I
mini-
snpni
LEYDSE
COURANT.
UllslJ
11' I
Nh §3.
A". 1819.
MAANDAG
LEYDEN den 10 Juli]. DeAanfpraak, waarmede
Z. Eïc. de* Gouverneur van Noord - Holland
voorleden Dingsdag de Vergadering der Ed.
Gr. Achtb. Scaaten van Holland te Haarlem
heeft geopendis van den navolgenden inhoud;
Edel Groot Achtbare Heeren!
Het is de derdemaal, dat ik het voorregt geniet, om
Ulieder aanzieoelgke Vergadering, binnen deze Scsd te
mogen openen.
Dat voorregt is mij te meer dierbaar, naarmate het
een bewijs oplevert van Zgner Majesteits beftendige goed
keuring mijner pogingen, en mi) alzo tot eenen dubbelden
fpoorflag verftrekt, om alle mijne krachten aan den dienst
van eenen Vorst, dien ik eer en hoog fchat, en van het
Vaderland, welks welvaart mij zeer naauw aan het harte
ligt, onafgebroken toe te wijden.
Het is de derdemaal Ed. Gr. Achtb. Heeren. dat ik,
het openen dezer Vergadering, Ulieder dankbaar oog
op de zegeningen des Vredes en op het genot van in
wendige rnst vestigen mag; en dat ik indien niet overal
fporen van toenemenden welvaart of vermeerderden bloei
in dit Gewest zijn op te zamelen den toeftand van Holland
althans ook van eene gunftige zijde in menig opzigt zal
kunnen te befchóuwen geven.
Ja, Mijne Heeren 1 wieherïnnert zich niet met gevoelens
van dankbaarheid aan het weldadig Opperwezen; hoe het
Huis van Oranje, gedurende het afgelopen tijdperk, met
eenen tweeden Prins vermeerderd is; die de erfgenaam
van 's Vaders moed en Moederlijke begaafdheid, voor het
Koninglijk Huis een nieuw onderpand van de liefde des
volks, en voor bet volk zelve, een nieuw beftanddeel
voor nationaal aanwezen eer en voorfpoed zijn zal.
Wie ziet niet met ftille aandoening terug óp die geluk
kige eenftemmigheidwelke, in het afgelopen jaar, de
bijeenkomst en de beraadflagingen der groote Vorsten
binnen Aken geleid en aan den Vrede der Wereld zo
■wel meerdere hechtheid, als aan de heilige grondflagen
▼an denzelven, meerdere uitbreiding gegeven heeft.
Wie beeft niet terug daartegen, bg de herdenkingen
aan zo veele, en zo zeer veradelde pogingen, om den
bekenden Banneling, en met denzelven het vuur des oor-
..logsen den fakkel der tweedragc op deo Europefchen
bodem terug te brengen en wie, die met een aandachtig
oog.de woelingen en den indruk heeft gadegeflagen welke
de onzekere uitkomst derzelve eenige oogenblikken heb
ben achtergelaten zegent niet de hand der Voorzienig
heid welke djt onheil ook voor ons Vaderland 20 genadig
beeft afgewend
Durfde ik voor twee jaren te midden van duurte en
gebrek voor UE. Gr. Achtb. mijne hoop en verwachting
Uitboezemen d^C '«KODlngs crnftigc wil om deo meest
vrijen en onbeperkter» Graanhandel te handhavendoor
de gelukkigfte uiikomften bekrdond worden en overvloed
en gematigde prijzeB tot ods zouden terug keerendie
.boop en die verwachting zijn geenfins te leur gefteld
en, zo wel de aanvoer van buiten, welks ruimte in de
gefchiedenis des handels febier onbekend was, als een
gezegende oogst, en weldadige faifoenenhebben niet
alleen den voorraad boven alle behoeften verheven en
's Rijks middelen geftijfd, »3ar ook de prijzen der veld-
gewasfen tot den gemiddelden ftand en even daardoor die
zegeningen der aarde, tot in de fcbamele woningen der
meestbehoeftigen terug gebragt.
