Dagblad voor Leiden en Omstreken. STADSNIEUWS. BINNENLAND. Aan het Zoeklicht. ABONNEMENTSPRIJS IN LEIDEN EN BUITEN LEIDEN WAAR AGENTEN GEVESTIGD ZIJN PER KWARTAAL 12.50 teipER WEEK10.19 10* FRANCO PER POST PER KWARTAAL 12.90 Iste JAARGANG. - WOENSDAG 12 JANUARI 1921. - No. 240 BUREAU: HOOIGRACHT 35 - LEIDEN. - TELEFOON INT. 1278 ADVERTENTIE-PRIJS PER GEWONE REGEL 10.22 1/4 DES ZATERDAGS '0.30 INGEZONDEN RECLAMES DUBBEL TARIE* KLEINE ADVERTENTIES van hoogstens SO woorden 50 cent: Zaterdags 75 cent, iï« bij vooruitbetaling Dit nummer bestaat uit twee bladen Vasche vrijheidsleuze. De vorige eeuw wordt meestal aange- .uid als een tijdperk dat nieuwe vragen op den voorgrond heeft gebracht en oude in een nieuw licht hééft gesteld, nj En niet zonder reden. Toen de 19de eeuw aanlichtte begon ilmecr de liberale vrijheidsgedachte door ;e dringfen. Vrijheid moest er zijn, onbeperkte vrij heid, behalve dan op geestelijk gebied. 'Alle banden moesten worden verbroken en dQdan zou er een tijd van nooit gekenden Al oei aanbreken. I De middeleeuwen hadden aan de wereld iVan den arbeid een eigen organisatie ge- t Keven. i „Er was een nauwkeurige regeling van lie voortbrenging van het benoodigde, een ierven nauwkeurige voor de verdeeling van het voortgebrachte; het aantal werkers 'bepaald en begrenst; voor de oplei ding van niéuwe werkkrachten werd ge zorgd, maar ook hier was het aantal be- paakj; voor ek vak was een eigen orga nisatie; de prijzen werden vastgesteld zoo good als het loon," erf De gansche wereld van den arbeid was door de gilden die langen tijd a^)ok uitnemende diensten hebben bewezen. I Maar de tijden veranderden. Het wereldverkeer breidde zich uit, het fzetgebied werd grooter, de behoeften :oowel van producenten ais van consumen- :n wijzigden zich en zoo werden langza merhand dé regelingen, bedoeld als een toun, tot een dwangbuis dat do vrije •loedsomloop en de geregelde ademhaling ïlette. Verandering was noodig. Do oude toestand kon niet voortduren, j Maar nu kwam het er op aan op welke ipjijzo die veranderingen zouden worden Een gezonde oplossing zou geweest ;ijn, do verouderde regelingen te vernieu wen of door betere te vervangen. Maar de geestesrichting van dien tijd ras een andere. Het vrijheidsbeginsel kwam naar voren. Le Do mensch, ipzichzelf souverein, de lutonome mensch, moest vrij zijn. SjR Met goddelijke wetten en geboden be- loefde niet te worden gerekond. De mensch jelf zou uitmaken wat al of niet goed, n rat recht of onrecht was. f. Deze theorien- bleven niet zonder invloed n p het terrein van het sociale lev< Konden dat niet blijven. De geest beheerscht nu eenmaal de stof. !>e g e e s t e 1 ij k e factoren kunnen nu enmaal niet worden uitgeschakeld. En zoo werd toen als middel om te ko- len lot maatschappelijken bloei de vrij- ieid van den arbeid aangegrepen. Als maar eerst alle banden zouden zijn 3ërbrokcn en het groeiende leven zich naar Jle zijden kon uitzetten, dan zon een nooit wekende welvaart gezien worden, Vrijheid moest er zijn en men ontzag ch niet. die vrijheid door dwang tot ;>jgand te brengen. Niet de economische factoren bewerkten it, maar de geestelijke. De ongeloovige wereldbeschouwing, die an een vrije ontwikkeling der menèch- éid niet- minder heil verwachtte dan de van de hoog geprezen sociali ze ntie, zette haar stempel op het leven. Vandaar, dat niet alloen cle bestaande werden vernietigd, maar dat ook t ujaatregelen werden genomen' om te voor- kap men dat nieuwe en betere regelingen puden worden gemaakt. gJEen verbod om te vergaderen en zich Jj*er het vraagstuk van den arbeid uit te reken, werd zelfö in de wetten vastge