Dagblad voor Leiden en Omstreken.
BINNENLAND.
ABONNEMENTSPRIJS
IN LEIDEN EN BUITEN LEIDEN
WA AU AGENTEN GEVESTIGD ZIJN
PER KWARTAAL '2.50
PER WEEK '0.19
FRANCO PER POST PER KWARTAAL 12.90
3de JAARGANG. - MAANDAG 22 MEI 1922 No. 645
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden - Tel. Int. 1278 - Postrekening 58936
ADVERTENTIE-PRIJS.
PER GEWONE REGEL s f0.22S
DES ZATERDAGS s 10.30
INGEZONDEN RECLAMES DUBBFT TARIEF
KLEINE ADVERTENTIES van hoogsteng
30 woorden 50 cent; Zaterdags 75 cent
bij vooruitbetaling.
I.
Landsverdediging "en milil airisme, zijn
twee zaken die vaak verward werden.
Het was daarom een goede gedachte
van de~A. R. Propagandaclub te Leiden,
toen zij den heer G. Kuyper, uitnoodigde
dit onderwerp voor haar te behandelen.
Aan het verzoek van sommige leden,
om deze rede voor de pers beschikbaar te
stellen, is door den -heer Kuyper welwil
lend voldaan, zoodat wij in staat zijn den
hoofdinhoud in enkele vervolgartikelen
weer te geven.
Tot. recht begrip van de zaak, moeten
wi.i beginnen met een definitie te geven
van het begrip militairisme. En het
ds niet gemakkelijk dit te doen, daar on
der dezen naam zeer uiteenloopende be-
begrippen worden tehuis gebracht.
O.i. is de eenige goede boteekenie van
het woord, die mentaliteit, waarbij het
zich oefenen in den wapenhandel niet lan
der beschouwd wordt als een middel om
zich zoo noodig te verweren, maar
waarbij die oefening en het dragen der
wapenen doel wordt van het leven.
Het zuiverste type van militairisme
vindt men in do roofridders. Zij deden
niets dan zich zelf zoo weerbaar mogelijk
maken en om zich heen verzamelen lieden,
die denzelfden levensregel hadden met het
eenige doel zich door die bedrevenheid te
verrijken.
Een minder ver gedreven militairisme
vond men bij onze Oostelijke huurlieden,
din in hun leger het symbool van de natie
gingen zien. Voor dit leger moest alles
wijl# dat leger verafgoodde men, in dat
legCi- heerschte een eigen zedewet, had
men afzonderlijke redhtnormen en zetelde
een eer, die ver uitging boven allee wat
niet in de officierskaste was opgenomen
Do militaire meerdere was een halfgod,
waartegen zich te verzetten 'heiligschennis
was, terwijl de fouten van het soldaten
dom öf goedgepraat öf wel met den man
tel der liefde bedekt werden.
Een toestand die alleen bestendigd kon
worden zoo1 ang het goheele volk in dat
leger het heilige huisje zag, waar men niet
man mocht rakon. De militairen zelf zorg
den dan wel, dat zij door grenzenlooze
zelfoverschatting in do oogen van het" volk
do helden, de grooten bleven.
16 nu in Nederland zx>o iets ook maar
in eenige mate te vinden? Is de officier
een alom geacht mensch, een bevoorrechte,
die door ieder benijd wordt? Ziet men
tegen hem op als tegen eon wezen van
hoogor orde?
Wij stellen juist deze vragen om klaar
te doen inzien, dat militairisme alleen be
staan kan, als "het volk in de dragers van
den wapenrok iets bijzonders ziet, als het
de aanmatiging van den militair niet al
leen duldt maar zelfs huldigt en toejuicht
en hen dus stijft in het kwaad.
En voor dit kwaad bestaat een ge
vaar. De machtspositie, die de militaire
meerdere nu eenmaal hebben moet over
zijn mindere, brengt immer het gevaar
mede, dat die meerdere zich rechten aan
matigt, die hij niet bezit.; die machtsposi
tie moet rusten op een hoog gestemd ge
voel van eigenwaarde, maar doet ook zoo
licht overslaan in iets wat lijkt op hoog
heidswaanzin.
