Regering-Clinton
wil VS 'herenigen'
Bush zal worden herinnerd als 'geen groot president'
Buitenland
Clinton voerde
briljante campagne
U wilt
Wij regelen
WASHINGTON - Met pre
sident Clinton komt in de
Verenigde Staten een leider
aan de macht die zijn land zal
proberen te genezen van die
pe kloven tussen arm en rijk,
tussen zwart en blank en tus
sen vooruitstrevend en con
servatief.
Bill Clinton is als mens een ty
pische bruggenbouwer en als
politicus een man van het mid
den. Onder zijn leiding is de De
mocratische Partij, die het
landsbestuur nu overneemt,
omgevormd van een coalitie
van veeleisende minderheden
tot een pragmatische, resul
taatgerichte politieke machine
die om te beginnen het lot van
de middenklasse wil verbete
ren.
Clinton gelooft in een weer ac
tieve rol van de overheid in de
milieu-)technologische, econo
mische en maatschappelijke
ontwikkeling van zijn land. Al
in de eerste honderd dagen van
zijn regering - die op 20 januari
van start gaat - wil hij een groot
aantal initiatieven nemen
(waarvan de realisering overi
gens veel langer zal nemen): ho
gere belasting voor de rijksten,
betaalbare ziekteverzekering
voor iedereen, ontwikkeling
van high tech-projecten als
elektronische 'informatiesnel
wegen' en fiscale prikkels voor
kleine ondernemers.
Voor succes zal president Clin
ton echter grotendeels afhanke
lijk zijn van zijn 'psychologi
sche kwaliteit': een breed en
thousiasme in het land voor het
nieuwe gezicht en de nieuwe ge
neratie in het Witte Huis. Zo'n
algehele geestdrift kan het
Amerikaanse vertrouwen in ei
gen kunnen en het geloof in een
betere toekomst herstellen. En
omdat psychologie 'alles' is in
de economie, zou zo'n verhoogd
moreel tot een krachtig econo
misch herstel kunnen leiden.
Een psychologisch geïnjecteer
de opleving zal nodig zijn, om
dat de regering-Clinton een
rampzalige financiële huishou
ding erft van de twaalf Reagan-
en Bush-jaren, waarin begro
tingstekorten en nationale
schuld tot ontmoedigende
hoogten zijn opgelopen. Om
met de goede geesten mee te
werken zal president Clinton
aanvankelijk het begrotingste
kort zelfs nog moeten opvoeren
teneinde zijn economische im
pulsen te kunnen aanzetten.
Maar het is duidelijk dat de fi
nanciële ruimte minimaal is en
dat er snel resultaten zichtbaar
moeten worden, wil alle opti
misme van pal na het verkie
zingsresultaat niet spoedig om
slaan in grandioze ontgooche
ling.
Populaire leider
Bill Clinton zal, mede om van
meet af aan reeds aan zijn her
verkiezing in 1996 te werken,
een populaire leider willen zijn,
die veel meer dan voorganger
Bush heeft gedaan, het land in
zal trekken om van de mensen
zelf hun zorgen te vernemen en
om ze te inspireren. Hij zal ook
veelvuldig en persoonlijk naar
het Congres gaan om daar zo
breed mogelijke steun te zoe
ken van Democraten èn Repu
blikeinen voor zijn voorstellen.
Op papier wordt Clinton aan
zienlijk machtiger dan Bush
was, omdat de nieuwe president
in beide kamers van het Con
gres over een absolute Demo
cratische meerderheid beschikt
(terwijl diezelfde meerderheid
de Republikein Bush zwaar in
zijn macht beperkte). Maar
eenzijdige Democratische over
heersing herbergt het gevaar
van maatschappelijke polarisa
tie, iets wat direct tegen Clin
tons politieke natuur ingaat en
wat het landelijke klimaat ver
pest waarin hij als leider het
beste kan gedijen. Hij zal voor
zijn gematigde plannen trou
wens ook regelmatig Republi
keinse Congresleden nodig'heb-
ben om te compenseren voor af
vallige linkse Democraten.
