■gedeeld is. mag nog gevoegd worden., dat hethoofd-
„ment, hetwelk de auteur der Fable Danoise gehrnik-
daarin bestaatdal het eerste verhaal nopens Willem
V/I niet vroeger dan 200 jaren nadat de bekende ge.
L„tenis |moet voorgevallen zijn', bij de Annalisteu
vonden wordti namelijk eerst in de Kronijk van
Lirinana Eatcilir.in 507 te Basel gedrukt. Maar
Jleze tegenbedenking wordt dpor Doctor J. J. Hisely
jr zoo 'verre grondig en daadzakelijk woderlegddat
geschiedenis van Teil reeds in een' handschriftelijke
[rnnijk van eqnen Mekhior Russ*, uit Lucérnongeveer
[180 geschrevendie weder een' andere krönijk van
rjj'kf Eltcrün voor oqgen had, voorkomt.
Daarbij komen, nog 'deels de -gedenkteekeneh mnnu-
Lii/c") die left's kapellen (met derzeiver schilderwerk,
"ccls de daarbij gevierde feesten en professienwelke
L omtrent de tij tl ert van Tell's leeftijd zeiven opklim
men, deels eindelijk de berigten der familie van Teil,
(ie in, hire mannelijke linie in de XVIIde eeuw en in
je vrouwelijke eerst in 1720 uitgestorven is. Deze
bijzondere punten worden door den Heer jliseiy met
■roote naauwkeurigheid behandeld, waartoe zijne beide
fn ons vorig Mengelwerk vermelde voorgangers hem
plaats genoeg gelaten hebben. Want bet werkje van
[den Heer von Halter, is eène redevoering, en het
peer zaakrijk geschrift van den Heer von Ralthasaris
echter nog verre afgebleven, van het onderwerp geheel
uitgeput te hebben. tlolc had ctte auteur der Fahle
ise, behalve de bestrijding der geschiedenis van
Jtil, zoo vele beleedigOnde uitdrukkingen zich tegen
de Zwitsers veroorloofd die eene regtmatige reden
reden tot ontevredenheid gaven dat de wederlegging
derzcWe cene ruime stof voor den Auteur opleverde.
Pc bewijsplaatsen ëh alles wat overigens in den Tekst
niet wel plaats vinden kon zijn naar de Noten of Aan
tekeningen verwezen welke de beste blijken van de
vlijt en den ijver tot onderzoek des Auteurs opleve
ren. Te willen beweren dat vólstrekt allé vertellingen
jartgnande Willem Teil reine onvermengde' historische
«arbeid zijnkon niet des Auteurs doel zijnmaar
dit had hij ook niet noodigom aan te toonen dat
fell p.llezins hét regt voor een der hoofdstichters der
Helvetisehc vrijheid 'te houden isterwijl ook zelfs het
stilzwijgen vaii gelijktijdigs Schrijvers (hetwelk zelfs
ook hier liet geval niet is) volgens het gevoelen vSti
Perioonius, Ernesti en Wyttenbachem alleen geen genoeg-
zanicii grond uitmaakt van eene anderzilis geloofwaar
dige gebeurtenis te mogen ontkenneh.
d s
LEES.
DER
DAGTEEKENINGEN.
De geschiedenis heeft geene belangrijkere hulp-we
tenschap, dan de Tijdrekening, dan de kennis der
dagceekeningen. De Benedictijners geestelijken der
reeniging van St. Maurehebben zich door zeer
vele andere gewigtige geleerde werkzaamheid voorlang
geregte aanspraak verworven op den dank van tijdge-
iwoten en nakomelingen. Maar inzonderheid komt hun
die dank toe voor het allernuttigste werk, hetwelk
de kunst leert kennen, waardeeren en.beoefenenom
de dagteekeningen vast te stellen. L Art de verifier
les dates depttis l'ahnêe 1770 juisqud nos jours; formant
ia continuation ou troisibne partie de Fouvrage publié
sous ce nom. Waatvan het III Deel 525 bladz. 8vo.
Tom. IV. 302 bladz. in 1826 8vo. en in 1827 het
IV Deel, Tom. V. 1827. blaliZ. 524 $Vo. te Parijs in
h.'t licht gekómeil zijn.
