tied op staten van de provincie Urgmhe hebben sollicitanten opgeroe
pen voor de betrekking van ingenieur van den provincial! n waterstaat in
Drenthe. Aan gemelde betrekking is eenc jaarwedde verbonden van 3000.
-- Tc Breda ontdekte gisteren nacht de schildwacht bij de garnizoens
bakkerij dat er brand was in bel paviljoen der Groole sociëteit in het
Valkenberg. Spoedig werd door hem alarm gemaakt, doch bel gebouw
stond reids geheel in vlam en is, ondanks de hulp der spuiten, tot den
grond toe afgebrand met al wat er in was. Alleen de wijnkelder is ge
spaard gebleven.
In den nacht van Zalurdag op Zondag is te Antwerpen een dijk door
gebroken, waardoor bet water uit de oude bassins met geweld in een in
aanbouw zijnd droogdok onder Ooslerweel stroomde en een scheepje deed
zinken, zoodat een man, eene vrouw en twee kleine kinderen verdronken.
Twee andere scheepjes zijn geheel vernield.
De Staatscourant bevat het rapport van den minister van binnenland-
sche zaken aan Z. M. den koning, naar aanleiding van een smeekschrift en
adressen, in zake de wetsvoordragt tot regeling van het lager onderwijs
den koning aangeboden, en-door Z. M.doordrongen van het gewigt der
zaak, om consideratien en advies in handen des ministers gesteld. Aan dat
rapport ontleenen wij het volgende:
Het «smeekschrift" tracht tc verkrijgen, dat de koninklijke sanctie aan
de wetsvoordragt betrekkelijk het lager onderwijs, welke door de beide
kamers der slaten-gcneraal is goedgekeurd, worde onthouden en wel als
erkenning van het regt, dat adressantfn beweren voor hunne kinderen te
hebben op eene «school met den Bijbel". Dat verlangen wordt toegelicht
in eenc uitvoerige gedrukte memorie, te gelijk met het smeekschrift aan
geboden, en beide stukken moeten dus in verband met elkander worden
beschouwd. Voorts verdient te worden nagegaan, welk karakter het dus
genaamd volkspetilionnemcnt vertoont en hoedanig de ware strekking van
het verzoek van adressanten is.
Het volkspetitionnement moet worden geqn.ilificeerd als eene zuiver staat
kundige demonstratie, lang van te voren bedacht en voorbereid. Er was
tot het uitlokken van een dusgenaamd volkspelitionnement door de leiders
der anti-revolutionaire partij besloten, reeds voor dat de minister zich met
de zamenstelling van zijn ontwerp onledig had kunnen houden of eenigerlei
medeileeling omtrent den vermoedclijken inhoud daarvan had kunnen ver
kregen worden. Het baart alzoo geen verwondering dat een tijdig en met
zorg beraamd plan, uitgevoerd met al de hulpmiddelen, waarover eene
krachtige kerkelijke en levens politieke partijorganisatic in slaat stelde te
beschikken, niet zonder uitwerking gebleven is, doch het ware onmcnsch-
kundig en zou niet slrooken met de feilen, die dagelijks aan hel licht ko
men, indien men veronderstelde, dat velen, die, zelve niet op de hoogte
der zaak, zich, toen zij daartoe werden aangezocht, lieten overhalen hunne
liandteekeningen onder het hun voorgelegde stuk te plaatsen, tot meer
dan het zetten van hunnen naam te bewegen zouden zijn geweest. In elk
geval had dit even gemakkelijk van hen kunnen worden verkregen han
gende het onderzoek van hel wetsontwerp bij de tweede kamer der staten-
generaal, als eerst nadat dit was afgeloopen. De organen der partij hebben
niet verheeld, dat dit geenszins geschied is, omdat men verwachtte, dat de
vertegenwoordiging bezwaar zou maken zich met de regeringsvoordragt te
vereenigen, maar juist uit eene vlak tegenovergestelde berekening. In het
smeekschrift wordt «het gedenkwaardig jaar 1856" herdacht, liet verzet
der partij is in den grond der zaak tegen de wet van 1857 gerigt en zij
heeft niet vergeten, dat cn in welke mate deze de vrucht geweest is van
het overleg tusschen het ministerie van Rappard-van der Brugghen en de
tweede kamer der staten-generaal. Door die ervaring geleerdbegreep men
thans te moeten waehten, tot dat de beslissing bij de tweede kamer ge
vallen was en die der eerste kamer der staten-generaal weldra zou volgen.
