LEYDSCHE COURANT. ktSï»? 0 5sIS|«| -j 5Bê|S-.slï !slesis^ii ft A®. 1824. V R IJ D A G inleiding. C ter alle vakken van befchouwing en beoefening «ra'ir san de meesch zich waagt eo toewijdt is B* .k«r geen belangtQker dan dat der Ge/chiedenis. De welfprekeodlle der Latijnfche Schrijvereo vereerde ba r niet de loffpraak, als den getuige der verloptne tij- Sen den fakkel der waarheid het leven en het geheugen Geen onderzoek echrer is aan meerdere zwarigheid onderworpen, dan dat der gefchiedeols vooral die der oudfte volkeren. Een onoverzienbaar veld ontdekt zich aan oos oog. Het verledene verliest zich b0oa geheel achter dn? gezijttlioder. Door een dïkdonkeren nacht ,1» oorfprone der m«»»ste volkeren ptögev jn. ge/chiedenis oodertusfehèo ia de fchnol der w0a- bnd, io welke wü de beste leeringen knnnen opzamelen, waaruit w0 io treffende daadzaken, tot de ontwikkeling vsn den meofchel0ken geest kunnen beflniteo en deo loop der groote gebeurteoisfen nagaan die tot zöne derds toenemende volmaking betrekking hebben. Z0 it de gefcbiedenis der Goddelijke Voorzienigheid. Groot is daarenboven bet belang vao hare befchonwing vooral wannéér x*>0 dezelve nit een wflsgeerig oogpunt ondernemen, eo ons pogen te onderwijzen in de kennis van het mebfche!0k gemoe'd, de oorfprookeljjfee krach» ten, die in hetzelve liggenen roet de heilrijke of ramp zalige gevolgen, welke deze gemoedspeigiogeo hebben, wanneer ztf tot bei! der M«atfcbapp0 worden aangewend, of. aao de teugels van Rede en Godsdienst losgerukt, op hare verwoesting nitloopen. Schasrsch zijn de hulpbronnen, wstr van men zich io den oorfprong van de lotgevallen vooral der vroegfte volkeren, kan bedienen. Geen wonder ook, want die hulpmiddelen konden eerst worden aangewend, toen een gedeelte «an het menfchel0ke gedacht, zich uit den eerftec (laat van ruwheid tot de MaatfchappiJ vereénigd had en tot zelfs ootwibkeling gedegen waazoö dat herzelve werd in (laat gefield, om van zich eene gefchie- decis te vermeldeneo de daadzaken te vereeuwigen, welke, binnen een zeker bepaald getal van jaren of eeuwen, bij hetzelve waren voorgevallen. De (leeds voortgaande verlichting en befchaviog leende de hand aan de gefcbiedenis eo derzelvèr waarheid. Eerst was het de mondelinge voordragtdie door de voorthrengfeleo vin het dichterlek vernuft verheven, in het geheugen geprent, van gefltcbt tot geflacht. ja, van volk tot volk overgingen, en beftobd de gefcbiedenis In overleveringen, dié niet zelden gekleed z0n io beeld» fpraak de Godenleer behelzen en lüecbts groote bedrij ven eo heldeodaden voordellen, die iben voor de ver» getelbeid wilde bewaren. Met he*Letter!thrift vangi «ienw »iNdn»»t vao* jjcfchiederiis »ao. Hetzelve begon de gefcbiedenis te «eremwigen io Opfehriftcn op openlijke gedenkzuilen, t»ie tot gedachtenis van belangrijke d^draken opgeiigc werden. Daarna verfchenen er Kronijkenof Jaarboe kenWelke aan de volgende eeuwen (lof tot de gefcbie denis gaven. Eindelijk rees, met de (leeds toenemende befchaviog, met de meerdere uitbreiding der Rijken en Staten met de beoefening van Kunfleo en Wetenfchap. pen, de\ opfporlng van bet Regt, de navorfcbjng van het ware, de befcbouwing vin de algemeene eo bijzon, dere belangen de