te
lit de geschiedenis van de tabak.
Aan een interessant1 artikel in het „Hbld."
fcver het gebruik van tabak is liet volgende
ontleend:
De 2Ssie Juli moest eigenlijk een feestdag
voor alle rookers zijn, en vooral dit jaar was
er bijzondere reden voor de Duitsche rookers
eten 2Ssten Juli als herdenkingsdag te vieren.
Want het was op 2S Juli 19.20 precies drie
eeuwen Viel eden dat in Duitschland voor het
eerst gerookt werd'!
2»S Juli 1620 lagen Engelsche en Schofsihe
hulptroepen, in kwartier-te Olbersdorf bij Zit-i
tau. Die Engelsche <en». Schotsche soldaten
rookten uit pijpen en daar die Dudtschers rog
nooit hadden zien rooken; waren zij zeer verJ
baasd toen zij dit wonder aanschouwden. Al-
spoedig deden zij den soldaten het rooken na
en daarom beschouwt men in Duitschland den
2Ssten Juli 1620 als de dag waarop het rooken
daar te lande werd ingevoerd.
Zooals men in Holland siyak „ïoeback
suygen", zoo sprak men in Duitschland van
„Tabak trinken" oi „Tabak saufen"; in de
Palis werd weldra tabak verbouwd, en van-
daar-uit verbreidde zich de rook-igèwoo^ite
door geheel Duitschland.
Sigaren oi cigaretten kende men toen nog
niet, iedereen rookte een pijp. Tweehonderd
jaar bleef de pijp in Duitschland alleenheer-
scheres, totdat omstreeks 1S40, hel eersi in de
Hausa-steden, de sigaar, die veel voornamer
gold aan de pijp, haar triomftocht begou.
Twintig jaar laic-r werd de eerste groote ciga-1
retton-fabrieik inOuitschland gebouw(Upmann
in Dresden) en sindsdien is de sigaar iie
concurrentie van de cigaret steeds sterker
gaan ondervinden. Maar in. den oorlog kwam
de veel goedkooper rookende pijp het verloren
te-rein zoowaar weer heroveren, en zij heeft
zich ook na den oorlog weten te handhaven1,
wordt thans zelfs „salonfahig" geacht, nie: al-«
leen ia Duitschland, maar overal in Europa.
Heelemaal verdrongen is de pijp trouwens
in Duitschland nooit geweest, Bismarck heeft
haar bijvoorbeeld altijd boven de sigaar ge
steld, en keizer Frederik was zij tijdens den
Oorlog van 1870 een trouwe gezellin.
ie in Duitschland,ook veel pijpen rooken.
dat zijn de geestelijken. Men spreekt er zelfs
van een bepaalde soort van tabak: „Pasto'enJ
tabak" en een ècht-Duitsche „Landpfarrer"
moet men zich voorstellen met de pijp in den
mond.
Dat is echter niet altijd zoo getweest. In
de zestiende eeuw werd van alle Duitsche
kansels af ttfgem „de duivelsche zed© van liet
1abak-„saufen'" gewaarschuwd, en zoowel
paus Innocentius VIII als Urbanus Vil vaar
digden bullen uit tegen, het „tabakskwaad".-
Men noemde het rooken „rookoffer dat aan
Satan gebracht werd', opdat men beter zou
kunnen drinken", en de tabak zelve een
„"bondgenoot Satans".
De wereldlijke heerschers stolden de kerk
trouw ter zijde in haar strijd tegen,de tabak'
De Lumeburgsche ministerraad vaardigde in
169*1 een verbod van tabak-„saufen" uit bui
tenshuis. Wie het verbod overtrad, kreeg een
«cichstaler boete of 24 uur hechtenis, terwijl
hij in liet openbaar zweepslagen kreeir.
In Rusland werd het tabak rooken nog veel
strenger dan in stommlife-e deden'
van Duitschland.
Isaar Michael Fèodtorowitch stelde op
overtreding van het rookverbod de doods;raf.
<-n wie zetlfs maar tabak verhandelde of in
voorraad had. werd ter dood gebracht. Zijn op-
>o!ger, Alezci MichaeJbwitsch. verzachtte de
s.raf. Wie op rooken betrapt werd, kreeg een
aantal knoetslagen. Maar bij recidive werd'
den betrapte de neus gespleten oi.afgesneden
cn, hij werd anderen ten voorbeeld, naar een
afi.'elegen oord verbannen.