Heeft men. alles toetsende uitsluitend aan hel partijbelang, zoo doende mis
schien wijsselijk gehandeld, het valt moeijelijk deze laktiek te lijmen met
de betuigingen van trouw en gehechtheid, waarvan de mond overvloeit,
want in den slaat, waarin de zaak gekomen is. zon het volkspelitionne
ment zijn doel niet kunnen bereiken, zonder dat de kroon in ernstige
botsing geraakte met de heide kamers der staten-generaal en daardoor hel
vaderland roekeloos werd blootgesteld aan een schok, waarvan de gevolgen
onberekenbaar zouden zijn.
Dit kan niet worden vergoelijkt door aan tc dringen op benoeming eener
zoogenaamde Royal Commission. Het verslag cencr staatscommissie kan
nuttig wezen tor voorbereiding van een wetsontwerp, doch nimmer in aan
merking komen als middel om de kroon voor te lichten nopens de gewig-
tige regeringsdaad, die ingevolge art 114 der Grondwet moet geschieden,
nadat eene wetsvoordragt door de vertegenwoordiging is goedgekeurd. De
onschendbaarheid des konings is de hoeksteen van het constitutionele staats
gebouw cn door het advies eener commissie, zamenzesteld uil niet verant
woordelijke leden, wordt de kroon niet gedekt. Terwijl geene der strij
dende partijen in «te uitspraak der commissie zou berusten, zou door hare
benoeming in de openbare mecning de koning onherroepelijk partij gekozen
hebben. Die benoeming zon volgens de Grondwet niet kunnen geschieden
dan op voordragt van een minister en bij dooi dezen gecontrasigneerd be
sluit. Doch welk minister, die gevoel had van waardigheid cn pligt. zoude
verantwoordelijkheid jegens den koning en het land, die hij aanvaard heeft
op die wijze van zich willen afschuiven of reglens daartoe bij magie.zijn?
Het volkspelitionnement blijkt alzoo eene staatkundige beweging te zijn,
welke den koning in weerspraak poogt te brengen met de vertegenwoor
diging. Nog gevaarlijker echter, zoo mogelijk, is de ware strekking van
de klagt der adressanten, dat zij voor hunne kinderen regt hebben op eene
school met den Bijbel, doch deze alleen voor de rijken en niet voor de
armen verkr gbaar is. Hen moet toch ouder eene school met den Bijbtl
eenc school verstaan, waaraan het onderwijs, wat omvang en leerwijze be
treft. op eene hepaaldc wijze is ingerigt. In dit opzigt nu is het bijzonder
onderwijs geheel vrij. De wel kan. wal den omvang en de methode be
treft. de inrigting van bet onderwijs alleen regelen voor de openbare school.
Wat verlangen dan de adressanten? Al laten zij het punt in hel duister,
hunne begeerte, gelijk die in het smeekschrift omschreven wordt, ware
slechts door eene openbare school met den Bijbel te bevredigen, naardien
het van bel bijzonder onderwijs uit den aard der zaak altijd waar zal blij
ven. dat het is «óf eene weelde, die alleen de met goederen bedeelden zich
voor hun kroost veroorloven kunnen, óf eene aalmoes, aan "behoeftige kin
deren door anderer milddadigheid verstrekt." En ook slechts in de veron
derstelling, dat van de inrigting der openbare school de rede is, heeft de
verwijzing naar de vreemde wetgevingen, waarbij de memorie een oogen-
lilik verwijlt, redelijken zin. Vergelijking tusschen Nederland cn andere
staten gaat echter in deze zaak mank, omdat de omstandigheden te zeer
verschillen.