Van ingrijpende betekenis
wordt het dat president Clinton
een einde zal maken aan de
reeks van benoemingen van ui
terst conservatieve rechters in
het Hooggerechtshof. Vrouwen
lijken daarom nu blijvend ver
zekerd van hun recht op abor
tus (dat mogelijk onder Bush-2
door het Supreme Court on
grondwettelijk zou worden ver
klaard). Ook op andere terrei
nen van de rechtsstaat - zoals
vrijheid van kunstzinnige ex
pressie - mag een minder puri
teinse atmosfeer worden ver
wacht.
Groei
Amerika's armsten hebben
voorlopig -behalve misschien
inzake gezondheidszorg - niet
veel rechtstreekse hulp te ver
wachten van de regering-Clin
ton. De nieuwe president neemt
naar het Witte Huis een Demo
cratische Partijtop mee, die
geen heil meer ziet in 'herver
deling' van welvaart door de
overheid. 'Groei' is het enigè
adagium. En die groei kan nu
eenmaal niet beginnen aan de
onderkant. Evenmin is geble
ken dat groei naar beneden
druppelt (zoals Reagan-Bush
geloofden) als de allerrijksten
maar rijker zouden worden, en
groei moet nu dus in de midden
groepen tot stand komen. Ame
rika moet van president Clin
ton weer een hoge-lonenland
worden, en zal dat worden in
dien het land zijn onderwijs en
technologische prestatie verbe
tert.
Of dat resulteert in algehele
toename van werkgelegenheid
en of die dan wèl gaat doordrup
pelen naar het brede meer van
armen, dat is meer hoop dan ab
solute overtuiging. Zoals het
ook meer de hoop dan de over
tuiging is dat president Clinton
een persoonlijke begeestering
zal kunnen overbrengen op bij
voorbeeld de zwarte gemeen
schap - die sterk heeft bijgedra
gen aan Clintons overwinning -
om vooral op eigen kracht en
met nieuwe trots aan haar veel
al uitzichtloze positie te ontstij
gen. Aandacht kan meer doen
dan dollars.
Prikkels
Op het gebied van de buiten
landse politiek zullen de veran
deringen beperkt, maar niet
zonder betekenis zijn. Presi
dent Clinton zal het aantal
Amerikaanse militairen in Eu
ropa wat sneller en verder doen
slinken dan Bush in een tweede
ambtstermijn zou hebben ge
daan (terug naar 100.000 in
plaats van 150.000). Maar ook
Clinton blijft, ondanks zijn gro
tere aandacht voor eigen land,
beducht voor Amerikaans isole
ment. Hij onderschrijft volop de
militaire en strategische ver
antwoordelijkheid van de VS
voor de veiligheid in Europa en
elders en hij zal dat zeker dui
delijk maken in zijn, nog onbe
kende, keuze van een minister
van buitenlandse zaken.
Op handelsterrein lijkt Clinton
iets sneller geneigd tot protec
tie van Amerikaanse werkgele
genheid tegen 'oneerlijke' con
currentie uit Europa, Azië en
Latijns-Amerika. Maar veel be
scherming zullen Clinton en
diens vice-president Al Gore
(een echte technologie-man)
niet aandurven omdat ze ervan
doordrongen zijn hoezeer Ame
rika buitenlandse prikkels no
dig heeft om zich, vooral op het
terrein van consumentenarti
kelen, weer op te werken tot
wereldkampioen
Buitenlandse investeerders in
de VS, die tot nog toe vaak fis
caal worden bevoordeeld, heb
ben echter wel hogere belasting
te duchten van de regering-
Clinton. Niet voor niets waren
veel buitenlandse regeringen
en ondernemers in de afgelopen
verkiezingsstrijd vóór Bush
Bill Clinton kust zijn vrouw nadat hij zijn overwinningstoespraak heeft gehouden.
I FOTO: AP
(terwijl veel buitenlandse be
volkingen voor Clinton waren).
Karakter
Een groot vraagteken tenslotte
is hoe het veelbesproken 'ka
rakter' van Bill Clinton hem als
president dienstbaar zal zijn.