Het hielp echter. niets, de tabak triomfeerde
leiT slotte over de meest draconische wetten
Al spoedig kwamen er ook verdedigers van
het rooken. In het bijzonder de geneesheer en
lan de zeventiende euuw waren de tabak
welgezind. Zij roemden het kruid om zijn „ge
zondheid bevorderende eigenschappen" Voor
al tegen „kropgezwellen en toevallen" heette
het te helpen, terwijl „alle beenwonden (teer
tabak rooken, zonder aanwending van c-enig
ander uitwendig middel, binnen vier weken
genazen".
In Duiisdiland werd langzamerhand de le-
tensland van de hoogere geestelijkheid zwak-i
her. in Brunswijk bleef den dienaren der kerk
het rooken het langst verboden, eerst in 1723
werd door het eonsistorum een besluit uitge-
vaardigd, waarbij het rooken binnenskamers
den predikers werd toegestaan. Wie het ech-l
Im^onÏÏf 'e d0e"' We'd
Tot op het laatst van de achttiende eeuw
Weef het rooken voor de wet gelijk staan met
alcohol gebruiken, en. in officieele stukken
ordt herhaaldelijk gesproken van „rooken en
andere zwehjerijen". De vrouwen hadden 'net
er vermoedelijk met het oog op haar witte
gordijnen niet erg op begrepen, dat de
mannen» rookten. Een uitzondering maakten
de vrouwen van het dorpje Wachau, later
door den volkerenslag bekend geworden, die
haar mannen van de Leipziger Messe volgens
de oude kronieken „Hanauer tabak en pisto
len meegebracht) haddlen (bedoeld wordt: pij-'1
pen), en er groot vermaak in hadden ge»'on-
den, te zien. hoe deze ze in den mond Ge
stoken, vuur gevreten en rook -"uitgeblazen
hadden, waarna hun koppen duizelig gewor
den waren, en zij deze tegen» den muur of -Jen
rand yan de tafel sloegen, tot zij neervielen".
Is liet rooken van tabak dlus sedert ruim drie
eeuwen in Europa bekend; veel vroeger werd
er reeds een of ander kruid gerookt, want
Plinius vertelt al van „barbaren die een bieze
rookten, waardoor zij den slaap verdreven, en
vrooüjk werden'". Wat dat voor een kruid ge
weest is, deelt Plinius echter niet mee.
Bij de.verschillende volkeren zijnen waren
pijpen» in ontelbare variëteiten in gebruik,
een zeer merkwaardig soort van pijp wordt
thans nq? gebezigd op vele Zuidzee-eilanden,
waar uit een Baubau oi Kira gerookt wordt.
Dit is een pijp van ongeveer een meter lang,
ter dikte van een arm, en van bamboe ge
maakt. Aan de e'ene zijde is deze pijp open,
aan de andere afgesloten. In een aan den zij
kant geboord gaatje steekt een soort van pe
perhuis. van bladeren gemaakt en met tabak
gevuld- Die tabak wordt aangestoken». Door
het mondstuk aan 't uiteinde zuigt men den
rook in de pijp. Is de pijp geheel met rook
gevuld, dan neemt men het peperhuisje weg,
sluit het mondstuk ai en zuigt door de kleine
opening, waarin het peperhuisje stak, den
rook naar binnen. De rook wordt ingeslikt,
de Baubau gaat van hand tot hand den k:i:'.g
van rookers rond, net zoo lang tot alle deel
nemers bedwelmd op den grond ligfgen
De C. B. V. en de boycot.
De „Centrale Bouwmaterialenvfoorziening
C. B. V." zendt ons ter opname het volgende
schrijven:
Verschillende berichten, de laatste dagen
gepubliceerd; iwijzen uit, dat een aantal orga
nisaties, welker leden bij de levering van
bouwmaterialen voor het bouwbedrijf betrok
ken zijn hierinvoorafgegaan doordenjHoutbond
(vereeniging van belanghebbenden* bij den
Houthandel) een boycot ten aanzien van de
,N-V. „Centrale Bouwmaiterialenvoorziening
C. B- V." hebben uitgesproken of zullen over
wegen.
Nu een kennelijk zeer systematisch te'voe
ren strijd legen genoemde instelling wordt
voorbereid; is het ongetwijfeld nuttig eenige
zakelijke gegevens omtrent het wezen der
thans zoo sterk aangevochten C. B. V. te ver
schaffen.
