va"zoo in ie rig ten, dat de landbouw en de fabrieken geen gebrek aan arbei
dende handen hebben.
"'Pen in de laatste dagen hebben alhier weder vele huiszoekingen en ar-
('oorrestatiën plaats gehad. Een Belg, in het gewoel geraakt en gevangen genomen,
Z0ll'werd over de grenzen gebragtofschoon hij reeds sedert geruimen tijd te
Parijs gevestigd en aldaar gehuwd is. Een der slagtoffers van de jongste
11 '"'ongeregeldhedeneen koopman van den Faubourg du Temple en vader van
zeven kinderen, is dezer dagen ter aarde besteld. Hij was naar het plein
ïaavan het Chateau d'Eau gesneld, uit vrees, dat een zijner zoons zich onder
ln<'ehet gepeupel bevond; hij geraakte in de nabijheid der kazerne in het gedrang
Mac'en werd doodelijk gewond.
cms' Dezer dagen zijn hier te lande twee standbeelden onthuld. Het cene
kcn tc Vienne, de hoofdplaats van het dep. der IsCre, ter eere van den tooneel-
l e't dichter Ponsard opgerigt. Het beeld is van brons vervaardigd en stelt Pon-
'masard in eene zittende en peinzende houding voor. Het andere standbeeld is
se"'opgerigt te Agen, de hoofdplaats van het dep. Lot et Garonne, voor den in
1864 overleden volksdichter Jacques Jasmin. In het opschrift op het voel-
nac'stuk van dat beeld geplaatst is niet slechts aan 's mans dichterlijke ver-
dienstenmaar ook aan zijne menschlicvendheid hulde gebragt, en te regt,
^.'s naar men meent, want Jasmin legde al hetgeen zijne openbare voordragten
Jii"'en de uitgave van de voortbrengselen zjjner muze hem opbragten aan lief- I
ein dadige eindenondersteuning van behoefligenhet oprigten van scholen
gasthuizen, kerken enz. ten koste.
8!n ITALIË.
den
j Op de tentoonstelling van kunstgewrochten dienende voor de katho-
lieke eeredienstte Rome door den Paus bij gelegenheid der algemecne kerk-
'hervergadering in het leven geroepen, heeft thans de uitreiking der toegekende
ko belooningen en eereblijken plaats gehad, in bijzijn van den H. Vader en van
((eene zeer talrijke schare. De Paus heeft daarbij eene treffende aanspraak
t0, gehouden. Hij wees op de liefde der kerk voor de kunsten en voor de
j wetenschap. "De Kerkelijke Staat, hoe klein ook, zeide hij, zoekt de
kunsten in volmaaktheid, de wetenschap in grondigheid en diepte vooruit te
nei brengen. Tegen verandering is de kerk enkel op het punt der zedewet,
der regtvaardigheid en der waarheid. Nieuwe geloofsartikelen scheppen wil
l](|zij niet; zij spreekt uit en verkondigt, wat zij ten allen tijde heeft geloofd
en zij zet aan het oude geloof nieuw licht bij.''
'I Er zijn troepen naar de provincie Viterbo gezonden, ten einde de in
I I Toscane geslagen revolutionaire bende te beletten de grenzen van den 1
Kerkdijken Slaat te overschrijden,
"j" SPANJE.
Hel vinden van eenen geschikten candidaat voor den troon schijnt eene
bijna onoplosbare quaestie te worden. In eene bijeenkomst van de meer
derheid der cortes heeft de minister Prim de noodzakelijkheid betoogd van
het voorloopig opdragen der kon. attributen aan den regent. Volgens ge
rucht willen eenige progressisten, alvorens daartoe te besluiten, aan de
cortes voorstellen de beide takken der Bourbons van den troon uil te sluiten
Ook wordt beweerd, dat Espartero's weigering om dc kroon aan te nemen
tr-niet zoo bepaald is dat hij daarop niet zou terugkomen, indien hij door de
jncortes benoemd wierd.
rd PRIIISSEN.
rd BERLIJN. 19 Mei.
a- De heeren I.öwc-Calbe, von Hennig en von Blankenburg hebben bij
l" den rijksraad van den Noordduilschen bond een wets-ontwerp ingediend
rs betreffende de toekomstige uitgifte van en den handel in premie-leeningen.
