De opmars der sonologen
Kladjes van Pasolini worden toch roman
Cultuur
Boekenprijs
publiek
voor Betty
Mahmoody
Rachmaninov zonder drama
Jiri Kylians uitdaging aan twee premières
Leidse Courant
vrijdag 6 november 1992
Residentie Orkest:
licht aan, licht uit
Den Haag Het Residentie Orkest
weet het niet meer. Moeten tijdens
de concerten in de Philipszaal de
lichten in het auditorium nu uit of
aan? Door het doven van de lichten
wilde men 'een verwachtingsvolle
spanning' opbouwen. Maar er zijn
veel mensen die hebben geklaagd. Ze
willen tijdens een muziekuitvoering
niet het gevoel hebben dat ze naar
theater kijken.
Gisteravond verzorgde het Residen
tie Orkest een experiment: voor de
pauze de lichten aan, er na de lichten
uit. De concertbezoekers kregen
stembriefjes om hun voorkeur voor
het ene of het andere lichtplan te
kunnen aangeven. Binnenkort ho
ren we er meer over.
Dichter Rawie
breekt record
Amsterdam De dichtbundel 'On
mogelijk geluk' van de Groningse
dichter Jean Pierre Rawie, die eind
augustus verscheen, is uitverkocht.
Sinds Rawies televisieoptreden afge
lopen zaterdag bij Sonja Barend zijn
dagelijks vijfhonderd exemplaren
verkocht, waardoor het boek tijde
lijk niet meer leverbaar is. Nog nooit
zijn van een poëziebundel zoveel
exemplaren in zo korte tijd ver
kocht, aldus uitgeverij Bert Bakker.
Vanaf morgen is de vijfde druk van
'Onmogelijk Geluk' verkrijgbaar. In
totaal zijn sinds de verschijning van
de bundel zesduizend exemplaren
over de toonbank gegaan. Dat is on
gekend, aldus een woordvoerder van
Bert Bakker. „Normaal ben je al blij
als je binnen drie jaar duizend bun
deltjes kwijt raakt".
Mediaraad wil
cultuurgarantie
Den Haag De Mediaraad verlangt
garantie dat het bedrag dat wordt
bezuinigd op de omroeporkesten
daadwerkelijk beschikbaar komt
voor andere culturele doeleinden.
Dat blijkt uit het gisteren gepubli
ceerde advies aan de minister van
WVC.
Volgens de raad staat thans in het
geheel niet vast dat het bedrag dat
vrijkomt door herstructurering van
het Muziekcentrum van de Omroep
(MCO) voor culturele.doelen behou
den blijft. De minister kan het te be
sparen bedrag alleen toevoegen aan
het totale bedrag dat voor de omroep
beschikbaar is. Daaruit krijgen de
omroepen uurbedragen. Volgens de
Mediaraad moet de minister op dit
punt nader overleg voeren met het
Commissariaat voor de Media.
Muziekprijs voor
Armeense cellist
Hilversum De 14-jarige Armeen
se cellist Alexander Tchaouchian
heeft SNSbank Muziekprijs gewon
nen met een optreden in het AVRO-
programma 'Jonge mensen op het
concertpodium'. De prijs werd hem
toegekend door de televisiekijkers.
Zij hadden dit jaar de keus uit twaalf
musici.
De prijsuitreiking wordt zondag 8
november door de AVRO via Ned. 1
uitgezonden (17.30). Dan speelt
Tchaouchian ook het eerste cello
concert van Saint-Saëns, samen met
het Radio Kamerorkest onder lei
ding van Roland Kieft.
Bibliotheek Polak
komt op veiling
Utrecht Vrijwel de complete bi
bliotheek van de uitgever Johan Po
lak komt volgend jaar mei onder de
hamer bij het veilinghuis Beijers in
Utrecht. Polak overleed in mei van
dit jaar op 63-jarige leeftijd. De
Stichting Johan Polak tot Instand
houding van het Bijzondere Boek
heeft opdracht gegeven tot de vei
ling.
Om hoeveel boeken het precies gaat
is nog niet bekend. Er zijn ongeveer
vierhonderd dozen met dertig a
veertig exemplaren per doos. De boe
ken verkeren in prima staat en zijn
uitstekend verzorgd. Het uitpakken
van de dozen en bet catalogiseren
zal waarschijnlijk geen verrassingen
opleveren. De bibliotheek bevat
vooral bibliofiele uitgaven en een
grote verzameling klassieken. Een
aantal weken vóór de veiling ver
schijnt een catalogus.