De C- B. V. werd opgericht in April 1918,
toen de moeilijkheden ter zake van de voor
ziening van bouwmaterialen als gevolg ven
den oorlog hun hoogtepunt hadden bereikt.
Oprichiers-aandeellihouders waren het Rijk, de
gemetenlteni Amsterdam. 's-Gravcnhage.Utrecht
en de Vereeniging van Nederlandsohe Ge
meenten. Doel der C. B_. V. is de levering' van
bouwstoffen» aan de bij haar aangesloten or
ganen, zonder uitzondering openbare licha
men. In den» Vorm een Naamlooze Vennoot
schap is zij in wezen een coöperatie
„van Rijk en Gemeenten. Wat particulieren
trachten te bereiken door eigen coöperaties
fcv. in den landbouw door coöperaties voor
meststoffen, enz., in het huishouden door
„Eigen Hulp", in de metaalindustrie door or
ganisaties .als „De Coopra" te Rotterdam, het
inkoopkantoor der Nederlandsche Metaal in -
dustrieelen, poogden openbare besturen te vor
krijgen door de vestiging van hun inkoopcen
trale, de C- B- V.
Rijk en Gemeenten hadden tot deze gestie
een bijzondere aanleiding. Het Nederlanjsch
bouwbedrijf wordt thans, voor zoover de aan
neem 9ommen bekend zijn; voor niet minder
dan 75 pet. door he.n {gefinancierd. De cijfers,
ciie het Centraal Bureau voor de Statistiek
geregeld publiceert, bewijzen dit. In 919
werden bouwwerken in ons land aanbesteed
ïot een totaal bedrag van ruim f 164 millioen.
Hiervan kwam f 121 millioen voor rekening
yan Rijks- en Gemeentebouwwerken en den
volkswoningbouw, die wordt uitgevoerd met
behulp van voorschotten, overeenkomstig de
Woningwet, welke het Rijk aan 4e Geme-m-
ten verstrekt.
Dit groote interesse van publiekrechtelijk:"
organen bij de bouwkosten, verklaart hunne
belangstelling voor elke werkzaamheid', riie
ertoe kan bij dreigen» deze kosten tot een mini
mum terug 'te brengen. Een dergelijke activi
teit ontwikkelt de'thans zoo hevig aangeval
len C. B. V. Zij koopt de haar tot levering
opgedragen materialen in het groot. Zij kan
verslag in 1919 voor totaal ruim f 5 million
jrteld tfoor den' commerdeëlen steun1 voji haV
aandeeïhouders-cooperafors En zij bereikt veel
al aanmerkelijke voordeelen voor de aange
slotenen. De gepubliceerde jaarverslagen too
rnen dit voldoende aan. Zij werkt zonder s'ib-
sidie van wie ook. Haar kan niet worden ten
laste gelegd, dat zij is een crisisinstelling,
die het land en dus den bewoners, als men
wil den belastingbetalendén inwoners, geld1
heeft gekost Integendeel zij werkt in de rich
ting van bezuiniging en verlichting van be
lastingdruk.
Haar wordt verweten, dat zij een i.vörme-
tiigende", „doodlendc" concurrentie dén hin
de! aandoet. Cijfers zijn welsprekend) en be
wijzen de overdrijving, die in deze beschuldi
ging ligt. Bovendien werd» vermeld, dat m
P1919 voor een totaal som van f 164 millioen
werd aanbesteed; hiervan zal caf"45 pet. kun
nen worden gerekend als arbeidsloon, te be
talen aan de bouwvakarbeiders, winst voor
den aannemer eniz. Blijft 55 pet. voor kost
prijs van bouwstoffen, d.i. plm- f 90 millioen.
De C. B. V. leverde blijkens haar laatste jaar
verslag in» 19)19 voor totaal ruim f 5 millio n,
d. a. 5 1/2 pet. van alle in Nederland beioo-
digde bouwmaterialen. Wij willen aannemen,
dat zij deze leverde tot lage prijzen, l^ger dan
in het algemeen de handel noteert- Deed zij
anders, zij zou tekortschieten in het verrich
ten van haar taak. Maar, dat zij met haas. aan
deel in den totaal omzet van 5 1/2 pet. dezen
handel zou „vernietigen", is een bewering,
idie door de cijfers zelf afdoende wordt weer
legd. Er blijft immers 94 1/2 pet- over, die de
handel levert aan de talrijke gemeehten, die
niet zijn aangesloten bij de C. B. V. en aan
het particulier bouwbedrijf, aan hetwelk de
C. B- V. krachtens hare. statuten niet mag
leveren.
