Winter- Dagblad voor Leiden en Omstreken. DE BAZAR ABONNEMENTSPRIJS r JH LEIUEH ES BUITEN IJSDE» P W 4.1 II AGENTES GEVESTIGD ZUS ~t PER KWARTAAL 1SJDB PEE WEEKHU» PBANCO PES POST PEE KWARTAAL l&M 2de JAARGANG. - ZATERDAG 5 NOVEMBER 1921 - No. 488 BUREAU: HOOIGRACHT 35 - LEIDEN. - TELEFOON INT. 1278 ADVERTENTIE-PRIJS PER GEWONE REGEL10*2111 DES ZATERDAGS IOJO INGEZONDEN RECLAMES DUBBEL TARIIS1 KLEDTB ADVERTENTIES vu hoogstoa» SO voorden 50 teat: Zaterdags 75 «ai i bij vooraltbeteling *r Dit nummer bestaat uit twee bladen Godsdienst en sociale leven. IL I Dg godzaligheid is lot alle dingen nut. Het dienen van God is van diep ingrij pende beteekenis, ook voor het maatschap pelijk leven. God te dienen wil zeggen niet alleen naar sommige, maar naar al de geboden Gods te leven, en die geboden hebben niet alleen 'betrekking op het persoonlijke leven, maar op alle levensverhoudingen. Vandaar dat er tusschen godsdienst en politiek, en godsdienst en socialo leven eefl innig verband beslaat. Dit blijkt wel zeer duidelijk wanneer we een blik werpen op do verhoudingen onder Israël aan wie God, in tegenstelling met andere volken zijne woorden en inzettingen bekend maakte, dat Hij zich vrijwillig tot oen erve verkoor, en dat ook voor het bur gerlijk en maatschappelijk leven aan be paalde door God gegeven wetten gebonden was. Het is hier niet de plaats daarvan een eenigszins breedvoerig overzicht te geven, maar ook als wij slechts enkele punten aan stippen dan blijkt reeds hoe de dienst van God en een rijk maatschappelijk leven inet elkaar in het nauwste verband staan, on hoe in het houden van Gods geboden grooten loon ligt. Een opvallend verschijnsel in Israels wet geving is al dadelijk dat daarin niet alleen het volk maar ook hot land als eigendom des Heeren word beschouwd, dat aan het volk in bruikleen werd gegeven en dat zij als Gods rentmeesters hadden te behoeren. Door een samenstel van bepalingen, voor al demr de instelling van het jubeljaar Werd Or voor gewaakt dat de bezittingen voor de familiën bewaard bleven en dat aan de eene zijde grooto armoede en aan de andere zijde opeenhooping van kapitaal en grondbezit werd tegengegaan. De groote tegenstellingen die wij in ónze dagen kennen, zoodat reeds Da Costa met recht kon spreken van, hier weelde ontwassen aan zichzelf, maar in nerlijk verschroeiend en sapverdervend als een kanker, en of 't waar, der standen evenwicht met moedwil bre kend, daar gemor bij d'arbeid die geen brood geeft, jok dier banden geworpen om don hals van vrijen, waar de wanden r van hitte blaak'ren dag en nacht, en eeuwige rook de stoden zwart verft, en de ziel ver stikt in rook. werd daardoor voorkomen. En al werd sociale ellende on sociale on vrede daardoor niet geheel weggenomen, de verhoudingen waren toch minder scherp dan in onzen tijd het geval is. Toch en het is goed ook daarop te letten, werd niet alle onderscheid op sociaal gebied uitgewicsht. Er was verschil tusschen man en vrouw, tusschen rijken en armen en zelfs verschil tusschen vrijen en slaven. De slavernij die in alle omliggende lan den veelvuldig voorkwam, was ook in Israël niet verboden, maar wel was het aantal slaven in hoofdzaak gespaarde oorspron kelijke bewoners van Kanaan, in vergelij king met andere volken zeer gering. En daarbij kwam nog dat do behandeling zeer gunetig afstak bij die.onder andere .volken. De slaven moesten beschuwd worden als behoorendo tot da familie; zij deelden in allerlei voorrechten, zoodat zij niet alleen