f0„e abnormaliteit bespeurt, welke misbruik en kwaad gaat te weeg
k 'a ir en die U'1 menschlievendheid zicli geroepen acht om in tijds de
■ka én bet publiek hierop te wijzen, opdat er niet uit lijdelijkheid actie,
„tie hevige reactie geboren worde; en daardoor, zooals thans, op het
F1' jeci gebied een schok worde te weeg gebragt, die zich gevoelig open-
ui, ïniiusi ^en tegenstand van sommige industriëelen en van enkele staat-
innt ^houdkundigen. Onder de eersten namelijk zijn er, die meenen dat
fint h ie industrie daarbij schade lijden zal; onder de anderen, die wel wel-
eJi' Tike reeling verlangen, maar alleen door den drang der omstandigheden
orderd" in plaats van een initiatief als voorbehoedmiddel van een sluime-
Hli en ontwakend kwaad,
wji willen ook voor zeer vrijzinnig gehouden worden en wij laten de
„tschappij gaarne aan hare vrije ontwikkeling zonder eenige belemme-
1'a|, ovér- doch wij teeltenen protest aan, wanneer een gedeelte der maat-
wit jj (joor cene verkeerde toepassing van vrijheid daarbij schade lijdt.
5°P n arom aarzelen wij niet ons met kracht daartegen te verzetten, al was
otiel Jet ook dat onze stem geen weerklank vonden als die van een roependen
gem in de woestijn ware!
Maar onze slem vond reeds weerklank. Eere zij loegebragt aan de in-
ill luslriëelen in ons vaderland; en al kunnen zij zonder eene wettelijke rege-
linrr dit kwaad niet tegengaanhet is door hen opgemerkt en zij zien met
ls|tt J,er1anoen uit naar het tijdstip, dat, bij eene milde wet voor industrie en
io» fabriekarbeiders beidende wederkeerige belangen voor de toekomst worden
ncwaaiborgd. De vereeniging voor industrie en handel in Twenlhe heeft
een van dien toeleg ook onlangs het schoonste en meest loyale blijk gegeven,
h Zii heeft zich tot de hooge regering gewend met het eerbiedig verzoek om
l' eene wettelijke regeling op den arbeid der fabriekskinderen. Deze is toch
wel de meest welluidende weerklank van de stemdie het eerst in ons
18,8 vaderland uit onze stad is uitgegaan. Ook in Twenthe had deze aangele-
borst eenheid bare krachtige tegenstanders, die hun gevoelen in de nieuwsbladen
ven luide hebben geopenbaard. Is het geen heerlijk verschijnsel, dat de wensch
lot herstel thans uit den boezem der industrie zelve komt? Zet dit niet
de schoonste kroon op onze voorafgegane beschouwingen Vormt dit niet
de schoonste harmonie? Drukt het niet het zegel op ons beweren, dat de
zijn corzaak van het toenemend kwaad niet te wijten is aan de industriëelen,
itl maar wel aan de onverschilligheid der ouders? De industriëelen verklaren,
ctii|. dat het kwaad bestaat, en dat het hunne vrije ontwikkeling stoort, en
hun in de toekomst met verval bedreigt. Zij gewagen niet van eene onvol
le daanheid ook btj de meest gunstige verkregene uitkomsten hunner tegen
woordige industrie, maar zij willen het gaarne erkennen dat bij de toene
ming van hun kapitaal als de vrucht van hunnen onvermoeiden ijver er toch
!e,ta eene0 leemte door hen ontwaard wordt in de arbeidende klassedie bij hel
h® rujmer loon al meer en-meer verachtert.
In de fabriekstad Gent met hare 10,000 arbeiders, alleen voor de katoen-
P® en linnenspinnerijen, is eene stem opgegaan. De industriëelen daar hebben,
iin vereeniging met een veertigtal kamers van koophandel en philanthropische
inrigtingeneen verzoek gerigt tot de Belgische vertegenwoordiging om
eene wettelijke regeling op den leeftijd en duur van den arbeid der kinde-
ren in de fabriekenal was het dan ook maar alleen voor de katoen- en
'5" linnenspinncrijen. Diezelfde industriëelen vragen zulks, die nog voor wei-
f nige jaren krachtig zich hadden verzet tegen eene destijds ontworpene en
aanhangige wet te dier zake, die ten gevolge daarvan dan ook was geval-
egtet jen. Zij toonen met cijfers aan, dat op de verschillende leeftijden van 8
:ntot 12 jaar drie pCt. kinderen arbeiden van de 10,000 werkliedenen dat
dit misbruik aanleiding geven zal tot nadeelja tot ondergang der industrie.
