Kunsthal stemt
gasten gunstig
Erick Kila, wandelaar in de nacht
Acteurs: weinig goede en
heel veel slechte tijden
Cultuur
Rijswijks koor met een zware opgave
Ironisch alternatief van Sebodah
Leidse Courant
zaterdag 31 oktober 1992 u
ens' maakt
is op Oscar
sel - De succesfilm 'Daens'
le Belgische regisseur Stijn
nx is door een jury onder
van de schilder André
aux voorgedragen voor de
x voor de beste buitenland-
liet-Engelstalige) film, zo
de Vlaamse deelregering
ren bekendgemaakt,
ns' is gebaseerd op de ro-
tPieter Daens' van de Vla-
Louis Paul Boon over een
lal bewogen priester die in
veede helft van de 19de
actief was in Aalst. De
is al bekroond op het film
ral van Venetië met de spe-
vermelding van de inter-
jnale katholieke jury.
viel verder in de prijzen
iet festival van de histori-
film in Rueil-Malmaison
Chicago. In Vlaanderen
g de rolprent de Gulden-
rprijs, en werd hij door de
mse autoriteiten benoemd
'filmambassadeur' van
nderen' 1992-93. Daarom
•de Oscar-nominatie van
ns' in de VS via een promo-
mpagne worden onder-
id.
leelgroep
akt tv-serie
terdam - Toneelgroep Am-
am (TGA) heeft van het
ileringsfonds een bedrag
inderhalf miljoen gulden
gen voor het maken van
riedelige tv-serie, die in
op het scherm moet ver-
len. De reeks, getiteld
Tongen', wordt geschre-
n geregisseerd door de ar-
k leider van TGA, Gerard-
ijnders en is gebaseerd op
tucht-affaire Oude Pekela
188. Tussen de veertig en
kinderen uit het dorp
in seksueel zijn misbruikt
volwassenen. Rijnders
het onderwerp gekozen
t de affaire hem „ver-
tkelijk intrigeert". De
afleveringen van elk vijftig
ten zullen worden opgeno-
op film. Als speelfilm zou
Tongen' in de bioscoop
len worden vertoond. Af-
elijk van de reglementen
de Nederlandse Filmdagen
de speelfilm kunnen mee-
en naar een Gouden Kalf.
seum koopt
Vandaag opent koningin Beatrix in Rotterdam de
Kunsthal. Een museum zonder collectie, dat met
zes tentoonstellingen zijn naam in één keer
vestigt. De toekomstige bruikleengevers zijn alvast
in de watten gelegd.
KUNSTHAL, ROTTERDAM
(Westzeedijk 341):
Tentoonstellingen 'Hofcultuur
uit Indonesië' (t/m 17 januari),
'Het Koninklijk Paleis' (t/m 24'
januari), 'Rotterdamse kunst'
(t/m 10januari), 'Rotterdam in
de jaren '50', 'Werken op
papier' en presentatie van
logo's (t/m 3 januari). Geopend:
di-za 10.00-17.00, zo 11.00-
17.00. Toegang 10; CJP, 65
tot 15 jaar en groepen vanaf 15
personen: 7,50.
door Cees van der Geer
Uit de praktijk zal nog moeten
blijken, of de gekozen opzet is
vol te houden. Als formule ech
ter is de aanpak van de nieuwe
Kunsthal Rotterdam zonder
meer een succes te noemen, ge
meten althans naar het aanbod
waarmee directeur Wim van
Krimpen en de zijnen zich pre
senteren.
Met maar liefst vijf tentoonstel
lingen tegelijk opent de Kunst
hal: 'Hofcultuur uit Indonesië',
'Het Koninklijk Paleis', 'Rot
terdamse kunst', 'Rotterdam in
de jaren '50' en 'Werken op pa
pier', achter welke weinig zeg
gende titel een tentoonstelling
schuilgaat met tekeningen van
Andy Warhol, Ariselm Kiefer en
Francesco Clemente. Een klei
ne expositie in het auditorium,
met alle ontwerpen voor het
logo van de Kunsthal, comple
teert het aanbod.
En dan is er natuurlijk ook nog
het gebouw zelf, een ontwerp
van Rem Koolhaas, dat inmid
dels door de vakpers al tot ar
chitectuur van wereldklasse is
verklaard. De enorme hal,
waai-van de grootte aan de bui
tenkant niet is af te zien, blijkt
een verrassende hoeveelheid
ruimte te hebben, opgedeeld
over een aantal zalen die elk ge
schikt zijn voor onderling soms
zeer verschillende tentoonstel
lingen.