Een comité uit den Berlijner handelsstand heeft eene petitie.opgesteld om
den rijksraad te worden overhandigd, waarin wordt gezegd, dat dc petitio-
narissen met leedwezen hebben kennissen genomen van het nieuwe wets
ontwerp en van de aanneming een niet te berekenen geldelijk verlies zien
u voor de bezitters van zulke papieren.
Men meldt uit Sluttgardt dal prins August van Wurlemberg, broeder
I van prins Frederik, die voor eenige dagen overleed, weder naar Berlijn is
vertrokken. Hij heelt het voornemen niet de betrekking des overledenen te
'r aanvaarden; liever is hij bevelhebber der Pruissische garde te Berlijn dan
bevelhebber van hel Wurtembergsche legercorps te Stuttgardt. Aan de
noodige bekwaamheden voor die betrekking hapert hel bij den prins August
niet, maar de voornaamste oorzaak der weigering moet daarin worden
gezocht, dat de betrekkingen tusschcn hem en hel hof niet van den meest
gewenschten aard zijn. Men verwacht nu dat de heer von Wagner, voor
malig minister van oorlog, tot bevelhebber zal worden benoemd.
PER TELEGR A AF.
'sGRAVENIIAGE, 20 Mei. Door de commissie uit hel prov. hof van Zuid
holland zijn lieden als candidaat-notaris toegelaten de lib. Schrauwen, van
Rotterdam; van der Speck Obreen. van Ouderkerk a/d IJssel; Boelen, van
's Ilage; Heijermans Jr.van Kralingen; en van der Kun, van Rotterdam.
Den 27slt» Mei zal het examen worden voortgezet.
LISSABON, 19 Mei. Maarschalk Salhanda heeft heden aan het hoofd van
6 bataillons een pronunciamento gedaan Dc wacht aan het paleis bood
wederstand. 7 soldaten werden gedood en 30 gewond.
LISSABON, 20 Mei. Salhanda is het paleis binnengedrongen en heeft
eene lange conferentie met den koning gehad. Loulé heeft zijn ontslag ge
nomen en Salhanda is belast met de zamenstelling van een nieuw kabinet.
Oporto en andere steden ondersteunen de beweging.
INGKZ ONOEN.
WAT AU?
II.
'tls geen nieuw denkbeeld: een haren te Katwijk nan Zee, want in dc
eerste helft der 17C eeuw werd reeds de vraag gedaan: »of hel noodig is
voor Leiden eene zeehaven te maken."
En daarop werd bet volgende geantwoord:
"De kust' van Hollandnamenllik van Texel tol de Mast:strekt zig said
ende noorden ten oosten; sulks de stormwinden hier niet seer schadelik
konnen weesen, want de noorder-golven gaan langs de kust, ende dc noord
west e schampen: behalve dat zij door Schotland ende Engeland werden
gebrooken, waardoor men in zee op onsc kust, meer diepte als bij onse
buren ende een veel kleinder strand heeft.
Elaanderen omtrent de zeekust niet hooger, maar in den grond even
eens gesteld zijnde als Holland, heeft nietjegenstaande die magtigc gedurige
aansandingenende grouwelike stormen des Oceaans, konnen zeehavens
maken ende conserveerente Oostende, Nieuwpoort ende Grevelingen; En
misschien ook te Duinkerken ende Calis; want sy kennelik souden loeloo-
pen, indien sy niet door speujen wierden opengehouden ende daarenboven
somtijds met graven wierden verdiept.
Ik meen niet dat ooit cene magtige stad. die tot conservatie van hare
opening ofte haven in zee, groole onkosten wilde doen, deselven door aan-
sanden verlooren heeft.
Men heeft het Gentse Sas, ende de havens van PhilippineMiddelborg
ZierikzeeHellevoetBrielleMaas-sluisSchiedam, Delfs-haven etc.
konnen graven ende conserveren. En dat men in Duin seer bequaame
grond heeft, om swaare sluisen ende gebouwen te maken, is niet alleen
seer klaar, door alle de Vlaamse gebouwen omtrent de zee; maar ook selfs
door drx Brittannicahet huis te Britten, welkers uilneemende sware
fondamenten van trassteen gemaakt, nog bewysen, hoe groot en maglig
een gebouw voor deesen heeft konnen werden gemaakt, op een grond, die
by veele onervare menschen daartoe nu seer onbequaam werd geagt, nement-
lik het strand: maar by andere die lietselvcn dieper hebben ondersogt, is
klaar, dat onder het sand een zeer vaste grond te vinden is.
