Ken geringe hulde aan de waarheid.
t Dooi' de commissie uit hel pruv. gercglshof in Zuidholland zijn heden
nils candidaat-notaris toegelaten de lilt. Senator, te 'sllage; Metz. te ltotler-
Üani; Brouwer en Klavcrwijdente Leiden, Samson, te Dordrecht.
LONDEN, 27 Mei. Het lagerhuis lieeft de nieuwe additionnele artikelen
Ier Ierschc landbill aangenomen
n, BERLIJN, 28 Mei. De zitting van den Noord-Duitschen rijksdag is heden
dseloor den koning van Pruisseu in persoon gesloten geworden met het uit-
erl,«reken eener rede.
9i'
Sen. S N E O !S E
Aan den avond van den gevierden Hemelvaartsdag had in de Duilsch-
Evangelische kerk te 'sllage eene plegtigheid plaats, die ook voor Leiden
id.ieteekenis had. Behalve een tweetal zendelingen, die voor hunne gewigtige
ttdtaak werden gewijd, afgevaardigd en met toespraken en gebeden gesterkt,
dgtjrad ook de zendeling-werkman Bink. geboortig van Leiden en aldaar op
gevoed en woonachtig, op, om in ongekunstelde taal mede te dcelcn, hoe
iot!)jj tot die roeping kwam, wat hij zou verrigten en wat hem daartoe moest
choij staat stellen. Reeds lang wensehte hij de gelegenheid te vinden om nut-
jatig te zijn voor het Godsrijk. Zijn aanneming tot zendeling-kweekeling gaf
igeijanleiding tot het tweeledig voorstel, 0111 lol den zendingsarbeid te worden
>en»pgeleid en gevormd of als zendeling-werkman te worden uitgezonden. Tot
'remet laatste gevoelde hij aandrang en zoo zou hij naar Nieuw-Guinea ver-
et rekken om zijn arahacht als timmerman uit te oefenen, aldaar onder de
lijieidenen opmerkzaamheid en belangstelling in zijn vak trachten te wekken
Ie en te trekken, ten einde alzoo hun te leeren, te raden, te helpen in hun
kpljjdelijk bestaanmaar ook tegelijkertijd hun te spreken van en belangstelling
n,n te boezemen voor een huis daarboven, waarin vele woningen zijn, van een
eId;ebouw niet met handen gemaakt; van alles, wat hij geleerd had en voor
Dtun begreep ook onmisbaar te zijn voor de reis naar de eeuwigheid. Daartoe
er revoelde hij behoefte aan de hulp en de kracht van den Heer. daartoe vroeg
aljj de voortdurende belangstelling en het volhardend gebed der geloovigen.
wdij nam van de vergadering afscheid tot wederziens en ook tot item werd
Ireven gepast en hartelijk woord gerigt door den hooggeplaatsten staatsdie-
dataar, baron Mackay, die, ofschoon vice-president van den raad van state,
iveroch het niet beneden zijn stand en waardigheid achtte voor een meerendeels
au finder aanzienlijk publiek op te treden om aldaar de zaak van het Gods-
hotiijk, gelijk in een ander meer grootsch en sierlijk gebouw, zaken van alge-
kt aecn en bijzonder rijksbelang te bespreken en te ondersteunen,
niet. De zendeling-werkman Bink is in Leiden het eerste voorbeeld in die be-
ch rekkingr* het vinde navolging om in elke werkplaats, 't zij binnen, 't zij
uiten Leiden of buiten Nederland met bescheidenheid en -versland te ver-
fenjjgtciiwaartoe hij plan heeft en waarvoor ieder regtgeplaatst hart hem
\rachl en zegen toewenseht.