Maar zullen die factoren zich kunnen
ontwikkelen, dan is er noodig oen goeden
voedingsbodem, bestaande in een publi
cum. dat er genoegen mede neemt, dat zijn
rechten verkort worden en het klatergoud
der zelf inbeelding aanziet voor het gede
gen goud der werkelijk hoogstaande per
soonlijkheid.
Wie ook maar eenigszins onzen volks
aard kent., zal nauwelijks een glimlach
kunnen onderdrukken, bij de gedachte al-
leen, dat zich zulle een militairisme bij ons
zou kunnen ontwikkelen.
Een Kapitein van Köpemick zou ten on
zent oen onmogelijkheid zijn. De Zabera-
schandalen zouden reeds vanaf den eer
sten dag in de kiem gestikt zijn.
Militairisme noemt men ook nog een
soort imperialisme, waarbij men van het
denkbeeld uitgaat, dat het welzijn van de
wereld afhangt, vrijwel indentiek is, met
■het welzijn van den eigen staat, en waar
bij men dan als wereldsrechbsorde decre
teert, wat het staatsbelang mede brengt,
zonder zich af te vragen of die rechtsorde
zidh ook lijnrecht keert tegen de normen
van het Goddelijk recht en waarbij men
dreigt van de machtmiddelen van den
6taat gebruik te maken als andere staten
meonen dat ook him belang nog iets te
beteokenen heeft.
Dat men tot zulk een militairisme al
leen kan komen als men tot. de machtheb
bers der wereld behoort, behoeft geen be
toog, ook aan dit militairisme is het Ne-
derlandsche volk gespeend.
Onder militair isme verstaat, men ook,
dat men de geheole maatschappij klemt in
het keurslijf van regel op regel en gebod
op gebod, waar de vrije wil geheel uitge
schakeld wordt en men geen mensch meer
is, maar verlaagd wordt tot een nummer.
Ook dat militairieme kennen we, maar
het is geen vruoht van Nederlundschem bo
dem, het is een exotische plant, die welig
tiert in Rusland, en waarvan men hier
tijdens stakingen of andere woelingen wel
eens een stekje ziet.
Alle geroep, dat Nederland door zijn
leger het militairisme voedt is dan ook
niets anders dan volksmisleiding, of ge
goochel met woorden waardoor men in de
beteekenis van het woord iets anders wil
leggen dan er in ligt.
Waar we dus bier in Nederland wegens
onzen volksaard en wegens onze kleinheid
geen gevaar hebben in militairisme te ver
vallen, daar komen we tot de andere
vraag: moeten we een macht hebben om
ons to kunnen verdedigen,
Deze vraag zien we nader onder de
oogen.
Woningtoestanden te Leiden.
li.
In het rapport van de Gezondheids-
commissie wordt allereerst aandacht ge
schonken aan het woningblok, begrensd
door: Bouwelouwesteeg, Haarlemmer
straat, Mare en Oude vest.
In dit stratencomplex zijn vele zeer
slechte en slechte huizen, niet alleen in
de poorten, maar ook in de stegen zelf.
De meeste huizen in Bouwelou
westeeg en Parad ij ssteeg zijn
voor bewoning op den duur onge
schikt te achten.
De breedte der stegen zelf is onvol
doende. De inhoud der woonvertrekken is'
veelal te klein, terwijl menig voorhuis
met steenen bevloerd was.
Het dak was bijna nergens dicht, on
geveer overal was de zolder slecht, de
trap, zeer stijl en smal (40—60 c-M
breed) en in vele huizen werd medege-
deld, dat men zomer veel van wand
luizen had te lijden. De rioleering
was dikwijls slecht en in een der huizen,
liepen, als een emmer schoon water in
het privaat werd gestort., de faecaliën
over de straat. Ook werd iiier en daar
over rattenplaag geklaagd.
Dit zijn wel heel droeve toestanden.
In deze heerlijke zomerdagen, nu heel
de schepping zingt, verkommeren daar de
menschen in stank en ongedierte.
