BROODNIJD EN ONEDELE CONCURRENTIE.
In een der laatste jaargangen van een Duitsch geïllustreerd tijdschrift zoo wij
tueencn de Gartenlaube vindt men eene plant, die de lachspieren zelfs van een
melancholiek gezicht in beweging brengt. De voorstelling van wat de prent ons te
naschouwen geeft, is anders zeer eenvoudig. Aan de eene zijde cener dorpsstraat
aet men eene herberg, waar een rijtuig, met twee paarden bespannen, een oogen-
hlik stilhoudt en de herbergier met een tevreden glimlach en eene nederige houding
liet gezelschap welkom heet. Aan de overzijde der straatschuin er tegenover
ziet men een tweede herbergwaar de waard voor de deur staat met een snuifdoos
in de hand. Aan zijn geheele uiterljjk kan men zien dat hij geen kwaad man
is; hij is corpulent, zeker een bewijs dat hij een der drukste klanten zijner eigene
/ank is, en heeft een bolrond, blozend gelaat; kortom, hij ziet er zeer welvarend
uit, en behoort tot dat type der menschhetd, "twelk men onder de goedhartigen
rangschikt, immers, de levensbeschrijver van den onsterfelijken Don Quicholte
zegt ergens van een corpttleusen sinjeur: „hij was een dik, en daarom een
«oed man."
lin toch wordt onze dikke kastelein op dit oogenblik door een hartstocht aange
grepen die duidelijk uit zijne houding is op te ntaken. Krampachtig klemt hij
zijn vleezige vingeren om de snuifdoos en werpt een nijdigenkwaadaardigen
jubelen blik op zijn concurrent aan de overzijde. Uit dien blik leest mendat hij
in grimmigheid is ontstoken, en het voor zijn overbuurman gelukkig is dat slechts de
snuifdoos, en niet zijn hoofd, zich tnsschon zijne handen bevindt. Het komische
is gelegen in de grOote tegenstelling tusschen het overigens goedaardig uiterlijk van
den man en de inwendige verkropte woededie uit zijne oogen en handen spreekt,
het onderschrift luidt: Broodnijd."
Onwillekeurig kwam ons deze dikke herbergier met zijn schele blikken en zich
lot een vuist ballende vingers voor den geest, toen wij op een en denzelfden dag
in de dagbladen lazen van de manoeuvre tegen de Kon. Ncderl. Bierbrouwerij te
Amsterdam, en kennis namen van eene zaak, die den stempel van niet zeer prij-
zenswaardigen broodnijd en onedele concurrentie op het voorhoofd draagt.
Baar het gevaldat wij bedoeleneen landgenoot betreftdie een ruimen aftrek
van zijn iabricaat in het buitenlandvooral ook in Duitschlandheeft en men hem
in het laatste jaar door onedele concurrentie, of liever, door niet zeer kiesehe mid-
ilelenden voet tracht te lichten, willen wij het hier kortelings mededeelcn.
Tc Weesp, in Noord-Holland, bestaat sedert eene reeks van jaren de Poeder-
Chocoladefabriek of, volgens den ofiiciëelen naam, eene fabriek ran Cacao in poeder,
van de heeren 0. J. van Houten Zoon; het fabricaat dat reeds in 1828 octrooi ver
teeg, moet van zeer goede hoedanigheid zijn en uitmunten doorgrnote oplosbaarheid, voed
zame en lichtveiteerhare eigenschappen, delicieusen smaak en kracht. Deze Cacao
licel't niet alleen in ons land, maar ook in den vreemde, zelfs tot in Amerika en
Australië toeeen uitstekenden naam verworven. Het British Medicinal Journal
en The Lancet, twee gunstig bekende Engelsche tijdschriften op geneeskundig
«cbiedroemen het fabricaat zeer. Het eerste zegt o. a.Van Honten's Cacao
is uitstekendvolmaakt wat geur en smaak betreftzoo zuiver en goed bereid en
rijk aan alcaloïden, dat men haar met het grootste voordeel zoowel in hospitalen,
en weeshuizen als in de huishouding dagelijks kan gebruiken", terwijl The
Lmieet getuigt: «Wij hevinden dut Van Honten's Cacao noch meel, noch suiker
herat. doch alleen uit zuivere Cacao bestaat. Zij bezit dien aangenamen geur,
welke aan de beste Cacaohooncn eigen is en daar zij geheel zuiver islevert zij
mar op en kost zij werkelijk minder, dan die mengsels van meel, suiker en cacao,
die zoo dikwijls in den handel voorkomen onder den zooveel misbruikten naam van
tacao of chocolade."