Open dag in
Rijksmuseum
Amsterdam Het Rijksmuseum
houdt 8 november open huis om de
resultaten van de verbouwing van de
afgelopen maanden aan het publiek
te laten zien.
Het museum is die dag gratis toe
gankelijk. Tussen 10.00 en 13.00
zijn er allerlei activiteiten. Architect
Wim Quist en directeur Van Os van
het Rijksmuseum houden lezingen
en bekende Nederlanders vertellen
over hun favoriete kunstwerk in het
museum. Verder is er een boeken
markt.
Nescio's 'Uitvreter'
als solovoorstelling
Amersfoort De acteur Johannes
Kemkens brengt 'De uitvreter' van
Nescio in een groot aantal theaters.
Zijn solovoorstelling gaat over Japi,
een levenskunstenaar en sympa
thiek profiteur, een zwerver, vol
jeugdidealen en humor die de tijd stil
wil zetten en zich aan het sterfelijk
lot wil onttrekken. Het besef dat dit
onmogelijk is verandert hem. 'De
uitvreter' gaat 27 november in The
ater De Lieve Vrouw in Amersfoort
in première.
Het Instituut voor
Sonologie bestaat 25 jaar
(maar eigenlijk nog iets
langer). De opleiding aan
deze door het Koninklijk
Conservatorium
geadopteerde instelling
neemt de laatste tijd een
hoge vlucht. Artistiek leider
Clarence Barlow is heel
optimistisch.
door Dimitri van der Werf
Den Haag Slechts weinigen zul
len zich er van bewust zijn dat ach
ter de muren van het Koninklijk
Conservatorium één van de belang
rijkste instituten voor elektronische
en computergestuurde muziek
schuilgaat. Het is het Instituut voor
Sonologie, waar studenten uit alle
windstreken lessen volgen in 'algo
ritmische' compositie, 'de relatie
tussen muziek en getal', 'digitale
klankvoortbrenging en de klanksyn
these' en 'elektronisch muziekthea
ter'.
Morgenmiddag wordt vanaf vier uur
in het Haags Conservatorium ge
vierd dat het Instituut voor Sonolo
gie 25 jaar bestaat. Tijdens een lange
manifestatie zullen composities van
vijftig studenten en oud-studenten
tot klinken komen.
Eigenlijk bestaat het instituut al wat
langer. In 1960 riep Philips een Stu
dio voor Electonische Muziek in het
leven. Deze stond onder leiding van
Henk Badings. De studio werd in
1967 onder de huidige naam onder
deel van de Universiteit Utrecht. In
de jaren zeventig maakte het insti
tuut een redelijke bloei door onder
leiding van Gottfried Michael Koe-
nig, een leerling van Stockhausen,
één van de pioniers van de elektroni
sche muziek.
Het had als één van de eerste de be
schikking over een voor die tijd gea
vanceerde computerinstallatie, die
veel studenten aantrok. Rond 1980
maakte Sonologie een moeilijke pe
riode door. De Utrechtse universi
teit moest fors bezuinigen en zette
drastisch het mes in de uitgaven van
het instituut.
In 1986 kwam aan die materiële pro
blemen een einde, toen Jan van Vlij
men, de voormalige directeuur van
het Koninklijk Conservatorium, be
sloot om Sonologie naar Den Haag te
halen.
Perspectief
Eenmaal opgenomen in het conser
vatorium lag aanvankelijk het ac
cent op het onderwijs. In 1989 werd
de componist Clarence Barlow aan
gesteld om het instituut een artis
tiek geweten te geven. De laatste ja:
Amsterdam Het boek 'In een slui
er gevangen' van de Amerikaanse
Betty Mahmoody (47) heeft de
Publieksprijs voor het Nederlandse
Boek 1992 gewonnen. Dat is de -
verrassende - uitslag van de stem
ming die vanaf begin september in
honderden boekhandels en biblio
theken heeft plaatsgehad. Mah
moody nam de prijs, een bedrag van
15.000 gulden en een sculptuur van
Jeroen Henneman, gisteren in de
Rode Hoed in Amsterdam persoon
lijk in ontvangst.