Wij kunnen uiet op alle bijzonderheden in
dit rapport de aandadht vestigen, maar
wijzen toch op enkele woningen, Bouwe
louwesteeg 48 en 50, die als zeer slecht
worden aangeduid.
Dat -dit ook inderdaad het geval is,
blijkt uit het volgende: Elk huis, resp
bewoond door een gezin van 11 en 7 per
sonen, heeft in zijn geheel een grootte van
7.30 x 2.60 M. terwijl het dak zoo slecht
is, dat de zolder voor slaapplaats niet is
te gebruiken
In het voorkamertje, dat de eenige
plaats is waar 8 kinderen 6lapen, ie de
vloer geheel stuk. Bovendien gaat daaruit
de trap naar boven, het trapgat is nodh
door een deur, noch door een luik afgeslo
ten. De woningen zijn vies en vochtig
Het privaat bevindt zich op een smal
plaatsje, heeft deur noch dak en het
straatje is sterk verzakt.
Terecht oordeelt de Commissie, dat zul
ke huizen dienen te worden afgekeurd.
Droeve dingen worden ook verhaald van
woningen die als slecht worden aange
duid.
De ruimte is gering, de vloeren zijn
slecht en voorts wordt geklaagd over
vocht en ongedierte en rioollucht.
Zeer slecht wordt ook genoemd de
toestand in het Werne.rshof, waar
de woningen dan ook onbewoonbaar ver
klaard werden.
De privaten zijn hier voor liet meeren-
deel onbruikbaar, de straat is ingezakt,
doordat het riool is ingestort, en boven
dien zijn er nog overal wandluizen.
Van de woningen in de Bouwelouwe
steeg, de Paradijssteeg en het Wemershof
werden 18 woningen als zeer s 1 e ch t
aangeduid, 26 als s 1 e ch t en 13 als v r ij
s 1 e ch t.
Op grond van deze gegevens aarzelt de
Commissie niet als haar mecning uit te
spreken, dat de hier genoemde buurt de
eerste is, die in aanmerking dient te ko
men om te worden opgeruimd on plaats
te maken voor breedere straten met wo
ningen met één verdieping, waarbij de be
staande betere woningen zooveel mogelijk
kunnen worden gespaard.
Het plan van bebouwing, zooals dit
indertijd is opgesteld door de Yereeniging
voor den bouw van Werkmanswoningen,
verdient zoo krachtig mogelijk te worden
bevorderd.
STADSNIEUWS.
Kamerkieskring „Leiden."
Het Kamerkieskringbestuur ..Leiden" der ant:->
revolutionaire partij, hield Zaterdamiddag te
Den.Haag eene vergadering, onder leiding van
den hoer W. Warnaar.
Ingekomen was een schrijven van den heer
C. E g g i n k Sr. te Voorschoten, waarin dozo
meedeelde ontslag te nemen als lid van het ICa-
merkringbestuur.
De voorzitter herdacht met enkele waarden
rende woorden de werkzaamheden van den heer
Eggink als bestuurslid der Kamercentrale; den
secretaris werd opgedragen, den heer Eggink
schriftelijk den dank der vergadering te betuigen
Voorts was ingekomen een kennisgeving van
do oprichting eener A. R. Kiesvereeniging te
Valkenburg met aanvankelijk 22 leden.
En eindelijk was nog ingekomen een schrijven
van het Bestuur der Dr. Kuyperstichting, waar
in gevraagd wordt of het Kamerkringbostuur er
genoegen mee neemt, dat de giften uit het Mil-
lioenfonds, welke bestemd zijn als waarborgsom
voor do eventueel binnen den Kamorkring op to
richten Chr. Scholen, worden omgezet in cbli-
gatie's van de Vereeniging voor Chr. Nat.
Schoolonderwijs.
Besloten werd hiermede genoegen te nemen,
onder voorwaarde, dat ook schalm welke niet
bij Chr. Nat. Schoolonderwijs zijn aangesloten,
eveneens door de Dr. Kuyperstichting zullen
worden geholpen.