)G." En wat zien wij in de plaats onzer inwoning? Wij noemen Leyden,
'e'K niet alsof hel in andere fabrieksteden van ons land zoo veel beter gesteld
is, maar omdat wij met deze plaats beter dan met andere bekend zijn.
Reeds bij de jongste volkstelling verkreeg men 8 pCt. kinderen van be-
t he neden de 14 jaar, maar zulke tabellen op dit punt kunnen nimmer tot
voet grondslag worden aangenomen, omdat zij gebrekkig worden ingevuld naar
ië zii luid der opgaven door de hoofden der gezinnen. Ja, wij aarzelen niet het
i w bier mede te deelen dat het getal der jeugdige fabriekarbeiders in Leyden
verbazend groot is, want in acht der voornaamste fabrieken, tellende p. m.
n au 1500 werklieden, zijn er 25 pCt. kinderen heneden de 14 jaar werkzaam.
Gris In de fabriekstad Tilburg arbeiden geene kinderen beneden de 12 jaar.
Het kan niet anders of zulk een gebruik van zoo vele kinderen moet ook
scta zeer nadeelig werken op de voortzetting vau bet onderwijs, dat de ldnde-
jng« ren tot hun 8s,e jaar genoten. Uit naauwkeurige opgaven is het gebleken,
jk dat van de werkklasse slechts 37 pCt. kinderen gebruik maken van het
gas leeronderwijs op de scholen, terwijl 63 pCt. tusschcn de 8 en 14 jaar dat
onderwijs geheel verzuimen. Onder die 37 pCt. zijn nog begrepen die
atj( kinderen, aan welke des middags of des avonds slechts een enkel uur over-
schiet om de scholen te bezoeken.
n Is het nu te verwonderen, dat de physieke, moreele en intellectueele ont
wikkeling der jeugdige werkklasse daarbij groole schade lijdt Blijkt het
niet uit de doodregistersdat van zulke kinderen in den jeugdigen leeftijd
velen bezwijken? Is het niet gebleken uit de tabellen der militie-pligli-
gen, dal de helft onbruikbaar is voor den soldatenstand. Verdient het geene
opmerking dat van het jaar 1848 tot 1858 van de 3636 militie-pligtigen
1722 voor de dienst ongeschikt waren? Behoeft het nu nog nader be-
toog. dat de kinderen nil de fabriekarbeiders geboren de kenmerken dragen
van verwaarloosde physieke ontwikkeling der ouders?
Groot is ook de schade, die door den vroegen en langdurigen arbeid aan
„5 51 de zedelijkheid der jeugd wordt berokkend; want het is van algemeene
tèlltt- bekendheid, dat de werkman op meer gevorderden leeftijd meestal het lezen,
er« schrijven en rekenen zijner jeugd is vergeten en dat Ivij eene onwetendheid
nnK openbaartdie hem geheel onvatbaar maakt om bedacht te zijn op doel-
i ooi treffende middelen om zijnen toestand te verbeteren, en om zijn maatschap-
rzod Pelijk en huisselijk leven dienstbaar te maken aan de vermeerdering zijner
aar» s'°Öelgke welvaart. Dit gaat ook hand aan hand met de veronachtzaming
on!( van zijn godsdienstig leven. De geest is onvatbaar lot opneming en aan-
n s kweeking van den godsdienstigen indruk. Wij stemmen gaarne toe, dal
jj'uj de godsdienst de zedelijkheid moet bevorderen, maar er moet intellecluali-
eilei feit aanwezig zijn, dat is met audere woorden: «begrip om indrukken te
w»i ontvangen en op te nemen," «om te denken en dienovereenkomstig met
jbliil 'erstand te handelen." Maar als de physieke krachten zijn vernietigd door
rdca. o'lerlci oorzaken, maar die altijd gevolgen zijn van te vroegen en te lang-
daif durigen arbeid, en als ook de intellectualiteit daaraan is prijs gegeven,
door een van zelf daaruit voortvloeijend verzuim van onderwijs, dan zoekt
oven, men le vergeefs naar zedelijkheid en godsdienst.