De vraag stelt zich dan ook: „Is deze boycot
inderdaad de uiting van een in kringen van
belanghebbenden algemeen heerschende op
vatting of is zij door enkelen onder hen door
gedreven?"
Aanwijzingen, die leiden tol de" laatste ver
onderstelling zijn aanwezig. Houtagenren,
houtfactors, houtschaverijen en zagerijen, tim
merfabrieken, hebben geen enkele aanleiding
tot strijd tegen» de C. B. V. Deze is hun klant
zoo goed als elk ander houtimporteur oi han
delaar of bouwwerk. Het kan dan ook niet
vrijen wil zijn geweest, dat zij zich schijnbaar
zoo eensgezind hebben aangesloten. Neen,
•dwong, bedreiging met den» boycot ook van
hen, indien zij voortgingen de 'C. B. V. te
leveren, noodzaakte deze bedrijven tor mede
werking. Ook onder de hóutimporteurs zullen
er zijn, die ondanks eigen inzicht zich tegen
over die C. B. V. plaatsen-. Want ook zij snij
den een. goede relatie af.
Een beweging, die voor een zoo aanzien
lijk deel moet steunen- op 'terrorisme, kan- niet
duurzaam zijn. Moge -dit tijdig worden i,egre
pen- door hén, die zich thans laten, meesle'epcn
vóór dat het Wapen, dat zij. nu han-teeren, hen
zelf zal verwonden. Dan zou het berouw te
laat komen.
Kweeherijen in Amerika.
Amerika, het 'klassieke land der „onbe
grensde mogelijkheden" dóet alles in 't groot,
omdat er noti ruimte is om zich te bewegen
met. groote gebaren- cn wijde slappen op ve
lerlei terrein. Dat Amerika niet alleen zijn
landbouw, maar ook zijn tuinbouw in het
grcot drijft, blijkt weer eens uit de schets, die
A Baurman-n er in het weekblad Floralia van
geeft.
Een nieuweling, die in Amerika een up
to date kweekerij bezoekt, staat waarschijnlijk
eerst verbaasd over de grootschheid van het
bedrijf. Kweekerijen, die één oi een paar hec
taren- geheel onder staand glas hebben, zijn
aan de orde ;an den dag en de inrichting dtr
kassen is zoo geheel anders dan in Holland,
dat hij zich verwondert hoe men er ooi: toe
gekomen, is zulke reuzenkassen te bouwen.
Men heeft daar het idee \an de lalie kas, d'e
soms ook nog in den grond was gebouwd, zoo
goed als geheel opgegeven. In plaats daa:v.v\
heeft men daar nu huizen van» 1020 meter
breed en 6—7 meter hoog in het "midden, ter
wijl het dak aan de zijden nog plm. 2 meter
boven den grond is. De constructie is dusda
nig, dat men er geheel en al neen plaats geeft
aan zware houten posten. De muren zijn van
gewapend- beton, -en- glas, waarin ijzeren pij
pen zijn- gezet. Over deze pijpen is de goot
gelegd. In het midden hceift men één- of meer
lijen» pijpen verbonden- door ijzeren rails, we
derom in betonblokken (gevat en hierover
liggen houten Jijsren, die het glas bevatten.
De geheele samensteling van zulk een kas is
zóo eenvoudig, dat bijna iedereen in staat is
die te bouwen. -Het grootste bezwaar ligt in
liet aanleggen van» de verwarmingstoestellen.
De meeste kweekers zijn er in den laat-
jten tijd "toe overgedaan, óm stoom te geb: ui-
kén,- maar oo£ warmwater-verwarming is zeer
algemeen'.
D,eze kassen» zijn gebouwd me: hei idee, om
de grootst mogelijke ruimte, met de minst mo
gelijke onkosten, zonder op de awaliteit van
bet gebouw afbreuk te doen, voor kweekers-
doeleinden beschikbaar te maeen. Natuurlijk
heeft men» voor Verschillende culturen» ;ook
verschillend ingerichte kassen. De cultuur van
anjers en- rozen voor snjjbbloemen is de voor
naamste. De jaarlijksche _omzet in deze twee
soorten -bloemen- is bijna even groot als let
gecombineerde totaal van- alle andere snij
bloemen. Het is du§, te begrijpen, dat men
daarin veel belang stelt en veel -kapitaal ge
stort heeft in deze culturen.