p-jDe constitueerende vergadering in A rankrijk bepaalde in 1791 o. m. dat aan- '"^zien de vernietiging van iedere groep- EÈ standbeweging oefi der grondslagen örmd'e van de Fransche staatsregeling, j]|i»rgers van eenzelfden stand of beroep, ïen president, secretaris of bestuur moch- jn kiezen, geen notulen mochten houden i reglementen vaststellen. a,In Engeland en Nederland ging men in zelfde richting. De vorige eeuw heeft geleerd welke 'oeve gevolgen het doorvoeren van deze .olutionaire thcoriën ha zich moe6t epen. De vrijheid die deze aarde tot een para- zou omtooveren werd de bron van eon poit gekende ellende voor alles wat zwak as en klein. |Daar stonden de arbeiders, vrij, welze- vrij om te arbeiden, maar voor hot pn dat hun geboden werd on volgens de ■"jorgelegde arbeidsregelingen, maar ook |l||ü om vaii honger en ellende om te ko- De uitvinding van de stoommachines bracht hen in een nog meer afhankelijke positie. Zij werden wat men niet ten on rechte heeft genoemd „verlengstukken van de machines". Bepaalde vakkennis werd al minder noodig als maar verschillende hand grepen vlug en correct konden worden uit gevoerd en straks konden mannelijke krachten door vrouwen of kinderen wor den vervangen, wat weer een loondrukking uitoefende. De vrijheidsboom droeg bittere vruch ten. Daar 'kwam groote ellende in de arbei derswereld, niet het minst ook, omdat zij onbeschermd 6tond. De liberale regeerders, onder den in druk van het vrijheidsbeginsel gevoelden geen behoefte om in te grijpen, om rege lend op té treden en het zwakke te be schermen. Het „laat maar waaien stelsel" werd toegepast. Onbewogen stond daar de Over heid, onbewust van hare grootsche roe ping. Langzamerhand is daarin verandering gekomen. De liberale vrijheidsleer is gev uilen on der den invloed van do Christelijke begin selen. De Overheid heeft leeren inzien dat zij ook op dit gebied een taak had te vervul len. En tegelijkertijd is de organisatie-idee naar voren gekomen. De vakorganisaties hebben grooten in vloed gekregen. Wij hebben gekregen col lectieve arbeidsovereenkomsten, georgani seerd overleg en alles wat daarmede sa menhangt. Zelfs komen thans de bezwaren en zelfs de gevaren van de organisatie zoo nu en dan naar voren. Wij staan weer voor een nieuwen tijd, die aan het leven nieuwe eischcn stelt. De valsche vrijheidsleuze heeft afge daan voorgoed. Maar het loont de moeite onder de oogen te-zien de vraag of wo nu soms ook naar de andere zijde teveel overhellen en opnieuw het rechte spoor bijster raken, tot schade van het welwezen van ons maatschappelijk leven. V Een vergissing. In de Dinsdag te Leiden gehouden pro testvergadering van de S. D. A. P. be toogde de heer Yan Eclc dat do heer Dub- beldeman indertijd, toen hij zijn be lastingvoorstel in den Raad introk, toen er een kans was dat het zou worden aan genomen, zich „vergist" bad. Het „vergissen" schijnt de Soc. Dem. in het bleed te zitten. De „groote vergissing" van Mr. Troel stra in 1918 ligt nog versck in het geheu gen. De heer Dubbeldeman „vergiste" zich. En de heer Van Eek op zijn beurt „ver giste" zich opnieuw toen hij de „vergis sing" van zijn partijgenoot trachtte goed te praten. Een klein uittreksel uit het officieel ste- "nografisoh verslag maakt dit duidelijk. Toen hot voorstel de la Rie verworpen was, dienden de heeren Dubbeldeman en Van Stralen een amendement in om de af trek te bepalen op f 900.