wijsgeerige gefcbiedenis op die zich eene boogere vlugt gaf, dan alleen eene tijdrekenkundige opfomming van gebeurtenisfen en de nsmeo der Helden en Wetgevers en zich uitflrektetot eene ontwikke ling vao ber verhand der gehenrtenisfeo der tooneelen w»«r zij voorvielen, der menfchendie dezelve bewerk ten, der redevoeringen, die z0 uitfpraken der gevaren, aso welke 20 zich vaigdeo, der hiodernisfeudie z0 aait den weg ruimden, der Rijken en Staten, ,die z0 fticbttedeo of vernietigden, der wetten, die zij voor- fchrevenen des invloeds, die dit alles op de verfehil* lende volkeren had. Onder dit alles echter bleef de algemeepe nieuwsgie righeid onbevredigd. De gefcbiedenis was io weioige handen. De affchriften waren kostbaar; Men gevoelde het verband, het geen tusfchen volkeren en volkeren plaats beeft, den onberekeobareo iovloedwelke gebear teoisfen. uitvindingen, ontdekkingen en zoovele andere daden vao de eene np de andere Natie kunnen veroorza- keo, hoe het eene volk voor het andere, gelijk elke eeuw voor de volgende werkzaam ist men was opgé- wefetom den loop der gebeurtenisfen niet alleen van vorigen maar ook van eigenen leeftijd op te fporen doch ton men geen genoegzaam en voldoend middel uit vinden om deo weetlust genoegzaam te verzadigen. Hoé tjjk ook de bronneo der gefcbiedenis voor de geleerden boe gevestigd ook de hriefwisfel voor Staatkundigen ware, voor het algemeen (leunde alles op gewaotroowde overleveringen onnaanwkeurige verhalen, misleidende geruchten, en bleef hetzelve geheel ookuodig van des- lelfs gewiettgtigrte belangen en de invloedenwelke de loop der wereldfcbe gebeurtenisfen op defa toettand vat» alle volkeren hebben. Onder de zegenioeeo Waar mede dé Godheid het metschdom, met opzigt tot deszelfs voortgaande ver lichting en befcbaviog beweldadigdewas de uitvinding der DRUKKUNST. Hoegezegtnd ook de dralen van tleZoo der waarheid eo geregtigheiddoor bet Christendom op gegaan, Zich ook raogteo verfpreid hebben, de2e nooit gerreg gepiezene kunst gaf aan hetzelvein alle vakken var keer is eo wetenfebap eene verfoeide beweging. Zij verdreef den nacht der ncweteoheid voor hare fchitie. rende glarfendrong door de wolken van geweld, heerach- zuchf en dweper^ die haar poogden te verdonkeren, roet krtcht door, fnelde over zeeën, rotfe» rivieren en bergen henen, bragt tot oos de gewigtigfte gebeurtenis fen van ongekende natiën, van volkeren, die van ons gefcheiden en 00a vreemd geworden waren, over en verhoogde zich tot een algemeen overziet van de wereld- (öhe gebt arte ni* fen t die anders, binnen de grenfen v»o eiitfcc Land, heÜoien bleven, en opende toooeelenwaai N'. i, z- DEN a JANUARI). voor anders een dik eh ondnordrieg1>atr gbrétjo bleef ijtn- gen. Zij vlechte eeoeo 'ofeu wen band vao verblodtenis rusfeheo alle Laoden en volkeren eo opende eene leer» fcbool voor regenwoordige eo foekomeode gedachten. Als op de vleugelen des wïod» brengt Z0 vao volk tot volk, io alle tales, in alle linden daadzaken over. die den geest gedurig bezig houdeo, (lof tot onderhoud ver» fchaffen. en de gezellige veikeering belangrijk, aange naam en nuttig make De menach is weetgierig. Het (s zijn geest onmogelijk a Zich binoeo deo -.e.cgi 1 kring welke zQne