De winnende titel is het enige ver
taalde boek uit de top vijf van kans
hebbers. 'In een sluier gevangen'
verwierf in totaal 9 procent van de
meer dan 11.000 uitgebrachte stem
men. 'Zwemmen met droog haar'
van Kees van Kooten kwam met 8
procent van de stemmen op de twee-
Clarence Barlow in één van de studio's van het Instituut voor Sonologie.
ren nemen de sonologische activitei
ten weer een hoge vlucht en de toe
komst biedt een interessant perspec
tief, niet in de laatste plaats door een
grote verbouwing en een uitbreiding
van de studio's. Sonologie krijgt nu
ook een eigen concertzaal, genoemd
naar Edgar Varèse.
Barlow studeerde bij Bernd Alois
Zimmermann en Stockhausen in
Keulen en in 1971/72 aan het Insti
tuut voor Sonologie in Utrecht. Tij
dens zijn studie raakte hij geïnteres
seerd in het gebruik van computers
als hulpmiddel bij het componeren.
Stockhausen noemde hem spottend
'Mister Computer'.
Clarence Barlow ontwikkelde com
plexe wiskundige formules om tona
liteit geleidelijk in a-tonaliteit, en
metriek in a-metriek te laten over
gaan. Hij ontwikkelde een compu
terprogramma dat met deze formu
les muziek kan uitvoeren.
Barlow ziet zich graag geassocieerd
met de Middeleeuwen en de Renais
sance, toen muziek nog een weten
schap was. De houding van veel he
dendaagse componisten, die willen
teruggrijpen naar het verleden om
communicatie met het publiek te
zoeken, vindt bij hem weinig sympa-
„Goede muziek is vernieuwende
muziek. Einstein maakte zich toch
ook geen zorgen of zijn relativiteits
theorie makkelijk toegankelijk was?
Ik vind het wel belangrijk dat onze
studenten onderzoekend zijn en zich
niet laten gaan voor hun eigen ple
zier. Als studenten New Age-muziek
willen componeren met electronica,
dan is dat hun zaak. Maar ik zal het
niet stimuleren, omdat deze muziek
niet bekend staat als stimulerend
voor het denkvermogen. Het heeft
geen therapeutisch effect en is even
min een bijdrage aan een verbete
ringvan de wereld".
Marge
De vraag is of de produkten van het
Instituut voor Sonologie dan wel het
publiek de gelegenheid hebben gebo
den om vooruit te gaan en de wereld
om zich te verbeteren. Tot nu toe
'In een sluier gevangen' vertelt het
waar gebeurde verhaal van een
Amerikaanse vrouw die is getrouwd
met een Iraniër. Het huwelijk raakt
verstoord wanneer de man in de ban
raakt van de revolutie van ayatollah
Khomeini. De vrouw weet uiteinde
lijk samen met haar dochtertje uit
Iran weg te komen.
Film
Het boek werd in 1989 in Nederland
uitgebracht door de boekenclub ECI.
In 1991 werd op basis van het boek
de speelfilm 'Not without my daugh
ter' uitgebracht. Tegen de film werd
in Nederland destijds geprotesteerd
door de Stichting Lawine, een orga
nisatie van Nederlandse vrouwen
met een niet-Nederlandse partner.
Ze vonden dat de film vooroordelen
bevestigde.
Wereldwijd zijn van Betty Mah-
t-uiu hakkt vbhrutltn moody's boek 15 miljoen exempla
ren verkocht. In Nederland zijn dat
er 150.000. De schrijfster werd in
1990 in Duitsland gekozen tot
kort is die met kabels verbonden aan Vrouw van het Jaar.
de studio's van onze afdeling. Ook
willen wij de wereld graag laten zien
waar wij mee bezig zijn. Het is niet
ondenkbaar dat de sampling-pro-
gramma's die wij nu aan het ontwik
kelen zijn, op de markt zullen wor
den gebracht".
Barlow zegt, dat hij en zijn mede
werkers zich ook met name in Den
Haag willen manifesteren. „Met
Theater Korzo zijn besprekingen
gaande om daar concerten te geven.