Van de nieuwe vierde uitgave van dit beroemde
werk, zoo als ook van deszelfs voortzetting, is reeds
bij de verschijning der vroêgere deelen in de Cöt.
lingischc Ce ie hr te Ameigen I820 Stiick 59 en in 1824
Stuck 90, een beredeneerd verslag gegeven door Pro
fessor lleeren.
De voortzetting van dit in de geleerde tvereld zoo
algemeen met roem bekeude werk zalwel is waar
s echts het tijdvak sedert 1770 omvatten, maar moet
toch ook tevens de supplementen tot het vroegere
groote werk uitmaken. Dit bevestigen ook de beide
voorliggende deelen, vftn welke wjj mitsdien slechts
den inhoud behoeven op te geven. Reeds duidelijk
begint het derde deel met de voortzetting en volein
diging van de geschiedenis der Arabieren in Spanje,
sedert het jaar 1090 onzer tijdrekening, tot op de
inneming van Grenada door Ferdinand en Isabella in 1492.
Een hoogst verdienstelijk werk, dewijl juist dit deel
de meeste behoefte had aan Chronologische bepalingen.
Het werk van Conde is daarbij ook reeds gebezigd.
Deze Chronologie des Maures d'Espagne gaat tot blad
zijde 169. Hierop volgen: Suite de ia Chronologie
FUsterique des Rois d'Espagne, beginnende met de rege
ring van KarcllII. 1759, voortgezet tot het jaar 1800,
Des Rois de Portugal, beginnende met Joseph Emmanuel,
1750, voortgezet tot 1801en des Rois de SarJaigné,
beginnende met Victor Amadeus III, 17/0 en voortge
zet tot 1806.
Hot volgende deel is geheel aan Spaansch Amerika
gewijdvan deszelfs ontdekking af aantot op den
meuwsten tijd. Chronologie Historique de F Amerique.
Hij begint met eene Chronologische ontdekkings-gei-
scWdertts van Chiistoph Coiombus, waarop voorts de
geschiedenissen der bijzondere Spaansche bezittingen
?n Noord - Amerika volgen. Men vindt iir dit deel
Florida, Mexico, Nieuw-Mexico, het rijk van Gunti-
mala, heden dé vereenigde provinciën van Centraal-
Amerihaen eindelijk ook .California, benevens de
Noobd-West - Kust. Bij Mexico is eene afdeeling
Mexico voor de verovering van hetzelve door de
Spanjaarden) ingevlochten, meest Van Ciavigero. Bij
iéder bijzondere staat is een Statistiek overziet voór-
afgezooden, met gebruikmaking der beste bionnen,
'welke tevens- uitflnikkeliUc opgegeve^ wopdepen dat
de Chronologïsche geschiedenis tot '1815 tóe Óotfrgezct.
Vervolgens zal men in het laatst uitgekomen deel
teerst de Italiqansche Staten vinden.: Genua, Venetië
Mi la noPannaModina Totfann ilePhusse/iff.c Staat
Napels en Sicilië en Maltadaarna de Noordelijke Sta
ten RuslandDenemarken en 'Zweden tot op het einde
der achttiende eeuw, itj hét. eerstvolgende deel wordt
de voortzetting verwacht. Dat het niet enkel en alleen
Chronologische Optelling der gebeurtenisseninaar dat
het ook rijkelijk niét redenéringeq doorvlochten is
zal ieder bevinden die aan de nuttige, lezing dezer be
langrijke deelen een gedeelte yan zijnen tijd zal ge!ie
vpn rp u/iidpn Tn(tnl,nS tip, I«. II— -t;:t.
-5
eK'S
b 8 8- te 2 -S 1»
&rS N i'S
5 U d .11 «J -c r;
ris t Sédiib»
5 a jj o- es'iS-J g U
S'SS-aS vHxS
S5# -'II -s
ssl 0
a "5 H -jh H
5 Cl® O
<0 <a
co -xf
O lp
- c
e
c
SU
a O
cq
ven te wijden. Indedaad het u niet ligt mg gei ij jt een n 5^1^ "§"§«5,05 *i
vak van kennis te noemen, j hetwelk meer onmisbaar is w 1
Ars ttfslro!, An|,.,«.J A _I1- t - -5
if S i<l>
li
T'.T...uc. vuuutii""!»
