Dagblad voor Leiden en Omstreken.
I QESELliK EN GOEDKOOP I
1 MEIBILEEREN. 8
DE BAZAR
BINNENLAND.
NIEUWE LEU COURANT
ABONNEMENTSPRIJS
IN LEIDEN EN BUITEN LEIDEN
WAAR AGENTEN GEVESTIGD ZIJN
PER KWARTAAL 12.50
PER WEEK 10.19
FRANCO PER POST PER KWARTAAL 12.90
3de JAARGANG. - ZATERDAG 20 MEI 1922 - No. 644
Bureau: Hooigracht 35 - Leiden - Tel. Int. 1278 - Postrekening 58936
ADVERTENTIE-PRiJo.
PER GEWONE REGEL 8 f 0.221
DES ZATERDAGS p 10.30
INGEZONDEN RECLAMES DUR*^' 1 IER
KLEINE ADVERTENTIES van hoogstens
30 woorden 50 cent; Zaterdags 75 cent
bij vooruitbetaling.
Dit nummer bestaat uit twee bladen
Kerk en Staat.
Inzak© „Binnenlandsch Bestuur" wordt
in het program van actie der A.-R. partij
©p den voorgrond gesteld, de noodzakelijk
heid van losmaking van den financieelen
band tusschen den Staat en de Kerkge
nootschappen.
Een zeer belangrijk, maar tevens een
uitermate moeilijk punt, omdat hier de
kerkelijke gevoeligheden worden geraakt,
en telkens weer de meening opduikt, dat
wie „de zilveren koorde" wil verbreken,
'de belangen van de kerken en met name
van de Ned. Hervormde Kerk wil schaden.
In de officieele toelichting van het pro
gram wordt dan ook terecht opgemerkt,
dat er blijkens de ervaring, somtijds per
sonen zijn wier bedrevenheid in de kunst
van fezen te wenschen overlaat en die er
somwijlen zelfs in slagen om uit het ge
schreven woord het tegenover
gestelde te halen van wat er werkelijk in
staat.
Een nadere toelichting van dit program
punt is dus allerminst overbodig.
Om te beginnen moet worden weerlegd
de meening dat met dezen wensch be
doeld wordt, een aanslag op verkregen
rechten.
Dat is allerminst het geval.
De eenmaal verkregen rechten moeten
ten volle worden geëerbiedigd en daarom
wordt dan ook uitgesproken dat de los
making niet mag geschieden* dan na
voorafgaande uitbetaling aan de rechtheb
benden, van hetgeen hen rechtens toe
komt.
Het best zou dit kunnen geschieden door
de verleende subsidies te kapitaliseeren en
deze kapitalen aan de rechthebbende kerk
genootschappen of gemeenten uit to kee-
ren.
Financieele bezwaren zijn hieraan niet
verbonden.
Indien een hoeveelheid Staatsobligaties
wordt uitgegeven, waarvan de rente
overeenkomt met het bedrag dat thans
jaarlijks wordt uitgekeerd, dan krijgen
de rechthebbenden precies hetzelfde be
drag aan jaarlijksche rente, wat tot nu
toe rechtstreeks uit 's lands kas ontvan
gen werd.
Waarom moet nu op losmaking van de
zilveren koorde worden aangedrongen?
Zullen op diewvijze dan toch de belan
gen van de kerken niet worden geschaad
en zal de invloed van de kerken niet wor
den verzwakt?
Deze vragen kunnen ontkennend wor
den beantwoord.
Immers de financieele band zoo wij die
thans kennen is allerminst in het.
belang van de betrokken kerken.
Kerk en Staat hebben ieder een eigen
terrein en het is een ongezonde toestand wan
neer de Kerk van den Staat afhankelijk
is, met het gevolg, dat de Staat telkens
geroepen kan worden in kerkelijke aan
gelegenheden in te grijpen.
Bovendien, vrijheid kweekt gevoel van
verantwoordelijkheid en verantwoorde
lijkheidsgevoel schept actie en energie.
Op de vraag hoe het komt dat menige
Ned. Herv. Kerk met financieele moeilijk
heden te worstelen heeft, werd op een
het vorig jaar te Leiden gehouden verga
dering door vooraanstaande mannen dan
ook rondweg erkend dat dit mede een
gevolg was van de Staatssubsidie.