rasatfehappe- Ijjke beftemmicg; hep t, te begreofea. Hij dringt daar uit en verset zich - geweld, tegeo alles, wat zijne va0heid. hier io ,k»e» °owerken. Niet Rechts streft zÖoe opmerkzaamheid bet „«eo rondsom eo bi) ham voor- valt niet flecbrs kaa h0 zich bepaleo b0 eigen woonplaats, vaderland en naburen: maar als wereldbur ger ais metalle menfchen, waar ook op de aarde verfpreid uit een geUacbc afkomftif eo door de natuar verbroederd worden hem alle de gebeurteaisfecwaar zfl ook voor vallen, beiangrfyk. Hooger moge de eigeo)0ké Staat kunde zich verheffen, of, met alle infpanatng van geest zich verdiepen io de oorzaken eo oogmerken der gebeur tenisfen, die hier eo -eldera de aandacht treffen, en op grond der kennis van voorledeoe gebearteoisfenals bij gevolgtrekking en alzoo door de ervaringio de toe komst dingen, om de fchrikkeltykeof heilzame gevolgen te ontcijferen: wat belaog heeft niet de Koophaodel, die bron van volksbeilaah. bö de berigteo zelfs van de meest afgelegeoe Staten eo volkeren, van het vertrek, en de ligplaatfeo der kielen, die den r0kdom bevatten, en de gncsteo der vruchtbare natuur nit ieder gewest over den aardbodem verfprëidei en vermenigvuldigen aan alle banden arbeid té Verjeèneo t Hoe gerosrlteilende z0o niet alle foorteh yao aankondigingen en berigteo fchoo n zij niet altfld het verlangen bevredigen? Hoe gunstig voor handel en betrekking zijn niet de bekendmaklngea van alles, het geeo door ópeobare verfprijding aio het leven niepwe beweging en ootfgebrokeo voedfel geeft Zoo obtAondeo de oleuwspapiereo en warden zty als de bronnen voor de gefcbiedenis isngemèrkidoch ook tevens voor de behoeften vso bet algemeen noodzakelijk erkend en in watrde gehouden. Maoeen van kunde, aanzien gezag en vrienden van waarheid w0ddeo hunne talenten en krachten aan de verfpreidibg van belangrijke, wetenswaardige en naaewkeuiige berig teo uit de onderfcheidene oorden der werelden gaven niet zelden blijken van feberpzinnig oordeel over en ver- ftaodige befchonwing der ftaatknodifegebearfcDi.-feo eo be trekkingen die io bonnen leeftijd de aandacht opwekten en daar na voor deo gefchuarcorjjver van ooberekeobaa» oue warenrvof eerbiedigt Nederland eo inzonderheid Leydeh de nagedachtenis van biren oovergeltJkeJiJkeo Hoogteeraar LUZac Zoo groot in geleerdheid als edelin voorbeeld en toeft zUÏ.oog ga«roebl> bec marmer, hetwelk de flof dezes grooten mans omvat. Nog beweent zij den dood dezes braven, welks verlies, boe zeer io her perk der Lener- kunde, oog geenszins io dat der dage]0kfcbe flastkondige gefchriften is vergoed geworden; met weedom betreurt 20 de geheele vernietigiog vao een papier bet geen in zoo vele laoden verfpreid, roet geooegeo ontvangen en gelezen werd en zoo vele jaren deszelfs achting hand haafde. Wfl (lellen oos eene nieuwe loopbaan voor. Gelijk de èerfte (leden van Europa, en alzo o ook die vao oos Vaderlaod. bad Leyden een Nieuwspapier, oqder den titel vao KrantMeer dan eene eeuw mogt hetzelve Zich gevestigd rekenen. Alom verfpreid, had hetzelve een erkend gezag, het welk de vermenigvuldiging der Nieuwspapieren, en de meer algemeen geworden kennis der levendige talenvooral van de franfche io bijoi •Heilanden, wel eeolgzins kan