dan de tijdrekenkunde, én de vaststelling der dagteeké- .9- - SiC:
ningen deze alleen kan de hapomêlingschap bjj. het v "bjg, - S A«-s 3 g e -
beoefenen der hedendaagsche geschjedehis .die veelvul- v 6 f 2 2
dige moeijelijkhedpn en bedenkelijknedeh besparen met o
welke wij in de beoefening van de geschiedenis fier s
vrpegere eenwen te worstelen hébben. De grond töt 2
B
2
cu
e3 -
2 2
yjP
;g-0
:P i S
•s! B
-a«>
:5S-Ï
J sn
o''s .5 i'w Sj .2d
die wetenschap is gelegd geworden door den.onverge. gjl - n;
lijkelijken JosèphüsJustus Scaligcr in Zijne emendatio tem- kkkrck u S 8>S
porumen vervolgens door den geleerden Dionysius
Petavius in zijn ratiinarium temporum boeken die heden
schier niet anders dan dopr Faculteits-geleerden ver.
staanen dan nogvooral het eerste slechts door wei
nigen met die belangstelling gelezen worden, welke de
schatten van kennis die in dezelve bewaard zijti, zoo
hoogelijh waardig z'ijhi
SU
n o
O
1^
OVER D E él
VELDMAARSCHAL
PAUL 1V I R T Z.
Zie Mengelingen van 7 Januari] I. 1.
en volgende.
Aangaande 'den Veldmaarschalk Paul IVirts of IVirtz
wiens levensbeschrijving wij ónder de Mengéliiigen van
7 en 14 Januarijen vervdlgens van dit loopénde jaar
hebben medegedeeld, ons eenige vragen gedaan zijnde,
meencn Wij daarvan niet beter te kunnen beantwoorden
dan door nog te moeten bijvoegen dat hij in i<5d8 tot
Veldmaarschalk van den Staat aangesteld is nevensPrins
Maurits van Nassau die dé eerste in rang wasmaar
dat de Raadpensionaris gezorgd heeft om het eigenlijk
krijgsbewind alleen aan IVirtz té laten. Bij het verhef
fen van IVirttot die hooge bedieningviel veel aan
te merken, de een schrolde op zijnen godsdienst, want
hij was Lutersch de andere op zijné geboorte en uit.
latidigheid. Hij had echter vérre weg bij de meésteri
den roem van een dapper krijgsman te zijnvermits
liij in dienst van Zweden de Poolséhe legers dapperlij'i
op verscheiden tijden en vodrvailen geslagen had, gelijk
Zweden en Polen beitie eenstemthig getuigden. Hij
schreef ai in hët laatst van Januarij éenen brief vën
dankzégging in het Hoogduitsch aan den Staatdié
echter niet bndergeteekend was, hetwelk aanleiding gaf
tot allerlei vertellingen en bij dé besfduidenden geacht
werd door eén misslag van twee blievende eend
origineel, de andere kopij veroorzaakt te zijn, én diit
de kopij bij het sluiten des briefs; in plaats van het
origineel afgezonden was; In February kwam hij in den
Haag over, en deed op den 14. dier maand zijnen eed
in 'rt. H. M. vergaderingtevens met éene korte aan
spraak om zijne dankbaarheid te betuigen wegens de
hooge bediening, tot wélke htj zich geroefien Ziig.
Kort daSrop werd hij door een Hofmeester van wegens
Print Mdurits van Nassau begroeten met èen Kostbaar
festijn Onthaald, op hetwelk, bédevetis éënige leden
dér lipoge .Staatsvergaderingen de Prins van Oranje
Willem lil.de Rijngraaf en teliige anderen te
genwoordig warenop 30 April en 2 Klei werd door
.r.. -„„..a .J. ,fvu- J
G -rt
o o
O K«
'05.^, cf»prr
u JJ u
O u»
•S
-p o a
5 :c*
*5»
J; O
5 5 2.
CS - O
H SP
- O -TJ
I5
o o. O
•S o
X-* E-»
O in
:c?
e
a
Si -G
Sï u
•3 02
S a
c e
- O qj O
Tl és
Si c "p s
S?IJESSicS-B®-
o "2 t •- "5
VI M t u Q C AA
v o o ö*o
li.ë ta»-'» s 2« 3 g
S O S CL HM g "lajï-fi c Ei-0
(U Zi 4»
S-u^SjSs"
o. o
a» o o
GJ fcü
00-— M qj Ti "ij
Is g-i au s s.