Men ziet dat men zich gerust een kop chocolade van Van llnutctCs Cacao kan
hereiden En dat is zeer veel. want onder de vele eet- en drinkwaren, die gru
welijke vervalsching ondergaan staat chocoladezoowel in poeder als koekjesop
een zeer hoogen trap. Wat ons ten minste hetreft, wij hebben wel eens een brouw-
ml, dat ons als poeder-chocolade werd gegeven, gedronken, dat zoo slijkerig, zan
derig en smakeloos was, dat wij bepaald meenden, een mengsel van modder, meel
en suiker, eu wie weet wat ingrediënten al meer, naar beneden to wurgenin plaats
vim wat men met den weidschen naam van puike echte chocolade ons had aangeboden.
Nu moge 'Van Houtens Cacuo" iets duurder zijn dan andere fabricuten
dncli daar zij zulke kostelijke eigenschappen bezit als wij mededeeldenen de
directeur van liet gesticht The Boi/s Kejuge, Commercial Street, White Chapel.
bonden, getuigt, dat 150 gram voldoende is om i00 jongens van dezen drank ie
vinirzieuals men ieder hunner liter geeft, is het narnurlijk dat genoemde
cacao zich in een uitgebreide consumtic, ook in het huilcnlund, mag verheugen.
Dit is vooral ook liet geval in Duitschland, en wel in die mate, dat de Chocolade
fabrikanten aldaar in den afzet van hunne producten groote vermindering onder
raden of die althans vreezen. Bewijzen daarvoor vinden wij in de niet zeer prij
zenswaardige middelendoor welke men de Hollandsche cacao tracht te verdringen.
De machinatie schijnt uitgegaan te zijn van een zekere firma S.in een welbe
kende stad aan den Rijn, welke firma ook in onze Nederlandsche bladen zijne
kniions op eene wel ietwat charlatanachtige wijze aanbeveelt. In den zomer van
187" hield zij zich bezig met het vervaardigen van «Coloradokevers," wel te ver-
staangeen heuscbemaar van chocoladeeen inderdaad vrij wat onschuldiger
vermaak dan een gevreesden coneurent op geen ridderlijke wijze den voet te willen
lichten. Zie hier op welke wijze.
In het begin var, het vorige jaar kwam deze firma wij zullen haar maar
noemen: 'tis die der Gcbrs. Stollwerk, te Keulen op het denkbeeld, om ver-
schillende chocolade fabricatenzoowel van het binnen- als buitenlanddoor een
icheiknndige aan eene analyse te onderwerpen. Of zij door de edele zucht werd
gedreven om de arme menschheid, die zoo gebukt gaat onder het gewicht van ver-
valschte eet- en drinkwarentegen valscheof ook te dure chocolade in bescher
ming te nemen zouden wij werkelijk niet durven verzekerener bestaat veeleer
grond tot het vermoeden dat zij het met de bedoeling deed, om haar eigen fahri-
caat, tegenover dat van anderenbijzonder in de hoogte te steken en als het beste
gezondste, smakelijkste en betrekkelijk goedkoopste aan te bevelen.
