D'
'LEYDSE
COUR A NT.
Sp'-H^ö
2 s5 §3 I20.5
So'ei 2^< 5 ïS.S-8 s s!"sJ
'A0. 1S15.
to
cd
to 2
fe
WOENSDAG
N\ 137
DEN ts NOVEMBER.
LEY DEN den 14 November,
e dag van den 6den November dezes Jaars was
niet alleen voor Leydens Ingezetenen maar 'p
voor alle Nederlanders, wie de-roem der, Va
derlandfche Geleerdheid de herinnering^ van
alouden heldenmoed en burgertrouw dierbaar is,
r'èfengedenkwaardige feestdag.
Reeds zeven- en- dertig jaren waren er verfbopen finta
de oudfte en vermaardfte onzer Vaderlandfche Üniverfitei-
yen haar tweede eeuwfeest had'gevierd '.én.nog had zij
'ih aile dewisfelingên des tijds, haren naam in eer en ach
ting bewaard. Zij ft'ond daar als een eerwaardig gedenk-
'<luk van deugd en deugd belooning'; 'eeh heerlijk ge
bouw, door erkentenis gegrondvest, en door verdiensten
opgetrokken; toen zij door den overmoed van Europa-s
'Overheerfcher werd omvergeworpendie, als een andere
Procrustesgeen ftelfel van gelijkvormigheid kende, dan
af te kappen, •wat te groot was. "voer zyne bekrompetre
en pijnelijk uit één te rekken, wat te klein was voor zij
de opgeblazen berekeningen'.
Het was op den 3den November des jaars 181a, toen
wjj de inlijving der LeydTche Akademie, als een deel van
'het groot en wanftaltig geheel der Fransch - Keizerlijke
Univerüteit, door de inftallatie der Faculteiten, vieren,
en daarin aanfehouwen moestén de grootfte weldaad die
'de druk dier jammervolle tijden ons toeftond van e'enen
cnverbiddel^jken Gebieder te wachten of te hopeiy
Doch naauwelyks was de toen nog ongehoopte én daar-
tia wonderdadig bewerkte verlosftng des Vaderlands aan
gebroken of aller wenfehen en ongeduldig verlangen lie
pen het tijdftip vooruit^ waarop de eer der Vaderlandfche
ietteren herfteld en gewroken zou worden en de beoefe-
ling der Wetenfebappen van alle fpóren van vreemden
<lwang ontlTagen', op Vaderlandfche Hooge Scholen, fia'st
Vaderlandfchen trant en wijze', zich in haren ouden
Ibister zou vertoonen.
Dit tijdftip, vertraagd door wisheid endoor verlichte
3org, otó van al her mogelyke goede'niets te laten verlo-
Ven gaan was eindelijk aanwezig. De Leydfche Hoojjë
School inzonderheid, gehandhaafd in haren rang vermeer-
nierd in aanzien; bij al het riuftige der oude inrigtingen,
die men behouden kon nog verrijkt met nieuwe de vrucht
der belangrijkfte nafporingen van lateren tijdpralende
aan haar hoofd met jannen, wier titel zelfs, als cura
toren DER HOOGE 5CHOQL VAN LEYDEN, de OUd^ ge
lukkige dagen ih ons geheugen terug riep, en Wier na
men den vriend des Vaderlands en der Letteren gelykelyfc
^eerbied inboezemen de Leydfche Hooge School, al
dus door den besten der Koningen herfteld Verrijktver
heerlijkt» werd op dezen dag openlijk en plégtftatig in
gehuldigd. N
De plegtigiiéid werd gevierd ih het groot en fchoon ge-
"houw der St. Pieters Kerk, daartoe op zoodanig Cene wijze
ingerigtdat achtbaarheid en deftigheid meer dan pracht
of weidfche vertooning de aandacht der aanweZigenttot
zich trokken; en dat de grootst mogeljjke menigte van
aanfehouwers en hoorders daarin bevat kon worden. Ook
was de Vergadering door hare talrijkheid en aanziëplijk.
