Het armoedescenario
van Gerrit Zalm
Stress bij politie niet langer taboe
Binnenland
Brinkman wil alleen nog (CDA)-Kamerleden van 'vlees en bloed'
Busbedrijven praten over gebiedenruil
Weer gevallei
van polio
Beschermde vogels vanuit
Tanzania naar Nederland
ZEIST Vanuit Tanzania vindt een onge
breidelde handel plaats in beschermde vogels
naar onder meer Nederland. Dit concludeert
Vogelbescherming Nederland op grond van
een onderzoek naar de internationale vogel-
handel.
Volgens een gisteren gepubüceerd rapport is
Tanzania een van de belangrijkste exporte
rende landen. Europese handelaren kost het
weinig moeite om de Tanzaniaanse natuur
beschermingswetten te omzeilen, aldus Vo
gelbescherming. Nederlandse handelaren
spelen daarbij volgens de vereniging een es
sentiële rol. Vogelbescherming zegt bij Tan
zaniaanse vogelexporteurs bestellijsten te
hebben gezien van Nederlandse handelaren.
Ook zouden er vangnetten vanuit Nederland
naar Tanzania worden gestuurd.
Idoor
RIK IN 'T HOUT
DEN HAAG - Tweede-Kamerleden moeten veel meer
mensen „van vlees en bloed" zijn dan nu het geval is.
CDA-fractieleider Brinkman heeft dit gisteren gezegd in
Den Haag op een bijeenkomst van het Genootschap van
Hoofdredacteuren.
Brinkman is van plan dit criterium te gaan hanteren bij
het beoordelen van de leden van zijn fractie die graag
weer op de kanidatenlijst willen voor de volgende Kamer
verkiezingen (1994). Brinkman noemde het zorgelijk dat
parlementariërs momenteel zo weinig bekendheid genie
ten. Dat geldt in zekere zin ook voor hemzelf. Het komt
maar al te vaak voor dat mensen op straat hem groeten
met: „Dag, minister Brinkman". Veel burgers blijken
zich hem dus veel beter te herinneren als minister van
WVC (1982-1989) dan als fractieleider van het CDA, hoe
wel hij notabene ook nog eens door premier Lubbers tot
kroonprins is gekozen. Volgens Brinkman is het geringe
'soortelijk gewicht' van de Tweede Kamer ook het gevolg
van het monisme. Het feit dat de meerderheid van de
volksvertegenwoording in steeds sterkere mate is gaan
meeregeren met het kabinet, „maakt het lastig duidelijk
te maken wat de afzonderlijke verantwoordelijkheden
zijn". Dat is echter geen excuus voor de huidige parle
mentariërs maar een reden te meer om te zorgen dat er
een „ander type Kamerlid" komt, aldus de CDA-fractie
leider. Als de Tweede Kamer en ook de gemeenteraden en
de provinciale staten beter gaan functioneren, dan zal au
tomatisch ook de roep verstommen om staatsrechtelijke
veranderingen, zoals het referendum en de gekozen be
stuurder (minister-president en burgemeester), meent
Brinkman. „Dan hoeven we de politiek niet nodeloos in
gewikkeld te maken met allemaal nieuwe ballen aan de
kerstboom". Brinkman denkt dat politici als D66-leider
Van Mierlo, die vurige pleidooien houden voor dit type
staatsrechtelijke vernieuwing, nog teveel in de jaren zes
tig en zeventig leven, toen dit soort ideeën door de politi
cologie werd gelanceerd. „Burgers zijn niet meer zozeer
geïnteresseerd in de vorm van de instituties als wel in de
prestaties van de politiek. Ze willen weten wat er nu ei
genlijk in een kabinetsperiode bereikt is op terreinen als
de bestrijding van de criminaliteit en het terugdringen
van het mestoverschot". De CDA-voorman liet zich in dat
verband ook negatief uit over de vele vormen van in
spraak en medezeggenschap die in de jaren zestig en ze
ventig hun oorsprong vinden. Hij doelde op inspraakpro
cedures, medezeggenschapsorganen en dergelijke. Deze
nieuwe verschijningsvormen van de democratie hebben
niet meer tevredenheid bij de burger veroorzaakt, stelde
Brinkman. Hij noemde het „waanzinnig" dat het ook
straks, na het aanvaarden van de Tracé-wet, door toe
doen van actiegroepen nog gemiddeld zo'n vier jaar kan
duren eer de overheid zelfs maar kan beginnen met de
aanleg van een weg of spoorweg.
