BUITENLANDSCHE BERICHTEN.
DE VIERING VAN HET EEUWFEEST
MATHESIS SCIENTIARUM GENITRIX.
M M 'Z
EWGELAKO.
De tegen Stead c. s. wegens ontvoe
ring van de 13-jarige Eliza Armstrong ge
richte aanklacht hield eergisteren de politie
rechtbank in Bowstreet weer den geheelen
dag bezig. De zaak zal Zaterdag waar
schijnlijk eindigen met een verwijzing van
de beschuldigden naar het hof.
Uit Parijs wordt aan de Daily News
gemeld, dat koning Leopold zijn reis naar
Berlijn, om over een leening voor den Congo
te onderhandelen, heeft uitgesteld, wegens
den staat van keizer Wilhelms gezondheid.
De Times verneemt iets naders over
de zending van sir Henry Drummond Wolff
bij den Sultan. De afgezant der Britsche
regeering weigerde te voldoen aan het hem
gedaan verzoek om nieuwe instructies te
vragen over het juiste tijdstipwaarop de
Engelsche troepen Egypte zullen ontruimen.
Hij zeide echter dat, ofschoon zijne regee
ring zich daaromtrent nog niet kon ver
klaren, zij toch zoo spoedig mogelijk hare
toestemming zou geven tot de benoeming
eener Engelsch-ïurksche commissie, welke
het tijdstip en de wijze van ontruiming zou
vaststellen.
FRANKRIJK.
De heer Clémenceau heeft Zondag te
Draguignon eene rede gehouden, die hij,
met toestemming van den burgemeester,
maar in strijd met de wet welke open
bare vergaderingen in besloten of overdekte
plaatsen wil gehouden hebben op de
esplanade van den schouwburg in de vrije
lucht uitsprak. Hij sprak korter en op ge
meenzamer trant dan gewoonlijk. Op het
plein stond eene groote volksmenigte en aan
de vensters en op de balkons der huizen
verdrong men zich om hem te hooren. Hij
gaf eene scherpe criliek van de aanvallende
koloniale politiek en verklaarde, dat alles
op nieuw gedaan moest worden; in Tonkin
en op Madagascar was nog zeer weinig tot
stand gebracht. Hij werd zeer luidruchtig
toegejuicht.
De cholera, ofschoon te Toulon en
Marseille steeds verminderende, blijft in de
omstreken nog vrij hevig heerschen. Zoo
overleden o. a. te Manesque, een stadje met
6000 bewoners, in eene week 70 lijders. Ook
in andere steden en dorpen in Zuid-Frank
rijk doen zich telkens nog nieuwe geval
len voor.
SPANJE.
Dezer dagen zijn de verkoolde over
blijfselen van het verbrande wapenbord en
den vlaggenstok der Duilsche ambassade
publiek verkocht; de liefhebberij om daar
van stukken te koopen was zoo groot, dat
men meer houtskool heeft verkocht dan van
het wapenbord en den vlaggenstok afkom
stig kan zijn geweest.
In Spanje neemt de cholera-epidemie
snel af, zoodat bet aantal sterfgevallen daar
reeds tot ruim 300 is verminderd.
ITALIË.
In Italië is de toestand der cholera
niet ongunstig. Te Palermo was tot dus
ver het hoogste sterftecijfer 4 per dag, ter
wijl in de andere provinciën de ziekte zich
nergens tot een epidemie ontwikkelde. In
Parma, waar zich de meeste gevallen voor
deden, werd in de laatste 24 uren aangifte
gedaan van 8 ziektegevallen en 1 sterfgeval
in de stad en 14 ziekte- en 5 sterfgevallen
in de provincie.
Een telegram uit Konstantinopel, vol
gens hetwelk sir Drummond Wolff een uur
lang heeft moeten wachten, alvorens door
de Turksche ministers te worden ontvangen
(die in dien tusschentijd eene conferentie
hielden met den Russischen gezant), wordt
door de Italiaansche pers druk besproken.
De Rassegna beweert, dat, ofschoon de Turk
sche ministers hunne verontschuldigingen
hebben aangeboden voor deze alles behalve
diplomatieke handelwijze, dit incident den
loop der onderhandelingen toch zal bemoeie-
lijken. Het blad schrijft de zonderlinge
houding der Porte toe aan intrigues van
Russische zijde.
De consul van Italië te Jeruzalem be
rekent in een officieel verslag van zijn gou
vernement, dat het ontworpen Palestina-
kanaal de reis naar Oost-Indië vier uren
zou bekortendat het de helft minder zou
kosten dan bet Suez-kanaal en ook de on
derhoudskosten veel minder zouden beloo-
pen, zoodat bijgevolg de rechten doorsche
pen te betalen ongeveer de helft van het
thans voor het passeeren van het Suez-
kanaal geheven tolgeld zouden bedragen.
