LEYDSGHE
courant;
1859.
Courant wordt MaandagWoensdag en
Vtijdag uitgegeven. Die van Maandag komt
uit Zaturdag Avond.
YRIJDAG 2 DECEMBER.
N'144. /|W§
i;tV A
S p? j
9 >- 'O.S.!
De Prijs der Courant is ƒ12 «m het jaar f
de afzonderlijke ISommers worden tegen 10
Centen afgegeven.
BINNENLANDSCRE BERIGTEN.
LEYDEN, 1 December.
De drie afleveringen van Pctermann's Mittheilungendie sedert onze
laatste aankondiging bet licht zagen, de 8ste, 9jc en 10(le voor 1859, ver
dienen wederom ten volle de aandacht van allen, die in de beoefening der
aardrijkskunde behagen scheppen en er belang in stellen met de vorderingen
dezer wetenschap gelijken tred te houden. In de 8slc aflevering treffen wij
aan een opstel over de Adriatische zee en hare voornaamste havensdat
toegelicht wordt door eene uitslaande kaart, op welke de plans der verschil
lende havens zijn wedergegeven; in de 8ste en 10Je afl. mededeelingen van
dr. ffergslrasser omtrent onderzoekingenin 1858 en 1859 ten behoeve eener
verbinding van de Caspisnhe met de Zwarte see in liet werk gesteld,
welke mededeelingen insgelijks van eene toelichtende kaart vergezeld gaan;
jn de 8ste en 9llc afl. berigten aangaande dr. Theodor Kotsehy's nieuwe,
in Maart dezes jaars aanvaarde, reis naar Klein-Aziëuil oorspronkelijke
brieven van den reiziger geput; in de 8sle afl. een berigt over de in dit jaar
door een jong FranschmanHenri Duveyrier, ondernomen reis naar de
binnenlanden van Afrika, mede aan oorspronkelijke brieven ontleend.; in
de drie afl. mededeelingenbetreffende de Engelsche expeditie onder de
kapiteins Burton en Speke naar de binnenlanden van Afrika (voornamelijk
ondernomen ter nadere onderzoeking en voortzetting van de ontdekkingen
der Duitsche zendelingen Krapf, Erbardt en Rebtnar.n), met eene kaart dei-
in 1857 en 1858 door Burton en Speke gedane ontdekkingen; een uittreksel
uil het dagboek van den beroemden Ooslenrijkschen leeuwenjagergraaf
Thilrheimop zijne reis in Afrika gehouden; een opstel over de verhouding
der bevolking van Italië, dat met eene ethnograpbisch-statislische kaart
van dit land is toegerust; een overzigt van de uitkomsten, door de wereld
reis van hel Oostenrijksche fregat Novara, van 30 April 1857 lot 26 Aug.
1859, verkregen, met een kaartje in den tekst, waarop de koers van bet
schip is aangegeven. Builen deze bijdragen treft men in de 8slc afl. nog
eenige korte berigten aan, in deze en dc 10Je afl. eene reeks van werken, die
min of meer uitvoerig besproken worden, en in de 9Je afl. een bibliographisch
overzigt der in het tweede vierendceljaars van 1859 in het licht verschenen
geschriften en kaarten.
Bij den uilgever der Mittheilungen, den met roem bekenden Justus Perthes,
zagen niet lang geleden insgelijks het licht vijf nieuw bewerkte en uitmun
tend gegraveerde en gekleurde kaarten voor Adolf Stieler's li and-Atlaseen
werk, dal reeds sedert lang algemeen te gunstig bekend is, dan dat wij hier
iels ter aanprijzing behoeven neder te schrijven. In genoemde kaarten,
waaraan een paar bladzijden tekst zijn toegevoegd, worden ons gegeven eene
afbeelding van den noordelijken, en eene van den zuidelijken sterrenhemel,
eene voorstelling der aarde in Mercator's projectie, dienende lot een overzigt
der christelijke staten en hunne koloniën, eene afbeelding van Duitschland
en aangrenzende landen, ten opzigte hunner rivieren en bergen, eindelijk
eene afbeelding van West-lndië en Midden-Amerika.