béid, het fprekendfte bewijs van de^lgemeene en h'arte-
telijke deelneming in dit Vaderlandfche feest. Een Verba
zend aantal lieden van rang en geleerdheid uit andere Ste-
'den en Plaëtfen waren tot dezelve toegevloeid. Eenige
van ZijnerMajes^eits Ministers en eerfte Ambtenaren; vele
Leden van de Stagen-.Generaalden Raad van Staten de
Gedeputeerde Staten vah Holland, en andere hooge Colle-
'gién; de Stedelijke Autoriteiten en corts vergaderd; de
Hoofden der Militaire en Burgerlijke Krygsraagten alles
wat deze Stad in aanzien wetènfchap of verdiensten van
'allerlei aard, uitftekends kan aanwijzenvonden zich,hier
in afgezonderde zitpliatjTèn bijeen een" ftoet der aanzien-
lijkfte Vrouwen z.öo vélen flechts bekwamelyk, of over-
eenkomftig haren rang geplaatst konden wordenvoltooi
den den luister van het fchoon geheel; terwijl het cog aan
alle kanten ftuitte op eeh onoverzienbaar publiek uit het
deftigfte deel der Burgerij van beide Sekfen beftaande.
H. H. Curatorenaan wier hoofd, tot viering van
dezen dag. Zijne Excellentie de Heer Commisfaris Ge
neraal voor het Onderwas, de Wetenfchappen en Kun-
ften (t)* geplaatst had en welke, bij hunne
komst in de Stad, door de Achtbare ^Regering op eene
reervolle wijze ontvangen warén vétfehenen, van dezelve
•vergezeld ten half twaalf ureonder het gefchal der
Trompetten en Pauken, in het Kerkgebouw; ed begaven
fjich toen, gevolgd van den Akademifchen Senaat, en het
igchaam der ftuderenda jongelingfdiap naar hunne zit-
plaatfen, in het midden der Kerk, tegen over het Spreek
.geftoelte, 't wélk ónder andere deftige verfierfelen
ook met het Vaandelprykte'c welk eenige aanzienlijke
Leydfche Jonkvrouwen aan de vrijwillige Jager - Compagnie
der Heeren Stiidenten ten gefchenke hadden gegeven. .Cu
ratoren hadden aan hunrie rfegter- en linkerzijde de Hoog
leeraren der verfchillende Faculteiten, terwijl het talrijk
Corps der Studenten het geheele ovérige van het middel-
ruim ter wêdetzijde befloeg.
De Voorzitter der Curatoren de Heer Grave vam dèr
Duyn tan Maasdam opende deze Vergadering met'eene
gepaste, deftige en treffende Aanfpraak, liet vervolgens
Zijner Maj. b'eflifit ^angaande de benoeming der Hoog
leeraren aan de rLeydfche Hoogefdtipol voorlezen; dped
elk derzelveri den eed van trouto aan het Vaderland, den
Koning en hünnè'n pligtdp eeneftatelijke wijxe afleg
gen; beëedigde op gelijke wijze den Héér Rector; en ver-
ca ^«3
iZ4! Sr
.S.50-
p B ZZ
T5 ft» ca
ft» TL
O ca
C - ft»
VO CJ
'A co -ft»
Sc .Si
"U c -
'S w
>uoZ
- U g ?fw
C ij
O 2 S
...U S
bi
£V>i
■ja'
JiSü
O txo U-O
§.S.c>,
-c
l-'lfdS
5> •- «j o S
xSJ
1'ö.a.U ft» g
't o
3 ;S
2S>i.s.