Het nieuwe kanaal zou bovendien toegang
verschaffen tot nieuwe landen en gewesten
onder de vruchtbaarste van de wereld en
het bezoek aan het Heilige land zou er zeer
door bevorderd worden. De consul voorziet
ook een belangrijke toeneming van den in-
en uitvoer met zeilschepen tusschen de
Adriatische en Middellandsche zeeën.
UITITBCKL AND.
De regeering heeft besloten om, zoo
dra de landdag weer bijeenkomt, terstond
het voorstel ter tafel te brengen tot het
graven van een kanaal van Dortmund naar
de Boven-Emsvan de Boven-Spree naar de
Oder en de uitbreiding van het Friedrieh-
Wilhelm-kanaal.
Te Hamburg werd Maandag het con
gres der democratische partij gehouden. Er
werd besloten over het partijprogramma,
dat als lokaas moet dienen voor de kiezers
bij de aanstaande verkiezingen voor het
Pruisisch huis van afgevaardigden. De Ham-
burgsche democratie wilde de zinsnede schrap
pen, waarin de handhaving der autonomie
van de onderscheiden bondsstatenzoover
dit binnen de grenzen van het rijksbestuur
mogelijk is, een beginsel van democratie
wordt verklaard. Na een levendig debat
werd er besloten de bewuste zinsnede te
handhaven. Men begreep, dat anders de
democratie met grooten tegenzin zou te wor
stelen krijgen. Thans speculeert men op de
vrijheidsliefde.
Aan de Köln. Zeit. wordt met zeker
heid medegedeelddat generaal De Courcy
inderdaad met kracht aandringt op spoedige
versterking. Hij wijst met nadruk op de
omstandigheid dat het hem met zijne ver
strooide strijdkrachten, zonder versterking
niet mogelijk zal zijn de aanvallen, die bij
het aanbreken van het gunstige seizoen te
wachten zijn af te weren.
De toestand in Tonkin zelf moet overi
gens van zeer ernstigen aard zijn. Het
aantal Zwarte Vlaggen groeit dagelijks aan;
in de richting van Lang-Son en langs de
Roode Rivier hebben zij reeds sterke ver
schansingen opgeworpen.
H If Jtl E N I E.
Onder de arbeidende klasse van de
Israëlietische bevolking te Bucharest is een
beweging ontstaan tegen het plan om een
Israelietisch consistorie op te richten. Men
wil daarin zien een middel voor de vermo
genden om zich ten nadeele der behoeftigen
voordeelen te verzekeren. De regeering
houdt zich strikt onzijdig.
Aan den heer Ciurcu, directeur der
Inclépendanceis het verder verblijf in Ru-
menië ontzegd.
CAN A RA.
Het gewezen Indiaansche opperhoofd
Big Bear, Riel's bondgenoot in den jongsten
Canadeeschen opstand, is er genadiger afge
komen dan zijn ter dood veroordeelden col
lega. Het gerechtshof veroordeelde hem tot
drie jaren gevangenisstraf.
AFRIKA.
Aan het Kaapsche Volksblad wordt
uit Petroria i. d. 20 Aug. gemeld, dat de
wet op de uitgifte van schatkistbiljetten
toen nog niet was afgekondigddaar de
Transvaalsche regeering hoopt, niet genood
zaakt te zijn tot dien maatregel over te gaan.
VAN HET GENOOTSCHAP
Den morgen van den 17den September
zal zeker menigeen binnen Leidens wallen
een vragenden blik naar den hemel hebben
geslagen om zoo mogelijk te raden of het
feest van den dag al dan niet door fraai
weder zou begunstigd worden. Er was wel
reden tot eenigen twijfel. Den ganschen nacht
had het gebliksemd eD gedonderd. Men kon
dit beschouwen als het gebulder der saluut
schoten, waarmede de goden daarboven den
aanvang van dezen feestdag begroettenmaar
de vrees voor slecht weder bleef bestaan en
waarlijk nu de dag is aangebroken kunnen
wij niet zeggen dat Minerva, van ouds de be
schermvrouw van Leiden, zoo goed bij haar
vader voor haar beschermeling heeft gepleit
als dat vroeger wel eens het geval was.