Tal van gemeenteleden, die van de
Rijksuitkeering een overdreven voorstel
ling hadden, waren van oordeel dat het
niet noodig was de kerk financieel te
steunen, omdat de Staat wel zorgde voor
wat noodig was.
De Staat zal het wel doen meenden
sommigen en dat was voor hen een re
den de beurs gesloten te houden.
En anderen gingen een stapje verder en
redenerden: de Staat moet het doen,
waarmee voor hen dit vraagstuk was op
gelost.
Met het gevolg dat tal van gemeenten
ondanks en tot op zekere hoogte ten
gevolge van de Rijkssubsidie in fi
nancieele moeilijkheden verkeerden.
Wordt de financieele band verbroken,
dan weet de gemeente dat zij zelf den ker-
kedienst heeft te onderhouden en inplaals
van voort te strompelen op de krukken
van den Staat, zal zij zich met geestdrift
aan de behartiging van de stoffelijke be
hoeften der Kerk wijden.
Vrijmaking en losmaking zal dus ten
zeerste bevorderlijk kunnen zijn aan het
belang van de betrokken kerken.
Maar er is nog een argument dat voor
al in onzen veelbewogen tijd niet *)ver
het hoofd mag worden gezien.
De revolutionaire geest, die de laatste
jaren over Europa vaart, heeft overal
waar hij zegevierde op ruwe wijze den
band tusschen Kerk en Staat verbroken
en door plotseling de subsidie in te hou
den, de kerken in niet geringe moeilijk
heden gebracht.
Nu ziet het er niet naar uit, dat deze
revolutionair© geest, onder ons volk de
overhand zal verkrijgen, maar toch mo
gen we ons ook niet aan een ongegrond
optimisme overgeven.
En het is in elk geval eisch van wijs
staatsmanbeleid om reeds nu de maatre
gelen te nemen die noodig zijn om die ge
varen zooveel mogelijk af te wenden en
aan de kerken een zooveel mogelijk on
afhankelijke positie te verzekeren.
Is het dus in het belang van de kerken
dat do financieele band wordt losge
maakt, het is ook van beteekenis voor ge
zonde politieke verhoudingen in ons land.
Meermalen krijgt men den indruk dat
we staan voor kerkelijke verkiezingen,
inplaals van voor een staatkundigen strijd.
Do kerk wordt vaak in strooibiljetten
en vergaderingen in debat gebracht op
een wijze, die allerminst in het belang is
van de kerk, terwijl de strijd noodcloos
wordt vertroebeld.
Bovendien bestaat telkens de mogelijk
heid, dat de belangen van b.v. de Ned.
Herv. Kerk moeten worden behartigd
door een Minister die b.v. tot de Room-
sche Kerk behoort.
Daarom vraagt de A.-R. partij vrijheid
voor de Kerken om zich een ieder naar
haren aard te ontwikkelen.
Die vrijheid moeten we aandurven.
Alleen door té staan in de vrijheid, en
door eerbiedig te volgen en te dienen den
grooten Koning der Kerk, zal een gezond
kerkelijk leven, mede tot heil van den
Staat, kunnen opbloeien.
V Rese8r'R9 en landbouw.
In verband met de actie van de Platte-
lander&partij hebban wij jn een vorig
nummer gewezen op een uitspraak van
den heer Do yes, die aan den Minister van
Landbouw den eer vollen naam van „be
vrijder" gaf.
Onze Nieuwe Haagsche Ort
acht het niet ondienstig eens te herinne
ren aan de opsomming, welke de minister
van Landbouw gaf in de Memorie van
Antwoord op zijn begrooting. Daarbij
moet er rekening mee worden gehouden,
dat de opgaaf sinds reeds verouderd is.
Meer dan één wetsontwerp, dat er op
voorkomt, is sedert door de Staten-Gene-
raal afgedaan.
Tot stand zijn gekomen: de Veewet; de
wet, houdende bepalingen tot bestrijding
van bodrog in den handel in meststoffen,
zaaizaden en veevoeder; de wet, houden
de aanvulling en wijziging van de Plan-
tenziektenwetde Meeldauwwet 1912 en
de Aarda.ppelwet.