—. Bij de hierover gevoerde debatten begon de 'heer Dubbeldeman bevreesd te worden dat. het amendement zou worden aangeno men, wat zooals door den heer Wilmer e.a. werd opgemerkt, tengevole zou hebben, dat de lagere inkomens, door het niet tijdig goedkeuren van de verordening, in slechtere conditie zoudon komen. En dan volgt in het officieel verslag: De heer Dubbeldeman. Dan zou ik het tot mijn groot leedwezen eens moeten zijn met den heer Wilmer en dat ben ik niet-gaarne dat het nu te laat is. Dan zou ik mijn amendement moeien intrek)- ken; Aanneming van het amendement zou dan gevaarlijk zijn. Het zou best mo- g e 1 ij k z ij n, d a t m e n ons d i e k o o 1 wilde stoven. Dat moet men niet al te licht opvatten. Het is juist, als wij niet zorgen dat wij op tijd bij Gedeputeerde Staten zijn, dan krijgen wij de goedkeu ring niet meer en dan zou gehandhaafd blijven de tegenwoordige regeling en daar voor gevoel ik niets. De heer Knuttel. Dat geldt van het vorig voorstel evengoed. Als men iets voorstelt, dan doet men het toch in de hoop, dat het aangenomen zal worden en niet in de hoop dat het verworpen wordt. 1 De heer Dubbeldeman. De heer Knuttel schijnt niet te begrijpen, dat als mijn amendement aangenomen wordt en daarop niet verkregen wordt de goedkeu ring van Gedeputeerde Staten, gehand haafd blijft, do verordening die op hot oogenblik nog geldend is. Dit is v o o r de arbeidersklasse veel na- de e 1 i g e r, dan het voorstel van Burge meester en Wethouders. Als de heeren hier mij de kool willen stoven om met het oog daarop to stommen voor. mijn amendement of voor dat van den heer Sijtsma, dan zou ik dat niet voor mijn verantwoording kunnen nemen. Ik trek dus mijn amendement in. De Voorzitter. Wanneer het amen dement van den heer Dubbeldeman door niemand anders overgenomen wordt, dan blijft alleen nog over het amendement van den heer Sijtsma. Nadat vervolgens door de heeren v. d. Pot (tweemaal) Sijtsma en de Voorzitter nog het woord was gevoerd, diende de heer v. Stralen het amendement op nieuw in. Hieruit blijkt overduidelijk dat hier van een „vergissing" geen sprake was. De heer Dubbeldeman heeft gehoord de besprekingen het amendment ingetrokken en dit intrekken zelfs tegenover den heer Knuttol verdedigd. De zaak was, dat men zich „vergist" had in de beoordeeling van de Raadsle den. Het voorstel was als reclame bedoeld. De vrees dat het zou worden aangeno men leidde tot intrekking. En eerst, toen die vrees verdwenen was, toen bleek dat men zich in de houding van de rechterzijde „vergist" had, werd het voorstel opnieuw ingediend. De arbeiders zullen uit een en ander be grepen hebben, hoozeer met hunne belan gen door de Soc. Dem. uit politieke en propagandistische overwegingen g e- speeld wordt. Dinsdagavond werd door de S. D. A. P. een proteatvergadering" gehouden tegen de hooge gemeentebelasting, de verhooging der huishuren en hot laten voortbestaan dor krotwoningen. Do vergadering was zeer druk bezocht. Eersto spreker was de heer van Eek die nog eens uiteenzette waarom dc Soc. Dem. geen wethouderszotol weuschen te aanvaarden en ver volgens de hooge gemeentebelastingen besprak. De raadsleden aldus' spr. kunnen niet verder, hunne pogingen om do lagere inkomens vrij te stellen zijn mislukt. Spr. -geelt toe dat van de, groote inkomens (een aantal van de hoogst aange- slagenen werd met name genoegd.) veel ge vraagd wordt, in totaal meer dan de helft, met hot gevolg dat de een na den ander onze stad verlaat, maar zij kunnen het toch nog altijd beter betalen dan de laagst aangeslagene^. Vervolgens betoogt spr. dat de belastingen voor de lage inkomens hier in vergelijking met Amsterdam en andere plaatsen hoog zijn, en be handelt dai do belastingdebatten in den Raad. Do heer Dubbeldeman die zijn voorstel toen èr kans was dat het zou worden aangenomen introk, had zich vergist. Als wat