Gymnasium Leeuwari
verliest kort geding its!
LEEUWARDEN De gemeente L^jjlt
den heeft 26 oktober terecht een be^ ee
genomen over de vorming van twe^n£je
scholengemeenschappen. et
President mr. W. van den Berg van dye t(
warder rechtbank heeft gisteren het t^et
van de oudervereniging en de mede^ u
schapsraad van het Stedelijk Gymnas^en
uitvoering van het besluit te verbied^j
wezen. De oudervereniging en medeh^
schapsraad hadden 28 oktober in een lQze
ding een verbod op uitvoering van hejge
besluit geëist.
De ouders en het personeel zijn tegen a on
waarin het Stedelijk Gymnasium rnl^,
gaan in een brede scholengemeenscfceen
vrezen dat het karakteristieke gym^er]
onderwijs daarbij zal verdwijnen. L
De vijftiende minister wordt hij wel genoemd, Gerrit Zalm, directeur van het Cen
traal Planbureau (CPB). Vorige maand liet hij zijn instituut doorrekenen wat een be
vriezing van alle lonen zou opleveren en zie: het kabinet nam de suggestie dankbaar
over. Of de sociale partners ook voor het bevriezingsscenario zullen zwichten, is twij
felachtig. Bij het alternatief - een loonmaatregel - heeft Zalm echter grote reserves.
,,De maatschappij leent zich niet meer voor zo'n type beleid", stelt hij vast. Een inter
view met een belangrijke ambtenaar achter de schermen.
DEN HAAG - Volle asbak
ken, bodempjes koude koffie,
stapels ongeordende nota's,
rapporten en cijferlijsten. De
werkkamer van CPB-direc-
teur Gerrit Zalm draagt nog
de sporen van de hectische
dagen die achter hem liggen.
Het kabinet vroeg om een ac
tueler economisch 'weerbe
richt', in de Sociaal Economi
sche Raad moest gesleuteld
worden aan een meerjarig
akkoord voor het sociaal-eco
nomische beleid in verband
met de Europese Monetaire
Unie. Het akkoord kwam er,
het weerbericht voorspelde
een snel naderende depres-
Zalm: „We hebben ons huis
werk in feite over moeten ma
ken, omdat we geconfronteerd
werden met twee onverwachte
ontwikkelingen. Het uiteen
spatten van het Europese Mo
netaire Stelsel, waarbij sommi
ge munten met wel twintig pro
cent werden gedevalueerd. En
het signaal dat de economische
groei in Europa sterk tegenvalt.
Beide ontwikkelingen hebben
een ander, somberder beeld op
geleverd, ook voor de overheids
financiën".
Geheel eigener beweging, er
kent Zalm, heeft hij zijn mede
werkers gevraagd een mogelij
ke remedie tegen dat naderend
onheil uit te werken: bevriezing
van lonen, uitkeringen en amb
tenarensalarissen. Het zou lei
den tot besparingen op de rijks
begroting, een lagere inflatie,
toch nog behoud van koop
kracht en gunstiger ontwikke
ling van de werkgelegenheid.
Dankbaar nam het kabinet de
suggestie over. Dreigde zelfs
even met een loonmaatregel om
ook de vakbeweging rijp te ma
ken voor het idee.
Laconiek
Zalm is niet ontevreden. Een
maand geleden, roept hij in her
innering, was de bereidheid bij
de vakbonden om de lonen vér
gaand te matigen nog ver te
zoeken. FNV-voorzitter Steke
lenburg reageerde ronduit laco
niek op de berichten over de
vrije val van het Britse pond, de
Italiaanse Ure en Spaanse pese
ta. „Wij kunnen onze looneisen
toch moeilijk aanpassen aan
elke ontwikkeling op de valuta
markten", riep hij uit.
Inmiddels heeft Stekelenburg
zijn looneisen verlaagd van
ruim 4 naar 2,5 procent. En
vandaag leggen de vakcentrales
en werkgevers de laatste hand
aan een gezamenlijk voorstel
waarin wordt opgeroepen tot
een nog forsere loonmatiging.