Het is waar Edel Groot Achtbare Heeren alle deze be-
fchouwingen, zijn van eenen meer algemeenen omvang,
en fchijnen daarom tot de bijzondere gefteldheid van ons
gewest minder betrekkelijk; maar, is T Holland niet,
hetwelk door de bronnen van zgn beftaan. door de magt
en aanzienop welken het zich nog verheffen mag door
den rang, welken het onder alle de Gewesten des Rijks
Reeds bekleedt; is *t Holland niet, 'twelk even daardoor
zijnen welvaart en bloei, meer dan eenig ander gewest
aan de rust der wereld en aan den invloed der algemeene
gebeurtenisfen veihechten mag, en 't welk dan ook aan
dezelve gedurende het nu weder afgeloopen tijdperk zo
veel verfchuldigd is?
Trouwens, wanneer wij het oog vestigen op den meer
bijzonderen toeftand van onze Provineie zelve, dan zullen
wij bevinden, dat wij ook daarbij een ruim veld voor
•nze overweging geopend zien.
Het is zo, Edel Groot Achtbare Heeren, de handel van
dit Gewest, dat fteunpunt vsn Hollandsch rijkdom en Hol-
landsch aanwezen deelt in de algemeene rampen, welke
aPen handel treffen. Sommige Fabrieken in Holland aan
den bloei van dien handel onaffcheidbaar verbonden, dee-
len in de gevolgen derzelve, en het voegt den Staatsman,
die zgs Vaderland bemint, en het hart van zijnen Koning
de verfchuldigde hulde bewijstzo wel zich dit niet te
verbergen als bij de befchoawing daarvan ook het goede
niet voorbij ie zien, dat overig is, of door overfpaaning
alle gronden van bemoediging ongemerkt te laten!
Ja Hollands handel in 't algemeen en fommige Trafieken
en Fabrieken in 't bijzonder ondervinden niet den bloei
der vroegere tijdperken; zij ftftgeu niet tot dien trap van
luister welken men misïchien zonder genoegzameo grond
in de eerfte dagen van herboreo volksaanwezen daar aan
had toegedacht; de rampen welke zij in verichillende
«pzigten vooral federt deo jare 1818 hebben ondervon
den zijn te algemeen bekend, dan dat eene breede ont.
wikkeling daarvan voor U. E. G. A. zoude nodig z^n.
Slaan wij het 00? op het getal Zeefchepenwelke ge
durende den jare 1818, dc Ma3s, Tesfel en het Vlie zijn
jn- ec uitgezeild dan zien wij, bij vergelijk met vorige
jaren, eeoe treurige vermindering, welke maar al te zeer
den rïiaatftaf ter beöordeeling van den mingunftigen toe
ftand des handels zoude opleveren indien hier de ver
ha/entje aanvoer van Engeland infS'14. eD ^ie der Granen
in 1817 niets billijk trioest worden sin 'c oog gehouden.
Vc.-tigen wij den aandacht op den grooten Scheepsbouw
die weldadige voedfterJing voor zo veele takken van natio
naal beftaan en nijverheid; dan bevinden wij,- dsttg
ceneD meer dan oVervloedigen voorraad vsd vreemde bo
derhs He eigen aanbouw in deze Provincie als tot
niets terug gekragt, eD door eenen famealoop van om-
DEN 12 JrJL Ij;
Tm c 5
0»
C
V 5. o
,S»
•"-C - w
.0
O
t> r
■sa si
gs
q> -
c. 'S
Ci *0 o 1
S.-
O -
c
5Ü u
«i
r
Handigheden gedurende de iaatfte vgfeig jaren zodanig
verachterd is, dat alle zorgen en pogingen des Gouverne-
ments tot eenig beduidend berftèl ten dezen onvoldoende
fchyneo.
