'NOS en kunst: streven
naar een grote coalitie'
17
Preek voor eigen parochie
Een Negende vol
elementaire kracht
Paul van Vliet is 'veel liever
zanger dan een schreeuwer'
Metallica moet hard werken
Cultuur
Leidse Courant
maandag 9 november 1992
I >ea in Utrecht
-^er uit elkaar
:ht De vele musea in de
•htse binnenstad kunnen
tot hun recht komen. Dat
ateert een werkgroep van
jneente, de universiteit en
ranVerse musea. Door de on-
s %ge verbindingsroutes
1 zRekkelijker te maken ver-
lerq de werkgroep dat
°ht^ht veel meer economisch
ziReel uit het gebied kan ha-
n ee
a%n loopafstand herbergt
«Udscentrum het Rijksmu-
j Het Catharijneconvent,
juseum Van Speelklok tot
iment, het Centraal Mu-
I, het Spoorwegmuseum,
x> Sterrenwacht en binnenkort
Ret Utrechts Universiteits-
>ssRum.
Sag4ns de werkgroep komt de
euvMenstroom momenteel
edtyerder dan het Domplein.
n- 4 vol obstakels, die leidt
t ve zuidelijk deel van de bin-
aSv[ad waar zich de meeste
00la bevinden.
val ruimte voor de voetgan-
plek voor galeries en an-
rinkels en een goede hore-
n herziening moeten een op-
eg bieden,
bu
ma1ing van een
iek vogelboek
en Veilinghuis Burgers-
en Niermans in Leiden
op de veiling van 24 no-
ier een 'uitzonderlijk zeld-
I' vogelboek aan.
gaat om de zesdelige 'His-
naturelle des oiseaux d'A-
door Jan-Hendrik Bakker
Utrecht De kunstwereld en
de NOS moeten streven naar
een grote coalitie. Die zou de
toekomst van de publieke om
roep kunnen helpen veilig te
stellen tegenover het aanstor
mend geweld van de commer
ciële zenders. Dat was de be
langrijkste conclusie, die te
trekken viel uit het debat dat
zaterdag in Utrecht gehouden
werd over de relatie tussen
kunst en media.
De discussie in muziekcentrum
Vredenburg was een initiatief
van het kersvers opgerichte
Kunsten '92. De vereniging, die
onder voorzitterschap staat van
Frans de Ruiter, directeur van
het Haags conservatorium, en
Martijn Sanders, directeur van
het Concertgebouw, wil de be
langen van kunst en cultuur tot
'na de eeuwwisseling' verdedi
gen tegenover de politiek.
Het idee van een coalitie werd
zaterdag geopperd door de oud
wethouder van Amsterdam
Walter Etty en omarmd door
NOS-voorzitter Max de Jong.
De laatste toonde zich uiterst
somber over de toekomst van
het publiek bestel.
„Kunst en cultuur zijn het ter
rein bij uitstek waarop de pu
blieke omroep zich nog kan pro
fileren tegenover de commer
ciële zenders", zei hij onder
meer. Hij deed de toezegging
initiatieven van Kunsten '92 'in
de omroep te begeleiden'.
Zowel De Jong als de vertegen
woordigers van de voorname
lijk uit het muziekleven afkom
stige forumleden, waren het er
over eens dat een van de eerste
voorwaarden voor een vrucht
bare samenwerking zal moeten
zijn, dat de verzuiling in de Ne
derlandse omroepwereld defini
tief wordt geslecht. Bittere
woorden waren er, met name
van de musicus Reinbert de
Leeuw, dat nog voorafgaand
aan die grote opruiming alvast
een van de omroeporkesten
weggesaneerd zal worden. Een
groot deel van het debat werd
door dit omstreden plan in be-
Opera's
NOS-voorzitter Max de Jong
had in zijn rede overigens heftig
het algemeen in de kunswereld
levende gevoel dat de media
met cultuur niets op hebben,
bestreden. Hij wees er op dat de
omroep volgens internationale
maatstaven zelfs meer aan
kunst en cultuur deed dan de
minister wettelijk voorschrijft.