•Wij laten daar," zegt de Deutsche Handels-Zeitung«of bedoelde analyse onbe
rispelijk geweest is, en willen ook niet onderzoeken of de fabricaten tot de gemid
delde boedanigheid der betrokken soorten behoordenof zij werkelijk direct van de
genoemde fabrieken gekomen dan wel vooraf elders vervalschtvermengd of van
een slechtere hoedanigheid gemaakt waren; wij willen verder ook de zeer essen-
tiêelc omstandigheid buiten beschouwing laten dat men de prijzen der onderzochte
chocolade soorten in 't geheel niet in aanmerking heeft genomen. Dit moeten wij
in 't belang der waarheid ronduit zeggen, dat het middel der Gbrs. Stollwerk
»m zich op zoodanige wijze boven hnnne concurrenten te verheffen, naar ons ge
weien niet goed gekozen en betamelijk was, en dergelijke concurrentie een zeer
bitteren bijsmaak van broodnijd heeft
Hoe lakenswaardig de handelwijze der genoemde firma ook mocht zijn zo
rond navolging. Hare lauweren lieten de firma B. Sprengel Co., te Hannover,
geene rust. Deze onderwierp vijf ehocolade-fabricatenwaaronder de Nederlandsche
'sn de firma's J. O. Blooker, te Amsterdam, en C. J. Van Honten en Zoon,
Ie Wecsp, aan een scheikundige analyse, ook haar eigene en die der Gebrs. Stol!
merk en was dat geen merkwaardig toeval die van de firma B. Sprengel
4 Co. werd voor de beste verklaard. Kn nn verscheen in vele Duitsche bladen
eene reclame, waarin haar fabricaat hemelhoog werd verheven, terwijl vooral van
lie Nederlandsche fabricaten leelijke dingen werden gezegd.
•Dergelijke middelen", zegt de Deutsche Handels-Zeitung«werden door de firma's
Gehroeders Stollwerk en B. Sprengel Co. in praktijk gebracht, om zi,ch van con
currentie te bevrijden; maar dit was nog niet genoeg; om hare concurrenten te
Wïneerenkwamen haar nog andere factoren toevallig te hulp. Te Leipzig
'I namelijk in het begin van liet vorige jaar eene vereeniging tegen vervalsching
'au levensmiddelen opgericht. Deze zegen verspreidende vereenigingvervolgt
genoemd blad ironisch, «aan wier hoofd gelukkig een boekhandelaar, ErnstI.eistner,
natuurlijk met een orgaan der vereenigingstaatheeft zieh ook plotseling men-
"ebenreddend op de «poedercacaozaak" geworpen, en merkwaardigerwijze tot heil
der menschheid ontdekt dat dc Hollandsche (aivo van C. J. van Honten cn Zoon
te Weesp, niet alleen vervalscht, maar door zijn eigenaardige vrijzj van bereiding
voor de gezondheid nadeelig gemaakt isen daarom den hoogeren prijs dan dien
onze Duitsche fabrikaten kosten, niet waard is, maar ook voor baar gebruik dient
gewaarschuwd te worden. Dit anathema over de Van Houtensche Cacao wordt
door een zoogenaamd attest van den beer Eisner (een dorps apotheker) bevestigd,
en zoo als ter loops wordt er bijgevoegd, dat de hoeveelheid ascli der van hare
olie bevrijde Cacao van J. C. Blooker te Amsterdam, welke op verzoek der
Gebroeders Stollwerk te Keulen, door een zaakkundige is onderzocht, nog veel
grooter is dan die der «Van Houtensche," zoodat liet onverklaarbaar is hoe een
groot aantal handelaars in Duitschland het verantwoorden kan om de vervalschte
Hollandsche Cacao aan te bevelen. Deze verdachtmaking der Hollandsche Cacao
door den heer Leistner gaat gt paard met de dreigende mededeeling, dat er reeds
kennis van gegeven is aan het Kaiserl. Gesunaheils-Ambten men dus spoedig de
confiscatie der «Van Houtensche Cacao" en requisitie der verkoopers te gemoet
kan zien."
Wat zegt men wel van dergelijke fraaie middelen, om een degelijk verbruiks-arti-
kel in miscrediet te brengenmiddelendie natuurlijk niet zonder indruk bleven
op de Duitsche verbruikers?