George Bush heeft ontelbare
malen gewaarschuwd dat Clin
ton het altijd iederèen naar de
zin wil maken, elke groepering
belooft wat ze horen wil en van
elke kwestie beide zijden blijft
zien, ook waar soms een princi
piële keuze noodzakelijk is.
Clinton zou daarom ongeschikt
zijn voor het soort besluitvaar
digheid dat in tijden van crisis,
bijvoorbeeld oorlogsdreiging,
wordt vereist.
Wat de een ondeugden noemt,
zijn echter voor de ander deug
den. Clinton is niet bijster prin
cipieel en hij is goeddeels een
politiek opportunist. Maar hij is
daarmee ook, op een bijna inne
mende wijze, doorzichtig. En
hij weerspiegelt er zijn na-oor-
logse generatie mee, die de oude
dogma's hebben verworpen, er
aanvankelijk nieuwe - linkse -
voor in de plaats nam en die
thans met het anti-dogma van
het pragmatisme door het leven
moet.
Een realistischer - cynischer
wellicht - electoraat heeft geko
zen voor een zeer herkenbaar
president uit haar eigen mid
den. Hij zou 'een grote' presi
dent - sommigen zeggen al: een
nieuwe Franklin Roosevelt -
kunnen worden indien hij in
zijn nieuwe witte huis deel blijft
uitmaken van die' moderne
Amerikaanse bevolking, wier
leven ingewikkelder is dan ooit.
WASHINGTON - Twee
maal in zijn leven heeft Geor
ge Buish zichzelf overtroffen.
Dat was in december 1941,
toen hij zich als 17-jarige
knaap na de Japanse aanval
op Pearl Habor prompt meld
de voor de Amerikaanse ma
rine en vijftig jaar later in ja
nuari 1991, toen hij als presi
dent van de Verenigde Sta
ten besliste honderdduizen
den Amerikaanse jongelui de
oorlog tegen Irak in te stu
ren.
Beide gebeurtenissen hebben
met elkaar te maken. George
Bush was een politiek leider
wiens persoonlijkheid en maat
schappelijke visie goeddeels is
gevormd door de Tweede We
reldoorlog, waarin hij als mari
ne-piloot uiterst riskante aan-
valsacties op Japanse eenheden
uitvoerde. Twee jaar geleden
was George Bush als opperbe
velhebber van de Amerikaanse
strijdkrachten mede in staat
om het bovenmenselijke besluit
te nemen zoveel levens van
landgenoten op het spel te zet
ten, omdat hij ooit ook van zich
zelf de ultieme moed had ge
vergd.
Maar die twee door een halve
eeuw gescheiden heldendaden
zijn nooit kenmerkend gewor
den voor George Bush. Immers,
ze suggereren principe, visie,
sterke persoonlijkheid en
krachtig leiderschap eigen
schappen die juist in dit electo
rale examenjaar zó opvallend
ontbraken in de president, dat
de Amerikaanse kiezers hem
geen tweede termijn in het Wit
te Huis toevertrouwden. En ter
vervanging een militaire-dien-
stontwijker, Bill Clinton, aan
wezen...
George Bush is zijn leven lang
meer een diplomaat dan een po-
George Bush geeft zijn nederlaag toe.
liticus geweest. Als Amerikaans
ambassadeur in China en bij de
Verenigde Naties ontdekte hij
zijn aanleg voor het internatio
nale diplomatieke leven en zijn
passie voor een dienend deelge
nootschap aan de hoogste we
reldmachten die de grote bewe
gingen van de geschiedenis be
ïnvloeden.
Toewijding
Ondanks zijn formidabele per
soonlijke eerzucht heeft George
Bush nooit moeite gehad met
toewijding aan een meester.
Acht jaar lang heeft hij trouw
en onopvallend als vice-presi
dent onder Ronald Reagan ge
wacht op zijn beurt in
1988 om zijn uiteindelijke
ambitie te kunnen realiseren.
Het waren niet zijn eigen uit
straling of politieke boodschap,
maar het waren de populariteit
van Reagan en de onaantrekke
lijkheid van Democratisch op
ponent Michael Dukakis, waar
aan Bush zijn presidentschap te
danken had.