O r- V
5~s sfw
5 s
C <s
w 2
:<cSg-
o ce.
co CU ft*
-g
a^-3
u -P -tJ 'aï
cs<'-3 2 O
<n°
c.s
io«' •---
g i'Sg g-3 S'§
«fQ
a C Cu - - co O Ci-Ej c
>5.2? «ci -H
"o-en S?
d.l:BWn»8a
- -Jr; c-v-= o* ■z -L o
t- -- 2 -X3 E O o x: <u
4» j -atj v o -o o j- j- g
£-2 S.^S
Cd tl 9A t/5
êsê-2
ft» e7 lxl U ft»
O 4» - 4» ï!,r-sr*7
o -£C öi c O aj
oj ft» u H -5 2
E2 n "•G
O -o o
°s jïaï;
•öi.& nUT ÏO-g S.w gl°<
g 2Ê-;
-S 0
3 'S3
m
E 5
<u N
- o ft» *7 or J- ca C-D co_ «->
A: 4j6.Ï(u5aiO,0 o Ur 0.53
W tJ C ^-„aj ©o a «-»•- W
o C .0 i_ 3- 0 ca-
•^c5^S«q>^
e z'
oïo
C ft» S* 5^'W y -
4» *a Ji w 0
C£l S
C- VJ ft»
O 4» ;C
C -y. So S ^5 jj o- ca si
'*<5is ^td^y0 w
w j» D Q *"ca x: c
W m C OJ a(J cï f u ta <C U f
5 e .sp-S-ê?
hn o -05 Ca C -O öfc - =«»ft» 0' t
§®.SC
't|3'2gb
o rR bCiH ft» 4»
"a> c co ft»
-3 a. g 1»
c|;E
St u-u
ca T c» r- V-
De namen der H. ii-. Curatoren zijn: de Heer Grave
F. van der duyn.van. Maasdaniy Jonkhr. F. van
LEYDEN fanlVestbarendrechtde Heer F. W. boers-
Jonkhr. h. collot d*escury fan Heinenoorden
de Prefident der Stedelijke Regering, thans de
Heer d. m."g. heldewier. De Heer boers was
door ongelleldheid verhinderd om de plegtigheid
Hij te wanen'.
Cf) Jonkhri o. repklaer ran Drist.
klaarde toen, in naam des Konings de Hooge School van
Leyden te.zijn geconilitueerd er» getnftalk-erd-.
Dit treffend cn aandoenlijk pogenb-lik ftemde ailer-harten
tot- het aasihcroren der plegtige Inhuldigi.ngs redevoering
van den Heer Rector j m. kekpép,, die under e^i keu
rig Muzijk het Spreekgeftoelte bekfom ëeneRedev<icring,
die niet alleen, door de gedachten engevoelens daarin
begrepen, hetverftaud cn hec hart van de-a edelen Vader
landfchen Redenaar de hoogfte eer aandeed;- maar die te
vens,den algempenen geest der bepalingen van Zijne Ma
jesteitden Koning, volgens welke, het onderwas en ibre
ftuar der Nederlandfclfó Hooge Scholen, op nieuw is in
gerigt en gewijzigd, zoo volledig leerde kennen als de
beknoptheid des opftels het gedoogde. .Weshalve het tot
een pfigtifcag geacht worden de grondtrekken, dezer voor
treffelijke Redevoering kortelijk by een te zamelen.
Het onderwerp derzelve was eenvoudig en natuurlijk:
het regtmatige der feestviering Van-dezen dag, door de
herftelling niet alleen der voornaamfte onzer oude Hooge
Schoiëhmaar. ook door derzelver verheffing ton meer
dere nuttigheid en grooteren luisterdan zij te voren
beaateq. vf l'
Na de eerfte uitftprting der, gevoelens-vkn blijde-^ten
dankbare verrukkingwerd aan het Aliuagtig Opperwe
zen, als de eerfte oorzaak ook van dit heil, eene erkente
lijke-Jiulde toegebragt; voor het verbreken eener dwinge-
la.ndy,, die ook waarheid.* regt en deugd in hare kluis
ters. prangde voor het weder openen der loopbanen voor
ften vrijen geest; voor .hét dierbare gefehenk eens Ko
nings, die^ Nederlands geluk ook op de verbreiding van
het licht der kennis en wijsheid wilde vestigen eindi»
geqde met hartelijke beden aan den-...Algoedenom'deze
nieuwe en groote Inftellingen mét zijnen zegen te be.
kroonen.