Leyden legt maar een uire gaands van zee; de Ryn dwers door dc Stadt
loopende eindigd aan duinen, die zeer ligtelik zyn te doorgraven; de Hol
landse kust is aldaar meer vry van aansanden ende stormwinden als de
Vlaamsche. Dienvolgende sehijnd die opening in zee allesins doenelik.
Daar benevens considererendedat beneden aan den Ryn ofte zeehaven
geen andere stad soude konnen werden geformeerdindien de Regeerders
in lijds (dat ook ligt om doen ware) sig meesters van beide de Catwycken
maakteden.
Alsmede considererende, dat uit die zeehaven gewisselik soude ontstaan
de Eissenj ende Zouthandel ende dat, sig bij deselven soude voegen onse
negotie in manhfact urenende wat daarvan dependeerdals irolle, garen,
sydeverfstoffen, papier en hoeken, alsmede veehlerléy comsumptiën van
een zeer volkryke stad ende omleggend land, soo soude voorwaar onse
negotiesonder andere onverwagte voorvallen die wysc Regeerders altijds
konnen waarnemen, seer considerabel konnen werden; hetwelk niet alleen
voor den gemeenen onderdanenmaar ook voor den Regeerdersals inge-
setenen geconsidereerdseer profitabel soude weesennaademaal sy daardoor,
altijds de occasiën souden hebbenhare kinderen aan dc gelukkigste nego-
vtntiii mt it/ uuuit uimii eiiuo ouvi iiwenuo v, ivuiuvea» *iv,i iv< ÖG"
erven, sonder hel gevaar ende het perykel derselver onderworpen te zijn.
Daar nu ter contrarie door het gebrek der negotie, tot een onwaardecre-
like schade deser stad, gedurig ende van tyd lot tyd, de beste ende rijkste
Ingezetenen, ofte ten minsten de kinders derselven, sig transporteren naa
Amsterdam. Ende wy daarenboven door het gebrek der negotie ende liet
vertrekken der gemelde ingesetenenkennisse onser manufacturen hebbende,
extraordinaris groot perikel loopen, van alle onse weveryen te verliescn.
Ende dienvolgende besluit ik, dat het in alten manieren geraaden is ecu
zeehaven te maken, om soo doende de negotie gemakkelijk te krijgen ende
onse manufacturen gewisselik te behouden."
De schrijver beleetde een tijdvak waarin de Leidsche industrie haar hoog
ste toppunt bereikt had; nimmer was de voorspoed uitwendig hooger ge
klommen dan van 1650 tot 1G72.
Die schrijver was mr. Pieter de la Court, te Leiden geboren in 1618,
overleden te Amsterdam in 1685. Zijn staathuishoudkundig geschrift, getiteld:
het Welvaren der stad Leyden, opgesteld in den jarc 1659, werd met por
tret, levensberigt des schrijvers en aantcckeningen voorzien in 1845
uitgegeven door den heer B. IE. Wttewaall, thans nog lid van den Leidsclien
gemeenteraad.
Wie Pieter de la Court was?
Een vriend van den Raadpensionaris Johan de Witt en behoorende lot
het getal dergenen, //wier karakter vroeger misduid, miskend of verguisd, of
wel door eene eenzijdige beschouwing in gebrekkig licht geplaatst waren."
Hij was bekend met de plaatselijke toestandenbelangen en behoeften
maar in zijn tijd »van cene zijde in de schaduw gesteld die welligt zijne roem
waardigste geacht moet wordende zijde namelijk van si an thuishoud kundige."
In zijn geschrift verdedigt hij verschillende belangrijke staatsrechtelijke en
staathuishoudkundige stellingln, o. a. vrije godsdienstoefening; het burger
recht moet voor ieder worden opengesteldin het vervaardigen en gebruiken
der manufacturen behoort men zich naar de begrippen der menschen te
schikken; de manufacturen, hier gemaakt wordende, moeten met geen im
post of contributie worden belast; vrije venthallen zijn niet nadeelig; dwin
gende hallen en gilden zijn nadeelig; gilden zijn nadeelig; den nadeeligen
invloed van hooge huishuren; het hooger onderwijs; stellingen die nog in
onzen tijd worden besproken.
De vraag is derhalve: is een zeehaven te Katwijk aan Zee ook nu wen-
schelijk en mogelijk?
Leidex 14 Mei 1870. M.
VERBETERING. In hel vorig nommer, bladz. 3, kol. 2, reg. 36 v. o,
staat 2252.9%, dit moet zijn ƒ2252.09