Misschien komen wij ook met rock-,
opereerden de sonologen in de mar- jazz- of popmuziek voor de dag.
van het muziekleven. Ook in het Maar een knieval voor het publiek
conservatorium gingen ze hoofdza
kelijk hun eigen weg.
„Daar proberen wij nu verandering
in te brengen. De compositie-afde
ling heeft zijn eigen studio. Sinds
zullen wij zeker niet maken. Wij wil
len goede muziek brengen en die
moet aan drie criteria voldoen:
meesterschap, originaliteit en inte
griteit".
DANSTHEATER, OEN HAAG
Nederlands Dans Theater 2 met
twee premières. 'Angel dust'.
Choreografie: Patrizia Tuerlings.
Muziek: Boccherini en Viotti. Decor:
Chris van de Velde. Kostuums:
Henk Knaap. 'Blind kingdom'.
Choreografie en decor: Itzik Galili.
Muziek: Jon Hassell. Kostuums:
Saskia Bredero. Reprise: 'Stamping
ground' van Jiri Kylian. Licht
steeds: Joop Caboort. Herhalingen:
7,12,13,14 november weer in het
Danstheater, 17 november
Rotterdam, 19 november Rijswijk,
23 en 24 november Amsterdam, 8
december Leiden (steeds
Schouwburg).
doorNicoS.de Wal
Openen met 'Stamping ground' in
een zó fascinerende uitvoering als
gisteravond betekent wel een extra
uitdaging aan wat daarna komt. In
de bijna tien jaar die verstreken zijn
sinds de première in het Circusthea
ter heeft Kylians ballet nog niets in
geboet aan originaliteit, pit en hu
mor. Doordat het gelukt is met jonge
dansers wéér een ijzersterk ensem
ble te formeren, overrompelen de
grillige bewegingen die Kylian aan
de Australische aboriginals ontleen-
foto Joris Jan Bos
Afgestrafte toenadering in 'Blind kingdom', met Dylan
Newcomb en Tessa Cooke.
dansstuk 'Angel dust' hierna tegen
viel. Dit trio hinkt te veel op ver
schillende gedachten, waardoor het
vlees nog vis is geworden. Geïnspi
reerd door de muziek benaderen de
drie dansers elkaar met elegante ré
vérences, nemen en passant een
snuifje, manipuleren elkaar gek
scherend, maken pirouettes en
sprongen in akademische ballettech
niek, in een ook al aan die 18de eeuw
PHILIPSZAAL, DEN HAAG
Residentie Orkest o.l.v. Muhai
Tang, m.m.v. Dezsö Ranki (piano);
ouverture 'Carnaval' van Dvorak,
'Introduktion und Allegro
appassionato' van Schumann,
pianoconcert nr. 2 van Liszt en
symfonie nr.2 van Rachmaninov.
Herhaling: vanavond, eveneens in
de Philipszaal.
doorAad van der Ven
Tien jaar geleden nam een bedeesde
Chinese jongeman deel aan het door
de NOS georganiseerde Kondras-
hin-concours voor dirigenten. Zijn
interpretatie van Brahms' tweede
symfonie was weliswaar niet opwin
dend, maar toch goed genoeg voor de
tweede prijs.
Tegenwoordig is Muhai Tang chefdi
rigent van het Koninklijk Filharmo
nisch Orkest van Vlaanderen. Zijn
bedeesdheid is hij wel kwijt, zo bleek
gisteravond bij het Residentie Or-
tieels te zeggen. De Midden-oosters kest. Hij beoefent het meest autori-
klinkende muziek en de kostume- taire beroep ter wereld met verve
ring met het gehele hoofd omsluiten- uit. Ten behoeve van de tweede sym-
terpretaties van Rachmaninovs
tweede symfonie te noemen. Het
was slechts de buitenkant van de
muziek die hier getoond werd.
De Hongaarse pianist Dezsö Ranki
had voor dit programma een aardige
combinatie bedacht: het niet zo be
kende 'Introduktion und Allegro ap
passionato' van Schumann, gevolgd
door het tweede pianoconcert van
Liszt. De nerveuze lyriek van Schu
mann ligt hem heel goed. Liszt speel
de hij zoals men dat van een gerouti
neerde pianist als hij mag verwach
ten, maar een wat luchtiger, minder
op stoerheid gerichte uitvoering had
de muziek niet misstaan. Ranki hak
te er af en toe wel heel stevig op los.