deelnamen aan de sabbatsrust, maar ook aan de groote feesten en de offermaaltijden Niet eens maar herhaaldelijk worden de kinderen Israels vermaand te gedenken dat zij dienstknechten in Egypteland geweest waren en uit die dienstbaarheid door Gods machtige hand verlost. Zoo werd do zegen van den godsdienst in alle sociale verhoudingen genoten. Een dienen van God naar zijn Woord, ge hoorzaamheid aan de goddelijke geboden, (ging gepaard met rijke zegeningen, voor de maatschappelijk zwakken. i. Uv ijl^Rpgg En naast het terrein der rechtvaardigheid bleef er nog een ruim veld over voor de barmhartigheid. „Men moest gewillig leenen aan den arme; woeker (rente) mocht van den broe der niet geeischt worden. Pand mocht, van den arme niet met ge weld genomen worden en moest voor zons ondergang teruggegeven worden. Schulden moesten in het zevende jaar worden kwijtgescholden, het loon moest op (tijd worden uitbetaald en armen, weduwen on weezen hadden recht op de nalezing en 1ti het sabbatjaar zelfs op den geheelon oogst. Met lichaamsgebreken mocht niet worden gespot en aan de ouden moest eere bewezen worden. i Zelfs de dieren moosten goed en recht vaardig worden behandeld. En heel deze barmhartigheidsmoraal werd aangedrongen door de overweging dat Israels God barmhartig is en uit barmhar tigheid Zijn volk uit het diensthuis van Egypte had bevrijd." (Bavinck). Maar hoe rijk ook gezegend en bevoor recht, het Israëlitische volk wou niet naar Gods stemme hooren; Israël verliet God en zijn geboon en heeft zich, telkens weer, an dere goden, naar zijn lust verkoren. En de geestelijke afval leidde ook dade lijk tot maatschappelijke verwildering en sociale misstanden. Reeds ten tijde der Richteren lezen we, dat precies als in onze dagen, een ieder deed wat goed was in zijne oogen. Dieper nog evenwel zonk Israël weg, na een tijdperk van nooit gekenden economi- schen voorspoed in Salomons dagen. Tegelijk mot de weelde en de grootsch- heid des levens breidde ook de ongerechtig heid zich uit en zwierf het volk ver weg van zijn God. De beeldendienst onder Jeroboam, maak te, ook onder den invloed van het verkeer met vreemde volken, plaats, voor gruwelijke afgoderij, en voor een leven in wellust en brasserij en onzedelijkheid. Het recht verkeerde in onrecht. Inplaats dat het. zwakke beschermd werd en opgeheven, werd het verdrukt. Er werd in het godsdienstig, in het staat kundig en ook in het maatshcappelijk leven een toestand geboren, die lijnrecht in strijd was met de Goddelijke wetten. Maar ook in die tijden van afval en God verzaking liet God zich niet. onbetuigd en liet de invloed van hen, die trouw bleven aan des Heeren Woord zich nog gevoelen. De profeten verhieven hunne machtige stem tegen den godsdienst!gen on zedelijken afval en ook tegen de maatschappelijke misstanden. Geen enkele zonde word door hen over het hoofd gezien. Niets en niemand werd door hen gespaard. Zij wezen de geringen op hun afval, maar ook de rijken en de machtigen kondigden zij het oordeel aan. Het verdrukken van de weduwen en den wees werd door hen gcgeeseld; evenals de onmatigheid en gierigheid. Zij Maagden over het uitzuigen van den arme, het inhouden van het loon, het buigen van het recht, maar evenzeer over bet on recht in bedrog en waren, in maat en ge wicht. De profeten, hoe scherp zij ook veroor deelden de maatschappelijke misstanden, traden niet rechtstreeks op als maatschap pelijke hervormere. Zij zochten en dat is zeker ook ter loering in onze dagen de