igl»! Wij hebben geen plan om een pennenstrijd uit te lokken over dit gewig-
eiic hg onderwerp. Wij deelden eenvoudig ons gevoelen mede, en laten het
leii: gaarne aan den belangstellenden en nadenkenden lezer over, om of onze ziens-
s hl vvijzc tot de zijne te maken, of de oorzaken van het kwaad van eene an-
lijr dere zjjde te beschouwen. De slotsom zal, wij zijn er zeker van, altijd
doze zijn, dat bij een onpartijdig oordcel iedereen den vroegen en langdu
rigen arbeid der jeugd, zoo als die thans gevonden wordt, afkeurt en
gaarne een steen zal willen aanbrengen tot voltooijing van het algemeen
gebouw tot volmaking der menschelijke maatschappij.
Eindelijk, hetzij nog eens herhaald, wij keuren den vroegen arbeid der
jeugd niet af, wij oordeelen het zelfs wenschelijk dat zij reeds vroeg zich
aan arbeid leere gewennen, maar langer dan 6 uren arbeid daags moet er
van kinderen van 8 tot 12 jaar niet gevergd worden. Het voornaamste
middel om heilzaam voor de toekomst te werken is de physieke, intellec
tueele en moreele ontwikkeling der jeugdDeze is het toekomstig volk
en wanneer die jeugd verstandelijk en zedelijk wordt ontwikkeld, dan
ligt daarin de kern voor toekomstig volksgeluk en vermindering van pau
perisme. Z.
SST AKS - teSSEtSCTISSf.
BURGEMEESTER en WETHOUDERS van LEYDEN,
Gezien de adressen van: o. Willem Jan van den Ordel stalhouder, wonende
alhier, waarbij deze verzoekthet pakhuis in de Pieterskerkslraat, geteekend Wijk IV.
N°. 543, te mogen doen inrigten tot paardenstalling en koetshuis, alsmede op
de daarachter gelegene opene plaats eene geschikte gelegenheid tot berging van
meststoffen te mogen daarstellen b. Arie Vroomesteynmede alhier woonachtig,
om vergunning tot het doen plaatsen van een fournuis met ketel in het achterste
gedeelte van zijn huis op het Levendaal, Wijk II. N°. 347.
Gelet op het Koninklijk besluit van den 319teD Januarij 1824, rakende vergunnin
gen ter oprigting van sommige Fabrieken en Trafieken
Doen te wetendat tot het hooren der eigenaars en bewoners van de naastbijge-
legene en belendende panden, ten opzigte der informatiën de Commodo et Incom-
mododoor Burgemeester en Wethouders zal worden gevaceerd op het Raadhuis
dezer Gemeente, op Maandag den 3dcn Junij aanst.des voormiddags ten 11
ure; zullende de belanghebbenden verpligt zijn, hunne bezwaren tegen die ver
zoeken op dien tijd in te brengenterwijlbij verzuim daarvanzij gehouden
zullen worden zich tegen de inwilliging niet te hebben verzet.
Burgemeester en Wethouders voornoemd
Leyden, 30 Mei 1861. STOFFELS, Weth., 1°. Burgemeester.
v. PUTTKAMMER, Secretaris.
iaurgerltjric j^tanb.
Van den 33 tot en met den 39 Mei 1861.
BEV ALLENS. M. Dilgeb. CoronelD. 3I.S. Fonteingeb. StekD.
C. G. van Dorsten, geb. Leembroek, D. C. P. Sala, geb. Knaapeu, Z.
1. J. E. Keulsgeb. Gerritsen Z. M. Groen geb. SegaarD. K. de Heer,
geb. Smit, D. M. Maris, geb. Yersluys, Z. S. T. AI. de Koning, geb. Del-
valle, D. M. Lepelaar, geb. Altona, Z. S. C. Bleyiegeb. VerbeekZ.
J. Brakel, Z. tweel. P. II. van der Kaay, geb. Gelion D. AI. van der Slok
geb. van den Brock, D. Al. W. Brouwer, D. J. Hanselaar, geb. Provoo,
Z. T. Barendse, geh. Wouters, Z. J. van der Tuyn geb. Gysman Z.
W. M. du Pon, geb. de Nie, Z. Al. Korenhof, geb. van der LindenZ.
C. AI. van der Horn geb. HemerikZ. C. E. Smit, geb. Lawal, D. J. AI.
Kraangeb. Kerkvliet, D. M. J. Boerma, geb.TeunissenZ. E.Breedevelt,
geb. FakkelZ. A. van Ulden D. C. van SchootenZ.