Het kabinet bereikte een ak
koord over aanvullende ombui
gingen voor volgend jaar ten be
drage van 2,75 miljard. Zalm:
„Dat strookt vrij aardig met het
probleem zoals wij het in kaart
hebben gebracht. En wat me
opvalt is dat de bonden en
werkgevers het probleem intus
sen serieus nemen. Dat doet me
welgenoegen".
Het zou voor het eerst zijn dat de
vakbeweging haar looneisen ba
seert op economische ontwikke
lingen die zich nog moeten voor
doen.
„Dat is inderdaad het pro
bleem. We zitten niet in de situ
atie van 1982, toen er elke
maand tienduizend werkne
mers op straat kwamen te staan
en het kabinet vrij snel een cen
traal akkoord met de sociale
partners kon sluiten. Het heeft
nu meer tijd nodig voordat het
doordringt dat er minder te ver
delen valt. Maar dat neemt niet
weg dat we nu al signalen uit
het bedrijfsleven zelf komen
dat het slechter gaat. Ik noem
concerns als Daf, Fokker, Phi
lips en Hoogovens. De komende
maanden zullen er nog wel
meer sombere berichten vol
gen".
Als je naar ministers als De
Vries luistert, krijg je bijna het
idee dat dejiemel naar beneden
komt. Is dat wel zo verstandig,
vraag ik me af, omdat depressie
ve bewindslieden nu niet be
paald voor een nieuw econo
misch élan zullen zorgen. Dan
deden de Amerikaanse presi
dentskandidaten het met hun
geloof in God en de Amerikaan
se veerkracht misschien beter.
„Het verschil is dat de VS al uit
het dal aan het klimmen zijn.
Daar is ook reden voor een wat
positiever verhaal. Maar ik kan
niet zeggen dat de politici bij
ons onzin verkopen. De winst
gevendheid verslechtert voor
het derde achtereenvolgende
jaar, de arbeidskosten per een
heid produkt stijgen, de werk
loosheid loopt weer op, de eco
nomische groei zakt in. Sombe
re prognoses zijn slecht voor
het vertrouwen in de economie,
dat is waar. Misschien zullen de
mensen wat meer kopschuw
worden bij het kopen van een
huis of het beleggen in aande
len. Maar als de bewindslieden
vrolijker zouden doen, dan ging
dat ten koste van hun geloof
waardigheid".
Het kabinet zet hoog in: als het
aan deze regering ligt worden
cao's opengebroken en alle lo
nen bevroren. Dat maakt een be
vriezing van uitkeringen en
ambtenarensalarissen beter ver
koopbaar. Maar waarom zou
een renderend bedrijf zijn per
soneel in januari geen loonsver
hoging mogen geven Dat leidt
tot hogere belastinginkomsten
en meer binnenlandse bestedin-
„Klopt. Maar toch is voor be
vriezing in de marktsector veel
méér te zeggen dan voor het vrij
laten van de lonen. Het leidt tot
een lagere prijsstijging, meer
banen en een hogere export. De
detailhandel heeft er wel nadeel
van, in termen van afzet, maar
daar staat het voordeel van la
gere arbeidskosten tegenover.
Voor de economie als geheel is
bevriezing geen slechte zaak.
Niemand is gediend met een
loonstijging die onze economi
sche mogelijkheden teboven
gaat, ook de kruidenier op de
hoek niet".
Elke loonstijging hoger dan nul
is teveel gevraagd
„Als je kijkt naar de winstge
vendheid en de loonkosten
wel".
Dat de winstgevendheid van het
bedrijfsleven verslechtert als het
economisch wat minder gaat, is
toch onontkoombaarEn
moeten we daar nachtmerries
van krijgen, nu de vermogen
spositie van de meeste bedrijven
heel behoorlijk is?
„Het is waar dat de winstge
vendheid ook elders in Europa
verslechtert. Maar je moet je
zelf de vraag stellen of dat je
norm is. Er zijn goede redenen
waarom Nederland sneller zou
moeten reageren. Ik denk met
name aan de groei van het ar
beidsaanbod die hier veel hoger
is dan in de rest van Europa.