de Soc. Dom. wenschcn wordt doorge voerd, zullen de rijken weg gaan en do midden standers in verdrukking komen, maar zegt spr. daaraan kunnen wij ons niet 6toren. Rood is nu eenmaal duur; waren de Soc. Dem. voorstellen aangenomen, de belasting zou nog booger zijn, maar de arbeiders moeten zich dat getroosten en bedenken dat die dure voorstellen toch ook in hun belang zijn. Iutusschcn we zitten met do hooge aanslagen. De regelmatige middelen) zijn uitgoput. Wat nu? Men zal nu cco paardenmiddel moetèn tow passen. De arbeiders moeten nu zelf optreden, door.... het aannemen van een motie waarin aan den- Raad gevraagd wordt, maatregelen te nomen voor do Leidsche arbeiders den al te zwaren druk te vermijden. Do Soc. Dem. zullen deze motie nader uitwer ken, door b.v. voorstellen te doen om al de klei nere posten oninbaar af te schrijven. Deze motie werd later met het opsteken van handen aangenomen. De heer v. Stralen critiseerde vervolgens do houding van de rogeering die het er in bond met, de kapitalisten op toelegt de arbeiders tot moedeloosheid te brengen om daarvan' later als de organisaties uit elkaar gerukt zijn te kunnen profiteeren. De lieer Dubbeldeman begon met hulde to brengen aan den heer Knuttel wel geen par tijgenoot, maar dan toch een geestverwant, voor diens voorstellen inzake volkshuisvesting. Verder werd een herhaling gegeven van het in den Raad besprokene. .Deze spreker verloochende ook nu zijn aard niet. Van den hoer Eerdmans heette het b.v. dat hij in zijn arbeidstijd blikken dominees kweekt enz. Gedebatteerd werd door den hoer Stol (Comm.) die het optreden van de S. D. A. P. hekelde onj- jdat zij wel grooto woorden gebruikt en protes teert en. moties laat aannemen maar niet tot daden durft komen. Bij hot beantwoorden van dezen spreker door den lieer v. Eek werd de vergadering onrustig en rumoerig, waardoor het gesprokene vrijwel on verstaanbaar werd. De commiaio voor het MiUioenplan, houdt op Vrijdag 14 Januari 3.s. weder eenc vergade ring in liet Nutsgebouw. Het nieuw gekozen bestuur der afd. Lei den van burger „Pro Rego" zal op 'Vrijdag 11 Januari voor het eerst in vergadering bijeenko men. Zooals men weet hebben in het bestuur zit ting genomen de hoeren Ds. H. Thomas, Voorzit ter. J. Karstens, L. Questroo, C. H. van Uldon en G. van Zwieton. i Den 13den Januari hoopt onze stadgenoot A. van der Linden den dag te herdenken, dat hij voor 25 jaar in dienst trad als loop- en maga zijn knecht bij de Boek- en Steendrukkerij Edu- ard IJ do, Hoogl. Kerkgracht 4, alhier. Bij K. B. is als blijk van goedkeuring cn tevredenheid do bronzen eerepenning voor menschlievend hulpbetoon en een loffelijk getuig schrift toegekend aan G. Stapel, alhier milicien- soldaat bij het 4de regiment infanterie, wegens de door hem mot levensgevaar verrichte redding van cou drenkeling. Het ledental van de afdeeling Leiden der S. D. A. P. liep naar Het Volk meldt, terug van 470 tot 385. In October was bet ledental echter weer geklommen tot 435. De Commissaris van Politie alhier herinnert er voor 't laatst met nadruk aan, dat hotel-, logement- en pensionhou ders, alsmede kamerverhuurders en verder allen, die vreemdelingen her bergen, verplicht ziin, hem binnen 24 uur, nadat een vreemdeling in liunne inrichting huis of woning is opgenomen, daarvan kennis te geven. Overtreding dezer bepaling kan wóriJfch gestraft met ten hoogste 6 dagen hechte nis of f 25.