GEHUWD: P. J. Vervark Jm. en C. van LeeuwenJd. G. W. Huls, Jm.
en G. P. Schild, Jd.AI. RijkenJm. en C. Ligtvoet, Jd. J. Bavelaar, Jm.
en J. Overveld, Jd. H. W. VreugdenburgJm. en C. E. Blote, Jd. J. van
der WaardJm. en S. L. Batist, Jd.
OVERLEDEN: W. Langeveld, Z.8 d. J. AI. van Venetie, D.bijna
6 m. AI. M. J. van de Ven D.bijna 6 m. H. LipseZ.5 w. A. l'isseur
18 j. A. Kaaper, 72 j. Geertr3 Joha Alenson. 17 j. J. F. Sandifort, 41 j.
G. SmuldersZ.2 j. en 2 m. J. J. KokZ.ruim 3 m. J. J. Oostveen
74 j. G. J. Hakkenberg, D.bijna 4 m. J. KarremanZ.4 w. C. M.
LangezaalD.ruim 5 m. Dorothea Huter25 j. E. BoehmerD.3 m.
Al. BytelD.6 w. J. AI. WerterD.bijna 4 m. R. C. VinkZ.1 j. en
2 m. S. Diemei, geb. Alontagne, 73 j.
AKAMKMÏE-iVSElTWS.
UTRECHT, 29 Alei. De senaat onzer hoogescbool heeft in een dezer
dagen gehouden vergadering, op voorstel der verschillende faculteiten, be
sloten, de volgende heeren honoris causa te promoveren: tot doctoren in
de bespiegelende wijsbegeerte en letteren de lib. mr. G. Alees Azn., vroeger
hooglecraar te Deventer, thans regter in de arrond.-reglbank te Rotterdam,
en H. Neubronner van der 'i'uuk, afgevaardigde van het Nederl, bijbelge-
genootschap te Amsterdam; tot doctor in de geneeskunde den heer G. F.
Pop, inspecteur-generaal van dc geneeskundige dienst bij 's rijks zcemagt,
te 'sllage; tot doctor in de wis- en natuurkunde den heer J. P. Delprat,
gen.-majoor der artillerie, lid van de tweede kamer der staten-generaaltc
'sHage; tot doctoren in de godgeleerdheid de bh. B. Glasins, predikant tc
Gcertruidenberg, en C. G. Alonlyn, predikant te Utrecht; tot doctor in het
Romeinsch en hedendaagsch regl den heer staatsraad G. Hollius, voormalig
inspecteur-generaal der registratie en domeinen, te 's Gravenhage. De pleg-
lige uitreiking der diploroala zal bij gelegenheid der aanstaande akademische
feestviering, op een nader te bepalen dag der maand Junij, in de gehoor
zaal der hoogeschool plaats hebben.
De Literarische Faculteit te Leiden zal admissie-examen houden, behalve
in de maand September, op Alaandag den 24s,cn Junij e. k. Zij, die in de
laatstgenoemde maand dat examen wenschen af te leggen, worden nitge-
noodigd zich vóór den 16dcn Junij, met opgave hunner woonplaats, schrif
telijk daartoe aan te melden bij den Secretaris der voornoemde Faculteit
J. G. HULLEA1AN.
AD VERTEN TI EM..
Bevallen van eenen Zoon Vrouwe AI. D. NEDERBURG1I, geboren
TYKEN.
Warmond, 26 Alei 1861.
Heden beviel ontijdig van een Zoon ADRIANA IIENDRIKA SCHAAP,
hartelijk geliefde Echtgenoote van
'sHage, 28 Alei 1861. AI. AI. COUVÉE.
Eenige kennisgeving.
Heden overleed plotseling mijn geliefde Echtgenoot PETRUS SAAIWEL,
in leven Timmerman alhier, in den ouderdom van ruim 51 jaren.
Leiden, 28 Alei 1861. Wed. SAAIWEL, geb. Reuvenkamp.
Algemeene kennisgeving.
