Zelfs Californië is om
r
Zaterdag
Leidse Courant q
zaterdag 31 oktober 1992 *J
Over drie dagen is het zover: Amerika kiest een nieuwe president en een nieuw Congres. Als er één
staat is in de unie waar het noodlot van president George Bush zich openbaart, dan is het wel
Californië. De staat stemde 28 jaar lang op een Republikeinse presidentskandidaat, nu ligt het
Republikeinse bastion, thuisstaat van Ronald Reagan, aan de voeten van Bill Clinton.
Martijn Delaere
len jullie nou eens ophouden
lie troep en het over iets belang-
hebben?" smeekt Michael Jor-
van het radiostation KABC in
Angeles de twee kandidaten
het senatorschap voor Califor-
lie elkaar onophoudelijk uitma-
roor leugenaar en oplichter. De
iezingsrace tussen de Democra-
Dianne Feinstein en haar Re-
keinse rivaal John Seymour is
ware orgie van verdachtmakin-
Eigenlijk zoals de race tussen
dent Bush en Bill Clinton had
worden, maar niet werd. Het
ise genoegen waarmee Califor-
le strijd volgt tussen de twee
'elijke Democraten en de twee
ilyke Republikeinen om de
plaatsen in de Senaat in Was-
on - senator Alan Cranston
met pension en daardoor kiest
jrnië op 3 november twee sena-
met de dames Feinstein en
ara Boxer als getipte winnares-
steekt schril af bij de aandacht
race, die tussen George Bush
II Clinton. Geen gerichte televi-
mmercials, geen borden langs
ulevards van Los Angeles en in
iten van San Francisco,
s over voor de Republikein
Bush in Californië, de staat
1976 zelfs de van vliegtuigt-
n vallende en blunders maken-
lerald rord koos in plaats van
jy Carter. Na de Golfoorlog leek
in de machtigste en rijkste
van de VS onverslaanbaar. In
j zouden de Republikei-
»k de twee vacante senator-
veroveren. Bush' kroon-
Pete Wilson was in 1990 al tot
emeur gekozen, dus het Witte
kon op zijn lauweren rusten,
rnië was binnen. Nu, twee jaar
en drie dagen voor de verkie-
n, is de Republikeinse partij in
srnië één grote puinhoop. De
)likeinse kandidaten voeren
litelijke onafhankelijken hun
agnes, bijna niemand wil met
esident op de foto en in het
en van de staat heeft zelfs een
ilikeinse kandidaat zijn voor-
litgesproken voor Bill Clinton.
komst
ondtocht langs steden in het
-Jen en zuiden van de staat leert
Californiërs niet meer gelo
de toekomst, en dat George
de zondebok is. Zoals een ma-
van een vliegtuigfabriek zegt:
vrouw en ik hebben het onein-
el beter dan onze ouders. We
n een zoon van 25, en voor het
n ons leven realiseren wij ons
het minder goed zal hebben
jn ouders. We zijn een jong
m dat gevoel is nieuw voor
De trouwe Reagan- en Bush-
maken zich zorgen, en een
iptimistische cijfers over de
nie maken daar geen einde
et is een diepgeworteld besef
- vette jaren voorbij zijn, en een
int die doet alsof er niets aan
- d is, wordt geminacht. Uit een
e opiniepeiling blijkt dat maar
- 2 procent van de ondervraag-
tidt dat het niet goed gaat met
Iden State'. Hun staat was al-
t beloofde land, de staat waar
on. Het motto van Californië
ka' (gevonden), en het is nog
een adembenemende speel-
naar wat de meeste Califor-
nno 1992 vinden in hun staat
:e itigt ze. Iedereen vreest voor
id an, met name de beter opge-
- in de vliegtuig- of defensie-in-
)i s. Californië is bang.
nomische crisis heeft het lot
Republikeinen voor 1992 be-
Sedert 1990 heeft de rijkste
n de unie zevenhonderddui-
anen verloren, met name in
snsie-industrie. De werkloos
twee procent hoger dan
idelijke gemiddelijke van 7,5
eiBedrijven, gevolgd door
Brknemers, vluchten naar de
Oregon, Washington en Ne-
feen vruchtbare voedingsbo-
3 lor kandidaten die 'verande-
l rediken. Californië voelt wei-
)«ir die kleine egotripper uit
0 Diens voorstel om de belas-
i benzine te verhogen valt
in een staat waar geen open-
rvoer is. Joe en Sally Sixpack
«rikaanse familie Doorsnee)
di Jen maar zijn geld verdienen
ai auto, en hogere brandstof-
;n drukken onevenredig zwaar
i< lagere middenklasse. Perot
u ild genoeg om zijn Buick te la-
n*open met dure benzine. Blijft
Democraat Bill Clinton. Al-
1 Californië misschien is de
p leur van Arkansas geliefd,
ij?
maar ook hier geldt vooral dat hij
èèn doorslaggevend voordeel heeft:
hij is geen George Bush.