Bij de Tweede Kamer zijn ingediend:
het ontwerp, houdende voorschriften tot
regeling van den uitvoer van boter en
kaas; het ontwerp- Landbouwonderwijs;
het ont-werp-Boschwet; het ontwerp be
treffende remissiorecht van pacht, en het
ontwerp, houdende regeling betreffende de
koeten en de premiën bij openbare ver-
koopingen en verpachtingen.
Over hot ontwerp-Ruilverkavelingswefc
deelde de Minister mede, dat het zeer bin
nenkort naar den Raad van Staito zal
kunnen worden gezonden.
Het ontwerp-Jae.lrt.wet<, waarover een
•ongunstig Voorloopig Verslag verscheen,
is nog niet verder gevorderd. Er heer-
schen onder de landbouwers hemelsbreed
verschillende inzichten omtrent de wijzi
gingen, die dit ontwerp zal moeten on
dergaan om den landbouw te bevredigen.
Het zal daarom uiterst moeilijk zijn de
de jacht op ©enigszins bevredigende wijze
te regelen.
Wat verder wettelijke maatregelen om
trent het Pachtwezen betref, wordt het
Pachtvraagstulc afgewacht.
Volledig is he lijstje nog lang niet.
Want niet alleen tal van wettelijke,
maar nog veel meer bestuursmaatregelen
werden sedert 1918 genomen in het be
lang van den landibouw. We herinneren
slechts aan de opheffing van de vele cri
sisbureaus, die niet bepaald konden bo
gen op de sympathie van den landbouw, al
had de landbouw niet onder alle omstan
digheden een afkeer van do bekende wet
van 3 Augustus 1914."
Wie dit lijstje aandachtig beschouwt zal
zeker niet kunnen volhouden, dat door het
huidige Kabinet de belangen van den land
bouw werden verwaarloosd.
Woningtoestanden te Leiden.
i.
Door de Gezondheids-commissie is een
onderzoek ingesteld naar de woningtoe
standen te Leiden.
Het rapport waarin de resultaten van
dat onderzoek zijn neergelegd is thans in
druk verschenen en bevat zeer belangrijke
en soms ontstellende gegevens, die op
nieuw doen zien hoe moeilijk en ingewik
keld het woningvraagstuk is en welke-
groote belangen hier op hot spel staan.
Bij het. onderzoek, dat van half Decem
ber 1921 tot eind Januari 1922 liep, is er
naar gestreefd om in korten tijd ongeveer
alle 6leehle huizen in de stad te bezoeken.
1
Uw huis op gemakkelijke
I voorwaarden
te 6617 B
pj BREESTRAAT 161.
Met deze wijze van werken werd het
groote voordeel bereikt dat een veel bete
ren totaal indruk werd verkregen, dan
wanneer het onderzoek zich over gerui-
men tijd zou uitstrekken.
In het geheel werden een 1200 wonin
gen nagegaan. De Commissie heeft zich
echter onthouden van het zoeken naar en
kele slechte woningen in straten, waarvan
de huizen ongeveer alle goed zijn. De aan
dacht wordt er nog op gevestigd, dat het
onderzoek beperkt bleef tot de stad bin
nen de singels.
Niet gemakkelijk was het vinden van
eon objectieven maatstaf voor de rang
schikking der woningen naar hun meer
dere of mindere geschiktheid voor bewo
ning.
De afmetingen van het huis bleken
daarvo-or nkt geschikt. Beter werd geacht
af te gaan .op de afmetingen van het
woonvertrek. Toch kan daarmeo niet al
leen worden gerekend.
Opgemerkt wordt, dat een klein woon
vertrek, waarin volop licht en lucht kan
toetreden in cea huis, dat aan oen ruime
straat staat, vast beter kan zijn dan een
grooter vertrek van een poortwoning, mot
allo mogelijke gebreken.
Bij de booordeelingen van de woningen
ie daarom rekening gehouden met de
plaats, in verband met licht en lucht;
met het al of niet aanwezig zijn van pri
vaten en de plaatsing daarvan; met den
kubieken inhoud van het woonvertrek;
den toestand van de zolders; het aanwezig
zijn van ongedierte; vochtige slaapplaat
sen; rioleering enz.
Zeer slecht worden genoemd de
woningen die beslist onbewoonbaar
zijn. Het waren er 120, waarvan een deel
dan ook reeds onbewoonbaar verklaard
werd.