IV.
ar \y-
ank
latta,
I
en zEn zoo komen we tot het gewigtigste deel van onzen arbeid, want als
en iemand tegen over zich heeft die zeggen kan«als men in die landen
»sc]]iauwkeurig en niet oppervlakkig ging onderzoeken dan zon men vernemen
v0n ,t die wetsbepaling noch beantwoordt aan het doel van volksbeschaving
li »ch der nijverheid in de hand werktdan moeten we wel veronderstellen
tt zoo iemand ernstig deze quaestie heeft onderzocht. Of dit echter met
in voorzitter der Vereeniging van en voor Ned. Industriëelen omtrent Enge-
hd. waar juist deze zaak het best is geregeld, wel het geval is, moeten
c betwijfelen, en op zijn vraag: "Maar heeft men dan 'zoovele gegronde
•wijzen dat in die landen die wetsbepaling bevorderlijk is aan de volks-
1 'schaving en niet nadeelig werkt voorde nijverheid?" kunnen we hein tot
k'jnc geruststelling bevestigend antwoorden. Zie hier dc bewijzen.
'ren'De Commissie belast met hel onderzoek naar den toestand der kinderen
fabrieken arbeidende, welke niet ligt iets mededeelt ten voordeeic van
"Ijtlttelijke regeling, zegt toch. hoewel in een noot: «op eene onzer vergade-
'd- ngen werden ons door den heer Whaley, een Engclschman. die vroeger in
ivegcljreland en elders aan hel hoofd van industriëele inrigtingen heeft gestaan
Her thans directeur is eener stoomfabriek te Veenendaal, inlichtingen gegeven
ut rent de uitwerkingen der Engelschc wetgeving op liet werken van kin
had iren in fabrieken.
dioetDie wetgeving gaf. volgens hem, zeer goede resultaten en had zoowel den
te dooffelijken toestand als de zedelijkheid der fabrieksbevolking verbeterd."
e vi&Waar de wettelijke regeling beproefd is", zegt de Ti-nes van 4 Oct. 1865,
at, een artikel waarin het Congres van de Association for the promotion of
ins teial Science te Sheffield wordt aangekondigd, «daar heeft zij de beste resul-
vieriïen opgeleverd. De geneeskundige ambtenaar (medical officer) van Barnsley
temt haar een maatregel die op be wonderings waardige wijze de tevreden-
eo-tsiiiid en goede gezindheid der werklieden heeft bevorderd, allen prijzen haar.
duswfs ''e fabrikanten en anderen die er eerst tegen waren, terwijl de arbei-
met ,rs haar. »onr grand Charter"onze grondwet, noemen. In dezen streek
innen wij het best beoordeelen. De verandering in deze stad sedert hare
voering, van een toestand van staatkundige en maatschappelijke wanorde
!j: A een toestand van orde en tevredenheid is waarlijk wonderbaar. Iemand
e niet bekend is met de feiten kan zulks niet begrijpen."
Die feiten zijn 0. a. overvloedig opgesomd op verschillende vergaderingen
.11 bovengenoemde Associationeene Vereeniging die met die van het vas-
land niet in naam maar wel in degelijkheid verschilt. Een blik op hare
I .indelingen (transactions) kan dit bewijzen.
1 le„,Mr E. D. S. Wilks, secretaris van het Britsch en builenlandsch schoolge-
ivei'jotschap, zegt in een opstel in de vergadering te Bradford in 1859 gehouden
et betrekking tot de bepaling van het onderwijs voor fabriekskinderen:
k aarzel niet mijne overtuiging uit te sprekengegrond op feiiëlijkelang-
- welberg en uitgebreide waarneming, dal over het algemeen genomen hare riit-
!lat 'crliing zeer heilzaam geweest is. niet alleen uit een opvoedkundig maar
an e)k uit een maatschappelijk oogpunt. De resultaten hebben bewezen dat het
om 'giiisel in theorie goed, als wettelijke voorziening wijs en in de uitvoering
'!?aktiscli is. Nadeelen welke'men vreesde, zijn niet gezien, en voordeelen
Hndte men naauwelijks kon verwachten, hebben zich hij toeneming voorgedaan.