Mahmoody is de zesde prijswinnaar
van de Publieksprijs, die jaarlijks
wordt toegekend door de Stichting
Collectieve Propaganda van het Ne
derlandse Boek (CPNB). Het is vol
gens de directeur van de CPNB,
Henk Kraima 'een prijs van vrijbui
ters': „Oncontroleerbare lezers, die
eerst uit eigen wil bepalen wat ze le
zen om vervolgens zonder histori
sche context, zonder uiterst genuan
ceerde afwegingen, maar wel met
hun volle persoonlijkheid zeggen
welk boek hun als lezer het meest
aansprak".
Opmerkelijk
De stemmen gingen voor 95 procent
naar fictie. De meeste stemmers wa
ren tussen de 35 en 49 jaar. Opval
lend was dat acht van de boeken uit
de top 10, literaire boeken zijn. Ze
ven van de boeken uit de top tien zijn
geschreven door een vrouw. Naast
de winnares zijn dat Hella Haasse
('De heren van thee', derde plaati),
Margriet de Moor ('Eerst grijs, dan
wit, dan blauw', vierde), Connie Pal
men ('De wetten', vijfde), RendTe
Rubinstein ('Mijn beter ik', zeven
de), Benoite Groult ('Een eigen ge
zicht', achtste) en Renate Dorres-
tein 'Het hemelse gerecht', tiende).
Onderzoeken wijzen uit dat vrou
wen vaker boeken lenen, kopen en
lezen. Zo zijn er twee keer zoveel
vrouwen lid van een bibliotheek dan
mannen, wordt 60 procent van de
boeken door vrouwen aangeschaft
en besteden vrouwen 40 procent
meer tijd aan het lezen van boeken
dan mannen.
TOP 40
de opnieuw. De rol die Marly Kno-. refererende kostumering.
ben indertijd weergaloos vertolkte
krijgt nu in een minstens even vir
tuoze uitvoering door Catherine Rie-
si nieuwe accenten.- een accentver
legging die eigenlijk over de hele li
nie geldt. Aanleiding te over voor de
langdurige ovaties.
Toch was het niet alleen te wijten
aan de bijna onvermijdelijke anticli
max dat Patrizia Tuerlings' nieuwe
Maar een muziekballet-in-stijl
wordt het niet door hedendaagse
slapstickmomenten. En het anekdo
tische aspect, waar de onder lappen
bedekte sculptuur op de achter
grond een rol in had kunnen spelen,
komt ook niet uit de verf.
De Israëlische choreograaf Itzik Ga
lili heeft ons daarentegen met zijn
'Blind kingdom' wél iets substan-
de mutsen en lange blauwe mantels,
suggereren een woestijnvolk. Breed-
gezette groepsdansen hebben een ri
tueel karakter, ook als een enkeling
daar dramatisch bij neervalt. Het
meest typerende én aangrijpende
deel vormt echter de poging tot toe
nadering tussen een man en een
vrouw, die gedoemd is te blijven mis
lukken omdat het eerste contact op
een verstoting uitliep.
Dit thema is in deze context duide
lijk ruimer te interpreteren en
steekt mogelijk zelfs achter het apo
calyptische slottafereel, waarin de
uitvoerenden worden bedolven on
der de grote tractorbinnenbanden
die als rekwisieten en decor-elemen
ten dienen.
fonie van Rachmaninov had hij een
fraaie choreografie ontworpen, die
weliswaar niet misstond bij deze
muziek, maar toch niet kon verber
gen dat deze componist ver van zijn
gevoelswereld verwijderd is.
Aan de ene kant waren de rust en de
beheersing waarmee elk detail en
elke lijn werd uitgetekend en door
het orkest overeenkomstig werd ge
realiseerd heel bewonderenswaar
dig. Maar er zaten veel dode plekken
in deze extreem uitgerekte, meer
dan een* uur in beslag nemende uit
voering. Een uitvoering die niets
had van het drama dat Valeri Ger-
gjev in deze partituur legt en ook
niets van de energie van Mariss Jan
sons, om twee gedenkwaardige in-
Roxette
Willy Deville
Rome Zeventien jaar na de dood
van de Italiaanse cineast, schrijver
en cultuurcriticus Pier Paolo Pasoli
ni, heeft uitgeverij Einaudi besloten
zijn laatste onafgemaakte roman
'Petrolio' (Olie) te publiceren.