— boete. Stagnatie in den invoer. Van een grensplaats wordt gemeld d.d. gisteren: Reeds den heelen dag is van Duitschland hier geen enkele goederentrein aangeko men. Ook de steenkolenaanvoer staat van daag geheel stil, wat te. merkwaardiger is, daar de personentreinen uit Duitschland zonder noemenswaardige vertraging alle aankomen. Testgevallen te Parijs. In verband met de geruchten over het voorkomen van gevallen van pest te Parijs -wordt medegedeeld, dal de dienst van het Centraal Laboratorium voor de Volksge zondheid te Utrecht is toegerust voor on derzoek.op pest. Dc Minister van Arbeid zendt den hoofd inspecteur voor dc bestrijding van besmet telijke ziekten en den voorzitter van den gezondheidsraad naar Parijs om zich daar op de hoogte te stellen van de getroffen 'maatregelen. Noodlijdend Zaandam. Vorigen zomer bezocht oen commissie, toestaande uit den burgemeester en een aantal raadsleden, bijgestaan door een se cretaris (te zamen 13 personen) Ham burg, Bremen en- Brussel, om een studie te maken over den betonbouw voor arbei derswoningen. Een dezer dagen zal, naar in het ..Hdbl." vermeldt wordt, de directeur der liclilbe- drijven te Zaandam een technische dienst reis maken naar Berlijn, Stockholm, Ber gen, Manchester en Londen. Hij zal worden vergezeld door de geheole commissie voor de bedrijven, bestaandö uit den heer Duys, den wethouder, een boot werker, een kapper, een manufacturior en een fabrieksarbeider. Het geknolri met onze boter. De Maasbode verneemt, uit Brussel: "Zpoals men weet, hebben de Engelsche, Belgische en Duitsche regeeringen inder tijd een overeenkomst gesloten tot. geza- meulijken aankoop van boter op de Ne- derlandeclie en Deensche markten. Alleen de regeeringen konden aldus kooper zijn en do particuliere handel werd uitgescha keld. Naar wij vernemen heeft de Engelsche regeering besloten af (e zien van dit sys teem on op 1 April a. s. den boterhaiidel weer vrij te geven. Zijn wij goed ingelicht, dan zal België dit voorbeeld volgen en ook op 1 April a, s. de boter weer vrij geven, indien het ministerie van ravitaillement alsdan voor dien tijd de voorraden boter beeft, opgeruimd. Wij hebben er vroeger reeds over ge schreven, dat deze boter, hier in den volks mond „Hollandsehe boter", weinig aftrek vond, ondanks de enorme reclame, wclko de regeering in de. bladen er voor maakte. Vroeger heetsto de boter in de advertenties van het ministerie van bevoorrading „beurre du ravitaillement", maar van he den af maakt dit ministerie een reclame in de bladen, waarin deze boter eenvoudig Hollandsehe en Deen6che boter genoemd wordt. Wij wezen er reeds op dat de „beurre du ravitaillement" tengevolge van de be handeling op de Belgische fabrieken ver schillende goede kwaliteiten der Holland sehe boter miste ch dat dc regeering thans dezo boter onder den naam „Hollandsehe boter" verkoopt, is waarlijk ongehoord en zal den naam van onze boter in België nog verder schaden. Wanneer do handel op 1 April a. s. vrij komt, za.1 men v-aü Nederlandsohe zijde alles in het werk moeien stollen om hot yerloren terrein .te hecwuiuefi, Leiden, 12 Januari 1920. Ik heb mijn zoeklicht dezer dagen eens laten dwalen over het Millioenveld, maar eerlijk gezegd ben ik een beetje huiverig om de resultaten mee te deelen. Onlangs toen ik op zoek ging naar Propagandaclubs bleek toch, dat mijn lanmp niet heelemaal in orde was. En de kans bestaat dat dit nu weer het geval is. Ik heb zelfs een sterk vermoeden dat het zoo zijn kan. Bij het afzoeken van het terrein in deze omgeving bleek mij toch, dat er eigenlijk nog maar één plaats is, waar alle voorar- beid is afgeloopen en waar nu de inzame ling is begonnen. Die plaats is Sassenheim. Me dunkt, er moet inet mijn lamp ieta niet in orde zijn. Want het is al 12 Januari. En afspraak was, als ik mij niet vergis, dat voor 1 Januari 1921 alles gereed