Toen wij ons heden morgen te elf ure
naar Zomerzorg begaven, verkeerde de hemel
in een toestand van gewapenden vrede. Ook
wij namen dus de vrijheid ons te wapenen
met ons regenschild om tegen mogelijke
vijandelijkheden bestand te zijn. Niettegen
staande de vale lucht zag Zomerzorg er
feestelijk uit. Men had er menige gepaste
decoratie aangebracht en in den tuin wemelde
het van leerlingen en oud-leerlingenieder
versierd met een kleurig blijk der belang
stelling in het feest.
Van elf tot twaalf uur werd er intus-
schen een zeer behagelijk muziekprogramma
uitgevoerd door het stafmuziekcorps van het
4e regiment infanterie. De aard der uit
gevoerde nummers was uitmuntend geschikt
om de stemming der feestvierenden levendig
en v rooi ijk te maken. Wij laten het pro
gramma hier volgen
N°. 1. Marche Militaire, Grentzius; 2.
Ouverture Comique, Kéler Béla; 3. „Mein
Traum'', Walzer, Waldteufel; 4. Mosaique
de rOpéra Mireille", M. Krein; 5. Jubel-
Ouverture: Bach; 6. Finale le Act aus
„Belisario", Bellini; 7. „Am Neckerstrande",
Polka Mazurka, Schlay; 8. Fantaisie „l'Ar-
chiduc,,J Labory; 9. „Sans-Fa^on", Galop,
Hitz.
Tegen twaalf ure werden de oud-leerlin
gen officieel verwelkomd door den voorzitter
den heer A. Montagne Jzn. Hij herinnerde
alle aanwezigen aan den gelukkigen bloei
van het genootschap, hij wees er op, hoe
tal van kweekelingen aan deze inrichting,
die thans reeds mannen en vaders waren
geworden niet alleenmaar ook de meest eer
volle betrekkingen hadden verkregentoch
nog steeds in hun hart tot de „oude jon
gens van Mathesis" behoorden en op de
levendigste wijze belang stelden in het leven,
den bloei en den vooruitgang der reeds zoo
oude, maar nog zoo krachtige inrichting.
Ten slotte riep hij de feestvierenden op
om in plechtigen optocht zich op weg te
begeven naar de Gehoorzaal, waar zij door
den voorzitter van het bestuur, den heer
J. A. Van Dijk, verwacht werden. In plech
tigen optocht, maar niet zoo statig en af
gemeten als gold het een begrafenis, neen,
het oude Leiden moest merken, dat de leer
lingen van Mathesis door de jaren niets van
hunne natuurlijke levenslustigheid hadden
verloren.
Daarop ging men op,weg en bereikte de
Stadszaaldie op het prachtigst was ver
sierd. Waar men ook heen zag, overal aan
schouwde men groene guirlandes, kleurige
draperiën, fraai beschilderde doeken. Boven
aan de zoldering zag men de wapenschilden
der verschillende provincieën en steden prij
ken in lachend kleurenbont en daaronder
las men met gulden letteren de namen van
hen, die honderd jaar geleden de stichters
waren geweest van „Mathesis Scientiarum
Genitrix".
Een buitengewoon talrijk publiek was
vergaderd. Het traditioneele „loopen over
de hoofden" zou hier niet eens een koord-
kanser van beroep gevorderd hebben. Zoo
wel boven als beneden was alles vol. Toch
heerschte er een ademlooze stilte, toen de
klankvolle stem van den heer Van Dijk
zich hooren liet in de volgende bewoor
dingen:
Welkom, hartelijk welkom heet ik U allen,
waarde Feestgenootendie door uwe tegenwoor
digheid aan deze plaats uwe ingenomenheid toont
met het Genootschap Mathesis Scientiarum Geni-
trix, het Genootschap, eene Leidsche instelling
bij uitnemendheid, gedragen door de liefde en de
zorg der Leidsche Burgerij, gekweekt en ge
koesterd binnen Leidens muren!
Het is mij een voorrecht U het welkom te
mogen toeroepen in dit plechtig oogenblik, nu
wij den mijlpaal aanschouwen, aan het einde der
eerste eeuw opgericht! Honderd jaren onafge
broken te mogen leven en werken, welk een
voorrecht voor ons Genootschap! Welke heerlijke
gewaarwordingen vervullen ons, als wij dankbaar
liet goede erkennen, dat de kloeke stichters,
wier plaats wij thans innemenhebben gewrocht
als wij, Oud-bestuurders en Bestuurders met eer
biedigen schroom ons afvragen, wat wij voor het
Genootschap hebben verricht, en antwoord trachten
te geven op de vraag, of wij hun werk hunner
waardig hebben voortgezet; wanneer gij Leden met
zelfvoldoening terugziet op het Genootschap hebt
verleend; wanneer gij, Onderwijzers en Oud-onder-
wijzers liet genot smaakt, dat gij met vrucht
in het Genootschap gearbeid hebt; wanneer gij
Leerlingen en Oud-leerlingen U te binnen brengt
hoeveel nuttige en leerrijke uren gij in de school
van het Genootschap hebt gesleten."