Hij herinnerde eraan dat de
NOS acht tot tien grote opera-
registraties onder handen
heeft, waaronder Cosi fan tutte,
die zes ton zal gaan kosten. Ook
noemde hij de Vlaams-Neder
landse coproductie die de tv-be-
werking van Hugo Claus' 'Het
verdriet van België' moet gaan
brengen, een project dat rond
de tien miljoen gulden zal gaan
kosten.
De Jong bestreed de gedachte
dat er bij de omroep geld aan de
strijkstok blijft hangen dat ei
genlijk de kunstenaars zou toe
komen. Volgens hem was het
ondenkbaar dat de NOS zonder
hulp van het stimuleringsfonds
hoogwaardige culturele produc
ties zou kunnen brengen. Hij
pleitte voor de oprichting van
garantiefonds, waarmee de om
roep bepaalde risico's bij cultu
rele producties zou kunnen
neutraliseren.
Kunstenplan
De Vereniging Kunsten '92 zal
nog vóór de jaarwisseling met
een alternatief kunstenplan ko
men. Daarin zullen de wensen
en financiële onderbouwing
van de verschillende kunstin
stellingen vervat moeten wor
den.
Dat maakte de voorzitter van
de Vereniging Kunsten '92, F.
de Ruiter, zaterdag in Utrecht
bekend bij de officiële oprich
ting van de vereniging.
Kunsten '92 bestaat sinds za
terdag uit 132 leden, afkomstig
uit de hele kunstwereld. Alleen
de musea zijn op de huidige le
denlijst nogal mager vertegen
woordigd (drie) en grote musea
als het Rijksmuseum in Am
sterdam of het Van Gogh Mu
seum ontbreken geheel. Maar,
aldus De Ruiter, het valt te ver
wachten dat zij zich binnenkort
ook bij de gelederen zullen
scharen.
De vereniging heeft als onderti
tel meegekregen 'het belang
van kunst, cultuur en cultuur
behoud', waarmee de organisa
tie het brede 'bovensectorale'
karakter wil onderstrepen.
Volgens vice-voorzitter Martijn
Sanders gaat het zeker niet al
leen om directe financiële argu
menten, maar vooral om de sa
menleving ervan te doordrin
gen dat kunst en cultuur voor
haar van levensbelang zijn.
De vereniging is in mei dit jaar
ontstaan uit een bundeling van
het verzet tegen het ministerië
le kunstenplan '93-'96. San
ders: „We zijn die naam als een
soort geuzennaam blijven voe-
verk werd in de jaren 1799-
samengesteld door de in
maribo geboren Francois
illant en bevat driehon-
i ee: grote handgekleurde pla-
ela£)e richtprijs is 20.000 gul-
Be!
eval twee bijzondere werkjes
ndJWillem Frederik Hermans
wen onder de hamer. Het
Ne Kussen door een rag van
i uifden', in 1944 uitgegeven in
omi>plage van dertig exempla-
jë ten het kinderboekje 'Beer-
lombazijn', dat in 1981 in
t bé>plage van vijftig exempla-
i d'erscheen.
ige
il Rodenko in
Plalie centraal
ndsterdam De dichter en
i beus Paul Rodenko, die voor-
i de jaren vijftig en zestig
h maakte, staat 25 novem-
entraal op speciaal aan zijn
^kenis gewijde avond in De
81 feeds lang overleden Roden-
maakt een herwaardering
52, zo moge blijken uit de vele
42%'age n die deze avond aan
werk worden besteed. Spre-
36 zijn onder anderen Roden-
31% biograaf Koen Hilberdink
24'q tie literatuurcritica Odile
i'iakters voor
Violieren
leerdam In het Jeugd-
I04V* ter Hofplein in Rotterdam
^t van 16 tot en met 20 no-
56ber het EenakterFestival
8 Scholieren plaats. Per
24iJ id laten twee scholen hun
30% kter zien.
eenakters, die maximaal
13V4 kwartier mogen duren, va-
69 in van bestaande eenakters
iewerkte klassiekers en ge-
75 latiseerde romans.
46
»uwe directeur
icheveningen
weningen Het museum
iveningen heeft een nieuwe
:teur. Het is de heer
MM. Groenewoud. Hij
mevrouw C.L. Paul op.