zou zijn. Misschien willen de Secretarissen van de diverse coalite's wel eens even aan de re dactie melden hoe de zaken er voor 6taaa en wat de aanvankelijke resultaten. zijn? OBSERVATOR. De liquidatie der graan-, bloem- en meelvoorraden. Hei. weekblad „Granen en Meststoffen'' heeft dezer dagen gemeld, dat alle Ameri- kaans-ehe tarwebloem van de regeering naar het buitenland verkocht zou zijn. Dit. is niet juist: wel is er een belangrijk deel van den voorraad, die geliquideerd moet worden, verkocht. Er zijn inmiddels nog zeer belangrijke quantiteiten grondstof voor de broodbe- reiding, die gel ijk-men weet, sedert 15 De-, cember niet meer aan de gemeenten wordt verstrekt, aanwezig. Wellicht zal een deel' daarvan aan de rogeering van Tsjecho-Slo- wakije worden geleverd, welke transactie gepaard zou moeten, gaan met een crediet- verleening op korten termijn Tsjecho Slo wakije heei't de Xederlandsche regeer Lig faciliteiten op dit punt verzocht. Reeds vroeger hebben gfaautransaoiiea van kleinen omvang tnsschen de Neder- landsche en Tsjecbo-Slowaakse he regee- ring plaats gehad. „Hbld." Men 7,ij voorzichtig. In verschillende dagbladen komen weer. advertenties voor, waarin boerderijen of land in liet buitenland te koop worden aan geboden onder voor oppervlakkigo beoor deelaars aanlokkelijke voorwaarden. De Nederlandsche vereeniging Landver huizing raadt een ieder dringend af daarop in te gaan, alvorens (kosteloos) inlichtin gen te hebben ingewonnen bij liet. infor matiebureau der vereeniging, Bezuidenhoutj 30, 's-Gravenhage. Arbeidswet. In verband met de onzekerheid die er be staat over de vraag, of het geoorloofd ia dat de onderleekening der arbeidskaarten geschiedt door middel van een handteeke- ningsstempel, heeft de Minister vair Ar beid op een desbetreffende vraag aan de Directie van de Ver. van Ned. Gemeenten volgens liet „Hbld." medegedeeld dat er ina-ar Z. E. meening daartegen geen bo ewaar bestaat. Verplcegkosten van krankzinnigen. Ged. Stoten van Zuid-Holland brengen bij Prov. Blad ter kennis aan de gemeente besturen, dat de Verpleegkosten van krank zinnigen welke voor rekening der gemeen ten zijn opgenomen, ingaande 1 Januari 1921 het. volgende bedragen: „St. Joris Gasthuis" te Delft f 1000.— "(kleeding in begrepen); „Oud Rosenburg" (e Loosdui nen f 950 plus f 50 voor klcoding; „Endo- gee&t" te Oegstgeest f 875 (klecding inbe grepen).; Krankzinnigengesticht to Utrecht) f 1030 (idem); .JBloemendaal" te Loosdui nen f 900 plus f 50 voor kloeding; „Vre derust" te Bergen op Zoom f 900 plua f 50 voor kleeding; „St. Bavo" te Noord- wijkerhout f 000 (kleeding inbegrepen) 3 „St. Anna" te Vonroij f 565 plus f 50 voor, klecding; „Voorgeeet" to Oegslgeest f 875 ("kleeding inbegrepen); „Huizo Assisië" te Udenhout f 520 plus f 80 voor kleeding. Rijk en Gemeente. Het bestuur van de Vereeniging Neder» landscho gemeenten heeft zijn Z-uid-Hol- landsche leden opgeroepen tot een bespre king van 'de wetsontwerpen in zake do fi- nancieele verhouding tusschen Rijk en Ge meente. Deze bespreking zal gehouden worden-24 Januari in de Oranje-societoü te 's-Gravenhage. Sluiting postkantoren. Van den directeur-geueraal der posterijen en telegrafie vernemen wij, dat er bij het hoofdbestuur van "de posterijen nooit of to nimmer het „zotte plan" bestaan heeft om de postkantoren in de groote steden gedu rende de middag uren tecipluiten en dat dan ook hetgeen daarover geschreven is op oen dwaling moot berusten. Do sluiting as in het Zuiden des laaids ingevoerd op een aan tal kantoren* van welka nrpcfnnder viads*

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1921 | | pagina 1