oorzaak van al de ellenden in het hart van het volk in den afval, in de afgoderij, in 't liefhebben van de wereld, in het verlaten van God, en in verband daarmede werd dan ook heel het volk in al zijn geledingen opgewekt tot verootmoediging en bekeering. tot terug keer tot de wet en de getuigenis, tot recht en gerechtigheid. Menigmaal was hunne stem als die eens roependen in de woestijn. Maar dat was voor hen geen reden om in somber pessimisme neer te zitten.Teinid- den van den toenemenden afval,vestigden zij den blik vooruit naar den tijd, dat het rijk Gods in eeuwigen vrede zal bloeien. De godsdienstige en maatschappelijke worsteling was voor hen niet het eindpunt. Zij zagen verder. De Heere regeert. Hij doet alles wat Hem behaagt. Hij volvoert zijn voornemen. En zoo konden zij en zoo mogen ook wij, indien wij in de kracht Gods niet alleen naar sommige, maar naar al do geboden Gods te leven, uitzien naar de stad die fundamenten heeft, welks kunstenaar on bouwmeester God is, en waar gerecht igheid en vrede elkaar zullen ontmoeten. STADSNIEUWS. Do Middaghoogte. Donderdagavond trad Dr. Haentjes in de laatste zijner cursusavonden voor deze Vereen, op met het onderwerp „Mensch en God." Spr. stipte oven vluchlig aan bot in de vorige avonden behandelde, hoe 't zelfbe wustzijn kan opgaan in woreld- en Go-ds- bowustzijn, hoe aldus kan ontstaan kosmis- me cn akosmisme. Wanneer er sprake is van de nrenschelijkc persoonlijkheid, doen zich 3 factbren voor: zelf bedoeling, wereldbedocling on Godsbe doeling. wan- de mensch kenmerkt zich niet alleen door zijn zelfbewustzijn, maar even eens door zijn wil, zijn denkende activiteit, Do zelfbedooling kan. evenals het zelfbe wustzijn, de wcroldbcdocling en Godsbedoe- Artikelen in Kleeding voor Heeren-, Dames en Kinderen. BONTWERK DEKENS KACHELS, enz. koopi U voordeelïg en des. verkiezend op gemakkelijke betalingswijze bij: 2324 BREESTRAAT 161. ling in zich opnemen on dan ontstaat het, egoisme of de zelfhandhaving, die zonde is. Want de zonde is, in haar diepste instan tie zelfhandhaving. De eerste zonde werd veroorzaakt door de verleidende stem van den duivel, die de mensch influisterd„Gij zult als God zijn."De mensch wilde zoo zelf God zijn, en deze autotheistische prikkel was de eerste aanleiding tot de zonde. De zelfhandhaving kan samengaan met edeler aspiraties b.v. zelfontwikkeling, maar zelfs als de zondige mensch die naar hoo- ger leven smacht besef krijgt van den God, die hem van zijn zonden bevrijdt en tot heerlijkheid roept aldus naar hooger dingen streeft, laat zich dikwijls nog een egoisti- sche tendenz in deze aspiratie waarnemen. De populaire opvatting door vele spre kers vertolkt, verklaart zelfs onomwonden den Godsdienst voor het zoeken van eigen heil. En dit zoeken naar persoonlijk zieleheil, 't zij piëtistisch, ethisch, predestiniaansch, on hoo ook goaööld on vorfijnd blijft-altijd in den grond egoïstisch. Anderen meonon, dat de bedoeling Gods de wt'eld is. Dit standpunt is echter niet juist. Dan zou het stoffelijke Gods doel zijn, wat een uiterst materialistische opvat ting is. Men stelt dan de concrete stoffelijkheid tot doel van hot geestelijk leven, ontkent b.v. dat een cultuur ontslaat door den scheppenden geest des menschen. Integen deel de omstandigheden brengon een bepaal de cultuur teweeg, die door den mensch dan wordt overgenomon en soms ontwikkeld. Dit is ten deele waar, niet een directe persoonlijkheid, maar de collectieve psyche doet een cultuur