(newoud werkte eerder als
prvator in het Jopie Huis-
- Museum.
1988-tot 1992 was hij direc-
jvan het Nederlands Ves-
POP
PAARD, DEN HAAG
Consolidated bestaande uit
Adam Sherburne (zang, gitaar,
percussie), Mark Pistel
(toetsen, bas, samples) en Phil
Steir (drums).
door erik quint
Wat Consolidated onderscheidt
van andere politiek geënga
geerde popgroepen is de discus
sie met het publiek, die steevast
na een intens uur van opinie,
feiten en links-radicaal mora
lisme volgt. Hoe de drie Ameri
kanen afgelopen zaterdag ook
hun best deden het Haagse pu
bliek te prikkelen, de discussie
kwam niet op gang.
Naar aanleiding van Consolida-
ted's schets van macho-gedrag
en onderdrukking van vrouwen
in 'Typical male', stelde een
mannelijke bezoeker dat hij in
ieder geval vrouwen met res
pect behandelde. Maar de prot
serige manier waarop hij dit
verkondigde ontlokte enkel de
kreet 'geouwehoer' van een
vrouwelijke fan. Na een kwar
tier kissebissen zat er voor Con
solidated niets anders op dan
weer verder te spelen.
Het bevlogen trio uit Californië
vulde een groot deel van de re
cente cd 'Play more music' - een
veel gehoorde kreet tijdens hun
concerten van de afgelopen ja
ren - met delen uit zaaldiscus
sies. Dat haalde de vaart uit
hun plaat en kwam de kracht
van hun muziek niet ten goede.
Videobeelden
Live boeide Consolidated zater
dag ruim een uur met heftige
techno en snoeiharde hiphop-
beats. Gesteund door videobeel
den over politiek, multinatio
nals en de vleesverwerkingsin
dustrie bracht zanger en rapper
Adam Sherburne de altijd intri
gerende Consolidated-mix van
meningen en feiten. In hun con
fronterende muziek staan tallo
ze vermeende misstanden in de
ereld van
bie te kijk
jerdam 'De wereld van
Hie door de jaren heen' is de
bonstelling, die van 17 no-
ber 1992 tot en met 16 ja-
?r'eji 1993 in de centrale biblio-
k van Rotterdam te zien is.
*x+fen met Mattel Toys, fabri-
van Barbie-poppen heeft
ibliotheek een collectie van
l 350 Barbie's bijeenge-
ht.
irck houdt
met Martell
10 Haag De Nederlandse
30 iekgroep Flairck ziet zijn
isoring door het Franse
!0 tachuis Martell verlengd.
rek kan daardoor de groots
|o izette muziektheater-pro-
io ie 'De optocht' ook werke-
jaan brengen.
50 lit project staan schilder-
50 ken van Jeroen Bosch cen-
59 f
59 rek zelf wil met gebruik van
■j® grote hoeveelheid akoesti-
95 1 instrumenten, decor, be-
96 :en en andere theatereffec-
0® bet door Bosch geschilderde
60 na van de optocht vorm ge-
fotoJosvan Leeuwen
Paul van Vliet ontving gisteren uit handen van collega Herman van Veen de
(Euvreprijs van de Stichting Bevordering Cabaretkunst in Nederland. Van
Veen was in 1983 de eerste winnaar van de Nationale Scheveningen
Cabaretprijs.
door onze cultuurredactie
Den Haag Het Circustheater
vierde gisteren een feestje voor
Paul van Vliet. Niet alleen
kreeg de Haagse cabaretier de
Jubileum CEuvreprijs van de
Stichting Bevordering Cabaret
kunst in Nederland, zijn muzi
kale begeleiders (Cees van der
Laarse, John Eskes, Klaas van
Dijk en André Hoekstra) ont
vingen ook nog eens de Scheve
ningen Begeleidersprijs. Waar
om, dat maakten ze duidelijk
tijdens het korte optreden van
Vliet tijdens het Cabaret Gala
Scheveningen.