Californië heeft 'King' George nooit
gemogen, de Yankee uit het oosten
van de VS die alleen cowboylaarzen
droeg als hij op reis ging naar het
westen op zoek naar steun. Het was
dat George Bush in 1988 de troonop
volger was van de populaire ex-gou
verneur van Californië Ronald
Reagan. Bush won met een nipte 51
tegen 49 procent van de mateloos
slechte Democratische presidents
kandidaat Michael Dukakis. Ronald
Reagen en George Bush kregen in
1980, 1984 en 1988 de onmisbare
steun van een immense groep con
servatieve Democraten, die zich ab
soluut niet meer thui^s-
voelden in de Democrati-
sche partij. De partij van
Jimmy Carter, hoge in
flatie, homo's en Jesse
Jackson. Bill Clinton
heeft deze groep kiezers
teruggewonnen, met de
hulp van president
Bush. Maar de gouver
neur van Arkansas heeft
niet alleen deze 'Reagan
Democraten' voor zich
gewonnen, hij heeft ook
de van oudsher solide
Republikeinse coalitie
gespleten. Nergens
wordt dat zo duidelijk als
in Orange County, het
mythische Republikein
se bastion in Californië, dat zelfs
Harry Truman en John F. Kennedy
links liet liggen. In dit goddelijke
deel van zuid-Californië tussen Los
Angeles en- San Diego moeten ze
Bush ook niet meer. Kreeg Bush in
1988 in Californië 51.1 procent van
de stemmen tegen Michael Dukakis,
Orange County steunde de Republi
kein tenminste nog met 68 procent
van de stemmen. Vier jaar later lig
gen Bush en Clinton in het grootste
Republikeinse kamp in Amerika nek
aan nek, en alles wyst op een regel
rechte ramp voor de Grand 01' Party
(zo mogen de Republikeinen hun
partij graag noemen).
„George Bush liet ons in de steek
toen we hem het meest nodig had
den", zegt Cheryl Moore, assistente
van één van de bestuurders van
Orange County, Harriet Wieder.
Wieder beging als Republikein in
april van dit jaar een doodzonde door
zich op te werpen als supporter van
Bill Clinton. Toen werd ze wegge-
Na de
Golfoorlog
had Bush
alles kunnen
doen wat
hij wilde,
maar hij
deed niets
hoond, nu roemt men haar om haar
eerlijkheid en inzicht. Ronald Rubi-
no, directeur begrotingszaken, van
Orange County: „Onze economie is
relatief sterk, maar we hebben nog
nooit een werkloosheid van zes pro
cent gekend. We hebben hier veel de
fensie-industrie en de vrede heeft
ons geen goed gedaan. De bouwin-
dustrie kreeg in 1990 een geweldige
klap. Winkels moesten sluiten, res
taurants gingen dicht en ook Dis
neyland leed onder de crisis, en
George Bush zat in het buitenland.
Orange County heeft in bijna een
jaar 34.000 banen verloren".
Die avond doet Bill Clinton Costa
Mesa in Orange County aan. 'Geld
inzamelen', denkt Rubino, wiens
vrouw in de Californi-
sche campagne van
Clinton werkt. Zoals al-
tyd wanneer Clinton
naar zuid-Californië
komt, zijn de sterren uit
Hollywood present in
het ontvangstcomité.
De filmsterren en Clin
ton mogen elkaar. De
sterren voorzien de pre
sidentskandidaat van
foto's en dollars, veel
dollars, terwijl Clinton
Hollywood aanzien ver
schaft en naar hun libe
rale programma (vrije
abortuskeuze) luistert.
Whoopi Goldberg zingt
vanavond met Clinton
en het koor Kids are Music 'Shout'
uit haar nieuwste film 'Sister Act'.
Paul Simon speelt 'These are the
days of miracles and wonders'. Even
later neemt de Democraat die Cali
fornië doet denken aan de Kenne
dy's het woord: „Ik herinner mij de
eerste keer dat ik in Orange County
was. Ze vertelden mij dat Democra
ten hier een bedreigde soort waren!"
roept Clinton naar de achttiendui
zend supporters. Het hadden er ge
makkelijk meer kunnen zijn, ware
het niet dat de brandweer de hekken
anderhalf uur voor de bijeenkomst
sloot uit angst voor verstikking on
der de Clinton-aanhangers. „Het
oranje gordijn" is naar beneden ge
komen, schreeuwt de Democrati
sche partijvoorzitter in de staat Ho
ward Atler.