D
Eene inrigting der openbare school, waardoor aan den wensch van adres-11. I
santen zon worden voldaan, is niet mogelijk. Zij hebben alleen regt, dat eoiiik
men hen bij het opriglcn van eigen scholen vrijelijk laat begaan, lioch zij
beklagen zich. dat zij niet bij magte zijn die te bekostigen, althans voor'"
zooveel zij niet met goederen bedeeld zijn. Is. wel doordacht, gevaarlijkerzÜne
stelling denkbaar? Immers zoo de min gegoede cr regt op heeft, dal dt'eede V
slaat hem op algemeene kosten alles verschafie, wat de gegoede betaalt uil: naar
eigen beurs, omhelst men in beginsel het grofste communisme. Dat regit
mag dus de regering nooit erkennen. Tegenover haar kan men alleen hei
regt doen gelden, dat voortvloeit uit hare verpligling om voor de behoor
lijke inrigting van het openbaar onderwijs te zomen. Is de school met den
Bijbel eene andere dan de openbare school, dan hebben adressanten op
zoodanige school geen aanspraak. Hel staal hun alleen vrij die op te rigten. De
indien zij daartoe bij magte zijn. Op hulp van overheidswege mogen zij.naen
niet rekenen. f
In welke bewoordingen ingekleed, komt de grief van adressanten altoos'8
hierop neder, dat zij, de vrijheid van onderwijs verkregen hebbende, lhans'el ',es!
van de school, die zij willen blijven inrigten naar eigen goedvinden, de T'
kosten geheel of ten deelc willen doen hetalen door den staat. Uit een» verse
menschkundig oogpunt bevreemdt dit niet; zelfs niet als misschien de klagt :PZiiigs
over de hardheid voor de miogegoeden voorkomt van de gegoeden, diede
bijdragen, door hunne geloofsgenooten van hen gevraagd, moede worden, 5n
doch hiermede is het streven van adressanten niet gereglvaardigd. De wets
voordragt, door de beide kamers der staten-generaal aangenomen, wijzigteehijd
niets in de beginselen der bestaande wet. Zien adressanten liet met ieede iof val
oogen aan, dat de verbeteringen, die het openbare onderwijs dringend be-ter 18
hoeft, er in gebragt worden, de legering mogt niet verzuimen aan de stalen- h v-,
generaal de voorstellen tc doen, waartoe een stellig voorschrift der grondwet 1
haar verpliglle. 1
Onthouding der koninklijke bewilliging aan de goedgekeurde wetsvoordragt an de
zou dus aan adressanten luttel balen. Hun aanval is eigenlijk gerigt tegen ran all
de wetten van 1806 en 1857; ja, tegen de grondslagen zelve onzer staats- e won
instellingenzoodat aan hun eisch niet anders zou kunnen worden voldaanp
dan door volkomen omkeering van al hetgeen, waaraan tot nog toe wet-
gever en regering hebben vastgehouden. Er beslaat ook bij adressanten geen hen"!
twijfel omtrent de onwrikbare overtuiging van de meerderheid in de beide te Par
kamers der staten-generaal, noch omtrent de uitkomsten der stembus He- ander
wogen door de roerselen, die de menigte het krachtigst medeslepenbeang-«en Sc
stigd in hun geweten en opgezet door hatelijke tegenstelling tusschen rjjk y
en arm, werden de pctilionarissen in handen der leiders eener staalkundige
partij het voertuig tot het bewerkstelligen eener demonstralie, die, wanneer ^ar
zij doel trof, de kroon oogcnblikkelijk in hevige botsing zou brengen met schipp
de vertegenwoordiging des lands en te gelijk den eersten slap doen zeilen omstar
•op den weg, waarop terugtreden oneer, voortgaan het verderf van het rei
vaderland worden zou. Men mag dus vermoeden, dat die leiders zelve,
zoo zij als verantwoordelijke bewindslieden werden geraadpleegd, er voor
zouden terugdeinzen de weigering; der koninklijke bewilliging aan te be
velen. welke zij de vrijmoedigheid gehad hebben van de kroon in hun
smeekschrift te verzoeken.
Bedoeld slok wordt gevolgd door het rapport van denzeifden minister
aan Z. 51. den koning omtrent ecnige adressen van roomsch-katholieke onder
danen betreflende dezelfde aangelegenheid. Daarin komt o. a. hel volgende voor:
De wetsvoordragt, welke adressanten bestrijden, bestendigt, volgens hun
eigen zeggen, de tegenwoordige staatsschool; zelfs vult zij de wet van
1857 aan wat de waarborgen betreft voor de strikte handhaving van het
onzijdig karakter van het onderwijs en het verzekeren van de gelegenheid
aan de schoolgaande kinderen om onderwijs in de godsdienst te genieten.
