelegnheid hebben do stichting te bezich tigen. Bij die gelegenheid zal, tpvons in een der zaten een kleine bazaar worden ge houden, waarvoor door de leden van „de dameskrans voor fraaie handwerken" een voorraad goederen in gereedheid is ge- .bracht, terwijl ook de kinderen der stich ting bezig zijn voorwerpen te vervaardi gen. Standplaats voor woonwagens. Het woonwagen vraagstuk is voor Lei den al lange jaren oen moeilijke kwestie geweest. Tot heden bleef het onopgelost, doch verwacht mag worden, dat er nu een einde aan zal komen. In verband toch met herhaalde klach ten over de lasten die de bewoners aan den Haarlemmerweg ondervonden van de aldaar gosbationneerde woonwagenbewo ners, zijn B. on W. van plan een terrein als woonwagenkamp aan te wijzen en een verordening op de woonwagens te ontwerpen. Bereids is den directeur van gemeente werken opdracht gegeven om in overleg met het hoofd der politie hiervoor een ge schikt terrein uit te kiezen, liefst buiten de kom der gemeente. Gistermiddag is ten nadeele van mej. S. uit een perceel aan de Rijnsbur- gorweg een rijwiel ontvreemd. De fiets stond in een van den weg niet afgesloten gang. Gistermiddag vervoegde zich in ver schillende winkels te dezer stede iemand, die enkele kleinigheden kocht cn dan be weerde geld terug te moeten ontvangen van een rijksdaalder. In enkele winkels gelukte do truc. Men zij dus gewaarschuwd! Het signalement van den oplichter luidt als volgt: Leeftijd pl.m. 50 jaar. Niet groot. Blond, grijzend haar, grijs puntbaardje, donker costuum mot slappen hood. De heer H. M. S a s s o alhier is ge slaagd voor het doctoraal examen in de theologie. Rijksmiddelen. De opbrengst van Mei 1922 is bijna vier en een half millioen hooger dan die van Mei 1921. Zij bedraagt circa 42 en een half millioen; die van Mei vorig jaar bedroeg even 38 millioen. De totale op brengst der eerste 5 maanden van dit jaar is 179 millioen* tegen 174 millioen in het gelijknamige tijdvak van het vorige jaar. Alle middelen, op ©en paar na, spron gen vooruit; de Successierechten zelfs heel yer; twee cn ©en kwart millioen; en de suiker bijna twee millioen. Terug gingen, wat bij den druk des tijds te begrijpen ia, de dividend- en tan tième-belasting met circa 6 ton; de re gistratierechten met ruim een millioen, ook wijnen, bier en geslacht en goud en zilver daalden weer; de overige middelen klommen boven verwachting; ook de in voerrechten en de loodsgelden, en de vermo gensbelas ting. Er valt op dezen uitslag weinig peil te trekken. Ontwerp-Middelbaar onderwijswet. Naar het Nederl. Cerrespondentiebu- reau verneemt, is de volgende week de mem drie van antwoord van minister De Yissr nopens het ontwerp-Middelbaar on- derwijswet te verwachten. Yoor het behoud van markben. De Federatie van Marktkooplieden ver- eenigingen in Nederland heeft in een de zer dagen gehouden vergadering de vol gende motie aangenomen: Gehoord en besproken de felle actie van sommige plaatselijke middenstands- vereenigingen tegen bestaande markten; stellen vast, dat uit historisch oogpunt de markten het oudste recht van bestaan hebben, dat de markten voor de gemeenten in Nederland een belangrijk voordeel op leveren, zoowel voor het koopond publiek als voor de winkeliers; geeft in overweging aan de hoofdbe sturen v. d. Nederlandschen bond van Yereenigingen van den handoldrijvenden en induslrieelen middenstand en den Roomsch Katholieken Bond van vereeni- gigen van den middenstand „De Hanze" de actie der vereenigingem, bij bovenge noemde bonden aangesloten, te doen stet- ken, mede in hun eigen belang; besluit verder met. gepaste middelen -alle aanslagen op het bestaan dier mark ten te trachten te verijdelen. De laatste dag. Dinsdag 20 Juni is jxofc de laatste dag? Voor wie? Voor degenen, die van de nieuwe facili teit wenschen gebruik te maken om el ders te stemmen dan waar ze op de kie zerslijst staan. Dit is van belang voor hen, die sinds I Februari naar een andere gemeente zijn verhuisd, en evenzeer voor allen, die ze ker weten op 5 Juli a.s. niet in de plaat# hunner inwoning te zullen vertoeven. De eerstgenoemden behoeven niet zooals vroeger naar hun voormalige woongemeente te gaan om te stemmen;' ide laatstgenoemden kunnen in de andere" gemeonte, waar ze tijdelijk verblijven, hun stem uitbrengen. Wat; staathun te doen? ,Uitei4ijk '20 Juni a.6. moeten zij zich1 in persoon melden aan de een of andere gemeente-secretarie (het geeft niet welke)' en daar hun wensch kenbaar maken om in een bepaalde gemeonte aan de stem ming deel te nemen. Zij moeten daarbij opgeven hun naam en voornamen, de datum en plaats hun ner geboorte, do gemeente in welke zij op de voor deze verkiezingen geldende kie zerslijst voorkomen, en een adres in de gemeente in welke zij aan de stemming willen deelnemen. Men denke eraan: 't ia kort dag; nA Dinsdag is het te laat! De Haagsche Conferentie. Do zittiug van gisteren. Het officieel communiqué van gisteren •luidt: De inleidende bijeenkomst der confe- rentie heeft in haar tweede volledige zit-, ting, welke hedenmorgen onder voorzit-» torschap van Jhr. van Karnebeck in het Vredspaleis gehouden is, de organisatie van de eerste commissie (niet-Ru39?»è$ bessproken. Als basis der besprekingen diende aan voorstel van den heer Cattier, den BelgW^ schen gedelegeerde. Overeenkomstig d^ voorstel werd besloten, dat de commissie zal bestaan uit alle staten, die aan de in-.', leidende bijeenkomst deelnemen, voorzoo- ver zij den wensch te kennen geven, dna^j in vertegenwoordigd te zijn. Bovendien zullen drie sub-commissiea gevormd worden, één ter behandeling van de kwestie der Russisobe schulden, éénj^ voor de particuliere eigendommen en één j voor do credieten. j Elke sub-commissie zal bestaan uit elfe* leden, welk aantal eventueel kan wordeiï"^ uitgebreid tot dertien. Elke óefegalie, 'die zitting hooft in eet» sub-commissie, zal daarin. vcrtcgenwopiV

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1922 | | pagina 1