Veel Amerikanen hebben
steeds aangevoeld dat Bush
niet beschikte over een krach
tig innerlijk kompas, een more
le en politieke richtingwijzer.
Tijdens zijn presidentschap
werd de Golfoorlog in twee op
zichten een afwijking van die
pere waarheden. Bush toonde
zich toen daadwerkelijk dap
per, al moest hij in eerste aan
leg (na de Iraakse invasie in Ku-
wayt) er door Margaret That
cher van worden doordrongen
FOTO: EPA
dat hier groots leiderschap van
hem werd verwacht. En Bush
liet toen, door de wijze waarop
hij persoonlijk telefonisch een
Amerikaans-Europees-Arabi
sche anti-Saddam-coalitie voor
elkaar kreeg, zijn diplomatieke
meesterschap zien.
Maar na de Golfoorlog werd
meteen weer het beperkte poli
tieke talent zichtbaar van een
George Bush, die zijn volk niet
hoorde roepen dat nu Ameri
ka's eigen economische en soci
ale problemen dringend alle
aandacht en energie van hun
president nodig hadden.
George Bush had letterlijk wei
nig belangstelling voor zijn ei
gen land en bevolking. Hij ge
noot van 'wereldtoppen' met
Helmut Kohl en Frangois Mit-
terand.en alle andere toppers
aan zijn zijde, maar hij vertoon
de zich zelden onder zijn eigen
gewone 'onderdanen'. En als hij
dat laatste deed, dan zocht hij
vrijwel nimmer van ellendigen
in Amerika's probleemgebie
den.
Verarming
Bush was inderdaad, zoals Bill
Clinton vaak heeft gezegd, geen
president van alle Amerikanen.
Hij was, met zijn goeddeels vol
gehouden Reagan-politiek van
lage belastingen en overheid-
safzijdigheid, een president die
de samenleving aan zichzelf
overliet en daarmee meer ver
deelde dan verenigde.
Bush heeft nooit volop erkend
dat er in zijn land een economi
sche recessie is, welke
niettemin bijna elke Ameri
kaan dagelijks aan den lijve er
vaart. De cijfers gaven de presi
dent enigszins gelijk, want de
definitie van recessie is arbi
trair en de economische terug
gang is 'ondiep' gebleven. Maar
ze kwam bovenop een stille ver
arming die Amerikanen er al
twintig jaar toe drijft steeds
harder te werken voor eenzelf
de welvaart. Twee weken va
kantie per jaar is nog altijd de
norm, vier banen per echtpaar
is meer regel dan uitzondering,
per maand verliezen 100.000
Amerikanen wegens geldge
brek hun ziekteverzekering.
Ook een ondiepe recessie is dan
reden tot massale ongerust
heid. Een politiek leider die
'ontkent', bewijst geen voeling
te hebben met de bevolking en
in de gouden kooi van zijn Witte
Huis te leven.
Er liggen ook arrogantie en an
dere lelijke karaktertrekken
van George Bush ten grondslag
aan zijn stembusnederlaag. Hij
heeft simpelweg niet kunnen
geloven dat iemand als Bill
Clinton de voorkeur zou krijgen
boven hemzelf. Met Bush' on
ophoudelijke nadruk tijdens de
verkiezingscampagne dat 'ka
rakter' de doorslag zou moeten
geven, bewees hij zijn hoogmoe
dige overtuiging dat hij een oor
deel kon vellen over de innerlij
ke kwaliteit van zijn politieke
rivaal en dat zijn eigen morele
gehalte superieur is.
Zülks terwijl de president voor
al op het laatst van de strijd zijn
eigen karakter in diskrediet
bracht en gebracht zag. Nadere
berichten over zijn betrokken
heid bij het Iran-Contra-schan-
daal en de voor-Golfoorlogse
wapenleveranties aan Irak,
wekten nieuwe twijfel aan
Bush' geloofwaardigheid. En
vooral zijn uiteindelijke scheld
woorden en beledigingen jegens
Bill Clinton en Al Gore, boden
een venster op een persoonlijk
heid met een donkere kant.