ontstaan, maar do persoon lijkheid mag daarbij niet worden uitge schakeld. De zelfbedooling heeft, altijd tot achter grond do wereldbedoeling. Ook waar iemand dikwijls zichzelf schijnt te bedoelen in veredeld egoisme, hebben zijn daden soms een wereldbedoelende strekking. Dank aan Luther en Augustinus, wier geopenbaarde zielcstrijd oen wereldomwen teling ten gevolge had. Zelfbedoeling en wereldbedoeling hebben buiten elkander geen bestaansrecht. Het schijnt veelal of de wereld alleen zichzelf ten doel heeft, en dat de mensch zich Ion bate van den kosmos moet verza ken. En inderdaad heeft de zelfverzaking een kosmisch prieipe. De mensch leeft, niet alleen voor zich zelf, en niet alleen van maar ook v o o r dé andere schepselen. Maar de mensch, ook wanneer hij zich opoffert, staat boven de naturen. De onderwerping is mogelijk in tweeërlei vorm. Men kan zich noodgedwon gengen onderwerpen, maar ook kan men trachten de verhouding to peilen tusschen ons en do macht, die ons tot onderwerping noopt. En indien wij dat doen, zullen we tus schen die eerst fataal schijnende macht, en ons zelf een innerlijk verband ontdekken. Dan krijgt elke overgave een andere betee kenis, dan wordt ze tot zelfbevrijding en zelfverlossing, zulk een overgave past ons, ze heeft een hooger doel. En zulk een hoogerstaande overgave leert ons het Christendom. Ze is niet pas sief, maar een activiteit, oen daad. Men buigt het hoofd in stillen deemoed en vindt zijn God, zijn heerlijksle bezit. Zulk een overgave is een zelfontwikke ling. ,jGod is mensch geworden opdat de mensch God zou worden" (Athanasius). Wanneer we het Nieuwe Testament, aan dachtig doorlezen, hespeuren we overal den uit.gedrukten wil Gods, dat do mensch zich God ten doel zal slellcn. Toch is dit, uiol het einddoel. Dit verduidelijkt ons de Hemelvaart. De Geest Gods is souverein en uit. God. in God en tot God zijn alle dingen. God roept zijn Geest weer tot zich cn verheer lijkt zich zelf. En het Pinkslerfocs! leert ons, dat w ij deel aan die heerlijkheid kunnen hebben. Dit is Gods zelf- en woreldbedoeling. Onze zelfverzaking, (niet onze zelfvernie tiging), onze zelfontplooiing dus, die ons onszelf doet weervinden is God. Wij zijn leven verliest om mijnentwil, die zal het behouden. Do zelfverzaking leidt tot bet werelddoel, tot God's doel. De circelgang van de menschwording God6 herhaalt zich dan in de wereld en in ons innerlijk leven. Zoo reikt. God ons ons eeuwig heil, en wij moeten dat aangrijpen en volharden tot het einde toe. Boven de tempel van Delphi stond: ..Ken u zelf". Boven het. Christendom staat te lezen: „Verwezenlijk u zelf". Het Grieksche heidendom begint in har monie, maar spatte in disharmonie uiteen. Het Christendom begint met disharmonie maar eindigt met de uitstorting van Gods Geest over alle creaturen. Do voorzitter van „de Middaghoogte" Ds. Boissevrin dankle Dr. Haentjc6 voor het vele goede, dat hij ons in deze cursus avonden geboden had en opende de gelegen heid tot het stellen van vragen. Nadat, hiervan door velen was gebruik gemaakt, sloot de voorzitter de vergadering met dankgebed. Anti Rev. Prop. C'lub-Dr. A. Kuyper. Gisteravond had onder leiding van den heer Karstens eene vergadering plaats der onlangs opgerichte Anti Rev. Prop Club, in do Nutszaal. Naclat de voorzitter de vergadering cp gebruikelijke wijzo had geopend, werd over gegaan tot artikelgewijze bespreking van Statuten en Huishoudelijk reglement, welke door het voorloopig bestuur waren in Con cept gebracht. Na breedvoerige bespreking werd dit Concept door de vergadering goedgekeurd nadat, oenige wijzigingen op voorstel van verschillende heeron waren aangebracht. Op de Statuten zal do koninklijke goed keuring worden aangevraagd. Hoewel de Prop.