Dat de firma Van Houten die verdachtmakingen van haar fabricaat onmogelijk
op zich kon laten leunen zoowel in een moreel als finantiëel opzicht is vrij
natuurlijk. Krachtige maatregelen nam zjj om die lasterlijke aantijgingen in het
ware daglicht te stellen. Zij wendde zich tot de hoogste autoriteit op het gebied
der chemische analyse Prof. Dr. Sonnenschein te Berlijntevens beëedigd zaak
kundige bei den Königlichen Gerichte, om haar fabricaat aan een onderzoek te on
derwerpen. De uitslag van dat onderzoek was allergunstigt; het verslag van Prof.
Sonnenschein laten wij hier volgen.
Door de heeren C. J. van Houten Zoon te Weesp, in Holland, verzocht om
«het door hen onder den naam van •zuivere oplosbare Cacao in poeder" in den handel
«gebrachte praeparaat te onderzoeken en mijn oordeel er over te zeggen liet ik door
•een assistent bij den hofleverancier J. C. F. Schwartze te BerlijnLeipzigerstrasze
112, uit den grooteren daar aanwezigen voorraad, twee bussen van bedoeld product
«halen, waarvan de inhoud in mijn laboratorium aan eene analyse werd onderwor-
«pen. De in uitwendig met een blik capsule omgeven papieren zakjes gepakte massa
«vormt een fijn, aangenaam naar Cacao riekend poeder, waarin men onder het
«microscoop fragmenten zoowel van pigmentlooze als van pigmenteerende cellen en
„het daarin vervatte cacao-zetmeel onderscheiden kon. Met eene oplossing van jodium
«bevochtigd, nam het cacao-zetmeel een donkerblauwe kleur aan, en had het den
•reeds door Mitscherlich (De Cacao en de Chocolade" Herlijn, 18591 aangetoonden
«kleinen en eigenaardigen vormwaardoor het zicli essentieel van de meestal groo-
«tere korrels van liet zetmeel van andere plantgewassen onderscheidt.
«Het microscopische beeld kwam over 't algemeen overeen met dat van het door
•Mitscherlich beschrevene Met koud gedistilleerd water aangemengd. leverde de
«massa een roodbruine vloeistof, welke de reactiën van het cacao pigment vertoonde.
«Door wassching gelukte het niet, van decacaoboonen vreemde «bijgemengdestoffen",
«zooals meel, af te scheiden
«De chemische analyse gaf: cacao-vet 81,57, cacao-zetmeel 10,38. proteïnekorrels
«18,00. cellnloseextract 31,70, asch 8,35. In deasch werden gevonden: kali 39,41,
magnesia 11,84, kalk 2.57. ijzeroxyde en thonaardc 1,67. phosphorzuur 24,13,
«chloor 0.8G zwavelzuur 2,33, natron, koolzuur, enz. 17,19."
-Uit bovenstaand onderzoek blijktdat de organische bestanddeelen van het onder-
zochte cacao poeder met die der cacao boonen van Guayaquil in de hoofdzaak
•overeenstemmen.
"Diensvolgens moet mijn attest luiden dat de door C. J. van Houten&Zoon, teWeesp,
«gefatriceerde *zuivere oplosbare Cacao in poedereen uit zuivere cacaoboonen vervaar-
«digd onvervaischt preparaat is, dat geene stoffen bevat, welke voor de gezondheid
«nadeelig zijn." Nog lieten de heeren van Houten hun fabricaat door zes andere
uitstekende scheikundigen onderzoeken, cn allen getuigden dat hunne Cacao een uit
zuicere Cacaoboonen vervaardigdonvervaischt praeparaat is, dat geene voor de gezond
heid schadelijke bestanddeelen herat.
De uitslag kon niet gunstiger voor de firma zijn en zij heeft dan nn ook de
zaak voor de Duitsche rechtbanken gebracht. Of deze de ware schuldigen zullen
achterhalen cn straffen? Als men overtuigende bewijzen tegen hen machtig kan
worden, behoeft men daaraan niet te twijfelen, schoon het waarschijnlijk nog langen
tijd zal duren voor men den uitslag van het proces kun verwachten.