Welke scholen daarvoor -in aanmerking ko
men, zal eventueel worden beoordeeld door oen
vaste commissie uit het Kamorkring bestuur.
In deze Commissie werden benoemd do liGC-ren:
P. van Nos Czn.. te Bodegraven; H. Nieu*
wenhuijzen te Zegwaart en C. var A u i s-
winkel te Zwammerdara.
Komende tot de verkiezingswerkzaamho.len,
werd door den Voorzitter verslag uitgebracht
van de gehouden Groepsvergadering Utrecht—
Leiden, en van de daarbij ondervonden moeilijk
heden om tot eenstemmigheid te geraken bij de
eaamstclling der candidatenlijst.
Uit de bespreking bleek duidelijk, dat het bij
deze verkiezing gevolgde stelsel, niet bevredigd
heeft.
Ook de verbinding met Utrecht hoeft tot vc-el
moeilijkheden geleid en was niot noodig geweest.
Besloten werd n a do verkiezingen van het
gevoelen van het Kamerkringbostuur aan liet
Centraal Comité kennis -te geven cnvoo'r te stel
len dat zoo spoedig mogelijk in do partij cene
nieuwe wijze van candidaatstnlllng worde aan
hangig gemaakt.
Betreffende de te voeren propaganda, word
door den Secretaris meegedeeld dat de heeren
Colijn en Idenburg zich txraid hebben
verklaard, tusschon den dag der canilidaatstolliig
en die dor stemming respectievelijk 18 en 15
spreekbeurten in hot land te vervullen.
Voor den kieskring Leiden zal do heer C o-
1 i j n optreden te Gouda en de heer Idonburg
to Bodegraven. Met deze beslissing komt Lolden
en omgeving wel een weinig mager u;i„ maar
tot blijdschap van de broederen in leiden, ver
klaarde do hoer Colijn zich l»ereid np don
a.s. tweedon Pinksterdag mot do heeren R u t-
gers en v. d. Heuvel, op te treden in do
vanwege de Leidsche organisatie te beleggen
grooto Propaganda-Meeting. Er kan dus gecon
stateerd worden, dat door het 'optreden van odzc
leiders to Gouda, Bodegraven cn Leidm, onge
veer de geheel^ kieskring wordt bistrekon.
De regeling en organisatie dezer spreek
beurten word ovorgelaten aan ilo plaatselijke
organisaties.
Inzake de financiën werd rapport uitgebracht
door den heer Boot, peimngmoester. Do kas
heeft dringend versterking noodig, waarom 'do
verwachting wérd uitgesproken dat de kiesver-
eenigingen spoedig de verschuldigde tijdrage (ai
10 cent per lid), zullen toezonden. Ook zal aan
het Centraal comité eenigo subsidie worden ge
vraagd tot speciale steun van zwakkere plaatsen.
De kosten van de plaatselijke propaganda,
moeten echter door de plaatselijke kiesvereni
gingen of Centrale's worden goJragin.
Aau het slot der vergadering we-den over
legd, de ir.s temmingsverklaringeu van de candi
dates betreffende liet program van beginselen en
actie. Door do heeren ScIi-ou ton, M o n t
VerLoren en Rutgers waren echter enkele
restricties gemaakt, betreffende Onderwijs.
Ziektewet en Vrouwenkiesrecht.
.Den secretaris werd opgedragen aan hot Cen-
traal Comité nadere inlichtingen to vrag n.
Nadat de voorzitter de heeren had dank ge-
zogd voor hunne tegenwoordigheid en krachtig
had opgewekt tot activiteit in Je dagen die we
tegemoet gaan, daarbij dankbaar gewagend, dat
trots alle geschillen, de eenheid in onze
partij is gebleven, werd'deze welgeslaag
de vergadering door Ds. Broekstra met dankzeg
ging aan den Heere gesloten.
Wij vestigen de aandacht onzer.le
zers op de in dit nummer voorkomende
advertentie, van het voorloopig comité
tot oprichting van een bewaarschool in
het Morschkwartier.
