SPAIJE.
Bij de cortes is door eenige liberale leden voorgesteld de invoering
der godsdienstvrijheid in Spanje te vereeuwigen met een gedenkteeken op
de executieplaats der Inquisitie te Madrid. Ook is door den minister van
justitie eene voordrag! toegezegd strekkende om het huwelijk tot eene bur
gerlijke verbindtenis te maken.
Door de cortes is thans een aanvang gemaakt met de behandeling van
art. 33 der ontwerp-constitutie, betreffenden den tockomstigen regerings
vorm, waarover de discussie zeker niet met gemagtigdheid zal worden gevoerd.
De kansen van den hertog de Monlpensier, om tot den troon geroepen te
worden, moeten in den laalslen lijd zijn toegenomen.
Opgaven betreffende de sterfte in eenige groote gemeenten, over de maand Maart 1869.
GEMEENTEN.
Werkelijke bevolking op
1 Januarij 1869.
Geboren,
(met levenloos aangegevenen).
Overleden,
(met levenloos aangegevenen).
Levenloos aangegevenen.
Overleden op den
leeftijd van:
S
Overleden ten
gevolge van:
Zonder geneeskundige
behandeling.
Beneden 1 jaar.
(zonder levenl. aangeg.)
l5 jaren.
520 jaren.
2060 jaren.
60 j. en daarboven.
Typhus en febris
typhoïdea.
Pokken.
Roodvonk.
Mazelen.
Croup.
Keelziekte
(angina diphtherina).
Kinkhoest.
Diarrhoe en cholerine.
Levenszwakte en uitte
ring, beneden 14 jaren.
Tering, L465 jaren.
Marasmus senilis,
boven 65 jaren.
Acute ziekten der adem
halingswerktuigen.
Chronische ziekten der
ademhalingswerktuigen, j
Ziekten van het
kraambed.
Ongelukken.
Onbekende oorzaken.
Amsterdam
271764
831
742
52
171
104
2S
201
186
34
2
20
1
27
7
77
66
49
88
56
10
11 a
15
4
Arnhem
31792
108
65
7
12
11
3
18
14
3
1
1
I
1
8
5
13
2
9
24878
97
61
3
21
8
1
14
14
2
5
11
4
3
3
1
1
's Gravenhage
90058
302
239
19
69
30
17
50
54
7
1
3
32
7
6
14
19
2
2 b
8
Groningen.
37634
130
103
6
22
4
5
31
34
2
1
3
10
11
11
15
9
I
4
1
Haarlem
30916
101
98
9
12
16
4
27
30
4
1
3
1
7
15
1 1
7
7
3
5
's Hertogenbosch
25038
59
5
11
13
5
17
S
1
2
2
6
1
4
5
8
2c
Leeuwarden
25048
93
62
4
18
5
2
19
19
5
1
4
7
2
10
1
1
1
39294
147
109
b
21
13
9
26
34
2
3
1
5
2d
3
16
17
1
7
28679
93
63
4
12
3
21
16
2
2
2
6
1
6
7
2
3
118837
407
316
13
84
49
18
SI
71
3
13
29
1
15
17
22
2e
4
6
60999
174
170
12
31
28
6
49
44
6/
l9
5
4
6
13
1
6
18 A
28
1
12
1 zelfmoord. e. 1 verdronken1 verbrand. d. Dit cijfer is in deze maand zoo laag,
doordien 16 kinderen aan andere ziekten stierven en bij 6 de oorzaak van den dood niet is opgegeven. e. 1 verdronken. In do Krielpoort te Utrecht zijn
na de vorige mededeeling nog 2 gevallen van typhus voorgekomen. g. Een werkman van elders, in het ziekenhuis opgenomen, werd aldaar door pokken aan
getast en overleed. h. Waaronder eenige gevallen van griep, die in Maart nog al gebeerscht heeft.
Naar aanleiding van de opgaven betreffende de sterfte in Februari, op blz. 60 van dit tijdschrift, verzoekt dr. van Overbeek de Meyer ons te vermelden, dat de zeer
ernstige gevolgenwelke het inbrengen van poklijders (in bet begin van December jl.) in het ziekenhuis te Utrecht heeft gehaddoor hem niet geweten worden aan zor
geloosheid en slecht beheer in het ziekenhuis, maar aan het ontbreken van eene geschikte gelegenheid in dat gebouw tot het afzonderen van lijders aan besmettelijke ziekten.
Sedert December jl. zijn in het ziekenhuis 3 personen, met doodelljk gevolg, door pokken aangetast, en dit feit is een treurig bewijs te meer, hoe dringend te Utrecht
behoefte bestaat aan eene betere inrigting tot verplegen van zieken. (jVetf. Tijdschrift voor Geneeskunde.)
IHGEZOABEIV.
Waarheid of leugen?