Clinton was 'gek' en Gore, die
zich net als miljoenen Amerika
nen zorgen maakt om het mi
lieu, was 'The Ozone Man'. Dat
r een heer.
WASHINGTON - Het is dat
de enquêtes de wereld al ge
ruime tijd hadden gepro
beerd te wennen aan het idee
van een president Bill Clin
ton, maar diens stembuszege
afgelopen nacht blijft een
verbluffend historisch evene
ment.
Nog maar ruim een jaar gele
den leken de oude Republi
keinse machthebbers, zich ba
dend in de politieke weelde
van de gewonnen Golfoorlog,
nog onoverwinnelijk. George
Bush was de populairste pre
sident die de Verenigde Sta
ten ooit hebben gekend. Van
daag weten hij en de zijnen
zich verjaagd uit het Witte
Huis en kan de analyse begin
nen van hoe het zo gekomen
is.
Misschien was het fysiek on
vermijdelijk dat de bejaarde
'generatie van Pearl Harbour
en Frank Sinatra' anno 1992
eindelijk plaats moest maken
voor 'de lichting van het Viet
nam-protest en van Elvis
Presley'. Maar los daarvan is
in Amerika sprake van een
mentale omwenteling waarin
tal van facetten hebben bijge
dragen aan het resultaat van
plotselinge personele en poli
tieke vernieuwing aan de top.
Vast staat dat Bill Clinton een
briljante campagne heeft ge
voerd. Het team van naaste
medewerkers dat hij om zich
heen had verzameld, zijn per
soonlijke talent de bewegin
gen van de tijdgeest haar
scherp te herkennen, zijn on
waarschijnlijke vermogen om
zich telkens weer te herstel
len van talrijke aanvallen op
zijn persoonlijkheid en zijn al
even onbegrijpelijke lichame
lijke uithoudingsvermogen,
het waren (zijn) superieure
kwaliteiten zonder welke
waarschijnlijk geen wisseling
van de hoogste macht ter we
reld zou hebben plaatsgegre
pen.
Clinton is erin geslaagd om
ondanks brede volkse gevoe
lens van argwaan jegens zijn
persoon en meer nog jegens
zijn politieke voornemens, de
krachtige maatschappelijke
zucht naar verandering te
vangen in het zeil van zijn ge
matigde ideeën en zijn jeugdi
ge stijl. Dat hij vaak mee
moest waaien met de vele va
riaties in 'the winds of chan
ge', dat hebben tenslotte de
meeste kiezers hem niet kwa
lijk genomen, omdat ze inza
gen dat Bill Clinton juist daar
door het enige vervoermiddel
bleef naar althans enige poli
tieke en sociale vernieuwing.
Initiatief
Clinton heeft sedert januari
jongstleden dagelijks per
soonlijk de toon gezet van zijn
campagne. Zijn adviseurs zijn
er nooit in geslaagd om het
taktische en strategische ini
tiatief van de politieke groot
meester over te nemen. Dat
belooft dan ook een Witte
Huis waarin dicipline heerst
in de staf en waarin de presi
dent zelve 'in control' blijft
van het beleid en de inspiratie
van het ambt.
Kandidaat Clinton heeft ui
teraard ook geluk gehad. Als
zijn Democratische Partijge
noot Mario Cuomo een jaar
geleden zijn verwachte kandi
datuur had gesteld, was alles
mogelijk heel anders gelopen.
En Clinton heeft vooral het
geluk gehad van wat volgens
alle analysten de slechtste
verkiezingscampagne is ge
weest die de Republikeinse
Partij deze eeuw heeft ge
voerd. Daar was president
Bush verre van heer en mees
ter over zijn gedemoraliseerde
staf en daar stonden onoplet
tende toplui als partijvoorzit
ter Rich Bond de coup toe die
ultra-rechts pleegde tijdens
de Republikeinse Conventie
in augustus.