Slechts één keer raken twee
tentoonstellingen elkaar - de
tekeningen van Warhol, Kiefer
en Clemente en de foto's van
Rotterdam - zonder dat dit tot
een botsing leidt. Wel is de over
gang van de mystiek geïnspi
reerde tekeningen van Clemen
te naar de foto's van Oorthuys,
Jonker, Van Wijk en Klein erg
groot. Toch schuilt achter de
beelden van haven en wederop
bouw, van Lijnbaan en Feye-
noordstadion, havenarbeiders
en voetballende straatjochies
minstens even veel poëzie, al
was het maar omdat de foto's
zichtbaar maken hoezeer de
wereld inmiddels is veranderd:
zou bij een thuiswedstrijd van
Feyenoord nu nog één agent te
paard volstaan om temidden
van de toestromende suppor
ters een oogje in het zeil te hou
den?
Paleis
Elders in het gebouw zijn er
niet van zulke abrupte overgan
gen. De twee hoofdtentoonstel
lingen - 'Hofcultuur' en 'Het
Koninklijk Paleis', hebben elk
een eigen etage gekregen. Ove
rigens verdient de titel 'Ko
ninklijk Paleis' wel enige toe
lichting. Twaalf directeuren
van grote Nederlandse musea
werden uitgenodigd met wer
ken uit hun eigen collecties de
ter beschikking gestelde kabi
netten zodanig in te richten,
dat ze denkbeeldige functies
kregen: Troonzaal, Portretten
galerij, Bediendenkamer,
Slaapkamer Muziekkamer.
Al te letterlijk is deze opdracht
niet uitgevoerd. Zo is het kabi
net van het Stedelijk met wer
ken van o.a. Willem de Koon
ing, Yves Klein, Robert Ryman
en Ossip Zadkine meer een me
tafoor van het koninklijk gehal
te van de collectie, dan een wer
kelijke weergave van een troon
zaal. Ja, de-kunst troont er in
volle glorie. Wat dichter bij het
thema bleef het Noordbrabants
Museum, dat zijn 'Jardin des
Plantes' inrichtte met schilde
rijen en sculpturen van o.a.
Erik Andriesse, Vincent Rijn-
bende, Guido Geelen, Pieter
Laurens Mol en Martin van
Vreden, alle met bloemen als
onderwerp.
Tot de meeste g
foto Niels van de Hoeven
Een van de twee hoofdtentoonstellingen in de Kunsthal is 'Het koninklijk paleis'. Hier een blik in de
slaapkamer.
gen behoort de inzending van
het Haags Gemeentemuseum,
dat de 'Muziekkamer' van het
denkbeeldige Paleis voor zijn
rekening nam. Naast twee klei
ne, 18de-eeuwse vleugels van
de gebroeders Erard is het voor
al de monumentale kastwand
met exotische muziekinstru
menten - trommen, gongen,
bekkens en bazuinen - die in
druk maakt.
Tegelijkertijd is die (Paleis)-
tentoonstelling er een erken
ning van, hoezeer de Kunsthal
voor de realisatie van zijn beleid
ook afhankelijk is van de be-
m Het Museum
Br Volkenkunde in Rotter-
Aeeft 35 bladzijden ge-
uit een 16de-eeuws Indi-
lbum voor droomduiding
arzeggerij, een zogenoem-
iname. Voor de aankoop is
100 gulden betaald,
falname bevat afbeeldin-
lie verwijzen naar de Ko-
le Bijbel en Islamitische le
en. In het voormalige Per-
erd dit 'boek der voorteke-
geraadpleegd voor belang-
beslissingen. De voorspel-
it de bladen snel door zijn
n gaan en de raadvrager
daar dan een vinger tus-
)e aangewezen afbeelding
tide dan de 'waarheid'. De
te falnames zijn in de loop
iren uit elkaar gehaald en
ilad verkocht. Deze aan-
is vrijwel compleet en dat
lek te noemen, aldus het
Hm.
sthandel
st EG
ïrdam De handel in
en antiek zal stagneren
EG-voorstellen voor deze
he worden aangenomen,
eest de Nationale Vereni-
oor de Kunsthandel. Ook
turele uitwisseling dreigt
lammen.
ns de plannen van de Eu-
Commissie moet er na
egvallen van de grenzen
e export van bijna elk cul-
oed eerst een vergunning
in verkregen. Zo'n papier
alleen afgegeven als het
in geen enkel land als na
il bezit wordt gezien. 'Dit
tot een bureaucratische
lomp', schijft de vereni-
lan de betrokken Neder-
bewindslieden. Verder
n cultuurgoederen die op
ïtmatige wijze van de ene
it naar de andere zijn ge-
lorteerd, volgens een spe-
ichtlijn worden terugge-
'Dit betekent dat een ko-
te goeder trouw heeft
deld, gedupeerd kan wor-
)or een eis tot teruggaaf.
Europese Ministerraad
op 10 november een be
ver de voorstellen.