Zonder in eenig twistgeschrijf te willen komen met den naamloozen schrij
ver der artikelen over de Armenbakkerij in liet Leidsch Dagblad, is het toch
noodig met een enkel woord in het licht te stellendal al wat in de Ge
meentestem als feiten wordt ten grondslag gelegd van het aldaar uitgespro
ken oordeeluitsluitend is geput uit het rapport der Raads-Commissiewaarin
op bladz. 5 wordt verklaard: //'tSchijnt dat in één opzigt die regeling van
.1753 niet dadelijk geheel aan de verwachting voldeed, namelijk voor zoo-
,/veel betreft de zelfstandigheid, welke men aan de administratie van de
//Armenbakkerij had willen toekennen. Althans die regeling had nog' geen*
//twee jaren bestaantoen hh. Burgemeesteren van Leiden (resolutie van
z/8 December 1755) reeds het besluit namen om het verband tusschen Huis-
//zittenhuis en Armenbakkerij geheel op te heffen, door het bestuur van
//laatstgenoemde inrichting, in plaats van aan eenige regenten, toe te ver-
trouwen aan personen, die in geenerlei betrekking stonden tot Huiszitten-
//meesteren. Deze laatste maatregel was afdoende: eenmaal in hel bezit
«van een zelfstandig bestuur en van het vereischte exploitatie-kapitaal
//begon voor de Armenbakkerij een tijdvak van grooten bloei."
'tVerwijt van //onwaarheid" treft dus niet mij. maar de drie leden der
Raads-Commissie, die langs dien weg door iemand, die ongaarne zijn naam
met Armenbakkerij te gelijk durft noemen, worden belaagd. Ook het vol
gende komt in het rapport voor:
//Bij deze aanzienlijke inkomsten (van den wijn-accijns) kwamen nu in
//de tweede plaats de winsten op den verkoop van het brood gemaakt. De
//broodprijs schijnt over het algemeen te hoog gesteld te zijn geweest en
//van daar groote voordeelcn, voordeelen welke ten slotte nog veel aanzien-
//lijker zouden zijn geweest, had men niet somtijds, meer bijzonder tusschen
//17821791, vermoedelijk ten gevolge van de slechte tijdsomstandigheden,
//het brood verre beneden zijne waarde verkocht en daardoor in tien jaren
//aan de bakkerij een verlies berokkend van ruim ƒ3700!). Toen deze bij-
//zonderheden in het jaar 1795 aan het licht kwamen, scheen men als het
//ware verlegen met den rijkdom van de Armenbakkerij. Men wilde dc instel-
//ling handhaven, maar zag zeer goed in, dat er hoegenaamd geen reden
//bestond, niet alleen om het tot nog toe genoten subsidie te bestendigen,
//maar ook om langer eene inderdaad geheel doellooze uitbreiding van kapi-
//taal in de hand te werken. Vandaar het besluit" (als een gevolg van
hetgeen in 1795 aan het licht kwam) //op voorstel van de commissie van
//onderzoek genomen om in vervolg van tijd de gemaakte winsten niet meer
//op te leggen, maar ze te verdeelen onder het Hniszittenhuis en al die
//andere instellingen van weldadigheidwelke bij de Armenbakkerij haar
«brood kochten of in vervolg van tijd zouden koopen."
De Raads-Commissie spreekt
1». van opheffing van 't verband tusschen Hniszittenhuis en Armenbakkerij
2°. van de Armenbakkerij als zelfstandige gemeente-instelling,
3°. van verkoop van brood,
4°. van verdeeling der winst onder hen, die brood kochten.
Valsch vernuft?
Uit het rapport blijkt, dat de Armenbakkerij was of eigendom der stad
of eigendom der hervormde gemeente. Ik beweer, dat hare bezittingen zijn
voortgesproten uit plaatselijke accijnsen, uitsluitend ten haren behoeve met
een bepaalde bestemming ten algemeenen nutte geheven; maar ook uit renten
van rentegevend belegde overvloedige kasgelden cn allerminst uit de winsten
die steeds brulo-winstcn waren en nimmer in een naamlooze maatschappij
als dividend zouden zijn beschouwd cn uitgekeerd. Als men van de over
1857 tot I860 aan de broodverbruikers uitgekeerde winsten aftrekt bet be
drag der renten van de effecten, schiet er gemiddeld nog geen ƒ1000 'sjaars
als winst op het bakken en verkoopen van brood over, want men hoort de
rente ramen op ƒ4000 a ƒ5000 'sjaars. Men leest evenwel niets van de
financiële geschiedenis der Armenbakkerij van 1795 tot 1854. Zou de tierce-
ring en andere voorvallen in dat 60-jarig tijdvak zonder invloed op kapi-
taaisvermeerdering zijn gebleven? Mag willekeurig of bij dading aan de
bezittingen van zulk een instelling een andere bestemming worden gegeven
Ja, al wat openbaar maakt is licht. Als het volle licht eens zal zijn op
gegaan zullen de raadselen opklarenwaarin vele zaken gehuld zijn.