Befchóuwen wij den toeftand van fommige onzer Trafie
ken dan ondervinden wij ook bij dezelve gedurende de
laatftè jaren fporen van verval; de Suiker - raffinaderijen
aan de eene zijde door den bezwaardeo invoer in de Pruis,
fifche Staten, en van den anderen kant door deEngelfcha
machinerie en het drawback gekneld kunnen naauwlijk's
den rangwelken zj) iti de fchaal des algerceeneo handel
te voren bekleeddenVoortaan behouden hoezeer dan
ook gedurende het eerfte half jaar 1818 omtrent 35 mili.
ponden ruwe Suiker ingevoerd, en bijna elf millioenen
geraffineerde Suiker, uit de Havens van 'c Rijk zijn uit
gevoerd, en het ter eere van deze Trafikanten moet wor
den gezegddat zij hunne werkzaamheden niette'gén-
ftaande de nadeelenwelke uit de onevenredigheid der
prgzen van de ruwe, tegen die van de geraffineerde Suiker
voor hun gezegd worden te beftaan fteeds met kracht
hebben doorgezet. 0
De Zoutketen lijden niet minder door dezelfde oorza
ken; van de 53 Zoutpannen, welke in den omtrek van
Dordrecht pleegden in volle werking te zfth zgn er 22
in ftilftand; ruim dertig Jeseverftokerijen welke in
Schiedam en Delfshaven ten getale van 200 kunnen geacht
wordên tot de eerfte clasfe te behooren, (laan ftil; ter
wijl fommige der overigen niet met volle bakken blgveo
werken; de vraag naar buiten van dit vocht wordt door
kunstbewerking eo aanvulling van gees.trQke furrogateo
in andere landen ook voor de toekomst met vermidering
bedreigd; de aftrek voor dit jaar 1819 is daar te boven
meer gering, zoo wel door de genoegzame evenredigheid
van den prijs der granen met dien van T gedisteleerden
den minderen uitvoer naar America, ten gevolge van den
voordeeligen wijnoogsten den onzekeren toeftand van
vele Handelhuizen in dat land, als door eenen te grooten
aanvosr in het afgeloopen jaar 1818 naar de West-Iidién,
welligt met verdere deftinatie naar de geïofurgeerde
Spaanfche Volkplantingen; waardoor in dat jaar 1818 die
uitvoer boven de vijf millioenen ftoopen bedraagt, en
dien van 1817 met 4 overtroffen beeft, en het alweder
den aandacht van U. E. G. A. verdient, dat zelfs tc
midden dezer fchijobaar min gunftige omftandighedeo
de opbrengst der Branderijenalleen in Zuid-Holland;
de eerfte vijf maanden van 1819 tot 1,268,135 - 15 cents
geklommen is en zelfs dien der eerfte vijf maanden van
1818 met circa vier tonnen gouds overtroffen beeftDan
wat van dit alles wezen moge, en wat hier verder zoude
kunnen worden bijgebragt; wij ontveinzen het voor U
Ed. Groot Achtbare niet, dat het overzigt vooral van
den grooten haodel vaa üit gewestvan eenige takken
van nijverheid daaraan verbondenen van fommige ne
ringen daarvan af hankel^k niet die algemeen gunftige
refultaten doet kennen, welke eene vroegere befchouwing
heeft opgeleverd.
Maar, Mijne Heeren! wanneer wij dit in al zijnen em»
vaog erkenneo wanneer wij met U. E. G. A. betreuren,
dat alzo0 fommige raderen van onzen algemeenen voor
fpoed meer verlamd zgn; dat veele verliezen geleden,
veele onheilen gevreest worden en even daardoor bjj de
noesten doch voorzigtigen handelaar zoo veel bekomme
ring geboren wordtzullen wij zelfs dan niet het best
aan onze roeping beantwoorden wanneer wij door de
befchouwing vïd veelt algemeene oorzaken die beftaande
rampen, en van de hulp en biJftand, die men daartegen
ontvangen heeft en verder verwachten kan, aan den moe-
delozenmoed, san den zwakken, veerkracht, en aan
allen dat vuur en leven, dat vertrouwen en die gezind
heden pogen intefcherpenzonder welke toch al het goe.
dedat Oüder ons in eene zoo ruime mate overig is
niet behouden, noch het kwade zelfs geweerd en afge
keerd kan worden.