-club als zelfstandige vcreeniging is opgericht zijn er in de Sta tuien bepalingen opgenomen, waarbij een juist verband tuuschon club en kiesvorceni- ging is gewaarborgd. De club zal den naam dragen van „D r, A. K u y p e r", terwijl besloten werd als oprichtingsdatum in de statuten vast. te leggen, de geboortedatum van don leider der Anti-revolutionaire partij, n 1. 2 9 October. Na afdoening dezer werkzaamheden, werd door den voorzitter het werkplan voor den a.s. winter toegelicht, Het bestuur is van meening dat de club ééns per maand eene vergadering moet houden, waar een onderwerp wordt ingeleid. Alleen de maanden Mei, Juni, Juli en Augustus zal niet worden vergaderd. In verhand met de komende verkiezing der Statcn-Generaal werd besloten geduren de de maanden November lot Mei het. Pro gram van Actie te behandelen. Dit is een bijzonder goede leiddraad voor do kennis der beginselen cn beweegt, zich tevens op het. terrein der actuoele politiek. Na eenige bespreking werd voor do ko mende maanden het volgende rooster vast gesteld. November: Waarom Antd-revolulionair. (Art. 2 en 3 van ons Program); December: De -strijd om het kind! (Onderwijs); Janu ari: De ordonnantiën Gods voor het Staat kundig on Maatschappelijk leven! (Binnen- landsch bestuur en Justitie). Februari: Geef den Keizer, wat. des Keizers is! (Fiuancien) Maart: Christelijk Sociaal! (Het Sociale vraagstuk); April: De Djambikwestic en Ons Koloniaal beloid! (Koloniën); Mei: Geen Militarisme, maar Landsverdediging! (Defensie. Het onderwerp voor November „W a a r- o m A n t i-r e v o 1 u t i o n a i r" zal worden ingeleid door den hoer G. Rietkerk. De overige onderwerpen, zullen cvcnc-ens door verschillende leden der club, wv.dcn ingeleid, welke zich hiertoe bereid verklaar den, uitgezonderd voor K o i a n ié n; hier voor zal een spreker van builen af werden gevraagd. In verband mei ie studio avei somm;gc onderwerpen, en de daarbij onmi.'baar in de brc ?J»eii, rekent do lub op medewerking van hen, die enkele w*a;*u-a uil hun biblio theek aan de club .zouim willen afstaan, onder deugdelijke waarborg van mg?s hon den teruggave. Na vaststelling en regeling van dit werk plan voor de a.s. wintermaanden, werd overgegaan >ot vork:é::ng van ren dcfinihef bestuur, helwek ui4 loden /f.1 best am. Gekozen werden als zoodanig de heeren. J. Karstens, C. A. de Bruyn, Jr. '1. «u>- per, G. Rietkerk en J. Vecntndaal, welke inune benoe ming aannamen. Nadat do voorzitter et-.i .v; o:\l vin dank had gericht tot de aanwezigen voor hunne betoonde belangstelling en had a&ngcspo :id tot kraehtigen cn intonsieven arbeid cn toe wijding in do komende maanden, werd deze vergadering, die vanwege haro b(! ;r.g- rijkhcid boter bezocht had kunnen zijn. do< r den heer Lambooy mei dankzegging anu den Heere gesloten. Aan het Zoeklicht. Leiden, 5 November 1921. Menschen kunnen soms zoo heerlijk in* consequent zijn. Deze week heeft Mej. Westerman of zooals dat in de Kamer heet, Mevr. Wes terman. een vurig pleidoio gehouden voo de volledige staatsrechtelijke, burgerrcch» telijke en economische gelijkstelling val man en vrouw. Dal was natuurlijk een dwaasheid c* niet zoo'n heel kleine dwaasheid ook, zoo- dat zoo ongeveer de heele Kamer mede lijdend de schouders