Slecht worden genoemd 303 wonin
gen, die naar het oordeel van de Commis
sie binnen korten tijd voor onbewoonbaar-
verklaring in aanmerking zullen dienen
te komen.
Vrij slecht worden genoemd de wo
ningen die wel tal van gebreken verton
nen, maar aan de opruiming waarvan in
verband met het groot aantal zeer slechto
en slechte woningen toch niet gedacht
kan worden.
Eindelijk is er nog een groep woningen
die als r e d e 1 ij k worden aangeduid,
hoewel ze nog vele gebreken vertoonden
en ver bleyen beneden de minimum-eischen
die aan een behoorlijke woning gesteld
moeten worden.
Aan de res uitat, on van het on
derzoek hopen wij in volgende num
mers aandacht te schenken.
STADSNIEUWS.
PROPAGANDA-MEETING.
De plannen tot hot houden van een
propaganda-meeting door de organisatie
uit de A. R. Kiesvereeniging beginnen
thans vasteren vorm aan te nemen.
De datum is thans definitief bepaald op
Maandag 5 Juni, tweeden Pinksterdag.
De vergadering die '6 middags te twee
uur aanvangt, wordt gehouden in de
Stadsgehoorzaal.
In den loop van de volgende week zul
len to Leiden en in de dorpen uit deu om
trek toegangskaarten beschikbaar worden
gesteld.
Wie zeker wil zijn toegang te hebben,
zal verstandig doen zich tijdig van een
bewijs te voorzien.
Kamer van Koophandel.
(Vervolg).
3. Ingekomen Stukken.
De secretaris doet voorlezing van ©eni
ge ingekomen stukken w.o. een verzoek
van de K. v. K. en F. te Twente om ad-
haesiebetuiging aan een verzoek, te rich
ten aan den Minister, om de invoering
der tabakswet nog eenigen tijd uit te stel
len.
Na een breede discussie, waarin do heer
v. Zonneveld verklaart tegenstander
1o zijn van eon belastinguitstel, dat voor
's Rijks financión nadeclig zijn zou, wordt
besloten adkaosie aan dit verzoek to be
tuigen.
Benige verdere ingezonden stukken
worden deels voor kennisgeving aangeno
men, deels gerenvoyeerd naar de Kamers
van Koophandel en Industrie.
4. Mededeeling verzonden stukken.
De Kamer heeft aan den Min. een schrij
ven gericht, waarin wordt aangedrongen
op het nemen van maatregelen tot beper
king van de overmatige zegelbelasting
bij het goederenvervoer per spoor.
Aan de Kamers v. K. te Amsterdam,
Rotterdam en den Haag is een verzoek
gericht het initiatief te nemen tot het ver
krijgen eener samenwerking tusschen de
verschillende Kamers, om door algemeene
beraadslagingen, voorgelicht door studie
commissies een macht te kunnen vormen
tot. ontwikkeling van handel en industrie.
5a. Aan de directie der posterijen zal
worden verzocht om de kantoren des Za
terdagsmiddags, evenals andere dagen
'open té stellen voor het verzenden van
pakketpost.
De directeeur van het Pastkantoor te
dezer stede, mot wien reeds was gecon
fereerd, bleek tegen zulk een regeling
geen bezwaar te koesteren.
Op een vraag van den heer Meer
burg antwoordt dé secretaris, dat hot
adres in algemeene bewoordingen is opge
steld en dus ook voor andere plaatsen van
toepassing is.
b. Instelling van Commission voo7
Handelsregister en voor vervoer, Post en
Telegrafie.
Do Voorzitter zegt, dat de vor
ming van te veel commission geen aanbe
veling verdient; hiermee zal dan ook
worden gewacht tot de omstandigheden
dit noodig maken.
Maar de Wet geeft oenige duidelijke
aanwijzingen aangaande het instellen van
commission tot regeling van bovenge
noemde onderwerpen.
De commissie voor het Handelsregister
wordt bij acclamatie samengesteld uit do
hoeren: v. Gihkel, Stijnman, v. d. Steen
en Alkemade.
De heer v. d. Steen, de ©enige aanwe
zige der benoemden, verklaart zijn benoe
ming aan te nemen.