Grote afwezige was Freek de
Jonge, de winnaar van de Na
tionale Scheveningen Cabaret
prijs. De Jonge weigerde die
omdat hij, zo stelt hij, zich al
voldoende voelt geprezen door
het publiek. De jury van de Na
tionale Scheveningen Cabaret
prijs, bestaande uit Rob Wieg
man, Natascha Emanuels, Jac
ques d'Ancona en Patrick van
den Hanenburg, wisten dat De
Jonge de prijs zou weigeren.
De jury was unaniem van me
ning dat 'Losse Nummers', het
nieuwste programma van
Freek de Jonge, het beste was
wat het afgelopen cabaret-sei
zoen te bieden had. „Freek is de
lachdwang voorbij", aldus het
juryrapport. „Absoluut aan de
top. Fascinerend, fabuleus en
subliem. Juist omdat hij subtili
teit, tederheid en stilte aan
durft en beheerst".
Volgens presentator Erik van
Muiswinkel, die vorig jaar als
lid van Zak en As de Nationale
Scheveningen Cabaretprijs
1991 in ontvangst mocht ne
men, heeft De Jonge met zijn
werk de weg vrij gemaakt voor
een nieuwe vorm van cabaret,
die inmiddels is overgenomen
door de jonge generatie. „Daar
om zal over vijf jaar de oeuvre-
prijs waarschijnlijk wel aan
Freek de Jonge worden uitge
reikt, die hij dan natuurlijk
wéér zal weigeren".
Paul van Vliet toonde zich in
zijn nopjes met de prijs voor zijn
dertig jaar omvattende oeuvre.
„Vooral omdat ik hem krijg na
Annie M.G. Schmidt, die ik al
sinds mijn jeugd mateloos heb
bewonderd". De oeuvreprijs be
schouwt hij niet als een afron
dingvan zijn carrière. „De afge
lopen dertig jaar waren nog
maar het halve werk. Het gaat
nu pas echt beginnen!", aldus
Van Vliet, die door de Stichting
Bevordering Cabaretkunst in
Nederland wordt omschreven
als een 'diplomatieke cabare
tier'. „Beschaafd, maar niet
burgerlijk. Sierlijk, maar niet ij-
del. Persoonlijk, maar niet vrij
postig. Liever zingend dan
schreeuwend".
De band tussen Scheveningen
en Van Vliet is sterk. Veel van
zijn werk kwam hier tot stand,
en veel van zijn programma's
beleefden hier hun première.
Van Vliet betwijfelt of hij nog
veel zal optreden in Schevenin
gen nu Joop van den Ende het
Circustheater uitsluitend wil
gebruiken voor langlopende
musicalprodukties. „Dan is er
waarschijnlijk geen plaats meer
voor Van Vliet", aldus de caba
retier.
wereld centraal. Racisme, fas
cisme, seksisme, maar ook het
milieu, dierproeven en de my
the die rockmuziek heet belicht
de groep op prikkelende wijze.
Maar waar Consolidated bij eer
dere bezoeken weerstanden op
riep bij het publiek door de niet
zelden irritant drammerige wij
ze waarop bij voorbeeld onder
werpen als homofobie en vege
tarisme werden behandeld,
lijkt de groep nu na vier cd's een
vast publiek van gelijkgestem
den te trekken. Daardoor
preekt Consolidated voor eigen
parochie en kan van een con
frontatie helaas geen sprake
meer zijn.
MUZIEK
Temperament én
helder verstand
DILIGENTIA, DEN HAAG
Frank Braley (piano). Werken
van Haydn, Schubert, Debussy
en Rachmaninov.
door Dimitri van der Werf
Toen de Franse pianist Frank
Braley (23) vorig jaar deelnam
aan het Koningin Elizabeth
Concours in Brussel, pakte hij
na elke ronde zijn koffers. Hij
verwachtte niet verder te ko
men. De jury koos niet voor een
overdonderende eerste Tsjai-
kovsky of derde Rachmaninov,
maar bekroonde Braleys poëti
sche uitvoering van Beethovens
Vierde Pianoconcert.
Braley heeft zich niet van de
wijs laten brengen door zijn
overwinning. Hij wil nog verder
studeren in Parijs.
Braleys recital in Diligentia was
duidelijk uit muzikale overwe
gingen samengesteld en niet uit
de behoefte om met virtuoze
hoogstandjes te vermaken.