Het Dagbl. v. s Grav. zegt dat te 's Hage bel gerucht in omloop is
dal het bestuur van de lloll. ijzeren spoorwegmaatschappij vergunning heeft
gevraagd voor den aanleg van een spoorweg van Leyden naar Woerden, in
verband waarmede het spoor tusschcn Leyden en 's Gravenhage zou ver
smald worden. Het belang dezer lijn voor deze stad en voor de geheele
Rijnstreek is vroeger te duidelijk in het licht gesteld, om niet te wenschen
dat dit gerucht zich moge bevestigen.
In de Apeldoornsche Courant van 26 Nov. leest men het volgende:
lie heer W. L. Hoorn, oud-ambtenaar der registratie te Apeldoorn, heeft
bet voornemen, van 5 tot en met 10 December e. k., ten huize van mej. dc
•wed", van Lunleren, ter bezigliging te stellen eene vrij uitgebreide verza
meling van porseleinen voorwerpendoor hem in uren van uitspanning
smaakvol met teeken- of schilderwerk versierd. Dc toegang wordt aan
ieder verleend, 's namiddags van 1 lot 3 ure, tegen uitreiking eener vrij
willige gift ten behoeve der armen. Al deze voorwerpen zullen wijders ver
krijgbaar zijn voor vastgestelde prijzenterwijl de te ontvangen kooppen
ningen strekken zullen, voor de helft lot stijving der kas van de aldaar
beslaande vrouwen-vereeniging, en voor de wederhelft lot het verleenen van
-onderstand aan arme en ongelukkige huisgezinnen.
Dit Veenhuizen meldt men aan de Amst. Cour. dat de onder-directeur
der stoomspinnerij aldaar, na ontdekte fraudatie in zijn beheer en voorloopig
onderzoek daaromtrent door de justitie, zich uit de voeten heeft gemaakt.
Te Waalwijk had in den nacht van Dingsdag 11. eer. hevige brand
plaats, waardoor drie huizen in dc asch werden gelegd. Daar de brand
gestuit werd naast eene vernisstokerijzoo rnogt men zich gelukkig rekenen
daarin te zijn geslaagd, want anders waren de gevolgen niet te overzien
geweest.
stil De Javasche Cour. van 8 Oct. deelt een verslag mede van dc werk
zaamheden van bet personeel der geographische dienst over 1858 en gedeel
telijk over 1859. Daaruit blijkt, dat door den hoofdingenieur thans de
geographische ligging van Batavia bepaald is en wel zoo naauwkcurig, als
slechts met weinige plaatsen op den aardbol het geval is. Hij had zich
thans op reis begeventen einde ook de geographische ligging van de overige
kustplaatsen van Java te bepalen.
Commissarissen der maatschappij van weldadigheid hebben besloten om,
door middel van eene algemeen te verspreiden circulaire, een beroep op de
natie te doen, ten einde die ruime medewerking ic vinden, welke onvermij
delijk is voor de instandhouding van een ligchaam, welks ontbinding de ge
meenten eenen vernieuwden druk van het armwezen zou doen ondervinden.