Als leden der tweede commissie worden
aangewezen de heeren de Goyer, Tieleman,
v. d. Laan en do Wilde.
De heer do Goyer verklaart voor zijn
benoeming to moeten bedanken.
Op deze verklaring ontstaat eenige
woordenwisseling, waarbij de Voorzit-
tor er op wijst, dat vroeg of laat ieder
lid doel van 'n commissie uit zal moeten
maken. Men moest dan niet beginnen mot
te bedanken.
De heer R. Ouwehand meont, dat
plicht, iemand reeds tot aanneming nood
zaakt.
De Secretaris wijst op het gewich
tige werk dezer commissie.
Do heer de Goyer volhardt echter bij
zijn voornemen.
De heer Dekker meent, dat een ver
tegenwoordiger uit Alphen a. d. Rijn in
de commissie zou thuis hooren, waarop,
de heer v. d. Kolk wordt aangewezen,
doze aanvaardt z'n benoeming evenals de
heer de Wilde, die in den beginne ook
nog weigerachtig was.
c. Aan de directie der Ned. Spoorwe
gen zal worden verzocht om in plaats van
twoo goederenstations hier ter stede één
station te willen stichten, ter vermijding
van do huidige, omslachtige, kostbare wij
ze van goederenvervoer.
e. Eveneens zal werden verzocht om,
ovenals vroeger, een wagon ter beschik
king to stellen voor eventueel vervoer van
2500 K.G. vrachtgoederen en daarvoor
niet, zooals heden don prijs Van de mini
mum laadruimte van één wagon, n.l. die
van 5000 K.G. in rekening te willen bren
gen.
f. Een request aan de Ministerraad in
zake het uitvoeren van groote bouwwerken
in eigen beheer, wordt, gcrenvovoerd naar
de Kamer van G. en K. om nader advies.'
g. Aan de Rogeering zal een request
worden gericht mot verzoek om aan do
Gemeentebesturen do bevoegdheid te ont
nemen om de zakelijke bedrijfsbelasting te
heffen en aan de Gemeenten die deze reeds
invoerden zal worden verzocht haar maat
regel ongedaan te maken.
Hiertoe wordt, na eenige discussie over
mogelijke samenwerking in dezen met de
Leidsch© Ver. van Industrieelen en over
de redactie van het adres, besloten.
Ingekomon is nog een verzoek om ad-
haesiebetuiging van de Centrale Commis
sie van Bezuiniging der Maatsch. voor
Handel en Nijverheid aan een adres dier
Commissie, waarin de rogeering wordt
verzocht do bogrooling met f 100.000.000
te verlagen.
Aan deze commissie zal worden geant
woord, dat de K. v. K. zich niet met een
op deze wijze gelanceerd verzoek kan ver-
cenigen, doch het verloop der zaak met
belangstelling volgt en gaarne van de
verdere stappen die in dezen gedaan zul
len worden op do hoogte gehouden zal
willen worden.
De openbare vergadering wordt hierop
goscborst, tor bespreking van de positie
regeling van den waamemenden Secreta
ris, den heer W. Dirkse.
Rijkscommissie musea.
Bij Kon. besluit van 17 dezer is inge
steld eon rijkscommissie van advies in
zake do musea, onder bepaling, dat de
taak van deze commissio nader zal wor-
Aan het Zoeklicht.
Leiden, 20 Mei 1022.
In dit nummer komt een door do afd.
Leiden van de Vereen, van Christel. On
derwijzers ontworpen concept-constructie
voor onderwijzers voor, die zeker waard
is, daarop de aandacht te vestigen.
In dit stuk spiegelen zich al heel
duidelijk af de veranderde omstandighe
den.
Van het oude systeem, waarbij een on
derwijzer als hulp en „dus" als onnoo-
dig werd aangemerkt, is hier geen spoor
meer te bekennen.
Als een instructie als deze wordt nage
leefd. me dunkt, dan hebben we een
ideaal-toestand.
Theorie en practijk zullen echter ook
hier elkaar wel nooit volkomen dekken.
Maar dit neemt niet weg dat dit con
cept de aandacht van alle belanghebben
den en belangstellenden meer dan waard
is, daar het in elk geval kan meewerken
om ons tot den ideaaltoestand een stapje
nader te brengen.