De klap die president Bush hier te
verduren krijgt is juist zo drama
tisch, omdat Orange County hem in
1988 aan de nipte overwinning op
Michael Dukakis hielp. Zonder
Orange County geen overwinning in
Californië, zo simpel is het. Zijn rui
me meerderheid daar was voldoende
om de winst van Dukakis in het tra
ditioneel liberale neerden van de
staat goed te maken. Ook als de pre
sident dit jaar in Orange County
wint, zal dat zo miniem zijn dat het
niet afdoet aan de stemmenwinst die
Clinton in de rest van de 'Golden
State' behaalt. En daarmee is de
jackpot van de verkiezingen - een
vijfde van de 270 benodigde kies
mannen - binnen. Bush weet dat, en
hij heeft de staat opgegeven.
Kwaad
In Redondo Beach ten zuiden van
Los Angeles is de campagne-mana
ger van Bush en vice-president Dan
Quayle woedend over het soort be
spiegelingen die Bush geen enkele
schijn van kans geven. Bill Fahey
moet Bush' belangen behartigen in
een gebied van twaalf miljoen men
sen. Het Republikeinse hoofdkwar
tier is weggestopt in zo'n typisch
winkelcentrum dat is opgetrokken
aan de highway. Geen schitterende
lobby en flitsende campagneleiders
die strategieën bedenken in het Re
publikeinse zenuwcentrum, maar de
bejaarde Christine achter de recep
tie. Ze is een vrijwilligster en drukt
voortdurend de verkeerde knoppen
op de telefoon in. „Nee, u bent de
eerste die een zinnige vraag stelt",
antwoordt ze een kiezer die wil we
ten hoe hij moet antwoorden op de
twaalf referendumvragen - over be
lasting op voedsel tot de financiering
van openbare scholen - die de Cali
forniërs op 3 november ook nog krij
gen voorgeschoteld. Christine leest
trouwhartig het Republikeinse
stemadvies voor.
Haar baas Bill Fahey is uit een ander
soort hout gesneden, een conserva
tieve houwdegen van het ouderwet-
se soort dat je in zuid-Californië te
gen het lijf kunt lopen. Is het niet
een teleurstelling voor hem dat
Bush de staat sedert het begin van
de campagne in augustus slechts één
keer heeft bezocht, en mogen we
daaruit opmaken dat het Witte Huis
Californië heeft afgeschreven? Fa
hey wordt kwaad, weer zo'n anti-
Bush journalist. Als directeur van de
Bush/Quayle campagne voor Los
Angeles voert hij een niet aflatende
strijd tegen de linkse media, de Los
Angeles Times in het bijzonder.
„Clinton is van een voorsprong van
32 punten eind juli naar een voor
sprong van zeven punten afgezakt.
Een dramatische daling. Toen Bush
zoveel verloor, openden de kranten
er dagelijks mee. Ik moet
nog de eerste kop 'voor-
sprong Clinton gedaald
met 24 punten' tegenko
men in een nationale
krant. Ik zie veel kriti
sche stukken over presi
dent Bush, en dat zie ik
niet als het om Clinton
gaat. Of Al Gore, die
poeslief wordt behan
deld door de pers. Gore is
een gevaarlijke socialist.
De kranten zullen dat
nooit zeggen. Tachtig
procent van de mensen
in de media noemt zich
zelf Democraat of libe
raal. Het is dus niet
vreemd dat veel nieuw-
sanalyses en opiniepeilingen hun
linkse voorkeuren weerspiegelen.
„Bush wint met 51 procent tegen 49
procent. De opiniepeilingen zeggen
niets. Kijk naar een peiling die ABC
onlangs deed onder 850 mensen, van
de 50 tot 60 miljoen stemmers. In
Arizona peilden ze de mening van
twee mensen, en kwamen tot de con
clusie dat Clinton in Arizona daar
zou winnen. Dat geeft mij weinig
vertrouwen in de opiniepeilingen.
Links beheerst de media, maar
rechts beheerst de verkiezingen".
Dat eerste is waar - behalve dat
'links' in Amerika gewoon braaf ge
matigd is - en dat laatste was de afge
lopen twaalf jaar ook waar, maar de
Republikeinse machtsbasis voor een
nieuwe overwinning is verdwenen.
