beraadslaagd over de orde, bij de discussie over de constiuuioiiele hervor
mingen te volgen. Zij heeft ten slotte besloten geen nieuwe zitting te houden
vóórdat de beide sub-commissiën een rapport zullen hebben ingediend.
De Bien Public bevestigt, dat men sedert Maandag aanmerkelijk is ge
vorderd op den weg der verzoening. Men gelooft dat de commissie zich
met liet beginsel eener eerste kamer zal vereenigen; maar dat het eerst
nadat de tegenwoordige kamer uiteen zal zijn gegaan, zal worden toegepast.
STOCKHOLM, 18 December. De overeenkomst lusselien Zweden, Noor
wegen en Denemarken tot aanneming van den gouden standaard is lieden
alhier geteekend. De ratificatie zal eerst plaats hebben, nadat de vertegen
woordiging dier landen de overeenkomst zal hebben goedgekeurd.
MADRID, 18 December. De Impnrcial acht uitstel van reorganisatie van
het kabinet onmogelijk, en gelooft dat Gasset, Ruiz Gomez en Corbeba liet
ministerie zullen verlaten, Ecliagaray tot minister van financiën, Romero
Goron tot minister van koloniën, Lano tot minister van openbare werken,
Pieltan of Gaminde tot minister van oorlog benoemd zullen worden. De re-
publiekeinsche minderheid heeft besloten het votum van vertrouwen te on
dersteunen, indien de regering eene verklaring aflegt ten gunste van de onmid
dellijke afschaffing der slavernij.
ROME, 17 December. De commissie van onderzoek der kloosterwet be
staat uit vier leden van de regler- en drie leden van de linkerzijde. Den
21sleD December gaat de kamer uiteen tot 10 Januarij. Heden beeft zij de
beraadslaging over de begrooting van het departement binnenlandsche zaken
voortgezet.
I K Z O X B9 E X.
Tot mijne groote verwondering, en wellicht zullen velen bij liet lezen van I
het ingezonden artikel van den heer Aeneae in uw nonimer van 19 Dec. 11.
dit met mij zeggen, releveert hier een student, in een publiek blad. de
waarlijk slordige handelwijze van eene Almanak-Commissie geheel uit zijne
medebroeders bestaande.
De heer Aeneae begaat door deze handelwijze een grooten misstap en
vergeet dat het in onze kleine maatschappij zeer tegen de gewoonte in-
druischt. de gebreken of fouten onzer broeders zoo spoedig mogelijk daar
buiten aan ieder, die hel hooren wil, te vertellen.
Zijn er dan geene andere organen, b. v. Fox en Weekblad, alleen voor
en door den student geschreven, waarin de heer Aeneae zijne innige spijt
en angst voor verkeerde gevolgtrekkingen had kunnen openbaren?
Na alles wat er gebeurd is en waarover ik ook volstrekt niet competent
ben te oordeelen. spijl liet mij dat door den lieer Aeneae eene zaak gere
leveerd wordt, die, tot schande strekkende voor eenige zijner medestudenten,
toch niet ongedaan gemaakt kan worden en liever door den student, tegen
over den student, voor de buitenwereld verzwegen had moeten worden.
Zou het mogeiijk kunnen zijn, dal de heer Aeneae den door ons zonder
uitzondering boog gewaardcerden en beminden hoogleeraar openlijk eene
verdiende hulde Heeft willen toebrengen en daarvoor,"uit onhandigheid mis
schien, een vorm en plaats heeft gekozen, die geen zijner medestudenten
hem zal benijden In dit laatste geval a leen zal mijne beschuldiging van
onbedachtzaamheid geen plaats voor die van illoyalitcit behoeven te maken.
M. RUTGERS VAN DER LOEFF,
Leiden. 19 December 1872. Med. Cand.
EEN STANDBEELD VAN P. AZ. VAN DER WERFF.
Met recht mag ieder Leidenaar, die belang stelt in de geschiedenis van
zijn vaderland en geboortestad, achting koesteren voor edele mannen, die
alle hunne gaven en talenten veil hebben gehad voor de belangen van hun
geboorteland en de stad hunner inwoning.