Bovendien kunnen we profite
ren van het feit dat de koop
kracht door de hardere gulden
sowieso een plus laat zien. Het
idee is eigenlijk: lever dat voor
deel nu in, zodat je in 1994 niet
teveel in de min komt en écht
door de zure appel heen moet
bijten".
De Rotterdamse hoogleraar
Bomhoff schreef: de gebedsmo
lens van de loonmatiging draai
en weer volop. En dat terwijl de
lonen hier al twintig procent la
ger liggen dan in Duitsland.
Het kabinet zou zijn energie be
ter kunnen besteden aan het on
derwijs en de aanleg van wegen
Gerrit Zalm, directeur van het Centraal Planbureau. FOTO: SP
en spoorlijnen. Daarmee wordt
de economie een betere dienst be
wezen.
„Dat hameren op loonmatiging
is ook geen leuke boodschap. Ik
kan me wel iets voorstellen bij
een reactie van: laten we het
eens over iets anders hebben.
Maar ik houd staande dat er
alle reden is de looneisen nu
fors terug te schroeven".
Kan het niet goedschiks, dan
maar kwaadschiks
„Of het kabinet desnoods met
een loonmaatregel kan komen,
dat is voer voor juristen. In de
loonwet staat dat zo'n besluit
alleen genomen kan worden bij
een zich plotseling voordoende
noodsituatie, veroorzaakt door
een of meer externe schokken.
De vraag is, wat is een noodsitu
atie?"
Doe eens een poging?
„Een externe schok kun je de
crisis van het Europese Mone
taire Stelsel wel noemen. Als we
daar niet goed op reageren kun
nen we grote problemen krijgen
met onze concurrentiepositie.
Ik zou spreken van een proble
matische situatie".
Dat klinkt al minder rampzalig
dan een noodsituatie.
„Nu ja, er zal uitvoerig op ge
studeerd moeten worden of die
noodsituatie-bepaling uit de
loonwet geldt. Het lijkt mij geen
'clear cut case'. De vraag is inte
ressanter of het wel wijs is een
loonmaatregel te treffen. Kijk,
in de jaren vijftig kende Neder
land een geleide loonpolitiek.
De voordelen op korte termijn
waren aanzienlijk, het leidde
tot een vlot herstel. Maar ach
teraf werd geconcludeerd dat de
lonen kunstmatig op een te laag
niveau waren gehouden. Je
kreeg een inhaalslag in de jaren
zestig, een forse loongolf. Daar
zijn we niet echt veel wijzer van
geworden. En we moeten niet
over het hoofd zien dat in de ja
ren tachtig een beweging is ge
maakt naar decentralisatie en
meer vrijheid. In de jaren vijftig
werd een geleide loonpolitiek
nog geaccepteerd omdat de bur
gers toen veel gedisciplineerder
en loyaler waren. Sommige din
gen die toen nog konden, kun
nen nu niet meer. Dit type be
leid leent zich niet meer voor de
maatschappij zoals die nu be
staat".
Tot slot nog iets heel anders:
toen dit kabinet in 1989 aan
trad, lag er een onbetaalde reke
ning van zes miljard gulden.
Hoe groot acht u de kans dat een
volgende regeerploeg straks ook
nog een vlekje heeft weg te wer
ken?
Zalm pakt de 'beleidsbrief die
Kok, Lubbers en De Vries za
terdag naar de Tweede Kamer
hebben gestuurd er bij. Hij oor
deelt: „De nu afgesproken be
zuinigingen voor 1993 geven
ook een bodem voor de oplos
sing van het begrotingspro
bleem in 1994. Maar dan res
teert er nog een gat van zo'n
vier a vijf miljard gulden waaro
ver men zich in het voorjaar
moet buigen. Als het kabinet
dat helemaal kan dichten is het
een kunststukje, want ook nu al
zit er weinig muziek in de cij
fers voor 1994. Alleen de uitga
ven aan het buitenland, de ren
telasten en werkloosheidsuit
gaven en uitgaven aan infra
structuur stijgen nog iets. Over
de besluiten die dan genomen
moeten worden, zal het volk
niet staan te juichen".
