PER TELEGRAAF.
adhiiis
e door
kennis
gende,
g over
irooijen van de straten met rand, voor zegebogen, vuurwerken, illumina-
jên en buitengewone uildeeiingeii aan de armen.
1» U I T S 83 11L. A N
gjj de manoeuvres in de Pruissische provincie Posen is eene proef ge-
Jomen niet de uitvoering van het nieuwe reglement voor de cavalerie. Iiet-
,X' a'S welk ten Jne' heefttegenover den vijand te velde, in weerwil der moord-
1 ''eZe ,dadi"ste vuurwapenen, aaneengesloten bewegingen van groote cavalerie-
corpsen mogelijk te maken. De proet moet zeer goede uitkomsten hebben
Ingeleverd.
Als eene bijzonderheid omtrent het te Gotha gehouden socialistisch congres
worth gemeld, dat er uit Stuttgart een voorstel was ingezonden om te
leipziï eene socialistische universiteit op te rigten. De vergadering ech-
Kr achtte zulk een stap vooralsnog ondoenlijk, zoodat het voorstel werd
verworpen.
voertn-
Hanan,
vangst
-Ivan
>r aan-
ijd van
varen,
ai heb-
zaak,
I heelt
ik heb
WEENEN, 28 Augiistns. De Pol. Corr. meldt uit Belgrado onder dagtee-
natibn kening van heden: Daar de Porie voornemens is de qnaestie over een
een bij wapenstilstand aan te honden tot zij bekend zal zijn met de grondslagen
lender der vredesvoorwaarden, trachten de mogendheden zich met eikander te
larheid verstaan over de hoofdpunten en preliminaircn. Nadat het resultaat daar
van aan de beide strijdende partijen zal zijn medegedeeld, zal er op een
anvan; wapenstilstand worden aangedrongen.
PARIJS, 28 Augustus. De hertog Decazes is heden avond naar Vichy
vertrokken.
uwen
emeel
terpen.
i is c k 't. v u k N'.
Mijnheer de Redacteur!
der 2oudl UEd. zoo beleefd willen zijn onderstaande regelen in uw geacht
de Dal |,|a(i |e willen opnemen waarmede liEd mij ten zeerste zi lt verplichten,
nhottrl: Wanneer men vorige jaren in dit seizoen den Singel lusscheii de voorma-
ing dit jj„e witte- en Koepoorten passeerde, ergerde men zich menigmaal aan de
an lid verwoéslingen die de Leidsche jeugd aan de boomen aldaar aanrichtte. Dit
berig- jaar heeft men weder het begin daarvan kunnen zien, getuigen de bladeren
vugusti en lakiicn, die over den weg verspreid liggen. Om aan die verwoesting
n paal en perk te stellen, zou het, dunkt mij, niet onraadzaam zijn, wan
neer de politie zich somtijds op dien Singel vertoonde, daar het waarlijk
jammer is dat die boomen zooveel te lijden hebben, ter wille van eenige
kastanjes.
l'Ed. bij voorbaat voor dc genomen moeite bedankende, noem ik mij
UEd. Dw. Dienaar,
DENDROP 111LUS.
ug aai
:re vu
entees-
ut daar
nival-
'urker
larvx
;t du
is q»
nderd
OSSilü
:t kn
Uiig
Ie lit-
states
Iminl'
rs te
re
iW([t
iri'
Leiden, nu en 25 jaren vroeger.
VIII.
Geen lak der gemeentelijke huishouding die van de verloopen 25 jaren
meer verandering onderging dan het
Onderwijs
en geen wonder, want bij de herziening der grondwet was wel de voor
naamste grief, de vrijheid van onderwijs betreffende, zoodat de nieuwe wet
telijke regeling uiterlijk in de tweede zitting der staten-generaal moest be
handeld worden. De jaarlijksche verslagen behelzen aangaande dit gewichtig
onderwerp de meest voldoende opgaven en de daaruit getrokken cijfers zijn
dan ook welsprekend en veeibeteekenendwaarmede wij onze vergelijking
aanvangen.
1851 1875
Openbare scholen4
Bijzondere 22 13
Hoofd- en hulponderwijzers 99 233
Leerlingen openbare scholen 2995 3241
bijzondere 2074 2285
Kosteloos onderwijs:
Openbare scholen1935 1025
Bijzondere 300 1279
Kosten van liet openbaar lager onderwijs 8358.77 98800 78
n n middelbaar 21849.155
u voorbereidend h. 11925.555 16576 28
Schoolgelden lager 30010.04
middelbaar 7768.75
u gymnasium 4950.— 5000.