A.s. Woensdag wordt in het Evangeli-
sallegebouw aan den Morschweg eene ver
gadering gehouden, waartoe allen die be
lang hebben bij of belang stellen in, een
Christelijke Bewaarschool in dit
deelte, dringend worden uitgenoodigd.
Den 6en September van het volgend
jaar (1923) zal het vijf-on-twintig jaar ge
leden zijn- dat onze geliefde Koningin te
Amsterdam gekroond werd.
Dit feit zal in den lande op feestelijke
wijze worden herdacht.
Ook in onze stad zijn reeds plannen in
voorbereiding n.l. bij de L e i d s c h e
C. h r i 81 e lij k e Oranje Vereeni
ging om Harer Majes beii's vijf-on-twin
tig jarige voorspoedige rogeering op
waardige wijze te herdenken.
Bijzonderheden kunnen wo hieromtrent
nog niet mededeelen, maar dat de voor
bereiding van dit feest bij onze Chr.
Oranje Vereeniging in goede handen is,
daaraan zal niemand twijfelen.
Door verschillende op hot terrein van do
Evangelisatie werkende Corporaties, wordt op
den a.s. Hemelvaartsdag een bijeenkomst gehom
den op het Burcht terrein.
Korte toespraken, zang en muziek zullen ei*
kandor afwisselen.
Bekalvo dat daar veel goeds te hooren zal
zijn. lokt het altijd schoone, historische Burcht-*
terrein, eveneens tot bezoek uit, temeer waar
de toegang gchoel kosteloos is.
Een zekere heer B. alhier heeft aangifte
gedaan van oplichting te zijnen nadeele gepk>gd
door iemand, die voorgaf leerling-machinis. bij
de Nod. Spoorwegen te zijn en naar Leiden te
zijn overgeplaatst.
Hij huurde ten huize van B. oen karna en
verkocht hem zijn rijwiel, doch verdween na
oenigen tijd zonder betaling van kamerhuur met
medeneming van zijn verkocht rijwiel.
Aangifte is gedaan door S. alhier dat hij
in den nacht van Zaterdag op Zondag mot een
ijzeren voorwerp zoodanig is mishandeld, dat hij
een bloedendo hoofdwonde bekwam.
Mej. K. hooft aangifte gedaan dav rij. in
denzelfden nacht door zekeren E, bij een huis&t
lijk twistje op het Levendaal i3 mishandeld.
V. d. S. doed aangifte, dat hem op de Za*
tèrdaescho markt een portomonnaie met oen
klein bedrag is ontrold, die hij onvoorzichtig
genoeg los in den zak van zijn overjas droeg.
Zaterdagmiddag werd de 89-jarige vrouw
M. B. door een onbokend gobleven wie!rijdster
op het Steenschuur aangereden. Zij was niet in
6laat verder to loopen en moest per auto van
den Gein, Dienst naar het Acad. Ziekenhuis wor*
den vervoerd; daar bleek, dat haar rechterdij-»
been gebroken was.
Volgens ooggotuigen treft do wielrsjdster geen
schuld.
v. d. Z. heoft aangifte gedaan, dat Zater
dagavond van het perceel Narmstraat 10. door
iemand, dio in beschonken toestand verkeerde,
zijn ruiten zijn ingeslagen.
De 4-jarige A. v. d. B., die zich, op zijn
buikje aan den waterkant langs de Booramarkt
neergevleid, kostelijk amuseerde door i„ite
sinaasappelen uit het water te visschen, verloor
plotseling zijn evenwicht fen duikelde met een
plons in hot groene water tusschcn de einaas-
appelen
Eenige onbokend gebleven burgers brachten B.
door handreiking op het droge, aldus luidt het
politierapport.
Een agent van politie bracht den huilenden
drenkeling naar zijne woning.
Zaterdagavond had op den hoek Koren*
beurssteegBotermarkt een aanrijding plaats
tusschen een handwagen, bestuurd door den S-ja*
rigen Piet v, T. en oen 6leoperswagcn.
