a <1, «-
.Vsn de d scotiie - frbolcn der onderfcheidene kerkelij
ke genoor'chappcn ve'dienèn inzonderheid met of ver
me I -i :e worden die d.-r Hervormden t -• D^drerht; die
die der Hervormde Ne.'.erdirifche en WaHl'cle (»e;iice
ten te Amfterdam ais ook de Porrugecf.be ï-.r vlt:ilche
armen - l.chool aids a r in 181.4 ppgeri^r; de •ooier'.'cbcH.'né
diaconie - fcholen der Hervormde Necièrduirfcne en Waal
fche, als ook van de Konmsch - Carhoijj cj Cie re:t:re re
tutrecht; jlc fcholen der Gedeformeerde 011 Liuhcrlchc
Diaconien te Leeuwarden, die der R-ooroseh - C'itho ij Ice
te Deventer alsmede de diaconie - fchool der Hervorm
de Gemeente te Groningen
•Eene derde clssfe van armen-fcholen is die der Gods
huizen var allerlei aard, onder welke als dé vóórnaam-
He zijn aaniemerken die in het burgerweeshuis te Go-
rinchemin het Weeshuis te Dordrecht, te Delft, te
Gouda, en te Maanfluis het jongens-fchool in bet Al
•Bftoesfeniers - Weeshuis gelijk ook in de overige .fcholen
der Weeshuizen te Amfterdam voorts die in het Room-
:fche Wees buis te Alkmaar en te Hoorn, in het Burger-
Weeshuis te Zierikze* in het Stads Weeshuis te Leeu
warden die in bet Weeshuis te Zwolle alsmede de
iScboi'en in het Burger - Weeshuis in her Roomsch - Ca-
thnlïjke Weeshuis in het Lutherlche Weeshuis en in het
ÏDiaconier Kinderhui» te Groningen.
Behalve de drie opgenoemde foorten van Scholen, is
er ook hier en daar nog gelegenheid tot onderwijs voor
de armen-kinderen in dè vrijwillige Werkhuizen.
Zo is, bij voorbeeld in de Armen - Ir.rigting in 's Ha-
ge een School gevestigd alwaar die genen welke be
reden de 16 jaren oud zijn twee uren daags in het le
zen fchrijven, en de eerfte beginfelen der rekenkunde
«nderwezen worden. Insgelijks wordt in het vrijwillig
Werk - Inftituut- der arme Israëliten te Amfterdam aan
kinderen die nog geen onderwijs ontvangen hebben, ge
legenheid pegeven om in het fchrijven en lezen der Ne-
derduitfche taal, alsmede in de-Joodfche gebeden onder-
ribt te genieten De affcheiding van de ftads Armen
scholen, Diaconie - Scholen en die der Godshuizen vind
men alleenlijk in de meest aanzienlijke ftedenin andere
(leden zijn dezelve, vooral de twee eerstgenoemde foor
ten op vèrfchillende wijzen in een gefmolten. In de
rog kleinere gemeenten, zijn de aldaar beftaande gemeen
telijke Scholen tevens gefchikt voor de onderwijzing der
armen-kinderen het zij op afzonderlijke uren, het zg in
de gewone fchooltijdenhet eerfte in verfchillende kleine,
fleden; het laaifte allerwege ten platten lande.
ïn het algemeen intusfehen is de fchool-verbetering
het meest doorgedrongen tot de ftedeiijke Armen-Scholen
en tot de Diaconie-Scholen, vooral daar, waar de eerfte
afzonderlijk beftaau of wel metrae laatfte zijn vereenigd.
Minder kan zutks gezégd worden ten aanzien van de
Scholen der Godshuizen zijnde er zelfs nog de zodani
ge, waar het onderwijs naauwlijks eenig fpoor van ver
betering vertoond; terwijl eindelijk de verbetering van
fcet onderwijs der armen - kinderen in de kleinfte Steden,
en veel al ten platten Lande, die van de gemeentelijke
Scholen heeft moeten volgen, waar door dan ook, over
het algemeen genomen, de onderwijzing der armen-kin
deren in de kleine gemeenten die-der armen - kinderen in
de groote gemeenten, in gelijke mate, kan geacht wor
den te overtreffen als de (laat van hetzelfde onderwijs
in de groote Steden, vooral met opzigt tot de zogenaamde
Burger - fcholenvan allerlei klisfe uitfteekt.