Ik weet het Mijne Heeren f de MensCh gewoon de
bronnen van het onheil, 'twelk hem treft, alleen rn de
meest nabij gelegene oorzaken te zoeken, ziet vaak an
dere meer verwijderd voorbij; en het beperkt oog van
den min geoefenden, of de naauwere kring zijner werk
zaamheid, laten niet altijd toe ook tot den meer alge
meenen zamenhang der dingen op te klimmen'.
Ik weet het, en UEd. Gr. Achtb. weten het met mij,
dat zeer veele handeldrijvende Ingezetenen en op der-
zeiver voetfpoor veele andere bewonerên van Holland
het ftelfel van financiële wetten, onder welke wij leven,
als de OBmiddeljjkeen uitfluitende oorzaak befebouweu
der rampen welke ons niet ontveinsd hebben aan
wezig te zijn; ja ik vreeze zelfs, dat deze oordeelvelling
bfl fommige indrukken heeft doen gieboren worden, wei-
ka op den werkkring, waarin zjj geplaatst zijn, en op
de' gevoelens welke de Maatfchappij regt heeft van hun
nen ftand en betrekking te verwachteneenen nadeeligen
invloed kunnen achterlaten.
Ik heb geene roeping dat ftelfel in zijnen oorfprong en
gevolgen met UEd. Gr. Achtb. te overzien, veel min
hetzelve te verdedigen; die beoordeeling ligt geheel bui
ten de grenzen mijner bezigheden trouwens tijd en on
dervinding alleen zullen uitfpraak doen tusfehén de ftrij-
dige gevoelens, welke over dit gewigtig onderwerp geuit
zijn; en de ware beminnaar van zijn Vaderland ,- over
tuigd, dat 's Konings bedoelingen het beste willen, dat
zijn hart .voor 't welzijn des Vaderlands klopt, dat zijne
belangen met die van hetzelve onverdeeld zijn verbeidt
met vertrou wen en lijdzaamheid die toekomsten ziet
aanvankelijk in iedere wijziging en in iedere verzach'tiDg,
deo grondflag zijner zekere verwachting, dat even weinig
als Z. M. zai toelaten dat wél doordachte én bij dén
proef wel bevondane beginfelén, door voo'rrtortjeefen of
raagtfpreukeo worden ter zijde geféhoven evén Zoo ook
Hoogsrdezelve niet dulden Zal, dat de welvaart van deze
Provincie door, éenit'é theorie verdrongenof aan eenig
eenmaal door de ondervinding; gewraakt ftelfel,- opgeof
ferd zoude worden.
Het r if volg of dé Kant van deze Bi adz J
1 qj
I "o" X
3 a ójf
s-Tssl
a O c o
"2 C C
fj (U OÜ 3
b* i_
Ja» J -nï
"U Sfï"3!;
.-j c; <U J-
•2 a
c 1
E T3
~Z, -3 C m
s -o
I Q J3
E o-ï
•o g
3. c aj
c o
<J CZ 1) c
•O O "O N
"2 -31»^ u.
c N s s
rt O» 5 o
1 E O 5 c
4j u "j E
c o ;t
O, C rt
f=5 Sc'
z
iS
E
T> t3
ts 0»
^2 o i, ts
c ff*
-3 s E -3
•2C 'Ji2 <u r-
0 N
mi v z:
w s
a) Si O va
f» Si. i-
ja O. -a,
1 o "O
S S - 'a -S1
E C (U Cl
W C C s
U- aj W
0
c
SJ c 3
-z
5 Q tJ
35 22 0,-0 t
j dïr k. n a
- O <UT3
5 H 6 q
- 3 S C e«
(j C JS 3 7;
i 'r u o>,
- O O
- -
'j O iJ 'H .2?