Piot weok verkeerd uit en kreeg een blauw oog
Zondagmorgen kwam op do Brcestraat een
auto in botsing met een motorrijwiel; daar beide
bestuurders krachtig remden werden persoonlijks
ongelukken voorkomen.
Do auto. dio vorkoord was uitgeweken, word
aan spatschorm en treeplank beschadigd.
In do Stedelijke Werk-Inrichting zijn op*
genomen in de week van 14—20 Mei 130 vol*
wassen personen en 22 kinderen; totaal 152.
Een belangrijke beslissing.
Een voor vele verzekerden belangrijke
beslissing heeft dezer -lagen de Rijksver
zekeringsbank genomen meldt „O. II
Crt.."
De Raad van Arbeid te Haarlem had
FEUILLETON.
De Germaansche gevangene
Een verhaal uit de eerste eeuw onzer
jaartelling.
22)
„Ja, hij was de- eerste. Maar hij wordt
nu alleen vereerd ter wille van den der
den, den tegenwoordigen keizer. Tiberius
Caesar is de ware God van Rome. Caesar
is geen schim in de onderwereld; hij moet
,r leven en te vreezen zijn. Hij moet instaat
zijn den Romeinen brood om te eten en
wingewesten om te plunderen te geven."
„Heeft hij geen tempels? Ik heb er geen
v gezien."
„Neen, zijn aanbidders hebben gevraagd
©f ze hem tempels en altaren oprichten
w mochten, maar hij wil 't niet hebben.
Vreemd, deze goddelijke man, dien allen
vereeren, vereert zich zei ven niet. Hij ge
looft niet dat hij goddelijk is. Maar deze
•godsdienst heeft geen tempels noodig. Er
aijn geen© geheimenissen in. Zijn ©ere
dienst. is zoo practisch als de Romeinsche
wegen en kanalen; Caesars tempel is de
wereld: zijn symbolieken zijn in ieders
oand. Wil je er een zien?*
De oude man toonde hem een muntstuk
met den kop van Tiberius.
Vaderlandslief de was de godsdienst
der oude Romeinen, en die der moderne
Romeinen is Caesar; want de Caesars
sterven en dan houdt do dienst eigenlijk
op."
„De dood kan zelfs niet buiten Asgard
gehouden worden," merkte Siward aan.
„Maar zeg mij, Laon, wat soort van
mensch is Caesar? Want mot dat al is
hij toch ©en mensch. Ik heb hem zien
spreken mot. Caesar Germanicus gelijk an
dere menschen. Ik heb zwijgend en roer
loos urenlang aoh't.e.r hom gestaan, om
hem aan tafel te dienen op een feest. En
ik zag hem eten. Ilc zag dat ziin slaven
het vleesch voor hem in kleine stukjes
snijden moesten; naar do gewoonte van de
edellieden hier en de kleine kinderen bij
ons. Hij moet eten ©n slapen gelijk an
dere menschen. Maar dat doen ze in Wal
halla ook. Het reuzenzwijn, dat de helden
des nachts eten, wordt den vogenden dag
uit de beenderen weer samengesteld, om
den nacht daarna opnieuw gegeten te
worden. Maar Odin eet niet; wijn is zijn
spijs en drank. Op welke van uw of mijn
goden gelijkt Tiberius? Op Odin? Of Bal-
dor? Of Apollo, die schijnt de voornaam
ste god van uw Griekenland te zijn; de
god met de lier. krijgsman, dichter, ko
ning en zeegod, die den draak doodde."
Laon© oogen schitterden toen hij rond
keek of ook iemand anders hem hooren
zoo.
,,'t Is niet altijd veilig om te zeggen
'hoe we over de goden denken. Men zegt
dat zij den bliksem als zwaard gebruiken.
Deze orod heeft wel geen bliksems maar
hij heeft geeselroeden en bijlen en zoover
wij zien kunnen, treffen die veel zeker
der. Een oneerbiedig woord over Caesar
is in dezen Romeinschen godsdienst gods
lastering. En daar is geen vergeving voor.