Ten gevolge der algemeene fchoolvcrbetering in de
ÏNoordelgke Provinciën is het vereischt aantal goede
School-onderwijzers voorhanden, zo voor nieuw opte-
rigten Armen «fcholen, als voor het beter bezetten der
xeeds aanwezige, die dit mogen noodig hebben; terwijl
dit getal, met den tijd, niet weinig zal vermeerderd wor
den door het weldadig inftituut van kweekelingen tot on
derwijzersonlangs door Zjjne Majt. te Haarlem opgerigt.
Eene inrigting, bepaaldelijk dienstbaar ter opvoeding
•van kinderen uit Godshuizen en liefdadige Gedichten en
die eene loffelijke vermelding ter dezer gelegenheid ver-
dient, is het inftituut der Fabriek, gevestigd op het Ei
land Fyenoord bij Rotrerdam. Kinderen van beide fexen
uit alle Godshuizen zonder onderfcheid worden daarin,
tegens de zeer matige jaarJgkfche retributie van 50 gul
densdpgenomen van acht tot veertien jaren; zij wor
den naarmate van dezelve, in de Fabriek, beftaande in de
-verwerking en fabricering van Wolle, Katoenen of Zijde,
zo als de tijdsomftandigheden hetzelve geraden maken
gebezigden tot den ouderdom rtn twintig jaren in het
inftituut verpleegd. Ook tot huishoudelijke en'andere
daar aan verbondene werkzaamheden, voor zo verre de
inrigting zulks toelaat, bedient men zich van hunne hulp,
ter hunner onderrigting.
De inwendige inrigting des inftituuts verdient alle aan
prijzing. Eene geregelde verdeeÜDg van .tijd tot werk
en voeding, uitfpanning en rust, verfchaffen aan de kwee
kelingen eene doeltreffende verpozing; goede voorzorgen
■worden in hetzelve genomen *er bevordering hunner ge
zondheid enter ontwikkeling hunner ligchamelijke krach
ten. Voor de zedelijke en godsdienstige opvoeding,
ieder volgens zijne bijzondere geloofsbelijdeniswordt
de beste zorg gedragen.
Dagelijks en bjj afwisfeling genieten de kinderen on
derwijs in het lezen fchrgven en rekenen alsmede een
maal 's weeks in de natuurkundeaardrgkikundege-
fchiedenisfen en zedekunde wordende hen tevens hand
leiding tot mufikaal gezang gegeven.
Eindelijk mag ik niet met ftilzwijgen voorbijgaan, twee
jn de Noordelijke Provinciën aanwezige offchoon niet
enkel voor armen beftaande menschiievende en. belang
rijke inftellingen die het hoofd, zo wel als het hart van
derzelver ftichtsrs tot de grootfte eer verftrekken en
waartoe in het bgzonder behoeftige kinderen worden toe-
gelsten.
Ik bedoele het inftituut vrtor de doof- en (lom-gehore
tien te Groningen, en dat voorde blinden te Amfterdam.
Beide heftaan uit bijdragen van edelmoedige landgeno
ten terwijl echter het eerfte ook onderfteuning uit *s Rijks
fchatkist geniet. De ongelukkigen die het gemis van
zulke edele begaafdheden, als gezigtgehoor en fpraak
moeten betreuren genieten in deze onderfcheiden infti-
tu'ten de meest doeltreffende)opvoedingen leeren vooral
bet een of ander handwerk of beroep, waardoor zij aan
zichzelve en de maatfehappij als het ware, teruggege
ven worden, en hun anderzins zo beklagelijk lot eene
verzachting ondergaat, waarvan zij hg gebrek van deze
edele inftellingen, welligt voor altoos zouden verftoken
blijven.
Als een uitftekend voorbeeld van vordering in hereersr-
gemelde inftituut, ftelle ik h§t mg tot een genosgen, al
hier gewag te maken van eer.en vrissfehen jongeling, die
doof en (lom geboren ia dit oogenhük geheel aan zich-
zelve overgeiatea zich in de Stad Parijs obhoudt, om.
van 's Landswege met de noodige geldmiddelen eader-
fteiTnd zich aldaar in d« ScMIderktnstwaarop z$në
funak g'evslien wayen wa-rit? hij v.»or zijn vertrek reeds
pr<- ven van den hesre.n ar.nleg gegeven had, re oefenen.