Ideres Joan
heil overleden
De Amerikaanse schil-
Joan Mitchell is gisteren
l jarige leeftijd in een Pa-
ekenhuis overleden aan
inker. De in Chicago ge-
Mitchell leefde sinds
de Franse hoofdstad. Zy
1 dl in haar werk sterk iri-
en door impressionisten.
bijzonder door Claude
Haar eerste doeken wa-
landschapsschilderingen.
kreeg het werk een duide-
stracter karakter met ge-
sche vormen.
Amsterdammer
probeert hij te worden,
uit een licht soort
masochisme. De
Hagenaar Erick Kila is
er echter van overtuigd
dat hem dat nooit
helemaal zal lukken.
'Uitgestrekte lanen en
hoge panden. Dat is
Brakman en daar ben ik
dol op'.
door Jan-Hendrik Bakker
Den Haag „Ik heb net zoveel
bewondering voor mensen die
een poppenspel aan het maken
zijn, als voor een ploeg die een
grote, miljoenen verslindende
film staat te draaien. Mij gaat
het om de ambachtelijkheid
waarmee mensen zich wijden
aan hun taak. Dat is nog eens
iets anders dan al die drukte
makers in televisiequizzen die
zichzelf zo belangrijk vinden
voor iets waar ze niets voor hoe
ven doen".
Van lawaaischoppers houdt
Erick Kila niet. Zijn deze week
verschenen roman 'Het ver
moeden van Brech' gaat over de
lelijkheid van de drukte en her
rie die de samenleving produ
ceert, en een man, Edwin
Brech, die 's nachts door de
stille, verlaten straten van Den
Haag dwaalt. Over een toneel
stuk van Elias Canetti, waar
Brech ooit in speelde, en over
het vermoeden dat de mensheid
niet deugt.
Waarschijnlijk is dit boek het
enige ter wereld dat eindigt met
een regie-aanwijzing: 'Het de
cor van een nachtelijke stad:
een man loopt op het trottoir.
Hij heeft geen tekst, geen spe
ciale bedoelingen; hij loopt naar
huis'. Op het omslag van de ro
man zien we zo'n nachtelijk de
corstuk: een spookachtig leven
loos, monumentaal pand aan de
Groot Hertoginnelaan.
Erick Kila (38), die eerder een
novelle schreef over een jonge
jongen temidden van de exoti
sche betovering van Kaïro,
houdt van Den Haag. „In Den
Haag", zegt hij, steeds met een
lichte ironie, „kan de geest pas
echt waaien. Voor mij, als
schrijver, heeft de stad veel te
bieden. Ik hou van de atmosfeer
van uitgestrekte lanen en hoge
panden. Dat is Brakman en
daar ben ik dol op. Als de geest
ergens kan waaien dan is het
wel op de Laan Copes van Cat-
tenburch of het Bankaplein,
niet op de Nes in Amsterdam of
ergens anders in die smalle
straatjes".
Toneelspel
En de nachtwandelaar Kila kan
het weten. Want in de Amster
damse Nes komt hij al jaren. Dit
in verband met de activiteiten
van de toneelvereniging, waar
de schrijver zich in zijn vrije
uren aan het toneelspel wijdt.
Hier is de wereld waar hij pro
beert 'Amsterdammer te wor
den'. Een licht soort masochis
me drijft hem daarbij, zegt hij.
„Ik ben nu eenmaal vreselijk
verlegen. Zo'n type dat als er in
de tram iemand begint te gillen,
in plaats van te hulp te schieten
gauw gegeneerd naar buiten
gaat zitten kijken. Op het to
neel heb ik nog steeds planken
koorts. En als ik dan al die Am
sterdammers zie acteren, het
gemak waarmée bedoel ik, dan
weet ik: ik zal nooit een Amster
dammer worden"
In 'Het vermoeden van Brech'
put Kila ruim uit zijn grote hob
by. Een belangrijk deel van de
roman bestaat uit de herinne
ring aan een toneelstuk van Ca
netti, waarin Brech ooit heeft
meegespeeld, 'De bruiloft'.
Haat, herrie, schraapzucht en
andere inhaligheid zijn daar te
samen in een groot huis. Het
burengerucht is vreselijk. De
hele zaak lazert aan het eind
dan ook in elkaar. Brech heeft
aan het stuk het vermoeden
overgehouden dat de mensheid
niet deugt. Dat vermoeden be
leeft hij vele jaren later, weer
opnieuw, maar nu in de context
van zijn eigen bestaan.
Joegoslavië
Vraag aan de schrijver: waarom
is het uitgerekend een toneel
stuk dat Brech op die gedachte
brengt?
Wie het journaal aanzet en de
beelden uit Joegoslavië ziet,
komt ook al snel tot dat vermoe
den?