De wedëïoprigttng der LeydCche Hooge.School tot een
eigen en onafhankelijk beftaan; met vernietiging van alle o».
,de nog overgebleven fporen der vernederende inleving*3 5 S
met vernietiging der flaaffebe' der bekrompene en QV-5>
flechts een verwoestenden krijgsgeest ademende Wetten o fc'iS S*.
der Franfche jfniverfitcR; wa3 de eerfte bron dér billijke
vreugde. Doch devertlandige en onpartijdige Hoog
leeraar ontveinsde echter ri.ndat er onder deze wetteti
fomrai^en warenvoorheen an ons vreemd die goed
keuring en navolging verdien Venonder welken hij het
geftrenger onderzoek naar de kundigheden van hen die
een, wetenfchappelijken rang hegéerdenen de bepaling
der al te groote vrijheid van onervaren jonge, lieden om
hunne eigen ftudiente .regelen tot voorbeelden aanhaal
de: fchoon hij ook daarin de afdwalingen der kleingees
tigheid en dwingende willekeur deed opmerken.
Indien nu de wederoprigting der Hooge School alleeir,
en op zich ^elve, reeds een billijke ftof tot feestviering
was,, hoe veel te meer hare veredeling, -en verheffing
tot grooter nuttigheid voor het Vaderland en de Letteren!
Zeldzaam zijn de gelegenheden om oude inrlgtingen te
hervormen dïP gehéchtheid' aan dezelvp maakt grooten-
deels den Volks-geest uit, en welk régtfehapen Regent
eerbiedigt dien niet? Doch ééne dier. zeldzame gelegen
heden bood zich nu jaan mogt ,men ze, ver.wjarloozen
Het oude gebouw was inderdaad omgeworpendes-
zelfs voormalige verdeelingen en omtrekken hadden on
der twintig jaren van (lingering en. vernedering hunnen
indruk op den Volks - geest Verloren. Toen het nog
ftopd had men menigmaal zonder tegenfpriak beproefd
het eeh apderen vorm te geven. Nu het geflecht w?s
geweest, behoefde het immers niet in allen deele naar de
teekéning van het oude herbouwd te worden.
Doch ook een geheel nieuw gefticht het aanwezen te
geven, ware eyen min raadzaam geweest. Wat van het
oude goed en houdbaar was was juist daardoor Eerwaar
dig dat té bewarenen niet hetgeen betere ontdekkin-
gpn als heilzaam en onmisbaar hadden doen kennen tot
eèn waardig en evenredig geheel zamen tè\ voegen ziet
daar den fchopnen middelweg, dien de kalme wysheitl
van onzen Koningin Het regeleh vaji zob vele vakken
onzes Staats - beftuurs ré'eds heeft irigeflagen en Ook bij
deze inrigtingen niet utt het oog verloren!
Hierop betoogt de Hoogleeraarmet onwedërlegbare
proéven doch die wy hier niet kunnen aanvoeren dat
er jnderdaad veranderingen en verbeteringen nöodig wa-
reri'; dat eene blinde herftelling van het oude door hst
verlicht oordeel gewraakt wierd èn.: ftelt daat-op de
vraag voorof deze nieuwe órde inderdaad voor eene
verbetering te houden zy? 1
Na, in eene krachtige afwending:.getoond to hebben
datdeze vraag mag gedaan \yorden, omdat,,xelfs; hare ont
kennende beantwoording, zoo zij flechts op goecje gronden
fteundeen, gevoelens ademde van eer- en goede trouw
onder een weldadig beftuur als het onze, met achting,
met erkentenis zefrs zou bejegend worden: na,deze af
wending, beflist de Redénaar deze vraag bevestigender-
wyze; en toetst zijne beflisfibg «in het tweeledig onder
zoek: bf ified bij de nieuwe wetten ahngia'nde-het hóoeer
Onderwys het ware doel van zoodanige Wetten zich
zuiver heeft voorgefteld en of de middelen' tot berei
king vaa dit doel voorgeflageft tot dat eindegefchikt zijn?