"O *3 fc.
P - <u
c a 3
o a
o u
-a ""O
2 s-
•a *a "g •*-
gc
'5 0 «T
E c .2 a c
u
O
o ca
iZ
n
u. "O
e
w aj a o
■a <u s- i_ o
Ai 1
a
25 a
r~, f-, C o
5 2 S
'O 7Z
v> .0 a
"3 0, rr.
(B.
i S g"
I C£-
'w
g -
OJ c I
E a w
u t
en at O 1
o
cb ba1— I
w 3
•O'S,
■a c <u 1
■s
1» w -
E' a> a»
c n
- c 'v
a c o e
22 SV - S
«U T3 fc. C
Mei! O •-
TJ
B i- C 1. 8)
u r a> js>
a -
o -O "O
'.T?
°c22 o
C 3 P N D O
1> r- W C M
=^>2Su
o v
- - b
O D
U -o
5^3 C
tn 0
- a -5
c 22
- ïj;..
j2 a> 4,-0
-
C
u U (1
a>
13
d**- U k.
-D t=
1, -o 2
TJ
J c o a> -=
n (U 3
ifi-o-oa
£2 w "5 -c
-
a>
c -a
aj a
,4>
1 "O S
-3
u c
-SJ3
5 m 5
x:
o 0
r-t a
C a>
p. Z. M
•3-S ix i 3
O. bfl O 5 S a
H O «4
5 o .HfS
w 0 -a w
C TJ O .2
.22
M C n O
O O -o
g S 'SS s
-- N aj <u
-c 2
Dg bc 0 o c
•- 3 jt CJ
SJ to k. -J
5 w <U 1»
Q u. 'O g
:c? 0 03 .5
O S a
aj c ca
■o o 5* ■«c'0
=--5
S-Sü g i
o - j: C J:
ca X3 v C
S3 oi.S,c^
o n
o ï-o s
E^J Jl
-3 -B g -a S ;S
Z °E v- "J
e c
- c u 1
u g w
i j£"e
,c EE>'ggu
w x: M ar c
:8Sw*^ss
I c O -0 a O 6
o
c
11 cj
<u
oc a
2 S-
M fe
- c 4. «r! 15 4»
j™ - B4 M>-
e 0
CH.CC g
«I C a
C u U w
- 1- bO "O jz -
■u - O C V
v S
:s
gs >4 E s
(U O k. O
3 a H S
c ü-qt: e
,U c "S H S W H
H 1, -o o. c. -a.
.22 jz m s: 1
«J u X c -
qj ca -C CJ -C
TS O i
1 k. -a 9 'D M -
<s> a
d cf -r
1 s S f 5 -2 s
I G P TJu. 2 c
q> 4» a
"2
- E 3J!-2 :5:
r -- t. m S 5 x>
a b MJ; O u 1
- C o M C I
S E^2 w'3 c E
j.s.S -S s s
j "h i 0 -2 r?-1
- .fa. C -.O-C 1
61 s .H 3 u
3 W C C
!-»E^ÏSÏa:
3H Tl -O <u
N f Öfi a Tl O
o u. O H o 1
oS,
St.
"O bfr
ao
22
S 3
a
5 I
-3 m-0
4» J3 üfl'
■-3 c O
O
-Tl
mt.
P -a
o
-Sa
5>
- O TT
O S"2
K tt a
OJ l»
Cu»
ï-° g
O ft *3 H
c'eo 30
- qj
8^2
- Jö a 1
S 3
o
-2 5
I a
j j= 5 E
5 O "o .Z,
So O
"3
H 5 a
3
t"S JE-S
'"ïeïï-»0
aooSBSËS
F
<u -o.