Gymnasium onderwijzers11 15
leerlingen63 49
Men bespeurt al dadelijk het verbazend verschil in den toestand van 1851
vergeleken met dien van 1875. En loch die verandering betreft minder de
zooeenaamde armscholen. Men had er in 1851 niet meer dan vier met
2995 leerlingen en nu ook vier met 2319, beiden armen- en centenscholen
zoodat, terwijl 25 jaren geleden 1935 leerlingen, nu 1025 kosteloos open
baar onderwijs genieten en daartegen op de bijzondere scholen het aantal
derzulken van 800 is geklommen tot 1279.
De gevolgtrekking is derhalve onbetwistbaar dat ook ten opzichte van het
onderwijs het beginsel van art. 20 der armenwet in toepassing is gebragt,
waarbij de ondersteuning der armen wordt overgelaten aan de kerkelijke en
bijzondere instellingen van weldadigheid. Geen beter bedeeling dan in onder
wijs aan arme kinderen.
Maar dan bljjkt evenzeer, dat voor het openbaar meer uitgebreid lager
onderwijs de schoolgelden op verre na niet de kosten dekkenin lijn
rechten strijd met de bedoeling van den wetgever.
Immers de woorden: "der kennis van de levende taienis bij lett. k
van art. 1 in de wel gebracht op voorstel van den heer Bosscha, dat met
37 tegen 21 stemmen is aangenomen, en de bedenking dat door de aanne
ming van dat voorstel de kosten voor de gemeentebesturen zeer zouden ver
zwaard worden, werd wederlegd door te verklaren: "het is juist het onder
lijs voor de burgerklasse en voor de hoogere standenvoor diegenen
"die een voldoend schoolgeld kunnen betalen, dat aan de gemeenteraden
«geene kosten behoeft te veroorzaken. De last, die drukken zal op de
''gemeentebesturen, zal bepaaldelijk zijn het onderwijs van de lagere
"Standen."
in de verloopen 25 jaren zijn al de bijzondere scholen der 2e klasse op
geheven en vervangen door openbare en door twee nieuwe bijzondere scho
len voor meer uitgebreid lager onderwijs, een voor jongens en één voor
meisjes. De bijzondere school in het H. G. weeshuis is. evenals de Walsche
wees- en diaconieschool, alsmede de Nederduitsch Hervormde diaconieschool
opgeheven; maar daarentegen bijzondere Christelijke scholen voor R. G.
voor Christelijk Gereformeerden en voor Nederduilsche Hervormden opgericht.
Nevens die scholen van gewoon en meer uitgebreid lager onderwijs, zijn
ook openbare en bijzondere bewaarscholen opgericht, namelijk 3 openbare
en 5 bijzondere. In 1851 was het aantal leerlingen op die scholen 230
jongens. 193 meisjes, en in 1875 openbare 490 jongens. 463 meisjes, bij
zondere 519 jongens en 617 meisjes. Uil die statistiek van al die scholen
blijkt duidelijk, dat het bijzonder onderwijs de meerderheid heeft van de
leerlingen der bewaarscholen en van de kosteloos onderwezeneu op de
lagere school. Aan de bijzondere krachten is overgelaten de zorg voor het
onderwijs in de zang- en toonkunst, de gymnastiek, de teeken- en bouw
kunde. In liet verloopen tijdvak zijn een tal van vereenigingen ontstaan
uit den boezem der burgerij, die een wetenschappelijk of kunstlievend doel
bcoogen, op welk gebied de openbare zorg zich terugtrok, maar zich dan
ook geheel en uitsluitend de bijzondere belangstelling zich doet gelden.
De maatschappij voor toonkunst, de rederijkerskamers, maatschappijen
en genootschappen van letterkunde, fraaie kunsten en wetenschappen voor
algemeen nut. jongelingsvereenigingen en werkmansvereenigingenmttziek-
en zangvereenigtngen hebben zich uitgebreid of zijn ontslaan, meestal in
bloeijenden toestand toegenomen, alles ten blijke, dat veel, zeer veel aan
bijzondere ondernemingszucht en krachten lol bevordering van verlichting,
beschaving en zedelijkheid kan worden overgelaten.
En waarom dan ook niet het onderwijs, lenzjj de staatszorg verplicht is
bij onvoldoende zorg der bijzondere krachten de band te reiken "Een
aanhoudend voorwerp van de zorg der regering" is het openbaar onderwjjs.
zoowel als het armbestuur en de opvoeding der arme kinderen, volgens de
Grondwet van 1815 en 1840 (artt. 224 en 226 of 226 en 228) en in de
artt. 194 en 195 der herziene grondwet zijn die uitdrukkingen behouden.