ophaalde, maar dat verhinderde Mevr. WeynaendtsFrauckcn niet. om hier in Leiden dezelfde dwaas heid te verkondigen. Enfin, dat is haar- zaak. En aU de Vrijheidsbond dergelijke dwaasheden voor zijn rekening neemt, dan staat hem dit vrij. En als de aanwezige Vrijheidsbondelijke dames bij liet dcbitecren van dergelijke theoriën hartstochtelijk applaudiscercn, dan wil i k daarop geen aanmerking ma ken. Maar ik vindt 't toch wel een beetje gek, dat men onmiddellijk daarop zijn eigen theorieën onderstboven gooide en aan Mevr. Weynaendts—Francken bloemen aanbood. Want als er één was. die bloemen ver diend had. dan was 't van Vrijheids- bonds-s land punt gezien Mr. Drcssel- huys. Maar hij kreeg ze niet. In strijd met alle mooie gelijkheids-» theoriën. Zoo kruipt het bloed loch allijd nog waar 't niet gaan kan. En dat is tenslotte rog maar gelukkig ook. OBSERVATOR. Sleehthoorendcn. Gisteravond had in liet Nuk-gebouw do 2ac gezellige bijeenkomst plaats, van do leden der afdecling Leiden van de Neder- landscho Vcreeniging voor Sleehthoorendcn. Een twintigtal leden was aanwezig. Do avond werd doorgebr» !if met het doen van verschillende gezelschapsspelen cn strekte tot nadere kennismaking der dooven onder ling. Do verhouding der leden oude" elkander is stoods een zeer aangename en het is hen aan te zien dat zulle een bi herkomst voor hen een groot genoegen is. Nog steed? ont breken echte»* verschillende der sic hthoe rende ledon. Gehoopt wordt, dat ze oen vol gend maal onder de aanwezigen zullen zijn. In dc Nedcrl. Herv. Kerk (Ooster- kerk) zal a.s. Woensdag, 's avonds 8 uur do dankstond voor het gewas worden ge houden, waarbij Ds. Beekenkamp zal voorgaan. Op Vrijdag 11 November a.s., 's av. half zeven, zal het Kiescollege der Ncd. Herv. Kerk alhier vergaderen teneinde uit het voorgestelde drietal predikanten een keuze te doen. M r, d r. C. W. van der Pot Bzn., benoemd tot hoogleeraar in het staatsrecht aan de rijksuniversiteit te Groningen, zal dit ambt aanvaarden met het houden van oen rede op Zaterdag 19 dezer. Onder groote belangstelling heeft doze week M r. 6. P. D. P a p e, te 's-Gravenhage ziin 80?(en verjaardag gevierd. Mr. Pape ontving o.a. gelukwenschcn van den Minister van Onderwijs. Kunsten cn Wetenschappen, van mr. Duparc, admi nistrateur van het Departement, chef der afd. Kunsten en Wetenschappen, den burge meester, mr. Patijri. cn vele anderen uit* verschillende plaatsen des land?. Oud-minister Cört van der Linden, kwam den heer Pape als vriend persoonlijk geluk- wënschen. Gisterenavond had de prijsuihleeling plaats der onlangs gehouden ondcrlingo schielwcdstrijden te Katwijk der Lcidsche Burgerwacht. De kampioensprijs werd gewonnen door de heer J. II. v. Slaveren. In Afd. I werden de prijzen behaald door dc heeren: J. H. v. Staveren-le pr., II. v. d. Velden 2d pr., F. W. Thorbecko 3o pr., II. L. Roland ie pr.. F. W. Broekhuij- zen 5c pr.. J. v. Leeuwen 6e pr. In Afd. II: J. NeijmUuia le pr.. V. W. Kooreman 2o pr.. B. W. Hasemqn 3e pr., D. Haverkorn ie pr., F. L. II. v. d. Drift 5e pr. en .T. Nicuwenburg 6c pr. De Vondelprijzen werden gewonnen door de heeren F. W.. l'horbecke. .T. II. v. Slaveren, .T. Devilee, H. v. d. Velden, J. N'ciw.hui? D. Ha vei earn en F. W. Broek- zeer nv' e ktlrs'voorwerpen. De heer 'J. v. Vollen hoven, ont vanger der directe belastingen en acvijnzcn alhier is benoemd tot ontvanger der directe belastingen tc Zwolle.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1921 | | pagina 1