Het doel'kan geen ander- zijn dan het belang der We.
tenfehappen envan.H^c odderwijs en de zuiverheid dier
bedoeling blijkt daaruit allermeest: dat men de beoefe
ning der Wetenfchap'pen aan geene bijoogmerken der zoo
genoemde Staatkunde poogtdienstbaar te maken; dat deWetf
gever nergens zich zelvenmaar overal dé Weteiifchappen
en die alleen in het oog heeft; dat hij het Onderwijs als
eene behoefte vwi den Staat aanmerktwaarvan de be.
zwaren en kosten door de ganfche maatfehappij moéten
gedragen warden, en niet, gelyk bij de onedele Franfche
inrigtingen géfchiedde op de fchouders der onderweze-
nen alleen mogen worden overgebragt. Is dit zoo, welke1
Wetten zijn er dan in geheel Eprppa^ voor. bet hpoger'
Qnderwös vastgefteld, die met onze tegenwoordige, in
zuiveihe^i en «del der bedoeling, kunnen gelijk gefte!4
worden?
5* *4» c G
Ai
:-e:
-2'3Ȥ|,= i
SOS^Ïi-*..
g.
LvV if
O ^3
O fi>
tfti 2
«•.*G jo
I- iS o
•ft» .g,
x> i> -rr
;n
45 9
<sj
'S
c Z ai
i» g -n
o .t»
,Z.S
c cd "3
tu o a
-o H O
<y t"4
S2<0
U'M
ca ft»
3*5
zèt
si:
-
Ci U
s as
1» bC
2 S
ft> c "JZ
g c c
Z. :r?
m C Q
f1 J=' o
"O O. •-
c c r Z
■5 a.5.2.5
;sö
e s.51
H S o
N 5 H 2 S
ft» r.
Eft.
f* cJ
;bC-t5
a» .r-,
O aj
^3
KnTJ
'c
3 -o
O o
2
c
4» .3
C O
f
"C- 3
ui 2
cDÏ;a
a
'ld
-3 3 w
J-
'bi
p o H
Q'
Z
1
o
cd
•3J
c c
4> ea
tSJO cl
ft» 13
C
M 3 yjn
C03SM3
- 2 C °-
tftt 1
tec cia
c a
c
c-ê .5
|"3 L .3
o Soj
5^:
&S-S
0 o c -r
u C N tij
OU""*
S3?
A u>
O
c> w
a» »-
5
O b»5
si .2 o e
kS.
Z c
Cd
g - -
Z 3
•8 E
ft» ^«5 «ft»
CS -
w z .5 O c tl
3-H c
ft» r« 3:
T3 O.^ J» CM
tr ft» -it 5 5 "- '- j r* 4»
2 «2,'io - cd cd 0
3 S^^^'o 5 J
2 Tr
P 'Z <y Z 1 - 4» "4
ir^Z". p.-S"A
0 2 CJ O ft» 4>'
A V.
w Cu ft) v C
P :r3 -n <u -z-
3s s ;;|.aw
- j, (U t-
Cd-' 2
'Z 'T-? 2.
'J n :p?cd'
dïïi^C^;«. .ühE2S=03 8'Ü
ot- «cr*"" Q
3DS- SW
Eh«
U I
I» u-p .-C C «r <D~>oC3!_».
X-& OUulUlUMC^K.-."
O t „w-gwtö «tl g
fiH U o