Door zijn sterke gevoel voor
poëzie en drama mis je geen mo
ment het grote spektakel. Door
zijn orginele aanpak kreeg zijn
Haydns sonate in C Hob. XVI/
50, een van Haydns meest ca-
pricieuze sonates, allure.
Het thema van het eerste deel is
slechts een simpele gebroken
drieklank. Door de fantasie en
het drama waarmee Haydn dit
thema ontwikkelt, is het werk
uiterst gedurfd voor zijn tijd.
Braley benadrukte dit revolu
tionaire karakter door zijn tem
peramentvolle spel. Uit de ver
scheidenheid aan dynamiek en
fraseringen bleek dat hij over
temperament en over een hel
der verstand beschikt.
Zijn vertolking van Schuberts
Drei Klavierstücke D946 over
tuigde minder, doordat de ver
stilde gedeelten te gehaast
klonken. Met Debussy bevond
hij zich op vertrouwder terrein.
De Suite Bergamasque nu eens
niet als een luchtig intermezzo,
maar als een humoristisch en
spiritueel meesterwerkje.
In Rachmaninovs variaties op
een thema van Corelli legde hij
zijn proeve van bekwaamheid
in het zwaardere werk af. Met
wisselend succes. Want het wa
ren vooral de nerveuze en grilli
ge variaties die er goed van af
kwamen. In monumentaliteit
en het grote overzicht schoot
zijn interpretatie nog wat te
kort. Maar toch kan Braley het
nog wel eens heel ver brengen.
Metallica-Ster James Hetfield hard aan het werk.
AHOY', ROTTERDAM
Metallica met James Hetfield
(zang, gitaar), Lars Ulrich
(drums), Kirk Hammett
(gitaar) en Jason Newsted
door hanspièt
Nog voor het concert van Me
tallica een goed half uur onder
weg is, heb ik drie bier-douches
over mij heen gekregen; de
overblijfselen van niet geheel
geledigde bekertjes pils die van
achter uit de zaal richting podi
um zijn geworpen, en groeit de
berg plastic op de vloer gestaag.
Metallica beleven, moet blijk
baar gepaard gaan met veel al
cohol. Of zou dat dé manier zijn
om het hoofd te bieden aan het
enorme volume en de bijna drie
uur durende uitputtingsslag
waarmee het publiek in Ahoy'
wordt geconfronteerd?
Metallica spaart kosten noch
moeite om de fans te behagen.
De eerste, fantasievolle voltref
fer zijn de video-beelden als
voorprogramma. Drie grote
schermen, waarop later de po
diumverrichtingen in een ui
terst knappe regie zijn te vol
gen, tonen de carrière van het
Amerikaanse metal-kwartet
door middel van live-beelden,
videoclipfragmenten en nauwe
lijks verstaanbare interview
tjes.
Vlak voor Metallica het podium
betreedt, is er zelfs wat lolbroe
kerij vanuit de kleedkamer.
Een zucht van verlichting gaat
door Ahoy': 'ze zijn er'. Niet
veel later volgen een paar ont
ploffingen en opent het immen
se podium zich voor een optre
den dat in eerste instantie alle
opwinding in zich draagt van
een uiterst geslaagd feest.
Klonen
De adrenaline spuit door het li
chaam: concert van het jaar?
Ahoy' is intussen veranderd in
een zaal vol klonen die hun ima
ginaire gitaar laten 'klinken' en
hun lange haar met eenzelfde
soort hoofdbewegingen als de
musici op het podium, heen en
weer laten zwiepen.
Er wordt meegezongen terwijl
de eerste verdrukten, naar
adem happend, zich uit de voor
ste rijen een weg naar achteren
banen. Muzikaal lijkt Metallica
op een roemrijke overwinning
af te stevenen, totdat na driek
wartier de zaal zijn enthousias
me wat verliest. De eerste op
winding (ah, een rondrijdend
drumstel) is verdwenen en de
verrichtingen op het podium
hebben veel weg van een w.c.
die constant wordt doorgetrok
ken. Het oude, nogal rechtlij-
ninge materiaal, kan niet ge
noeg boeien en de ego-strelende
solo-uitstapjes van bassist Ja
son Newstad, later aangevuld
met gitarist Kirk Hammett,
klinken aardig, maar een beetje
uit de toon.