Om een denkbeeld te geven van de grootte
van een- Amerikaan-sclie bloemehkweekerij
geeft. Baurmann de volgende cijfers:
Deze kweekerij, die geheel voor den groot
handel teelt, heeft in haar huizen het volgend-
aantal planten:
1115.000 rozen-, 50.000 anjers, ,250.000 Chry
santhemums. 160.000 Lelies. 350-000 Lelietjes
van Daten en 30-000 Orchideeën.
De kassen beslaan een oppervlakte van
pl.m. 900-000 vierkant voet, waar men in- een
niet te kouden winter 8000 tonnen steenkool
verstookt, 300 menschen werkzaam zijn, 25
paarden en 4 automobielen voor de aflevering
der goederen zorg dragen en- een boerderij
van 250 acre met 100 koeien er voor zorig
draagt, dat er steeds genoeg koemest beschik
baar is.
Hoe gaat de kweeker nu te werk, om zijn
producten af te zetten cn ze voor dé ma^kt
gereed te maken?
Eén der hoofdpunten is natuurlijk een vol
ledige kennis van het juiste tijdstip,waarop
een bloem geschikt is voor den snij. Di: va
rieert natuurlijk ook in verband met het jaar
getijde en» de verschillende variëteiten. Anjers
bijvoorbeeld worden, waaneer zij 3/4 of geheel
open- zijn, gesneden, zoo mogelijk vroefe" in
den morgen en evenals alle andere bloemen
worden zij direct zoo diep mogelijk in schoon
Loei water geplaats. -Het water is meestal
van 8 tot 12 graden hooger dan de tempera
tuur in de koelkamer, die 42 tot 50 graden is.
Daardoor iword't een- geleidelijke afkoeling der
bloemensten-gels bereikt, hetgeen zeer gewich
tig is.
Nadat alle bloemen gesneden zijn, worden
zij gesorteerd, meestal in 3 kwaliteiten. Het
sorleercn gaat overeenkomstig de grootte der
bloem en de lengte van d'en- stengel, en daar
na in bundels van meestal 25 stuks gedaan.
De verzending geschiedt in lichte houten
'kistjes, waarin de bloemen van weerskanten
heel dicht naast elkander worden (gelegd met
de stengels naar het -m-idden der kist. In. het
midden worden dan twee houtjes over de
stengels gespijkerd om het verschuiven der
bloemen tegen te gaan en tusschen» de twee
plankjes in een stuk ijs gelegd. Dit is de'ma
nier van verzending voor lange afstanden-,
wanneer de' bloemen pl.m. 36 uur oodefweg
moeten zijn. Kweekers dicht bij d'e centrale
markten, gaan er meer en- meer toe over de
bloemen in water, in speciaal daarvoor in
gerichte auto's naar den .groothandelaar te
brengen.
De negers in actie.
Te New-York is Dinsdag een internatio
nale negerconferentie begonnen, waaraan
ook de negers van Afrika en Engelsch-
West-lndiè deelnemen.
In zijn openingsrede verklaarde Marcus
Harvey, de voorzitter van den bond tot
verbetering van de levensomstandigheden
der negers, in verband met Afrika: Wij
zullen Engeland, Frankrijk, België of
Italië niet vragen „waarom zijt gij hier",
wij zullen eenvoudig bevelen: „Ga heen".
Wat goed is voor de blanken, is ook
goed voor de negers, n. 1.- vrijheid en demo
cratie. Wij zijn niet van plan een compro
mis te sluiten. De negers eischen eenvoudig
Afrika voor de negers op en zullen daar
voor hun bloed vergieten. Wij zullen een
grondwet voor alle negerrassen opstellen,
waardoor deze zelf hun lot zullen kunnen
bepalen.
De bloedigste van. alle oorlogen- besloot
Harvey, zal uitbreken, als Europa "zijn
krachten met die van Azië zal meten. Dan
is het oogenblik voor de negers gekomen
om het zwaard te trekken voor de verlos
sing van Afrika.