Postzegelboekje
Mr. Pieter van Vollenhoven signeert het postzegelboekje van de 12-jarige concertpianiste Polina Leshenko. Van Vollenhoven nam in th^p
Spant in Bussum de eerste kinderpostzegels met als thema 'Kind en muziek' in ontvangst. De in Israël woonachtige Russische pianiste e
de daar in verband met de presentatie samen met het Goois Jeugdorkest.
FOT
ar
LELYSTAD De psycho
loog prof. dr. Jacques Win
nubst werd tien jaar geleden,
samen met een collega, om
advies gevraagd door de
hoofdcommissaris van een
middelgrote stad. Er was,
vertelde de hoofdcommissa
ris, een enorme rel geweest
over de bouw van een par
keergarage. Van vier hoog re
gende het stenen, ledikanten
en kasten op de mobiele een
heid. Het stadsbestuur zag
uiteindelijk van het garage
plan af. Tegen het politie-op-
treden was een enorme hetze
ontstaan, waardoor het
korps zich behoorlijk ge
kwetst en in de steek gelaten
voelde.
In de navolgende maanden ste
gen het ziekteverzuim en ver
loop naar recordhoogten. Ten
einde raad vroeg de hoofdcom
missaris een 'oude rot' in het
korps spreekuur te houden voor
de beschadigde agenten. In een
achteraf-kamertje kwamen ze
binnengeslopen, want praten
over je problemen en emoties
kon eigenlijk niet. Het was het
tijdperk van de besmuikte hulp
verlening.
De beide psychologen deden en
kele suggesties en gebruikten
termen als stress en overspan
nenheid. Ze zouden de reactie
van de hoofdcommissaris niet
snel vergeten. „Lichtelijk over
stuur riep hij: maar heren, in
mijn korps is geen stress en
overspannenheid. De mensen
zijn alleen wat uit hun doen".
Winnubst, hoogleraar klinische
en gezondheidspsychologie van
de Universiteit van Utrecht,
haalde het voorbeeld vanmor
gen aan tijdens een werkconfe
rentie in Lelystad over voorko
ming van stress bij de politie.
Hij wilde er vooral mee illustre
ren dat er in tien jaar erg veel is
veranderd.
Praatgroep
Onlangs sprak hij enkele agen
ten in dezelfde stad en vroeg
hen hoe het kwam dat ze hun
werk volhielden. Een boom van
een agent antwoordde dat bij
scholing in het kunnen voeren
van slecht-nieuws gesprekken
en in het omgaan met geweld en
stress hem op de been had ge
houden. Ook van de praat
groep, waarin agenten na een
gruwelijke gebeurtenis hun
emoties kwijt konden, onder
vond hij veel steun.
„Stress, burnout, psychotrau-
ma en stressmanagement, het
mag nu allemaal", liet Win
nubst de ongeveer 350 aanwezi
gen weten.
Volgens drs. J. Ketwaru, initia
tor van de conferentie en werk
zaam bij de Directie Politie van
het ministerie van binnenland
se zaken, behoort het politie
werk tot de stressgevoeligste
beroepen. „Politiemensen krij
gen geregeld te maken met ca
lamiteiten, situaties waarbij
hun eigen leven of dat van an
deren wordt bedreigd. Emotie
volle gebeurtenissen zoals ver
keersongevallen, rampen, ge
weld en achtervolgingen kun
nen vroeg of laat iets in een
agent doen knakken". Onregel
matige diensten, zware belas
ting en spannende situaties,
waarmee vooral politiemensen
worden geconfronteerd, vergro
ten in sterke mate ook de kans
op relatieproblemen, zo consta
teerde dr. C. Schaap, universi
tair hoofddocent psychologie te
Nijmegen. Het aantal echt
scheidingen onder politiemen
sen zou dan ook aanmerkelijk
hoger liggen dan bij andere be
roepen.