°P '"n de laatstcn mag liet feil in zijne maatschappelijke gevolgen van grooter
cr v.;!teekenis misschien dan eenig ander feit van dezen tijd genoemd worden, het
°P ®it namelijk dat de voortreffelijkheid van schoolbezoek gedurende den halven tijd,
•ven dat van den vollen tijd of van het leeren plus werkenboven leeren alleen
■erw^ieken is." M'. Akroyd, zelf fabrikant dien we hij het begin der «short-
%e movement" in Yorkshire als heftig tegenstander hebben leeren kennen,
de bj(je
in 1884 op de vergadering van bovengenoemde vereeniging te York
p"e 'andelingen p. 476) dal «hij en zijn vader het halve-dag stelsel hadden
van fengewerkt, maar dat hij 1111 dc uitbreiding van het beginsel voor alle
cn 'ürten van arbeiders voorstond, en uit de ervaring opmaakte dat de
oOCfatregel, die zoo weldadig op de kinderen in de fabrieksdistricten had
teltin
gen erkteven vooi dertig zou werken op de kinderen in de landbouw disIrieten."
lit liet reeds aangehaalde artikel van de Engelschc Economist, eene om zijn
beginselen van freeti-ade, voor den Ned. Industrieel wel ietwat verdachte
bron, getiteld: «Government protection for children from excessive labour"
lezen wij: «liet getuigenis van mr. Walker van Bradford, die uitge
breide spinnerijen cn fabrieken heeft, is ofschoon in geen geval zoo buiten
gewoon (want bijna alle bewjjzen met betrekking lol de werking der wel
zijn overeenstemmend) toch van veel 'gewigt. liet halvedag-stelsel" zegt hij
"lieeft geen geldelijk verlies aan de fabrikanten berokkend, daar de verbete
ringen in de machinerie» en het verbeterde karakter en gedrag der kinderen
hen in staat gesteld hebben meer werk af te leggen dan vroeger, aangezien
de oplettendheid der kinderen op hun werk veel aanhoudender en voorbeel
diger is op halve dagen dan zulks het geval kail zijn op heelc dagen. Aan
den andereu kant ontvingen de ouders in vele gevallen even veel loon voor
het werken der kinderen gedurende den lialven tijd als vroeger gedurende den
vollen tijd. Nu hebben de kinderen van 12 jaar drie shillings per week,
hetgeen ongeveer hetzelfde is als vroeger bij den vollen werktijd, en ze zijn
nu in slaat een grooter aantal spillen bij te houden. E11 dit is, zooals wij
zeiden, geen afzonderlijk getuigenis, hetis.de algemeene openbare bekentenis
van bijna alle fabrikanten van Lancashire en Yorkshire."
De ervaring heeft dus geleerd dat dc uitslag van de wettelijke regeling
wat hel onderwijs betreft, daar waai'deze bepalingen degelijk zijn uitgevoerd,
ten minste even verblijdend geweest zijn als hare gevolgen op den physieken
toestand der arbeiders, want nr.,Robert Raker, cén der fabriek-inspec-
teurs, zeide met betrekking tot dien physieken toestand op het Congres te
Bradford in 1859 (Handelingen pag. 725): «Er waren in 1856 in liet ver-
eenigde koningrijk 682.517 werklieden in de fabrieken bij 854.684 in 1835.
Van dezen, 387,826 vrouwen bij 167,696 in 1835, en 46072 kinderen van
813 j. bij 56,455 in 1835en bijna alle kwalen eigen aan fabriekarbeid
in 1832 zijn zoo goed als verdwenen." Om kort te gaan bij baalt de getui
genis van geneeskundigen aan die allen bijna hetzelfde verhalen.
Ook omtrent de werkloonen, de productie, hel gebruikmaken der vrije
uren zijn de resultaten gunstig. Dc gewone voorspellingen der tegenstanders
van deze wetten waren dat zij de loonen zouden verlagende productie
zouden verminderen en dat de arbeiders van hun vrijen tijd geen goed gebruik
zouden maken.
ür. John Watts deelt in zijn werk over de katoenkrisis mede dat de loonen
tusschcn 1844 en 1860 van 10 20 pCt. stegen. Het aantal spillen klom
tusschen 18501865 van 17,099.231 lot. 30,387,267. Het aantal ellen katoen
dal in 1830 werd gemaakt toen de fabrikanten zonder beperking zooveel uren
lieten werken als zij goedvonden was914,773,560, terwijl zij in I860, dertien
jaren nadat de domme werklieden cn «sentimentalisten," hunne handen ge
bonden hadden hij doelt op de Ten Hours Bill, die in 1847 den arbeid
ook van meer volwassen regelde - 4,431,281,728 produceerdenhetwelk eene
vermeerdering is van 384 pCt.