Met ingenomenheid ziet dan ook ieder Leidenaar op naar het standbeeld
dat opgericht is van den edelen Boerhaave, die door zijne geleerdheid en
beminnelijke hoedanigheden zulk een luister bijzette aan onze hoogeschool
en wanneer men dan opklimt langs de rij der beroemde mannen, die onze
hoogeschool tot eer verstrekten tot aan hare vestiging en de aanleiding
daartoe, dan valt het oog onwillekeurig op de edele figuur van den toen
regerenden burgervader P. Az. v. d. Werd'. Hij was een man die door zijne
kloekmoedigheid en vastberadenheid gevaren dorst trotseeren. Dit toonde
hij in de beide harde belegeringen in 1573 en 74. die onze stad door de
wapenen der Spanjaarden moest verduren. Hij was het, die door zijne
kloekmoedigheid en zeldzame bedaardheid van geest, de drift van den bra
ven Secretaris van Hout wijselijk wist neer te zetten, en die vooral aan de
zuchtende en hongerende inwoners onzer stad een riem onder het hart stak,
toen zij in den uitersten nood bijna aan het muiten sloegen. Hij was liet
die liever zijn eigen leven wilde opofferendan zijn eed aan God en het
vaderland schenden, door de stad aan de Spanjaarden over te leveren. Door
zijn manmoedig gedrag grepen de burgers wederom moeden aan zijne
standvastigheid was het naast God te danken, dat Leiden behouden bleef
voor de Staten en Oranje.
Maar niet alleen aan onze stad. ook aan ons vaderland, en aan den prins
van Oranje bewees v. d. Werff vroeger en ook later gewichtige diensten.
In 1568 naar Embden gevluchtom de wreede vervolgingen van den bloed
raad en van Alva te ontkomenwelke laatste zijne goederen bad verbeurd
verklaardvestigde hij zich daar met zijne beide broeders en verscheidene
zijner medeburgers.
Spoedig daarna begaf hij zich naar den Prins van Oranje te Dillenburg en
later in 1570 naar Wezel, waar hij in zijne woning verscheidene gezanten,
commissarissen, boden en anderen, welke men heimelijk uit Holland naar
den prins zond, kosteloos ontving.
Nadat zich al de Hollandsche sleden, uitgenomen Amsterdam, onder het
bestuur van den Prins van Oranje hadden begevenwerd v. d. Werff door
.den stadhouder afgezonden, om met nog twee raadsleden een voorgenomen
aanslag op het graafschap Zutphen te helpen voltrekken, wat ook gelukkig
werd uitgevoerd. Hierna reisde hij. van een algemeenen lastbrief van Prins
Willem den Eersten voorzien, naar Xanten, alwaar hij met de afgezondenen
der steden Leiden, Dordrecht, Delft, Gouda, IJsselsteyn en anderen, over
zaken van het hoogste, gewicht handelde. Daarna werd hem opgedragen de
Stalen der verschillende gewesten tot meerdere eenheid en samenwerking op
te wekken en aan te sporen, dat hem ook volkomen gehikte. Maar ook
na de belegering onzer stadwerd onze v. d. Werff meermalen tot eervolle
werkzaamheden geroepen.
Op 1 Nov. 1574 werd hij door de Staten van Holland benoemd tot com-
i missaris-generaal voor de administratie van liet leger, werd later lid van
het collegic van gecommitteerde raden, voorts afgevaardigd door de Staten
bij de aankomst en de ontvangst van den graaf van Leicester in ons land:
hij vergezelde in J587, op nadrukkelijk verzoek van 'stands Staten, Prins
Maurits op den gewichligen tocht naar Geertruidenberg en werd in J590
gemachtigd om in Delft de hoofdelijke zelling en aanslaande verpachting
der gemeene middelen aldaar te helpen hrrzien en te herstellen.
Onze v. d. Werff bekleedde na 1574 nog tienmaal de burgemeesterlijke
waardigheid in zijne geboortestad, en toen hij in 1604 op 75-jarigen ouder
dom overleed, verloor onze stad en het vaderland een man, die zijn ge-
heele leven veil heeft gehad voor het welzijn van stad en land, en die nooit
aarzelde, waar rechten en plichten hem tot handelen riepen.