Mag je van een agent dan niet
gewoon verlangen dat hij of zij
zonder meer tegen spanning,
belasting en schokkende ge
beurtenissen kan? Professor
Winnubst beantwoordde die
vraag zelf met 'ja en nee': „Ja,
je mag verwachten dat ze tegen
een stootje kunnen. Ze worden
er op geselecteerd, gekeurd en
kiezen er zelf voor. Nee, je mag
niet verwachten dat de politie
anno 1992 zonder meer tegen
stress en psychotrauma kan. De
wereld verandert zo snel dat
het belangrijk is politiemensen
te leren waar negatieve invloe
den, de stressbronnen, op de
loer liggen en hoe ze ermee
moeten omgaan". „Blijft op
vang uit dan is het met de loop-
Wapenen
Uit onderzoek is gebleken dat
stress overigens niet per defini
tie negatief en schadelijk hoeft
te zijn. Het zou bij het functio
neren van de mens horen en
zelfs een fundamenteel of
vings- en aanpassingsml
nisme zijn. Mensen ku
zich er ook tegen wapen»
zich erin trainen, verzei
Winnubst. Bovendien
stress, psychotrauma (daL
gevolg van een zeer ingrijp
gebeurtenis die niet op nor
wijze kan worden verwerltp
burnout ('opgebrand' zijntj;
een langer durende ontrejhc
van het psychische en fyd
evenwicht) verschijnselen|s
zowel de organisatie al h
werknemer in pr event ie vih
iets tegen kan doen. Van (F1
litie-organisatie verwacht
nubst onder meer een r*
vaardige verdeling van de iP
druk, inspraak én goedé"1
ding, steun bij problemer
adequate beloning. Doo'
streven naar een zo gezond
gelijk leven (gezond eten,^
roken, sport en voldav
nachtrust) kan de agent^
zelf zijn steentje bijdragen.^
li
Aandacht [j
Preventie van stress oplr
werk en opvang van agentëf
schokkende gebeurten*
krijgen volgens de psychi
volop aandacht. Dat kan
zijn mening niet worden
van de problemen die mi
grijpende, snelverlopende 1
anderingsprocessen verto
houden, zoals fusies, reor^
saties, bezuinigingen en rt
nalisatie. „Ik verzeker u d*
geen gebied is waarop zo m«
rechten van de werknel
wordt gesold als op dat vai!
organisaties en fusies"f
UTRECHT De streekver-
voersbedrijven Centraal Ne
derland, de VAD, Zuid-Hol
land en Westnederland voe
ren besprekingen over een
nieuwe gebiedsindeling, die
tot vormen van nauwe sa
menwerking moeten leiden.
Voor het eind van dit jaar
moeten de besprekingen zijn
afgerond.
Dat zegt desgevraagd C.J. de
Jong, directiesecretaris van
Centraal Nederland in Utrecht.
Volgens De Jong kijken de vier
vervoersmaatschappijen naar
een nieuwe en efficiëntere
gebiedsindeling, waarbij per ge
bied één maatschappij het bus
vervoer moet gaan verzorgen.
Dat betekent vergaande samen
werking tussen de verschillen
de streekvervoersbedrijven die
nu nog actief zijn in meerdere
vervoersregio's. In de provincie
Utrecht zijn dat Centraal Ne
derland en de VAD.
Voorzitter Mienk Graatsma
van de ondernemingsraad van
Centraal Nederland heeft op
zich geen bezwaar tegen de be
sprekingen die de directies nu
voeren. Wel moeten er volgens
hem goede argumenten op tafel
komen om tot zo'n herindeling
te besluiten.
Onder het personeel is onrust
ontstaan door geruchten over
herindelingen en fusies. Nu de
directies de doelstellingen van
de besprekingen bekend heb
ben gemaakt, is die onrust voor
lopig weggenomen, aldus
Graatsma.
De Vervoersbond FNV zegt op
de hoogte te zijn van de ge
sprekken over herverkaveling.
Woorvoerder Bert Duim vindt
de nieuwe bezuinigingsopera
ties van minister Maij-Weggen
op dit moment meer bedreigend
voor het streekvervoer dan de
gesprekken over nieuwe ver
voersregio's.
UTRECHT - Het ad
mensen dat vermoedelijk
lio heeft, is gisteren opjj
pen tot dertig.
In Goes werd een tweejarig
getje uit Tholen ontslagei
het ziekenhuis nadat or
zoek had vastgesteld dat hi
lio heeft. Hij is de derde p
patiënt in Zeeland. In hel
phia Ziekenhuis in Rotter
werd gistermiddag een ac!
rig meisje uit 's Gravendee
genomen met vermoedelijl
lio. Beide kinderen waren
gevaccineerd. Het eerste
van polio-besmetting deed
op 18 september in Streef