De machinatie zal zonder twijfel mislukken. Het beroep op liet patriotisme der
Duitsche kooplieden, om alleen Duitsch en geen Hollandsch fabricaat teverkoopen,
is geweest als eene stem des roependen in de woestijndaar de handel internatio
naal isen de debitanten maar al te goed wetenwelke waar voor hen de voor-
deeligste is, onverschillig, of zij van het, buitenland komt. dan wel inheemsch is.
«Dat het Van Houtensche fabrikaat," zoo eindigt het hoofdartikel in de Deutsche
Hordeis-Zeitung«schoon duurder dan inlandsche fabrikatendoor het publiek het
meest gezocht is, zullen al mijne collega's die het verkoopenkunnen getuigencn
wij geven aan de waarheid de eer en helpen de gerechtigheid zegevieren, als wij
hier openlijk betuigendat de belasteringen en verdachtmakingen van het «Van
Houtensche fabrikaat" alleen daartoe gediend hebbener nieuwe vrienden aan te
schenken en den kring zijner begunstigers te vergrooten."
Schoon het niet zeer verkwikkelijk is. dergelijke handelingen van onze naburen
te moeten mededeeien toch doet het ons, ter wille onzer nationale nijverheid, ge
noegen, (lot wij door de mededeeling dezer -Cacao-affaire", eene ongezochte gele
genheid hadden er op te wijzen, dat het Nederlandsche fabricaat zegevierend met
het hnitenlandsche kan concurreeren. Dat nu onze Iandgenootcndie veelal van
meening zijn dat wat goed is. van verre, vooral van liet buitenland, moet komen,
het voorbeeld der Duitsche verbruikers volgen, die, in weerwil dat men een beroep
op hunne vaderlandsliefde doet eeu fraai vaderlandsliefdeinderdaad I de
voorkeur geven aan datgenewat inderdaad goed en degelijk is I
296 9taats-Loterij.
Vijfde Klasse. Trekking van 2
Prijs van 15000: N°. 5761.
April.
70 2160 3651
95 2388 3675
172 2410 3717
179 2496 3884
449 2547 3952
480 2549 4072
503 2008 4133
573 2685 4163
636 2711 4260
639 2780 4285
954 2782 4363
992 3028 4505
1053 3060 4592
1090 3249 4649
1368 3273 4704
1419 3343 4845
1432 3347 5059
1515 3390 5080
1731 3559 5115
1810 3609 5202
1000:
400:
200:
100:
5279 7008
5327 7080
5374 7194
7510 1936G 20501.
5891 8727 18415.
13267 15845
406 1483 1605 3330 5127 8145
10281 13575 14795 18019.
Prijzen van 70.
9549 11680 13323 14373 15865 17571 18848
9725 11686 13339 14394 16050 17580 19063
9986 11722 13394 14488 16171 17623 19402
5378 7313 10239 11723 13415 14641 16189 17780 19446
5440 7362 10242 11779 13418 14729 16427 17877 19473
5535 7507 10305 11968 13432 14853 16405 17905 19G68
5568 7635 10339 12005 13480 14896 16501 17937 19709
5752 7711 10419 12012 ^3527 15110 10582 17950 19858
5770 7775 10492 12028 13598 15179 10080 17975.19876
5780 7798 10526 12158 13608 15414 16830 18171 19937
5917 7911 10586 12417 13831 15420 16863 18194 20058
6114 7976 10677 12470 13872 15510 1686/ 18197 20069
6210 8245 10722 12642' 13913 15518 16901 18258 20092
6389 8432 10759 12803 14111 15520 16907 18554 20223
6392 8443 10793 12949 14123 15523 17151 18584 20472
6476 8501 10927 12995 14168 15552 17200 18621 20490
0556 86G2 11044 12998 14173 15554 17312 18634 20615
6686 8870 11188 13161 14286 1?572 17467 18689 20650
6914 8940 i1260 13215 14359 15003 17557 18827 20969
6924 9243 11568 13221