Krachtig en gepast was de toespraak van
den voorzitter. Zeer betreuren wij het, dat
het bestek dezer courant niet gedoogt meer
dan enkele gedeelten van zijne welsprekende
rede hier over te nemen. Doch wij ver
nemen met genoegen, dat het geheel voor
het publiek verkrijgbaar zal worden gesteld.
Daarop verkreeg de heer Montagne als
voorzitter der commissie uit de oud-leerlin
gen het woord. Door de bizondere welwil
lendheid van den redenaar zijn wij in staat
gesteld zijne rede hier in haar geheel mede
te deelen.
MIJNE HEEREN!
Zoo is het oogenblik daar, waarop bij de her-
denkiug van het 100-jarig bestaan van het ge
nootschap M. S. G. de gelegenheid aan oud-leer
lingen werd gegeven, om van hunne dankbaarheid
en belangstelling te doen blijken, waartoe zij één
uit hun midden, die in 1816 reeds de rekenschool
bezocht, hebben verkozen, die onder zijne persoon
lijke verantwoordelijkheid zich van die vereerende
taak gaat kwijten.
Hoe verschillend ook het oordeel zij over den
maatschappelijk en en staatkundigen toestand van
ons Vaderland in de laatste jaren van de vorige
eeuw en al geeft men aan de daaruit voortge
sproten omwenteling het karakter van Ongeloof
en Revolutie, die de geschiedenis van dat tijdvak
onpartijdig en onbevooroordeeld raadpleegt en bi
causaal verband niet uit het oog verliest,
niet blind zijn voor het goede, dat daaruit Voort!
sproot. En gelijk onze Christelijke jaartelling bf.
innert aan de onmetelijke strekking en volstrek'
eenige beteekenis van het vonnis van Pilatus k
de wereldgeschiedenisgelijk, om ons tot Leiden
te bepalen, de stichting der Leidsche Hoogesch'oo!
een gevolg was van een bang beleg in den strik'
voor vrijheid van geweten in de 16e eeuw;
tal van openbare gebouwen, werken en stichtinee
ontstonden toen de godsdienstvervolging van Frank,
rijk in de 17e eeuw de refugés herwaarts vlodt»
om het Leidsche fabriekwezen uit te breiden
staan de afdeelingen der Maatschappij tot
van 't Algemeen en der Nederl. Maatschappij (ej
bevordering van Nijverheid en ook bet Genooü
schap M. S. G. tot op den huidigen dag als oj.
denkteekenen uit het laatst der vorige eeuw
hetgeen uit het volkvoor het volk en door b:
volk tot het algemeen welzijn werd gesticht.
Het eerste deel der gedrukte handelingen v&>
het Genootschap M. S. G., dat door een lani
meter, een metselaar en een kunstbeeldhouve
werd opgericht, getuigt van de toen Leerschendt
behoefte aan een wetenschappelijke opleiding voc
den krijgsdienst, voor de zeevaart, voor den wate:
staat, voor de bouwkunde en voor alles wat se.
bachts-, handwerks- en fabrieksnijverheid kon bi-
vorderen. Belangeloos en met vele opofferingei
werd het onderwijs gegeven en in de behoefte-,
der stichting voorzien. Toen het de hoogc C
scherming verkreeg van graaf van Bentinck ea
later van den Erfstadhouder uit het Huis van Orani;
en het lidmaatschap werd aanvaard door veh
edelen van Land en Stad, ook hofdignitarissenei
geleerden, zoodat zelfs een afzonderlijken ray
van musicerende leden en vele Studente:
der Leidsche Hoogeschool als aankweekelinget
het Genootschap tot luister verstrekten, nam bet
Genootschap een te hooge vlucht. De spoedig daar
op gevolgde gebeurtenissen ontnamen het die
scherming en de dagen van tegenspoed zoude:
wellicht tot zijn dood hebben geleid, indien niel
de eenvoudigheid en de veerkracht der oprichten
die noodlottige invloeden hadden beheerscht s
den moed tot volharding door een hooggewaardeerde
medewerking en ondersteuning werd gesterkt.