-a o v.0 tfl?
T3 ?3"0 O c"tho 0
Sc g<u 2 gé£ci-2.
- s Sio °-S 2
- -ra
- %rV. -T-9. sé
CL L G
Cf p
ej to
s -Jc U 2 3fc
S o 9. o <?- - I
M H .-ë 55
- C
C a»
Q it *- o
r- dJ o-t ru jf CjU N
Sss-S-- 8 &-=<=„
S
s m S
L 3 1)
s
_1§ v
C M>T3
s! Oi 47 dl C u GJ 1 «J
'SS si 2- Ma
5J ÏT. exS. o _T t/T
•g -5J.2
tv 5:
8 5»
47 bfl i
O S e ""re--" S 2
■S o^6 B
v r .7— rO. i.iv-. «vvt t^ c 0-0 sru
hem ae revue op de Haruenbërgejr Helde gedaan, en a 3<^-2
daarbij de exercitie in tegéhtvoordigheid van de Heeren 'Z s 5 rjt
Gedeputeerden té velde, en dén Prins van Oranje, 'S 2 S o c o S-
i - ji* 33 JO-n Ci u
tging tamelijk wei toe, zegt Aitzcma. Hy was zeer
actiefmaar telkens een onervaren of plomp officier
ontmoetendekwam er op dé Duitsche manier Wet
eén vloek efi dniéel te pas!" Na het doen deiéï
revue trok Wirtz weder haar den Haag om H. H. M.
nadere bevelen af te halen dte hem ook den ®8 Mei
ter hand gesteld werden, inhoudende dat hij zieh naar
Bergen - op - Zoom begeven zoudéten einde hét leger S oicnP c i éf-2
van den Staat daaromtrent als Generaal en opperhoofd S S -o
te gebieden, echter onder het medegezag en bestuur
der Heeren de WitCiromihon Renswoude én Èipperda
Gedeputeerden te velde. Sedert vervolgens deze Staat
voor het grootste gedeélte in 1672 overromp'eid wor
dende heeft bij op verscheidene posten, en in vele
gévallen zich steeds even dapper eti vooézigtig betoohd,
én nidat bij langen tijd te Gorinchem had' post gehou
den wetd hij in April 1673 naar Zeeland en Staats-
vlaardéren gezonden ten einde aloin' een wakend bog
aan dien kant, met eenige troepen'te honden om Zete
land vooral te dekken, en de noodlijdenden bij ie sprin
gen, hetwelk hij alles ook tot zieér géoo't genoegen vol-
bragt heeft Zettende eenige polders onder water
Sommige schanzen tef nedehverpendeen ahdere wó-
derom versterkende "waardóór den 'vijand alle aankomst
aldaar behomen Werd, dien hij vervolgens ook óp alle
manieren Tr.ifeliik de Engelsche eh Fransóhe vloten in
Junij I(j;3 belettede in Zeeland te landen, alwaar hij
op de zekere tijding, dat dezelve óp de Vlaamschte
kust gezieh waren, henen spoedde met het grootst aantal
ruiters en voetknecftic-n. Een jaar laterte weten iti
1674 op den 5 Junij bedanlae hij, door een brie? utc
(//er vervolg op dc kant van ueie bladz.]
-
5 a - "S c 1- v --
ï'-oa "§|sO.Ï-
"in S! B- - «S - 3
Sufröï Bpa:?'5 2 S 3
(l B -J3 0 O 5 a
li1?-8 ««•?!.§!-Bs-§
O v» -a "O 2J cl w
CsjV;;c.ÏÏM«a<l,L,u
«5s*2 ©H QJ O VS
CiDrt Do s
07 o L. *JX Kyl QJ O *13
2 .:=t:2> "F„a0.50Ë
H,® -.T1 -Si E 2 2
a» *2
2 2 E I's
u u» g - -a
XP IZ Qj qj ÖJ
5 -a a T3 cq -G
■*H o -S S°-S ='a 3
- --c?"0 S ...2-a - - g
■s
ba
S
■O ft>T3
L
5 o 5 E 33 Q ID
BgcS< a b
4 C
o
•a
.47 c
fcO Z «u Cin 2 T3