verdringen, doch geeos Zins geheel opheffen, noch vernietigen. Een één en tachtfg-jarige Gr0sa>rd b0oa eene halve eeuw, met getrouweo 0vetarbeidzaam met de zamen- (lelling der Le0dfche Krant verlangde naar. en verkreeg, eervol, zjjoe rust. Mogt Hij deo avond zijnes werkzamen levens, io Ail en vreedzaam genoegen flijten rot dar de nacht del grafs hem doe influimereo voor de zaligheden, die geen oog gezien, geen oor gehoord, eo waar vont de rijkfte taal geeoe wóórden, noch onvergelijkelijk fcbrifc eeoige reekenen heeft I Op vereerend verzoek ging dè redaktle van dit blad op oos bver. De ervaring zal moeten bewijzen of wij aan de verwachting zullen voldoen. De geest des tjjds heeft aan vele gevestigde Nieuwsbladen eene verdere uitge breidheid gefchonkeo, en, bij mangel hier vso voor de gewone, welke den ouden (leur volgden, nieuwe doeo ootffaan. Ook san dit blad frenschren wij gaarne eene meerdere uirgebreidbeld te geven eo hetzelve daar door belaogrtjker re maken. openen dus eene Korrespon- dentis met allen welke ons met eeoige bijdragen zullen willen begunstigenmits z0 oos het oordeel overlaten, of 20 door 00,1 kunnen geplaatst wedden. Aan alle bele digende partijdigehatelijke eo valfehe berigteo ontzeg gen wij voor nu en alt0d de plaarfiog Behalve de gewone Staatkundige befigren, dellen w0 ons voor diplomatisch Jfatistlsch- eh letter - tsienws vooral Van de bsroemde Hooge-Schoolbinoeo dezeSrad, mei zoo veel luister, tot beloning van (taodvastigbeid eo C Het itrvolg op do K*ht van deze B'ted- Ct3 c •*0» a c 2 S -1., «2 2 -T en O *- 5 w - ff 2 m o - a O-rt* o B 5 c 5f M .S U <u zz a z n. a a. 0 1 -r n a o -o o a J* - "f 2 SS - «0|i£3 S S a i ■cw 2 Si?4* Z „SS-=32ÏS- - Ï3o.'2ïf?s|;f h iiSH&U* 1/5 o i"|s£fssa Sïï,zïS •O tttt» *o A Tl v w c* -o 9 o Qx 61 4. 2 ,- 5 2 awT - a a a- 5 5*^5 5 M M«()BOZ>nO«V^ O atom S O L l L o2-s s ■o U O - s .-(S,»-o a T3 O - 9 - :*2. ie» o t "5 S N aj a w Sé ^3 co -O pi fe •Z - O 9 - «j u r; -a i o ÏT,? - !3;»ou oi f '5s a u °0 G t Sss=-gïS5| "2 - H 0 a ES-O'S73 o? o S M 1 -o o n <u i> a S3 JC «i w - ac m 9" O 91 °2r esj.Si5»' c X -ü«0 a X> og w »-a o o M - o. si iSïS-ggSs u°5rB0£^g:e "J fet -Ö w s - M 9> - S -2 -o -O .ÏHHÏÏ-C i-a «a-O J - 1 C T? - O.JT 0 •a S *5; SoiiT3"r-'0 2 w 4» -ï! £>-0,5-0 M» iuttf43oob'onl) - >u U 4» V O |Sc !i«3 °.%S O O a a v - o S S- a t> y> 5 -a a *5 J= 2 1 - - O 5 «2 3 i 1 ss - S;|ïi,S5 S?.i - i 013 «S.ïaj s »-;23 o S 5-° - o a B m a> ba at S3 «J T3 M a, e. -i u O» 0 - O. - w x* 9 w •"v s fc-- o O-0 ::s c: "5 O 4> JO <n - ü^.S •fj e o <u O UB - - r' «al 0 ~Z 0 5. S 5 a s- o e -a S u fi -o» S 5f o t» v o a Schoon, volgeos de 'egeowonrdige fpellire eo oaar aanleiding vao bet Nedtrduitsch taalkundig Woor denboek des Heeren P. Weiland oh woord 200 !a- vig moet gefpeld en geichreven worden, bobben w0 echter, öcu niet bijzonder te z0o. aan he. van dit Nieuwsblad üegewooe fpeliiog van Courant behoudeo het welk oulioga wis vertolkt Loopmare. lijding, die omloop gabragt ca algemcea V<S* fprtia wordt; o o -G p O? 2* s '2 S Z-o-0 •s 2 0 e 22 £22"ï2->r£,5.^S«? 2tl; o 2« - o S S 2 5 -•» *»o°ÜcoS«1' ü»-o«jDi»w5 o S-°vo«uOeQ J

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leydse Courant | 1824 | | pagina 1