War d.- opvoeding der krmen-kind: ren in d- Zuidelijke
Provinciën des Rijks betreft moet ik met leeciwézen
erkennen-, dat men akhar ten dien opzigre aanmerkelijk
ren achteren is aangezien er aan gedachte kinderen bijna
geen onderwijs 'gegeven wordt. H*t zal aldaar mitsdien
vfcn h°t grootfte belang zgn dat de onderlcheiderré ar
mer» - adminiilratienalsmede d- onderfcheidene provin.
cialc ca plaatfelijke magten zich beyveren om ook in
die Gewesten de noodige Armen - l'cholen opterigren. Ik
tïurve mij intusfehen vlegen dat men in die Provinciën,
wcike in zo vele andere opzigten door hare vorderingen
uitmunten, zich.zeer gaarne zal willen regelen naar bet
geen in de Noordelijke dienaangaande zulke vorderingen
•en verbeteringen ondergaan heeft dat de franfche geleer-
den 'No'è'lAa Cuvier hii de opneming van het fchöulwe
zen, welke zij Kort na de yoor'thaMge vereeniging dier
gewesren met Frankrijk, gedaan h'ebben aan tie aldafcr
■beftaande inrigtingen omtrent de Scholen t waar onder die
voor de armen zo geheel aan het doel beantwoorden den
welverdienden lof hebben moeten toekennen van boven
al war hen op dft ftpk bekend was uittenrünten.
Ik durve te meer op eene dergelijke verbetering in de
Zuidelijke Provinciën rekenen daar men in een gedeelte
derzelve zich van die verbeteringen reeds werkelijk fchgnt
overtuigd te hóuden en men zelfs aanvankelijk, binnen
de Stad Antwerpen, een departement van het nut van het
algemeen heeft «pgerigr, aan hetwelk, buiten andere aan
zienlijke ingezetenen-, alle de leden der Staten van de
Provincie heb>en deel genomen.
De noodzakelijkheid om behalve het gewennen der
armen-kinderen aan een arbeidzaam leven, ook tot ont
wikkeling van hunne verftiHdelijke vermogens maatre
gelen te beramen, fchijnc in die Provincie zelfs reeds
vroeger gevoeld te zgn daar bet uit de berigten blijkt
dat aan het attelitr de b'tcnfaifaucc te Antwerpen ook
eene School vei bonden is, alwaar de kinderen dagelijks,
gedurende eenen bepaalden tijd-,, in het lezen en fchrgven
onderrigt kunnen bekomen, zo dat de eer'fte ftap tot eene
verbeterde opvoeding der armen - kinderen in meer dan
een opzigt kan gezegd worden in dat gewest gelegd
te zijn.
En hiermede Edel Mog. Heerep zal ik den taak mg
door Zijne Majesteit opgedragen 'befluiten.
Hebben O Edel Mogenden door dit verfisg, en der
zelver eigene ondervindingzich moeten verzekeren*
dat de ipwendige inrigting, en het beheer van het arm
wezen binnen dit Rijk, nog veel te wenfehen ever laat;
dat de opvoeding der armen-kinderen vooral, aan vele
oorden des Rijks, voor talrijke verbeteringen vatbaar is,
en dat alle meatregelea dienen te worden genomen en naar
behoren gehandhaaft, om de, den mensch zo onteerende
bedelarij te weren; wij mogen niet wanhoopen dat,
voor zo verre zulks binnen het menfchelijk b-reik vallen
zal, door d« bekende bezorgdheid van Zijne Majesteit,
en de eendragtige medewerking der onderfcheidene, zo
Gewestelijke, Plaatfelijke als Arm - Refturendaarin die
verbeteringen gebragt, en met opzigt tot het Armwezen
over het algemeen zodanige nuttige verordeningen zui
len worden daargefteldals dienllig zijn kunnen ora
het beftaan onzer behoeftige natuur - en landgenooten die
verzachting te doen ondergaan waar voor hetzelve,
naar gelang van omftandighedén zal vatbaar zijn.