Die medewerking en ondersteuning ondervond
het Genootschap steeds van edele mannen, dieht!
bestuur hadden en die vooral in de eerste vijfti»
jaren zonder belooning of tot een gering bediaj
zich met het onderwijs belast hebben. De Leidsel-
afdeeling der Nederlandsche Maatschappij te
bevordering van Nijverheid gaf door een jaarlijkse!:
toelage uitbreiding aan het ouderwijs in de ftatuur-
en Werktuigkunde. Het koninklijk besluit va
1817 erkende de teekenafdeeling als Teekenscbw!
en het Stedelijk bestuur zorgde voor behoorlijk;
schoollokalen; eerst in de Latijnscke school, laters
de Rectorshuizing en sedert het Genootschap tb
Burgeravondschool door het Gemeentebestuur wai
erkendals geschikt om te voldoen aan de bij c-
wet op het Middelbaar onderwijs opgelegde ts-
plichting, werd het Genootschap gehuisvest ink
gebouw, dat, ontworpen en gebouwd naarhetplsi
en ouder de leiding van een leerling des Gei#
schaps, de heer Schaap, tot sieraad strekt ia
de Pieterskerkgracht.
Maar zoo kon het Genootschap als bijzonde
instelling ook in eigen behoeften voorzien doortt
aantal leden van de hoogste tot de laagste stank
die de kas door jaarlijksche bijdragen sterkten
aan een tal van leerlingen, ook aan deweezenE
de verschillende Godshuizen van 1785 af, oriderró
doen geven in de wis-, bouw-, teeken-, nak
en werktuigkunde.
En zoo ziet ge MM. HH. voor TJ een schaar rr
Oud-leerlingen, die bier en elders in verschilled
maatschappelijke betrekkingen hunne bestcramiii
hebben bereikt en gevolgd door een nog groots
schaar van leerliogen, die nog van het onaer*?
gebruik maken, om hulde en aank toe te brengt
voor al betgeen zij aan het Genootschap verplii
zijn. In feestelijken optocht begaven zij zich daarte
herwaarts en opgeruimd van geest namen zij daans
deel, om ook daarbuiten van die gevoelens
doen blijken.
Want het Genootschap staat daar na hondr.
jaren als een gedenkteeken van hetgeen uit a
door en voor het volk in 1785 is gesticht en tó
in 1885 onderhouden, als een gedenkleeto
van hetgeen door bijzondere krachten kan gesefcie
den, ondersteund en beschermd voor zooveelnoodij
door de Overheid; maar tevens als een handwijs
voor allen, die in onzen tijd geroepen rr.
tot oplossing van sociale en politieke quaestia
in verband met de omstandigheden van den t^.
tot algemeen nut en volkswelvaart.
/In het heden ligt het verleden, in het nu*»
wezen zal."
Het Genootschap M. S. G. heeft heden JB
jaren bestaan, maar beeft het een toekomst?
Ja, want gedurig dat veeljarig bestaan voo®
liet in een behoefte die de maatschappelijke ttf
stand eischte van 1785 tot 1S63toenhetn'
bouw-, téeken- en wiskundige school werd erkeij
en sedert 1863 daarbij de plaats van burgeravoL
school innam.
Ja, zoolang het blijft bezitten wat hetst»
bezat een tal van edele mannen, die hetcj
warmen ijver bestuurden en den vooruitgang-
tijds achtereenvolgens inaebt namen en vokdeV
en een onderwijzend personeel, dat bereid ff»5-®
blijft zijn gaven, zijn tijd, zijn zorgen aan de
langen van bet onderwijs te wijden.
Ja, omdat het Bestuur in de vereischten»
toelating en de onderwijzers in de aankweekelu?®
een hoogst belangrijke controle uitoefenen ei«
met een graadmeter beoordeelen de vruchten^
het lager onderwijs en de opleiding tot alle c
telijke en maatschappelijke deugden, 't ür
opleiding en dat onderwijs verkregen is in open
of in bijzondere scholen, in instellingen
zonder den Bijbel, terwijl ook bij de band»
van tucht en orde moet blijken den zedelijke
stand der huisgezinnen, waaruit de leernn.
komen. j
De toekomst is op die wijze verzeite
daarop is in overdrachtelijken zin bij het at
of overlijden van Bestuurders eu Onderwijl
uitdrukking van toepassing: ,1e Roiestmoi i
,1e lloi!" .-i
Het Genootschap heeft een toekomst,
kan zich verzekerd houden van den steun en de
werking van het Stedelijk bestuur, die he
bezat voor het tot burgeravondschool ver
richt. Steeds was dat bestuur gereed v°jv
boorlijke lokalenhet onderhoud en de verbe