Besloten werd een eigen lied te kiezen,
beginnend met de woorden: Etdiopië, o
land onzer vaderen. Als rasvlag werden de
kleuren zwart, groen en karmozijn verko
ren. In de plaats van het Roode Kruis
werd het Zwarte Kruis gesteld.
Aan de Valera werd een telegram gezon
den met de aansporing om voor een vrij
Ierland to strijden.
Letteren en Kunst
lo
hc
De graven te Sittard.
Gelijk wij reeds meldden, is te Sittard
hoogst belangrijke vondst gedaan, met he
delven1 van vier steenem grafkamers bij
Aambosch te Heerlen.
Bij d'e plek van opgraving bevond zicli
ger een kruispunt van- twee door de Rt
nen aangelegde wegen; waarvan een de
weg van» de oude versterking Coriov:
(Heerlen) naar Keulen.
Bekend is dat lan-gs deze wegen de R(,
nen- hunne dood'en verbrandden en be;
ven en reeds vroeger werden aan den
arm van die weg-cn graven» gevonden-, \v;
urnen; vaasjes, vaatwerk, een gedeelte
en verder houtskool.
Bij het graven is m'cn thans nestoote
vier kisten», welke geopend werden en
stond'en uit een- uitgehold blok met zani
nen deksel. De deksels op ,de kisten lager
Van ihvee kisten was het deksel met de
door ijzeren' krammen, die er ingdood w
verbonden.
Binnenwerks waren zij ongeveer een
ter Jang en een halve Meter breed, te
de wanden van 15 tot 25 c-M. djk warer
Deze kisten moeten Romeinsche grafka
zijn en hoogstwaarschijnlijk daleeren
kamers volgens de voorwerpen», die zi<
in bevonden, uit het einde der derde oi
der vierde eeuw.
In de kamers bevonden zich de overbl
len der verbrande lijken, houtskool en
schillende huishoudelijke voorwerpen; vcj P:'
meüjk van glas vervaardigd. O-m war
twee zeer merkwaardige mooi bewerkte
schen, die den vorm hadden van een dru t'
tros en »2 dM. lang waren met ongevi
c.M. middellijn. Ook werden eenige
met ivoren- greep gevonden en trof
eeni|e gouden sieraden aan: een zeer
en zware gouden ring met blauwen sree
een. gouden kettinkje.
Drie kisten konden uitjiebroken» en
voerd worden. Bij het uitbreken is eene
die een zeer dunnen bodem had. aan sti
gevallen.
Het glaswerk was gedee»ltelijk vervaa'
van» millefiore (veelb-loemig) glas.
Om de kamers vond» men vijf aarden
pijes- De opening der beide eerste ka
wórd! bijgewoond door Dr. J. W. Goos
conservator te Maastricht en de opgr;
wordt geleid' door den bekenden 'Heerlen»
oudheidkundige P. Peters.
De kamers zijn» door den eilyenaar.
heer 11. Simons, geschonken aan de gein
.Heerlen.
«6
k(
Uit Ned. Oost-lndië.
Uitbarsting van de Merapi.
De Merapi vertoont zeer sterke vorh
de werking. Zware rookwolken stoot
uit en witgloeiende puinbrokken st
omlaag, een lavastroom gaat in de ricP'
van Moentilan. Over nagenoeg geheel
den-Java aschregens. Tot dusver zijn
persoonlijke ongelukken gerapporteerd1'
De rijstoogst mislukt.
„De L'ocomstier" verstrekt omtrent de
sche rijstramp nog de volgende cijfers.
In Demak mislukte van; de 107.000
32000. In Pati mislukten van de S5000
26000. In Koedoes vair de 27000 bouws
Ook de Rembangsche rijstoogs is door
voor een aanzienlijk deel mislukt. De
zatter van den Gewestelijken. Raad van
ranir deelde mede. dat de Gewestelijk?
oogst bitter tegengevallen) is. Een»
daarvan is door ziekten vernield, wai
de oogst een. tc-kort van 2.500-000 pi kok
levert!
lii
Gemengd Nieuwsi-
Woensdagavond - zijn
Leerdam afgebrand het „Gorinchci
huis", eigendom van het Hoogheem^
schap de Alblasserwaard en de bo|
hofstede van den heer H. Middelkoop,
krachtig optreden der omliggende
ners, werden de belendende gebouwei
houden. Daar er in Leerdam geen
den te krijgen waren, kwam de f
brandspuit op het terrein, toen alles j
afgebrand. De brand moet ontstaan
door het spelen met lucifers door k
ren.