OBSERVATOR.
den omschreven in oen door den minister
van onderwijs, kunsten en wetenschappon
vast ie stellen reglement.
Tot lid on voorzitter is benoemd prof.
ar. J. H u i z i n g a, heogloeraar aan de
Rijksuniversiteit alhier.
Onder de benoemde loden is ook Prof.
Dr. J. Holwerda alhier.
Classicaal Bestuur van Leiden.
Het Classicaal Bestuur van Leiden der Ned.
Herv. Kerk, zal op Woensdag 31 Mei 1922, des
voormiddags 10,45 tiur, in de Gonsisfori kamer
■van de Pieterskerk vergaderen.
In de laatstgehouden vergadering van den
Algemeen en Kerkeraad der Ned Herv. Kerk,
kwam naar liet Predikbeurtenblad meldt, ook
ter sprake de door bot. Class Bestuur in Maart
besloten en door bet Provinciaal Kerkbestuur
vastgestelde wijziging der grenzen met de
Gemeente Ocgstgeest, volgens welke de Hoüand-
sche Spoor als grenslijn moet fungeeren. Daar
hierdoor tal van inLngegoeden, die eventueel
voor bedeeling in aanmerking komen, bij de Ge
in een to worden ge-voogd, terwijl het gedeelte tot
aan de Poelwetering, waar meer gegoede belang
stellenden wonen, zou moeten blijven bij Oegst-
gc-est, hebben Brs Diakonen togen dit besluit
groot bezwaar, en werd besloten bij de Synode
in liooger beroep te gaan, ten einde alsnog het
oorspronkelijke vc-rzoek ingewilligd te krijgen, en
indien daaregen onoverkomelijk bezwaar mocht
bestaan, liever than3 de oude gronzenu ïe laten
bestaan.
-Aan de 3-Ootobervereeniging zal verzocht
worden, bij het vaststellen van haar programma
rekening te willen houden met de godsdienst
oefening op 3 October van 10 tot half twaalf.
Gisteravond vervoegd© zich een ze
kere H. v. B., zonder vaste woonplaats.aaa
het politiebureau alhier, om onderdak to
vragen.
Het bleek, dat liij nog 3 dagen hechte
nis en 2 jaar opname in een Rijkswerk
inrichting tegoed had.
Op de veemarkt is gisteren een var
ken onbeheerd aangetroffen. Mogelijke
zwijnbezitlers kunnen zich om inlichtin
gen wenden tot den commissaris van po
litie.
Gisteravond werd do politie gealar
meerd door het bericht, dat er brand was
uitgebroken in het- lieerenklcedingmaga-
zijn „De Faam" alhier. Ónze politie was
onmiddellijk ter plaatse met een slangen
wagen enz.
Het bleek, dat er een vuurtje smeulde
in de lappenafval in een der kelders on
der het magazijn.
Vermoedelijk heeft een voorbijganger
een brandend sigareleindje door het ijze
ren rooster naar binnen gemikt.
Nadat eenige manschappen zich naar
binnen hadden begeven, werd do
brand met een minimax gcbluscht.
Ka mervorkiezingen
Het Centraal Comité dor Rapaille-partij
verzookt „De Vrije Socialist" medo te doe
len. dat in allo kieskringen, waar de be
hoefte bestaat zich tegen don stomdwang
alias opkomstdwang te verzetten, uitge
komen wordt met do volgondo Candida*
tonlijst:
No. 1. Klaas Driehuis, komiek.-dichler-
zanger;
No. 2. Mej. Koslor, de bekende water
en vuurvreuw uit de Jordaan;
No. 3. Ziin Edelachlbare Hubertua
Zuurbier, lid van den Amsterdara9chott
Gemeenteraad en colporteur;
No. 4. Roel Knaap, ©x-bommenmakorj
No. 5. S. Tiggolaar en no. 6 G. Miede-
ma, beide typische figuren uit de Frieoche
beweging; no. 7. G. A. Lendcrink en no. 8
W. v. d. Broek, beidon kolporteurs te Arn
hem; no. 9. P. W. Oversloegen, tuinder te
Santpoort, dio zich door dezo camdidatuur
wreken wil voor do schandelijke behande
ling bij zijn vroegere stemweigering.
Do Plattelandspartij (partij ToensfraJ.