Moge ten dien einde, bij het voortdurend behoud van
den zo duur gekochten vrede welvaart en voorfpoed
zich meer en meer overal verfpreiden, op dat alzo de
pogingen van het beduur om het armwezen op zodanigen
voet te brengen, als het welzgn der maatfehappij vor
dert, pogingen» die alleen bij gunllige afldsomftandighe-
den met hoop op eenen goeden ultfljgkannen in het
werk gefteld worden, in allen opzigte, cn van alle kan
ten, die onderfteuning vinden, welke noodig is, ora het
heilzaam oogmerk waartoe dezelve worden aangewend
op de meest volledige wijze te bereiken.
Brusfal, den 28 December 1816.
De Minister van Binnenlandfche Zaken
R E L L.
De orde van aftreeding der Leden van de tweede Ka
mervoor de Zuidelijke Provinciën in de jaren
1817, 1818 en 1119, waarvin wfj in onze
Courant van 29 Januarjj opgave hebben
gedaan voor zo verre het jaar 1817
betreftis als volg:
ZüiD«.fiïLABAND. Treden aft
In 18174de Heeren Donyn de Chastre, de la Villeuze,
Zoon.
1818 Commandeur van Nieuport, Do«
trenge en T. J. Meeus.
1819 - - - Baefen de Houtain» de Graaf Cornet
de Grez de Burggraaf deSpoelberg
d'Eynthout.
Limburg.
1817 de Baron Keverberg d'Aldengoor.
1818 ------ de Surlet de Chokier.
1819 ---«•- de Panhuys MembredePreÖdenc.
Luik.
1817 •«-«•- de Grady de Bellaire Schïervel
d*Altenbrouck.
1818 Simonis de Graaf Floon d'Alercrona-
1819 ------ de Baron de Goorde Pitteurs Bu.
dingen.
Oost-VlaandêR-eï*.
1817 ------ Pycke, Verftraten, L. de Potter.
I3i8 - - - - - de Graaf de la Faille d'Huysfe de
Graaf Vila in X1IIÏ, van Aken, de
Graaf Bauc de Rasmon.
1819 ------ de Burggraaf de Wnewyck, Tack
HuyrensKerremans.
West-Vla a nder-éw.
181-7 ------ de Schietere Je Lophem R. Ser-
ruys.Je Códt.
1818 ------ van Zuylen van Ny-velr Wyker
ft o-.h "Reypbins.
1819 -ven de M :ele Je N.ys Holvoet»
Dubus.
H F. N r. c O V W V. N 1
I817de-Gra*tde Sócus Troye. deRsvfr*
ï8i8 - - - - d- Gr*'f Je Thi rnes de Fontaines»
Gendcb en, de LeHÜait.
liét yervol-g cp d* kant ,/eze
J
?-
«-•
E 5*
g-g
V vt:
- M
CT ÜC -
QJ t.
T3 qj
sè;
is*
i - .2
cd CU
CV -
2 «-54 1 -
c
c c c
«c «J
E
a
c
.5^
if t
O t. c C
tl
PS—-
c
.5
OO CN
CC (3
rv-so on
CC CC -oo
t^>cc Cs
OC ao Cp
»v-co On
©c co co
I
o
C CQ
c p
3
N t «J
O
c O
o J>
r uC
o
5
>0 g
o
Ch 4!
- -SS
S E s
Ï&..E -
r c o r&
1 PP 0
7^ -n fci
Jm -
Hl..
o 12 S s
r -
c
«3
- cP C ra Q
fe! 5A
c rj z
CQ
>3
c (j
"3 -C
t= bx.
■J= E -S
N
O
O
H
D
'Kco On
cc co cc
0
0
K
V
s
33
u
Z
rj O
0
T3 ^3
u- a
S
fc-
g
r c
a
H
O
>■3
O
O
c ri.
V)
cd c
c 5
c H
co
s >5
O w
cö-ï
^1? -
t> ts.
t-
<u »- CO
m O-
öxZ O
.E k
•TJ -a
CJ
■si
ES
fcX!
- <UJ
z 3
1 c o
Ti
1 c
j Z
o
SB
n 3 SS S
o
Q c c c
>-! >-
CC ON
cc co
»s.CO
oc co
T3
5
o
Q
re 3
ÖO O*
«9 09
O
-S 6
Ke: CK
00 co co
Koe Cfk
co ai
-A