Vijfhonderd 'kladjes' voor een boek
dat tweeduizend pagina's moest tel
len, waren in het bezit van een nicht
van Pasolini. In 'Petrolio' had Paso
speler in de wereld van de economie
en het kapitaal', zoals hij de strek
king ooit verklaarde aan de schrijver
Paolo Volponi.
Maar de centrale figuur in de roman
is een verscheurde bourgeois - een
van Pasolini's non-artistieke dub
belgangers - die in de hoogste ver
snelling zijn zus, moeder, grootmoe
der, dienstmeisjes en een twintigtal
lini een beeld willen schilderen van jongens verleidt. Die hoofdfiguur,
Italië's politieke wildernis na de
Tweede Wereldoorlog, 'met op de
achtergrond de olie, een hoofdrol-
Carlo Valletti, is een ingenieur bij de
Italiaanse staatsoliemaatschappij
ENI. Hij splitst zich psychisch in de
goede Carlo De Polis en de slechte
Carlo De Tetis. Terwijl de critici zo
als gewoonlijk twijfelen of de uitge
ver er verstandig aan heeft gedaan
een onafgemaakte roman te publice
ren, vraagt de Italiaanse pers zich af
of het boek niet verbrand moet wor
den. Pasolini zelf zou gezegd hebben
dat de ruwe versie van het manus
cript niet voor publicatie geschikt
De professor in de letteren Alberto
Asor Rosa definieert het werk niet
repertoire originele
obsceniteiten, een ero-porno-sado-
masochistische encyclopedie in afle
veringen', zoals de columnist Nello
Ajello van het Italiaanse dagblad La
Reppublica deed.
Na jaren van onthullingen over on
democratische complotten in Italië
en met de huidige ineenstorting van
het Italiaanse politieke bestel stelt
Asor Rosa: „Het is triest om twintig
jaar na 'Petrolio' te moeten consta
teren dat wij in een ruïne gevege
teerd hebben die nog zwarter was
dan Pasolini schreef'.
Paul de
6 november 1992
1 1)Sweat (a la la la long) - Inner Circle
2 4End of the road - Boyz II Men
3( 2)Baker street - Undercovêr
4( 5)Iron lion zion- Bob Marley& the Wailers
5 3)Too much love will kill you - Brian May
6(10)Layla - Eric Claptdn
7 6)Don't you want me - Félix
8( 7)My name is Prince - Prince
9(11)Erotica - Madonna
10 8)Heading for a fall-Vaya con dios
11 (14) Yohome to Bel Air- DJ Jazzy Jeff Fresh Prince
12(13)Keep the faith - Bon JoVi
13 9)Ik weet dat er een ander is -Marianne Weber
14(22)Nana - N.U.K.E.
15(20)Just another day - Jon Secada
16 15)Drive - R.E.M.
17(12). November rain- Guns 'n' Roses
18(19)Highland - One more time
19 (27) Always tomorrow - Gloria Estefein
20 (23). Teygo Makandra - Ruth Jacott/Hans Vermeulen
21(37)Sleeping satellite - Tasmin Archer
22 18)Your place or mine - René Frogar
23(30). No ordinary love Sade
24 16)One Love - Dr. Alban
25(17). Piece of my heart - Erma Franklin
26(31). Start me up Salt'n'Pepa
27(21). My destiny - Lionel Richie
28 (29)Could've been me - Billy Ray Cyrus
29 (28)I'll never know - Beckie Bell
30 -- Free your mind - En Vogue
31(35).Rosie - Henk Wijngaatfd
32 Hey! Joe - Willy Deville
33 Vlieg met me mee (live)/Gebabbel - Paul de Leeuw
34 (24De vlieger - André Ha zee
35 - - Queen of rain - Roxette
36 (-'-)...I'm raving'o si nene - L A. Style
37 --Be my baby - Vanessa Paradis
38(25). A deeper love - Clivell S Colê
39 (--To love somebody - Michael Boltxm
40(38). How do you do - Roxette
Alarmschijf: Cantaloop - US 3 Lj
Samenstelling: Stichting Nederlandse Top 40.