Woensddg is te Z
broek uit het Winschotet'diep opgevt
het lijk van een onbekend manspeq
naar schatting 30 jaar.
Het nieuwe Kwartje
Z'n hand in den wijden broekzak hield
het weekloon vast: drie mooie, wichtige
achterwielen, zes kwartjes en nog 'n pop
yoor overwerk
't Was voor 1900 nog!.
Met z'n tong wroette hij de lcoekrestjes
uit z'n kiezen„Gebrande kinders,
schromen 't vuur" en kiespijn kreeg-je
gauw!
't Was al jaren zoo geweest: 's Zaterdags
werd er 't laatste 6choft niet gewerkt en
dan dronk hij bij den baas 'n „bak koffie",
waar de vrouw 'n dik stuk zoetekoek aan
toevoegde, 'n Sigaar zou 'em wèl zoo aan
genaam geweest zijn, maar dat kun je zoo
niet zeggen.
Harm Gooszen gaat vroolijk z'n weg.
Die guldèn komt van pasen dan: z'n
.vrouw, bij wie-die pas 'n kleine heeft, nom-
mer twee, is weer over de vloer en gaat
morgen voor 't eerst naar de kerk.
Thuis wacht ze 'm al op, met koffie.
Na 't eten wascht hij zich, de groote week
beurt! trekt z'n tweede broek en z'n goeie
.vest aan, de onderste drie knoopen los, be
nevens'een schoone boezeroen. Dan telt hij
de glanzende geldstukken voor z'n vrouw
neer.
,,'n Gulden over?" vraagt ze in blije ver
rassing.
„Aangenomen werk gehad, gister - en
*uuicb»A£'! Kun j'ern hebben!
„Of ik! Jij moet noodig 'n nieuwe pet
hebbenNeem nou'eerst je kwartje;
't is morgen de eerste alweer".
Harm neemt z'n kwartje; 'n mooi gloed
nieuw geldstuk, of het zoo warm onder de
munt vandaan komt. Eens per maand
houdt hij 'n kwartje af. Daar rookt hij net
vier weken van. 'n Dubbeltje sigaren van
de acht, da's vier maal twee en 'n half ons
tabak in de week, dat klopt. Komt de
maand van vijf weken, dan moet-ie natuur
lijk over die laatste week ook verdeelen.
„Wat scharrel je toch met dat kwartje?"
vraagt z'n vrouw.
Harm laat het glijden door z'n vingers,
betast het, streelt eerbiedig de Jokken van
den beeldenaar, weegt het op z'n vlakke
hand
„Ik vind, vrouw! dat we ruime stof heb
ben tot dankbaarheid 't is nou nog geen
vier weken en jij kunt alles weer doen
Den volgenden dag vonden diakens in
den „armenzak" 'n gloednieuw kwartje,
dat de aandacht trok, om z'n nieuwheid en
om z'n zeldzaamheid in deze collecte waar
bij de meeste Zondagen de dubbeltjcsman
't record hield van goedgeefschheid
Harm rookte twee maanden lang één
sigaar per Zondag en z'n pijp had wat
meer rust dan anders. Maar ze smaakte,
hem ook lekkerder!
Bij 't „centen-tellen" aan 't eind van de
maand, kwam 't kwartje terzij te liggen en
werd door don diaken ingewisseld en mee
genomen, Naast hem woont boer Joosten,
die veel volk in 't werk heeft en altijd klein
geld gebruiken kan en in wiens bezit he£
kwartje weldra overgaat.-'"
Joosten is een der „Hoogmogenden" van
't dorp.
Z'n schuren zijn ruimer, z'n stallen groo-
ter, z'n velden uitgestrekter dan die van
iemand uit zijn omgeving. Z'n armstoel,
bij 't hoekraam, is zijn lievelingsplek.
Daar kijkt hij twee kanten uit en ziet,
zoover z'n oog reikt, zijn landerijen, zijn
beesten, zijn boomen. De arbeidershuisjes-
daar langs den weg, behooren hem toe,
zijn „volk" woont erop.
j Op z'n tafel telt hij de centen en 't klein
geld van z'n buurman na.