Commissarissen zeggen daarin o. a. het volgende: Alvorens tot deze op
rotping aan de Ncderlandsehe natie over te gaan hebben commissarissen ge
meend zich ernstig te moeten afvragenMogen zij nieuwe geldelijke offers
vragen? Is er vooritilzigt dat de maatschappij kan blijven bestaan? Het
overwegen dezer vragen heeft hen gebragt tot het besluit om noodwendige
vereenvoudigingen en bezuinigingen in te voerenhet handhaven der begin
selen in de verbindlenissen opgenomenbel beloonen van den arbeid zoo
veel mogelijk naar zijne waarde. Den toestand der kolonisten meer in over
eenstemming te brengen, behoudens noodzakelijke tucht, met dien van bet
maatschappelijk leven, staat daarmede naauw in verband. Commissarissen
hebben de overtuiging erlangd, dat, wanneer van deze hoofdbeginselen niet
wordt afgewekenzij aanspraak mogen maken op de belangstelling der
natie. Wil zij nu door bet behoud dezer inrigting medewerken tot verbe
tering van den toestand der lagere volksklasse, dan moeten allen, die daar
toe eenigzins in slaat zijn, tot het lidmaatschap loetreden. Commissarissen
vragen derhalve niet enkel van de vermogenden in Nederland verdubbeling
hunner conlribuli'ëilmaar ook de liefdegaven van den kleinen burger en
het penningske der weduwe; wanneer deze hun niet worden ontzegd, dan,
maar dan ook alleen, is hel voortdurend beslaan dezer echt nationale zaak
mogelijk, die door vreemdelingen hoog wordt geroemd, bet bewijs levert
van den liefdadigheidszin, den ondernemingsgeest en den volhardenden ijver
van ons volk, heilzaam werkt op de vergrooting van den rijkdom van on
zen bodem en krachtig bijdraagt tot vermeerdering der landhuishoudelijke
kennis in het algemeen. Van uIandgenootenhangt enkel af de beslissing
of dc maatschappij van weldadigheid in het leven zal blijven, daar zij van
regeringswege op geen subsidie kan rekenen. Moglen commissarissen zich
hebben bedrogen in de verwachting, die zij koesteren van dc voortdurende
belangstelling der natie met betrekking tol deze zaak, welke zij voorstaan,
dan is de ontbinding der maatschappij onvermijdelijk en zullen de gemeen
ten nog meer den druk van het armwezen ondervinden.
lil het antwoord der regering op de bedenkingen van de afdeelingen
der tweede kamer, teil opzigte van hoofdstuk V Binnenlzakender
staatsbegrooting, wordt gezegd dat er eene geheel nieuwe wet op de natio
nale militie is ontworpen, die thans bij de departementen van oorlog en
van marine in overweging is. Dc regering is thans lot de meening geko
men dat tegemoetkoming moet worden verleend aau de gemeentebesturen in
de kosten der volkstelling. Die tegemoetkoming wil dc regering in dier
voege verleenen, dat aan de personen met het rondbrengen, des noods in
vullen en terughalen der billenen belast kan worden toegelegd een cent, en
aan de bewerkers der verzamelsiaien een halve cent voor ieder geleld hoofd.
Daarvoor is nu ƒ51,000 uilgetrokken.
Het aan de regeriug gedaan verwijt van kwistigheid met opzigt lot het
hooger onderwijs, zoo leest men in de memorie van beantwoording, schijnt
geheel ongegrond. Waar men na jaren toevens er eindelijk toe overgaat om
iu hel belang ecucr meer opzettelijke beoefening der vaderlandsche geschie
denis eenen afzonderlijken leerstoel voor dit belangrijk vak te vestigen en
daardoor tevens eenen anderen hooglecraar in staal te stellen zich onverdeeld
aan zijn hoofdvak, de Nederlandsche taal- en letterkunde, te wijdenwaar,
bij de uitbreiding der Oostersche letterkunde en bij het veelvuldig gebruik
dat van de te Leyden aanwezige rijke bouwstoffen voor dc beoefening dier
talen wordt en verder kan worden gemaakt, een tweede adjutor wordt
aangesteld; waar eindelijk den hoogleeraar in twee zoo omvattende en ge-
wigtige vakken als de anatomie en physiologic een tweede prosectorter
vervanging van iemand die onbezoldigd gelijke diensten deedwordt loc-
gevoegdkan bezwaarlijk van kwistigheid sprake zijn. Veel is er nog
bij hel hooger onderwijs te verrigtcn vóór dal de beschuldiging van kwis
tigheid gegrond kan zijn. Vreemd mag het overigens worden genoemd,
dal, terwijl der regering kwistigheid ten laste wordt gelegd, haar dadelijk
daarna als het ware wordt verweten, dat zij zich bij de splitsing van den
leerstoel voor dc vaderlandsche geschiedenis en Nederl. letterkunde alleen