Clinton is uiteindelijk ook ge
holpen door de derde kandi
daat, Ross Perot. Vroeg in dit
jaar was de algehele publieke
walging in Amerika jegens het
stagnerende en 'corrupte' po
litieke bestel in Washington
zo hoog opgelopen, dat Perot
de uitgelezen uitlaatklep kon
worden voor een woede die
anders ook de traditionele De
mocraat Bill Clinton fataal
had kunnen worden. Maar
toen het verlangen naar ver
nieuwing eenmaal in Perot
'geformuleerd' was, maar
juist die grillige miljardair
zich terugtrok uit de race,
bleef alleen Clinton over als
het alternatief voor de status
quo die George Bush heette.
Perot's herintrede bleek toen
ook al gauw zinloos.
Clinton en Perot samen heb
ben de verdienste gehad de
campagne te concentreren op
waar de bevolking haar in
overgrote meerderheid wilde
hebben: op Amerika's daad
werkelijke (en met name eco
nomische) problemen. Het
hoge opkomstcijfer gisteren
en de duidelijk weer toegeno
men waardering van het pu
bliek (vooral ook de jeugd!)
voor het inhoudelijk gehalte
van de verkiezingsstrijd zijn
de gelukkige gevolgen. Geor
ge Bush heeft daarentegen
nooit begrepen dat het de be
volking ernst was met haar eis
tot ernst en met haar hard
nekkige desinteresse in wat
een kandidaat 20 jaar geleden
aan jeugdzonden zou hebben
uitgehaald.
Partnerschap
Clintons vrijwel uitsluitende
nadruk op de economie is een
voor de hand liggend succes
nummer geweest, zoals ook al
de aanvankelijke respons op
Perot had laten zien. De vraag
is trouwens of het ooit moge
lijk was geweest voor George
Bush om ook met meer aan
dacht voor werkgelegenheid
een betere stembuscampagne
te voeren, gegeven diens Re
publikeinse geloof dat een
overheid nu eenmaal niet veel
aan een recessie kan verhel
pen.
Dieper ten grondslag aan de
publieke behoefte om weer 'is
sues' besproken te zien, ligt
zeker een hernieuwde maat
schappelijke behoefte om van
Amerika weer een samenle
ving te maken, in plaats van
de verzameling individuen die
het land in de Reagan-Bush-
jaren die het land niet bracht.
Bill Clinton heeft daarop met
grote precisie ingespeeld. Zijn
vaak met waarachtig idealis
me uitgedragen visie van een
nieuw 'partnerschap tussen
samenleving en overheid',
van een Amerika waarin 'alle
Amerikanen' zich betrokken
voelen en waarin de president
'verenigt in plaats van ver
deelt', heeft miljoenen harten
beroerd. En heeft Amerika de
moed gegeven te veranderen.
ADVERTENTIE
Golfoorlog
George Bush zal herinnerd
worden als 'geen groot presi
dent' met één grote daad (de
Golfoorlog). Er is historisch ge
zien tijdens zijn Amerikaanse
presidentschap buitengewoon
veel gebeurd in de rest van de
wereld. Hij heeft daar vaak de
eer voor opgeëist, welke hem
waarschijnlijk echter door de
geschiedschrijving niet zal wor
den gegund. Bush heeft zeker
zijn eigen Amerika niet op het
spoor kunnen zetten naar een
nieuwe historische episode, die
na de koude oorlog moet volgen.
Met hem verdwijnt een genera
tie uit de macht die onwaar
schijnlijk veel heeft meege
maakt en gepresteerd. Maar die
net als alle mensen en genera
ties ook vol tekortkomingen
was en is. En die de bestiering
van de wereld eindelijk moet
overdragen aan een nieuwe
lichting. Teneinde, zoals Geor
ge Bush, met welverdiend pen
sioen te kunnen gaan.
dit jaar uw eigen mensen
niet belasten met de verzorging
van de kerstpakketten.
een aantal jonge mensen die
dat werk graag van
uw medewerkers overnemen.
Als u wilt weten hoe uitzendkrachten ook in
uw organisatie creatiever kunnen worden
ingezet, belt u dan 06-0607 voor de gratis
brochure over dit onderwerp.
-»r randstad uitzendbureau