Metallica moet, geheel tegen
zijn verwachtingen in, werken
om het publiek niet vroegtijdig
huiswaarts te zien gaan. Het
duurt even voordat de constant
scheldende en spugende zan
ger-gitarist James Hetfield dat
door heeft.
Uiteindelijk lukt het hem dat
enthousiasme te reanimeren en
wordt het feest gered met onder
meer een emotionele uitvoering
van 'Nothingelse matters' in de
toegiften.
Metallica klinkt op het podium
rauwer dan op de plaat waar
door soms de indruk ontstaat
dat het om muzikale houthak-
kerij gaat.
Gelukkig brengt gitarist Kirk
Hammett daar de broodnodige
verfijning in aan door middel
van veelal indrukwekkende
soli. Metallica werkte keihard
voor zijn applaus en liet uitein
delijk een tevreden, maar
schorre zaal achter.
MUZIEK
CONCERTGEBOUW,
AMSTERDAM
Orkest van de Achttiende Eeuw
en Gulbenkian Koor o.l.v.
Frans Brüggen, m.m.v. Lynne
Dawson (sopraan), Jard van
Nes (mezzosopraan), Anthony
Rolfe Johnson (tenor) en Eike
Wilm Schulte (bas); Symfonie
nr. 9 van Beethoven.
door aad van der ven
Frans Brüggen is op zijn door
de platenindustrie begeleide
tocht door de symfonieën van
Beethoven bij de Negende aan
gekomen. Het was een met
spanning afgewacht moment,
die inzet van het Allegro ma
non troppo, zaterdag in het ka
der van de VARA-matinees.
Eerdere pogingen om Beetho
vens symfonieën op 'authentie
ke' wijze uit te voeren (en op cd
te zetten), zoals door Norring
ton, hebben al heel wat muziek
liefhebbers tegen de haren in
gestreken. Zeker in het geval
van de Negende. Want niet al
leen heeft de betekenis van dat
werk sinds de première in 1824
steeds mythischer vormen aan
genomen, ook de uitvoeringen
werden steeds gewichtiger,
zwaarder, monumentaler en
langzamer.
Wagner en Mahler gingen zelfs
zo ver instrumenten aan de par
tituur toe te voegen om het ge
heel nog iets imposanter te la
ten klinken. Een uitvoering
door een orkest als dat van
Brüggen (en ook Hogwood,
Goodman en Norrington) bete
kent dus het inslaan van de weg
terug naar het Wenen van ruim
anderhalve eeuw geleden.
Weliswaar is de visie plausibel,
dat een kunstwerk zich als het
ware losmaakt van zijn maker
en dat iedere generatie het
recht heeft om Beethoven op
zijn eigen wijze te herscheppen.
Maar het kan geen kwaad met
de neus op de historische feiten
te worden gedrukt.
Op de manier van Brüggen bij
voorbeeld, die in zijn tempi veel
dichter bij Beethovens aanwij
zingen (metronoomcijfers)
staat dan we gewend zijn. En
die dankzij de hier gebruikte in
strumenten een klank kan op
roepen, die in alle lagen van het
orkest - strijkers, hout, koper,
ja zelfs slagwerk - helderder en
duidelijker doortekend is dan
bij onze symfonie-orkesten.
Dat wil niet zeggen dat de uit
voering van zaterdag het slui
tende antwoord op alle vragen
en de verwezenlijking van alle
dromen was. Er was, zeker
speeltechnisch, best iets op aan
te merken. Maar het voor deze
gelegenheid uitgebreide Orkest
van de Achttiende Eeuw - er za
ten plotseling musici uit het
Concertgebouworkest, het Rot
terdams Philharmonisch Or
kest en het Schönberg Ensem
ble in - speelde wel zodanig
Beethoven, dat mensen elkaar
aanstootten in de trant van
'hoor nu toch eens'.
Mede dankzij de vocale solisten
en vooral het pracht ige Gulben
kian Koor uit Lissabon was dit
een uitvoering, die niet zozeer
de oren streelde als wel een ele
mentaire kracht losmaakte.
foto Rob Verhorst