«Dal die wetten in geenen deele den vooruitgang.cn.de verbetering van de
lakken van nijverheid waarop zij van toepassing zijn hebben belemmerd,
kan," zegt mr. Horner, een der nu reeds overledene fabriek-inspcctenrs, in zijn
rapport van 31 Oct. 1858, door de volgende feiten bewezen worden:
In de statistieke opgaven die door het Lagerhuis op den 19,1,n Maart van
hel jaar 1835 werden gevraagd, waren in mijn tegenwoordig district dat
geheel Lancashire, gedeelte van Cheshire, Derbyshire en Yorkshire cn de
vier noordelijke graafschappen van Engeland omvat, het aantal fabrieken en
het aantal arbeiders daarin werkzaam, als volgt:
Fabrieken Arbeiders
Katoen775 132.898
korte en lange wol220 8.738
Vlas60 5 516
Zijde23 5.445
1078 152.627
I11 de statistieke opgaven die in Fehruarij 1857 aan het Lagerhuis werden
gedaan, was het cijfer als volgt:
Fabrieken Arbeiders
Katoen1.535 271.423
korte en lange wol181 18.909
Vlas 49 6.738
Zijde46 10.583
UJÏI- 307.653
Zoo kan men zien dat in 2 jaren het aantal katoeitfahrieken bijna ver-
(Ttibbeld is, en het aantal arbeiders daarin werkzaam meer dan het dubbele
bedraagt, dat hel. getal der korte <pi lange wolfabriekeu aanmerkelijk is af
genomen maar het getal werklieden daaraan verbonden meer dan verdubbeld
is, hetgeen bewijst dat de grootei'e fabrieken een aantal kleinere hebben ver
drongen. dal hetzelfde kan gezegd worden, hoewel in mindere male van de
vlasfabrieken en dat het cijfer der zijdefabrieken verdubbeld is even als dat
der werklieden. Maar de vermeerdering in liet aantal fabrieken is niet de
eenige maatstaf van vooruitgang, want de groole verbeteringen die in de
werktuigen gemaakt zijn, hebben aanmerkelijk bun voortbrengiiigsvermogen
vermeerderd, verbeteringen waaraan ontwijfelbaar een stoot werd gegeven,
vooral met betrekking tot den groot eren spoed der machines in een gegeven
tijdsruimte, door de beperkingen die er in de uren van werken gemaakt
waren. Deze verbeteringen en de meerdere oplettendheid die de arbeiders nu
aan hun werk konden geven, hebbenzooais mij herhaalde malen is verzekerd,
het gevolg gehad dal er evenveel werk iu den korteren werktijd als vroeger
in den langere» werd afgelegd."
«Wat nu de producten van geweven goederen betreft, de volgende staal"
zegt Robert Rake in zijn half jaarlijksch rapport van 31 Oct. 1859, "geeft de
waarde op van hunnen uitvoer in 1844, toen de wet op de fabrieken uitge
breid en verbeterd werd en in 1858:
1844 1658
Katoen 25.802.949 pd. St. 13.001.322 pd. St.
Wol8.204.133 9.776.944
Linnen 3.024353 4.124.356
Zijde 736.455 2.096.300
37.767.890"pd. St. 58.998.922~pd. St.
Het spreekt van zelf dat ik deze belangrijke vermeerdering niet toeschrijf
aan de wettelijke regeling, verre van daar. Ik haal zulks alleen aan 0111 te
bewijzen dat de productie niet door haar is belemmerd. Het eenige dat belet
heeft dat deze cijfers nog niet grooter waren is het gebrek dat er aan grond
stoffen geweest is."
Hoewel het ons geen moeite zon kosten op dezen weg met het leveren
van bewijzen voort te gaan, moeten wij ons tol onzen spijt bekorten cn
zullen alleen ten slotte nog letten op eenige gevolgen der wettelijke rege
ling in het algemeen, zooals 0. a. het gebruik dat de arbeiders van hunnen
meerderen vrijen tijd gemaakt Itebbcn, cn de dankbaarheid over dezen maat
regel door hen aan den dag gelegd.
SAMUEL LE P00LE.