Op wien van de goden Tiberius gelijkt?"
vervolgde hij op Siwards vraag terugko
mend. „Ge hebt me verteld dat Odin een
raaf heeft, diie hem bericht brengt van al
les wat over de geheel© wereld gezegd en
gedaan wordt. Tiberius Caesar heeft tal-
looze raven, die verspieders genoemd wor
den. Zij dragen geen uniform; maar zij
zijn de hoogste macht in den staar. Zij
letten op eiken haard. Gij kunt, als je
wilt, zoo'n raaf bij Germanicus zijn. Men
zegt dat de jonge Caesar den regeerenden
Caesar niet liefheeft, 't Is zeker dat Cae
sar Germanicus door Caesar Tiberius ge
haat wordt. Go zoudt wel eens een onbe
dacht woord kunnen opvangen en aan den
keizer overbrengen, dan beloont hij je met
vrijheid, rijkdom en eer; op waarlijk kei
zerlijke wijze."
„Ik zou zulke eor aannemen!" riep Si
ward. „Dat noemen we in Germanië ver
raad. Wensoht Tiberius op die manier ge
diend te worden? Dan gelijkt hij niet op
Balder of oeai yam de goede goden. Wie
kan hem dan liefhebben en vrijwillig die
nen?"
,,'k Heb nooit gehoo-rd dat iemand Ti
berius Caesar liefheeft, of hem vrijwillig
diende," antwoordde Laon, „behalve mis
schien de keizerin-moeder die zorgde dat
hij aan de regeering kwam. Eens toen (hij
uit den Senaat kwam hoorde ik zelf hem
in 't Grieksoh zeggen: „Hoe geschikt is
dit volk voor slavernij!" Maar hij kan be
talen ©n slaan. Wat zouden zijn vereer
ders moer verlangen? En wat is die liefde,
waarvan je spreekt? Zijn onze goden al
tijd on allen goed, en waard geliefd le
worden? Tenminste wat wij goed noe
men. De wetten voor goden en menschen
zijn niet dezelfde. Moet Tiberius Caesar
beoordeeld worden zoo als wij onszelf be-
oordoelon? De goden zijn machtig en Cao-
sar is machtig. Is dat niot genoeg?"
„Is hij do god van allo Romeinen,"
vroeg, Siward verwonderd.
„Sommige Romeinen verbeelden zich
dat zo onze goden dienen, de goden van
Griekenland, evenals ze zich verbeelden
dat ze de Griekseho dichters en wijsgee-
ren begrijpen, en zelfs dat zij Grieks olie
dichters en wijsgeeren zijn. Zij vertellen
dat ze groot© vereering voor ons Athene
voelen en doen zich voor als medeburgers
on medcaambiddors van de Grieken die de
prachtige standbeelden, cm tompels schie
pen. Ik betwijfel echter of do verschillende
menschen rassen elkanders goden kunnen
voreoren. Zij gebruiken do namen. Maar
uit al him Grieksch geknutsel komt nooit
den kop van Zeus, den Donderaar, tro
nende in majestueus© kalmte, doch alleen
her. sitroevo soldatengezicht van den Kapi-
tolijnschon Jupiter."
„En ovenzoo, indien je beproefde Apollo
te voroeren, zou jij niet onzen vrooi ijken,
6traleniien Apollo met lier cn zilveren
boog ie voorstellen, maar je eigen schoo-
nen Baldor, met, goddelijke droefheid op 't
gelaat, door allo schepselen beweend on
met de schaduw van de Noorecho volken
op 't voorhoofd. Maar elko godsdienst
heeft ook lagere goden. Onder do Romoin-
sdho behoort June Moneta. de raadgeef
ster. Sinds eeuwen had zij haar altaar in
do citadel van Rome, tegenover hot Ka-
pitool. Daar is nu do Romeinseho munt.
Haar tempel staat nu in do citadel van
menig hart. Geld is altijd de god van vol
ken cn menschen. bij wie do tempel doft
'hoop in puin viel."
„Mijn moeder zegt: de goden dor mom»
sclien zijn oven verschillend als -hun voor-
vaderen en hun woonplaatsen. Ieder mootf
zijn eigen houden."
fWordt vervolgd.}