De centen en halfjes gaan in 'n bakje'
-van de dubbeltjes wordt 'n rolletje ge
maakt, maar het kwartje houdt hij nieuws
gierig tusschen duim en vinger. Wie dat
in den- armenzak gedaan heeft?
- Hijzelf in geen geval. Hij houdt niet van
buitensporigheden' op geen enkel gebied.
Hij is 'n man van orde en regel, in alles
vaste maat. Als-ie naar stad gaat, drinkt-ie
altijd één konjakje, nooit meer; één keer
in 't jaar gaat-ie 'n dag naar Den Haag en
Scheveningen enzoovoort.
Orde en regel daarop staat hij. Regel
ook in 't geven.
Hij geeft nooit minder dan 'n cent dat
is z'n glorie.
Halve-centen in 'n collecte zijn 'm een
gruwel.- Da's 'n vrek, die 'n halfje geeft.
Ddar kan geen zegen op rusten... 'n halfje!
Nooit minder dan 'n cent. Konden alle
boeren 'em dat maar es eerst nazeggen.
Soms zelfs bleef het niet bij 'n cent. Zijn
geefvaardighcid kende nog hooger trap.
Bereikt zelfs den halven 6tuiver.
Da's z'n gewone gift als er „collecte is".
Wat dan zeggen wil: 'n buitengewone -col
lecte, niet voor kerk of armen.
Maar er is ook 'n overtreffende trap. Op
déze wijze: veel-meer-mee6t, dat aldus cor
respondeert cent-stuivertje-dubbeltje.
Het dubbeltje is de buitengewone extra
gift. Voor de armen met Oudejaar en voor
de heidenen met Pinksteren.
Maar het kwartje, als collecte-gift, be
hoort tot de dingen, die hem te groot zijn.
Dat kan zich alleen de burgemeester ver
oorloven, of de b'ron!
't Ï6 toch 'n mooi geldstukje, zoo fonkel
nieuw! Dat moet niet zoo dadelijk door 't
andere geld heen. Joosten steekt het in
z'n vestzak't. is misschien wat kinder
achtig, maar 't is zoo'n mooi, nieuw
kwartje!
De broeders Oosten en Westen treden de
kamer binnen. Met 'n hoofdknik heet Joos
ten ze welkom; wijst ze door 'n handge
baar hun plaats; laat zich wat onderuit,
glijden uit z'n stoel, dat z'n bovenrug
steunt tegen de leuning; steekt de duimen
in z'n vestzakken, bevoelt en beaait met
de eene het gladde, zilverreine kwartje.
De broeders doen de Unie-collecte. In so
bere, maar ernstige taal leggen ze „broeder
Joosten" den nood der gemeente op de
consciëntie. Er is 'n fonds; durven ze 't
onderhoud wel aan; als nu déze collecte
maar es zooycel opbrengt, dat ze met bou
wen durven beginnen
Goedkeurend en toestemmend t|
Joosten hen toe.
Als nu de bYon maar es goed uil
hoek komt! zegt-ie lachend. I'
We moeten allemaal uit den tb'
zegt Westen ernstig. f1»
Joosten begrijpt dit ook. Het is hjerV'
zéér bijzonders. Iets nog hoogers dan
tengewoon extra". Iete, waar geen pj
dent van i6. Hier gelden geen geef-rei
meer. Hij moét, voor één keer, ontn
zijn aan z'n principe. Hier moet het
naar vermogen", worden „tot bijna bP
vermogen"! f
Z'n vinger kruipt naast den duim
vestzakje, bevoelend hot kwartje.
Is er geen reden voor 'n éénige gift'?1
ziet het raam uit. Ginds komen z'n wat1
hoog opgetast met.graan; daar, rechts|
gen de takken in z'n boomgaard van vi&
t.enzwaarte; links, over 't water, graze»
koeien op malsche klaverweidenll
Hoe kan hij nog aarzelen- j
Duim en vinger komen te voorschijf
met royaal gebaar geeft hij 't kwartje'
Oosten...: de Unie-collecte.
Alweer 'n steentje voor den b<r
zegt Westen droog en strak. j:
Beiden Btaan spoedig op; vertref
zonder extra-dankbetuiging.
Nijdig kijkt Joosten ze na.
'n Steentje! of je d'r nieti
scheidene steenen voor had! i
Hij kan toch zoo'n 6chool alléén >1
zetten! 'F. f