De adressanten schijnen bij vervulling van hunnen wensch de regering zede
lijk te willen binden om de wet van 1857 in hunnen geest te herzien;
doch, blijkens de liandteekeningen groolendeels uit eenvoudige menschcn
bestaande, vergeten zij. dat dit nooit zou kunnen gebeuren, voor dat aan
den eenen kant art. 194 uit de grondwet geschrapt en aan den anderen
kan met den II. Stoel een concordaat, gelijk in 1855 door Oostenrijk, ge
sloten was. Daarenboven gaan zij hunne bevoegdheid te builen door op
eigen gezag tc spreken. Blijkens de aangehaalde instructie, door Paus Pius
IX goedgekeurd, staat de beoordeeling. of de openbare school bruikbaar
voor de kinderen is, aan de bisschoppen cn niet aan de ouders. De adres
santen noemen in de tweede plaats hel streven, dat zij ontdekken, om de
bijzondere school onmogelijk te maken onloochenbaar. Toch is het legen-
deel waar. De herziening der wet van 1857 heeft in gecnerlei opzigt eenig
aan bet bijzonder onderwijs vijandig doel.
Adressanten hebben blijkbaar over de heteekenis van hun verzoek niet
genoegzaam nagedacht. Zelfs indien door de R. K. bisschoppen de onbruik
baarheid der openbare school voor hunne geloovigen onvoorwaardelijk en
ondubbelzinnig ware uitgesproken, zou dit de regering niet ontslaan van
haar groudwettigen pligt om de gemensdc ol neutrale school in stand te
houden en te zorgen, dal het aldaar gegeven onderwijs voldoende is.
Niet-bekrachtiging der door de staten-generaal goedgekeurde wetsvoor
dragt zou wel «leu strijd doen voortduren en de onrust in de gemoederen
gaande houdende wensch van adressanten naar eene openbare school in
hunnen zin zou onbevredigd blijven en de vrijheid om bijzondere scholen
op te rigten zou er niet door vermeerderen. Op hun verzoek behoort dus
in hun eigen belang afwijzend te worden beschikt.
's GRAVENIIAGE, 20 Augustus.
Z. M. heeft vergunning verleend aan den heer J. P. Hofstede, hoofd
inspecteur der posterijen te 's Gravenhagetot het dragen der versierselen
van kommandcur der orde van hel Legioen van Eer, hem door den presi
dent der Fransche republiek geschonken.
De heer \V. Bekkcr, burgemeester der gemeente Bedum, is benoemd
lot burgemeester der gemeente Hennaardcradeel.
De officier van administratie 2e kl. J. C. Coeland wordt eervol onthe
ven van de waarneming der betrekking van administrateur bij het hospitaal
der marine te Willemsoorden met die ftinclien wordt tijdelijk heiast de
officier van administratie 3' kl. M. C. Hazenberg.
Het 31 Aug. wordt het schroefstoomschip Leeuwarden, liggende te
Vlissingen, builen dienst gesteld, en de luit. ter zee le kl. J. 51 A. van
51ulken, lijdelijk Gelast met het bevel over dien bodem, eervol daarvan ont
heven; met 1 Sept. woedt in dienst gesteld hel te Willemsoord liggend
schroefstoomschip 2C kl. Mamix cn het bevel daarover opgedragen aan den
kapitein-luit. ter zee G. C. C. Thicrens; voorts wordt met 1 Sept. ter be
schikking van den minister van marine gesteld de luit. ter zee 1' kl. W.
baron van Hogendorp, thans adjudant bij Z. K. 11. prins Hendrik
-Z K 11. prins Alexander vertrok heden ten 6 ure met den cxpreslrcin
voor Brussel en Parijs van bier.
en na
werd
van N
reizig
"Vierz;
vaar
reisje
gen
was.
ming
ning
«ball
ltevij
ooge
schil
med
gevt
twe
gesi
Z
gek
gez:
Pot
rijt
pri
de
hel
hij
na
dc
üjl
nil
€11
ha
za
zr
rij
la
P
si
k
1 Vi