Hoe is het mogelijk, dat het Minnehuis, terwjjl ligt tot heden toe ƒ16000
'sjaars subsidie uit de gemeentekas behoefde, met 1870 genoeg heeft aan
4000 rente Armenbakkerij en van het subsidie afstand doet
Hoe Iaat het zich verklaren, dat als de Leidsclie broodfabriek het rogge
brood levert voor 10 fents cn de Armenbakkerij voor 9.915 cents het pond,
maar de Armenbakkerij de winst aan de broodverbruikers uitkeert en de
Leidsclie broodfabriek aan de aandeelhouders, dan nog kan beweerd wor
den liet is voordeeliger bij de Leidsclie broodfabriek ter markt te gaan
En nu bbjf ik volhouden, dat de Nederd. herv. gemeente bij zulk een
regeling niet wordt gehaat, dc diaconie in het Minnehuis een kostbare
stichting verkrijgt, een broodbakkers-monopolie zich meer en meer uitbreidt
door alle concurrentie te dooden, dat gunstbetoon zich nooit moet laten
opdringen. M.
De boer uit een der Noord-Ilollandsche polders, die zijne eenvoudige wo
ning verlaat om plaats te nemen op den trein, waarmede hij in weinige
uren verplaatst is in het vorstebjk 's Gravenhagekijkt vreemd opals hij
zooveel nieuws ziet. waarvan hij nooit gehoord of gedroomd heeft. Ver
baasder evenwel is hijdie den toestand van ons onderwijs van vóór vijftig
jaar met dien van heden vergelijkt. Hij kan zijne oogen niet gelooven, als
hij zooveel verandering ten goede, zooveel verbetering aanschouwt en hij
wantrouwt bijna de geschiedenis, die zooveel treurigs in het geheugen roept.
Gelukkig evenwel is het waarheid, naakte waarheid, die wij aanschouwen
in het beeld, dat ons geschetst wordt van de oude school in n". 2 van den
vriendenkring te Vlasdorp. Tevredenheid met ons tegenwoordig geluk moet
ons dan ook stemmen tot dankbaarheidtot innige erkentelijkheid aan
allen, die het hunne er toe bijdragen om het volk meer en meer te doen
declen in de zegeningen van kennen en weten. Wij moeten evenwel niet
denken, dat alles reeds verricht is en wij nu maar te genieten hebben.
Neen, de akker is nog verre van ontgonnen; wij staan pas aan het begin
van de lange baan, die nog moet worden afgelegd. Want al is er een tafel
wel bereid, de dischgenooten moeten ook aanwezig zijn, zal de gastheer
voldoening smaken en zuilen de spijzen hunne aangename cn heilzame uit
werking kunnen doen. En de dischgenooten ontbreken nog zoo dikwijls,
der ouders. Eene laakbare, onvergeeflijke lauwheid, die het artikel in de
grondwet: //overal wordt in het rijk voldoend lager onderwijs gegeven,"
doelloos maakt. Mecnen wij dus dat onderwijs, en onderwijs alieen ware
volkswelvaart schept, dan moeten, dan mogen wij niet insluimeren. Neen,
dan moet ook het schoolverzuim worden voorkomen en hoewel reeds veel
particulieren de handen hebben ineengeslagen om hierin verbetering te
brengen, zij het niet ongepast om eens bij onze naburen te zien, welke
middelen de plaatselijke overheid daar aanwendt om dit kwaad te bestrij
den. Wij lezen toch in het Belgisch tijdschrift: //de toekomst," gewijd aan
onderwijs en opvoeding in het Februarinommer, bladzijde 81, dat de burge
meester der stad Antwerpen voorgenomen heelt de ouders der niet school
gaande kinderen op het stadhuis te ontbieden, dat hij reeds met een zes
tigtal huisvaders of moeders gesproken heeft cn dal liet getal kinderen, die
geen onderwijs ontvangen, niet meer dan één honderdtal bedraagt. Ook
lezen wij daar, dat er in de gemeente-scholen nog plaats is voor een
duizend leerlingen, want dat het gemeentebestuur sedert 1863, 5 nieuwe
scholen heeft ingericht, dc nijverheidschool en de muziekschool niet in be
grepen. Zulke goede voorbeelden vinden zeker navolging en samenwerking
van particulieren en van gemeente-besturen is allernoodzakelijkst om een
zoo groot kwaad als het schoolverzuim tegen te gaan.
De pogingen zullen ook hier met den besten uitslag bekroond worden, en
rijke vruchten voor de maatschappij afwerpen, zoodat de statistiek ieder
jaar een geringer cijfer zal aanwijzen van hen, die noch lezen, noch schrij
ven kennen.
Te Leyden ter Boekdrukkerij van J. C. DRABBE.