George Bush kan Californië wel op
zijn buik schrijven, maar er is één
plaats in de rijkste staat van het land
waar alles is zoals het was onder Ri
chard Nixon en Ronald Reagan. Zes
tig kilometer ten oosten van Los An-
George Bush
liet ons
inde
steek toen-
we hem
het meest
nodig
hadden
geles ligt, verscholen in de heuvels
en tussen de eucalyptusbomen en
cypressen, het onwaarschijnlijke La
Habra Heights. Een Republikeinse
droom. Heeft de rest van Californië
zich bekeerd tot het principe van
overheidsingrijpen om de wegen, de
scholen en de zuiverheid van de
lucht te verbeteren, in La Habra
Heights denkt men met weemoed te
rug aan het credo van Ronald
Reagan: hoe minder overheid, hoe
beter. In het zesduizend zielen tel
lende La Habra Heights gaan ze
daarin tot het uiterste: geen riole
ring, geen straatverlichting, geen
scholen, geen winkels, geen post
kantoor, geen openbaar vervoer,
niets. „De mensen hier willen het
landelijke bewaren. Ze
zijn juist gevlucht voor
de ellende in Los Ange
les. En de straatverlich
ting, tsja, wij voeren een
heldere hemel-poli-
tiek", zegt Noelia Cha-
pa, stadsmanager van
La Habra Heights.
La Habra Heights
grenst aan Hacienda
Heights, een voorname
lijk door Latino's en
Aziaten bevolkte plaats.
Heet de verbindingsweg
tussen de twee plaatsen
in het volkse Hacienda
Heights nog Hacienda
Street, je merkt datje in
een 'betere' plaats komt
wanneer de straat Hacienda Boule
vard wordt. „Vanuit Hacienda
Heights trekken de bendes op. en wij
hebben hier al de eerste grafitti ge
had", zegt Chapa. Politie heeft La
Habra niet, die huren ze van de sher
iff in Los Angeles County, net achter
de heuvels. „Maar we zijn op zoek
naar een nieuw politiekorps, want ze
zijn te duur".
Enclave
In de conservatieve enclave van La
Habra Heights in het gewest Los An
geles spelen andere problemen dan
in het getto van South Central L.A.
„Oh, maar ik heb wel degelijk crises
moeten oplossen", werpt de stads
manager tegen. „Zo was er onlangs
een klacht van iemand die van zijn
zwembad wilde genieten, en werd
gestoord door het lawaai dat gasten
op het tennisveld van zijn buurman
veroorzaakten. We hadden ook een
geval van iemand die klaagde over de
overlast van de paardenkraal naast
hem. Voordat ik naar La Habra
Heights kwam, werkte ik in het door
minderheden bevolkte Paramount,
noordelijk van hier. Daar hielden
mensen kippen, maar dat mocht niet
en dus kon je vrij gemakkelijk ingrij
pen als mensen klaagden over over
last. In La Habra Heights is dat een
stuk moeilijker, want hier mogen de
mensen kippen houden. Dat hoort
bij het landelijke karakter. Een re
cent conflict over kippen hebben we
dus niet kunnen verhelpen", lacht
ze, terwijl ze haar Ford Taurus over
de kronkelende weggetjes de heuvels
in rijdt.
De bewoners van de villa's die zich
verschuilen achter de cypressen zijn
zeer actief als het op stemmen aan
komt. Van de zesduizend inwoners
hebben maar liefst 3353 zich geregi
streerd als kiezer. Ze stemmen bijna
allemaal Republikeins. „Maar", zegt
stadsmanager Chapa, „er komt ver
andering in. We hebben hier nog
nooit zoveel huizen te koop gehad als
dit jaar. Mensen hebben zelfs hun
huizen moeten verkopen. Van de vijf
gemeenteraadsleden zijn er twee
Democraten De laatste, een advo
caat, werd in april gekozen. Niet dat
ze daarvoor durven uitkomen, want
je kunt hier geen openlijke Demo
craat zijn, maar het gerucht gaat".
Overstag
Zij zelf stemt op Bill Clinton, maar
ja, zij woont ook niet in La Habra
Heights, maar in San Bernardino,
dat net als zoveel andere plaatsen in
Californië overstag is gegaan.
Overstag is ook Roger Johnson ge
gaan, die tijdens de speech van Bill
Clinton in Orange County pontifi
caal op het podium mag zitten. John
son is de directeur van Western Digi
tal en een grote geldschieter voor
Clinton. Nog steeds beschouwt de
industrieel zich een Republikein,
maar hij is Clintons man in Orange
County. Johnson is een 'Clinton Re
publikein'. De frustratie over de
stuurloosheid van president George
Bush hebben hem en veel Republi
keinen, veelal voor het eerst sinds
John Kennedy, naar de Democrati
sche partij gevoerd. Zoals de budget
directeur van Orange County in
Santa Ana Ronald Rubino zegt: „Na
de Golfoorlog had president Bush al
les kunnen doen wat hij wilde, maar
hij deed niets. De prijs betaalt hij