Of zou de bedoeling kunnen zijn het openbaar onderwijs voor alle
standen en in alle vakken, daar liet over alle middelen door belastinghef
fing beschikken kan. te maken ovcrhcerschend en tot een monopolie, pro-
tectioneel door het staatsalvermogeuautocratisch en vrijheid doodend,
omdat het bijzonder onderwijs niet met gelijke krachten en middelen wer
ken kan. daar het dubbeld belast en bezwaart hen die ook hel openbaar
onderwijs bekostigen
De staatszorg is en moet niet zijn alvermogend, maar beslaat in een
waakzaam toezicht, dal de hand reikt waar de vrije ontwikkeling van de
individueele krachten te kort schiet. »l)e regering heelt uitdrukkelijk te
"kennen gegeven, dat zij zich niet vcreenigen zou met hel stelsel, dat de
«overheid zooveel lagere scholen moet oprichten als met het oog op de bevol-
"king en dus op het gehcele aantal kinderen, die in de jaren vallen om
"onderwijs te ontvangen, wordt vereischt; dat zij daarentegen het stelsel
"voorstond, om ook eenigermate bij de regeling van liet openbaar onderwijs
"na te gaan of reeds op andere wijze in de behoefte is voorzien. Met dit
"laatste stelsel heeft de groote meerderheid der kamer zich vereenigd. Dien-
«tengevolgc behoort een gemeentebestuur, geroepen om uilvoeriiig te geven
"aan art. 16 der wet. in de eerste plaats te onderzoeken, op welke wpze
"reeds, zoo van overheidswege als door hel bijzonder onderwijs, in de be-
"hoeftc is voorzien".
In hoever dit beginsel is geeerbiedigd bij de regeling van het lager school
wezen, is uit de statistiek gebleken, en wat is gebeurd ten aanzien van de
bewaarscholen en van het middelbaar onderwijs eischt nog opzettelijke
Overweging.
RROGlSAMtlf VAX MlZIEHt ITVOE RI.VG IC Si
Musis Sacrum. Donderdag 31 Augustus, des avonds te hall acht,
door het Muziekcorps der Leidsche dd. Schutterij. Kapelmeester de heer
Bolten. le Afd.1. Marche du Sultan, Rossini; 2. Ouverture de l'opéra
"La Muette de Portici", Auber; 3. Immorlelleit-Walzer, Gung'l; 4 Fanlaisie
de l'opéra «La Kille do Régiment", Donizetti. 2' Afd.: 5. Ouverture de
l'opéra "Zampa", Herold; 6. a. Me'ditation sur le lr Prélude de J. S. liacli.
adoptée par Ch. Gounod; b. Air composé par le Roi LouisXIII. arr. Bolten;
7. "Le Réveil du Lion". Caprice lléroique par de Kontski, Bolten; 8. Ean-
taisie de l'opéra »La Traviala", Verdi.
Ï91" Staats-LotcriJ.
lijfde Klasse. Trekking van 29 Augustus.
Prijs van 1000: N». 4514 7435.
400: 18676 19602.
1 1704
Cl 1874
66 2170
125 2238
130 2251
165 2260
248 2428
370 2533
394 2564
406 2652
460 2963
491 3021
686 3111
691 3148
693 3233
704 3258
875 3365
1039 3533
1042 3636
1053 3655
1416 3789
1488 3904
1590 3921
1620 3932
200:
100:
3934 5395 7450
3985 5407 7548
4030 5467 7580
4041 5573 7686
4066 5578 7842
4104 5595 8007
4156 5G43 8139
4229 5722 8189
4244 5847 8251
4274 5852 8312
4296 5923 8430
4297 5924 8443
4331 5937 8510
4419 5991 8520
4529 5993 8527
4711 6153 8689
4854 6190 8717
4932 6530 8748
5114 7012 8700
5142 7110 8797
5206 7201 8853
5297 7202 8925
5314 7337 9204
5336
2336 6902 8333 3955 9014 18953
19906 20824.
1168 3317 3766 3994 4924 6682
7272 7535 9050 13058 14821.
Prijzen van f 70.
9217 10731 12304 14124 16124 17476 19290
9218 10785 12362 14129 16235 17549 19294
9293 10817 12436 14258 16367 f7587 19331
9430 10930 12448 14577 16373 17656 19380
9490 10993 12449 14719 16385 17762 19578
9558 11085 12489 14788 10401 17822 19859
9582 11088 12703 14790 16429 17875 19904
9032 11104 12711 14841 16477 17893 20026
9656 11121 12974 14983 16487 17933 20073
9672 11473 13170 15021 16501 18129 20144
9680 11512 13191 15034 10589 13192 20151
9705 11595 13263 15260 16595 18243 20324
9755 11603 13380 15301 10742 18361 20509
9831 11762 13428 15303 16801 18541 20582
10032 11771 13468 15413 16830 13693 20680
10236 11789 13622 15539 17074 18854 20710
10262 11792 13693 15633 17135 18859 20733
10307 11805 13806 15082 17212 18875 20740
10353 11858 13807 15704 17230 18925 20742
10426 11976 13861 15808 17253 18930 20810
10532 12001 14043 15889 17329 18930 20828
10553 12014 14058 15915 17334 19032 2087C
10602 12104 14078 15929 17451 19118 20881