Nog twee jaren en Leiden viert het 300-jarig feest van hare bevrijding
uit de macht van Spanje. Dat dit feest met alle luister zal gevierd worden,
dit mag men met recht verwachten van een gemeentebestuur en van eene
bevolkingdie hij elk derde October-feest toont hare geschiedenis nog niet
vergeten te hebben maar die lief te hebben en ons roemrijk voorgeslacht te
eeren. Maar zal ook dit feest voorbijgaanzonder ook voor ons nageslacht
een blijvend getuigenis na te laten, hoe na 300 jaren de geest der vaderen
nog niet uit hunne kinderen was weggevaren? Verscheidene steden in ons
vaderland hebben gedenklcckeiien opgericht ter nagedachtenis van beroemde
mannen uit haar midden. Amsterdam heeft zijn Vondel en Rembrandt,
Rotterdam zijn Erasmus en Tollens, Haarlem zijn Laurens Coster. Vlissin-
gen zijn de Ruyter en Brouwershaven zijn Cats, en zal Leiden achterblijven
een standbeeld op te richten ter eere van haren v. d. Werff, die, in
Leiden geboren en gestorvenal zijne krachten wijdde aan de belangen van
onze stad, en onder wiens bestuur de schoonste bladzijde geleverd werd in
de geschiedenis van ons vaderland? Onmogelijk. Ieder rechtgeaard Leide
naar zal overtuigd zijn, dat die schuld aan ons voorgeslacht moet betaald
worden, en ieder stadgenoot, hij zij aanzienlijk of gering, zal hel zijne
willen bijdragen om een waardig gedenkteeken te helpen oprichten.
Op 3 October 1874 viert Leiden haar derde honderdjarig jubelfeest.
Op dien zelfden dag worde een standbeeld onthuld ter eere van den
waardigen burgervader P. A. v. d. Werff.
Een Leidenaar die zijne stad en
hare geschiedenis lief heeft.
Opgaven betreffende de sterfte en de geboorten In eenlge groote gemeenten, over de maand October 1872.
GEMEEN
TEN.
Amsterdam.
Arnhem.
Dordrecht.
's Gravenhage|
Groningen
Haarlem.
's Hertogenb.
Leeuwarden
Leiden
Maastricht
Rotterdam
Utrecht
O.
O
c
V
c
G
G
<u
ca
ts
<o
G
O
G
QJ
Overleden op den
leeftijd van:
Overleden ten gevolge
van:
Werkelijke bevolking
1 Januarij 1872.
Geboren,
(met levenloos anngegevt
Overleden.
(met levenloos aangegev
.5
o
O
O
O
c-
O
G
4>
a»
T.
a>
O
a>
o
b£
O
fcD
G
03
c3
ca
O
G
V
<0
Beneden 1 jaar.
(zonder levenl. aangeg.)
15 jaren.
514 jaren.
1420 jaren.
2065 jaren.
65j. en daarboven.
Typhus en febris
typhoïdea.
Pokken.
Roodvonk.
- Mazelen.
Cronp.
Keelziekte
(angina diphtherina).
Kinkhoest.
Diarrhoe en cholera
nostras.
Levenszwakte en uitte
ring, 0 14 jaren.
Uittering, 14—65 jaren.
Marasmus senilis,
boven 65 jaren.
Acute ziekten der adem
halingswerktuigen.
Chron. ziekt der ademh.
waaronder longtering.
273510
802
557
20.3
38
148
79
10
12
176
94
12
6
2
3
1
2
7
10
67
8
28
46
84
32984
95
54
16.3
3
15
8
17
1 1
2
2
1
9
1
2
7
9
25796
70
71
27.5
6
24
9
5
1
'13
13
4
1
3
2
5
2
12
3
3
3
4
92454
303
176
19.
18
51
18
9
2
34
44
2
4-
1
0
3
28
7
8
24
38006
115
70
18.4
4
4
8
1
4
31
18
1
1
1
2
3
5
14
31688
123
81
25.5
4
26
9
4
l
19
18
1
2
9
1
8
11
10
25026
78
65
25.2
4
11
5
7
l
15
22
4
3
2
1
3
7
5
10
25896
58
39
15.
1
4
4
3
17
10
2
1
1
4
1
4
9
40099
119
62
15.4
4
20
12
2
14
10
4
2
8
1
6
lt
27938
87
57
20.4
7
11
10
4
17
8
1
1
2
7
1
5
11
123677
408
304
24.5
13
96
59
9
11
57
59
7
1 1
1
4
12
39
7
20
20
38
60752
190
136
22.4
16
42
14
4
1
40
19
1
2
19
6
10
16
E
C5
O c3
■5
199
17
22
71
35
28
24
i2
21
20
124
59
AANMERKINGEN. Amsterdam: 3 verdr., 1 zelfm- Arnhem: 1 zelfm. 's Gravenhage1 verdr.., 1 zelfm. 's Hertogenbosch2 zelfm. Leeuwarden:
1 verdr. I zelfm. Leiden: 1 verdr. Maastricht; 1 verdr., 1 dysenterie. In Limburg stierven 110 personen aan dysenterie; in de tweede helft der maand nam die
ziekte af.
[Ned. Tijdschrift voor Geneeskunde.)