Omzichtig antwoordt Kila,
voorheen leraar Nederlands,
eerst met een betoog over de
wijze waarop een schrijver in
een roman een gedachte kan
proberen uit te beelden, dan:
„Ik heb altijd een huivering
voor grote begrippen. Ik hou er
niet van als mensen, pats, van
die kille waarheden neerzetten.
Dat wantrouw ik, dan ga ik
twijfelen, ik hou van twijfel.
reidwilligheid van musea om
bruiklenen af te staan. Hoe kun
je ze beter gunstig stemmen,
dan ze gelijk en met z'n allen als
eregasten op je openingsten
toonstelling uit te nodigen? Een
prachtig staaltje van de diplo
matie die in de toekomst regel
matig nodig zal zijn om plannen
te kunnen verwezenlijken.
Rotterdammers
Ook de tentoonstelling 'Rotter
damse kunst' mag gezien wor
den als een gebaar. In de discus
sies die aan de vestiging van de
Kunsthal voorafgingen, spra
ken ook de Rotterdamse
kunstenaars mee. Een deel van
hen vreesde, dat er voor de pre
sentatie van hun werk nauwe
lijks nog geld en plaats over zou
blijven. De rijke keuze uit de
stadscollectie laat zien dat die
vrees voorbarig was. Oude
meesters als Kees van Dongen,
Cees Timmer, Dolf Henkes en
Hendrik Chabot hebben er
evengoed een plaats als jonge
ren als Joep van Lieshout, Lid-
wien van de Ven en Edwin
Janssen, terwijl de generatie
die in de jaren zestig groot werd
met o.a. Woody van Amen,
Daan van Golden en Jacob Zek-
veld goed vertegenwoordigd is.
De presentatie van de ontwer
pen voor het logo van de Kunst
hal sluit prachtig aan op de
competitie rond deze opdracht.
Gekozen is voor de tweeënvijf
tig krantepagina's waarop een
jaar lang met steeds een ander
ontwerp van het beeldmerk de
vestiging van de hal aangekon
digd werd. Het definitieve ont
werp, twee omhoog wijzende
pijlen en een mannetje gevat in
een rechthoekig contour (een
krat), verwijst duidelijk naar de
aard van zowel hal als stad.
HELFT IS HALF JAAR WERKLOOS
door onze parlementaire redactie
DEN HAAG Acteurs in Ne
derland kennen weinig goede
en veel slechte tijden. De helft is
jaarlijks zes maanden werkloos
en verdient nog geen 13.000
gulden per jaar. Dat is de uit
komst van een enquête onder
acteurs die gisteren door de
Kunstenbond FNV werd gepu
bliceerd. Samengevat komt het
er op neer, dat erg veel acteurs
erg weinig verdienen en slechts
weinigen veel verdienen.
Het onderzoek is uitgevoerd on
der een representatieve groep
van 280 acteurs en actrices door
de wetenschapswinkel van de
Universiteit van Utrecht. „Dit
is het eind van de mythe van het
fantastische acteursvak. Ieder
een kent alleen de buitenkant,
de glamour. De binnenkant
blijkt nu heel wrede kanten te
hebben", aldus Rein Douze, be
stuurslid van de Kunstenbond
FNV.
Kortgeleden stelde actrice Nel
ly Ftijda, onder meer bekend
van haar rol als Ma Flodder, dat
amateurs van de televisie
moeten worden geweerd. Op
die manier kan volgens haar de
werkloosheid onder gediplo
meerde acteurs verminderen.
Ze kreeg daarin bijval van di
verse collega's, zoals Joop Do-
derer. „Iedere acteur wil wer
ken, desnoods voor niks. Want
als je niet werkt, ben je niet
goed", zei Frijda.
De enquête geeft haar gelijk.
Acteurs werken gemiddeld
twee maanden voor niets, voor
al bij het toneel. Eén op de drie
werkt maar drie maanden per
jaar, 55% een half jaar en 23%
heeft meer dan negen maanden
werk. De acteurs vinden talent
veruit het belangrijkste. Daar
na is ervaring een voorwaarde
om het goed te doen. Een oplei
ding, op de toneelschool, wordt
als niet zo belangrijk ervaren.
Toch volgde 66% (vervolgcur
sussen acteren, zang en stem-
beheersing. In totaal heeft 70%
een beroepsopleiding gevolgd.
Actrice Kitty Courbois vertelde
vorige maand in het feminis
tisch maandblad Opzij, dat er
nauwelijks werk is voor oudere
actrices. Ook zij heeft gelijk.
Voor actrices ligt de piek rond
hun twintigste. Actrices van 35
jaar en ouder komen nauwelijks
nog aan de bak. Mannen daar
entegen houden hun hele leven
werk; hun top ligt rond het 45e
levensjaar.
FNV-bestuurder Douze hoopt
dat de enquête schrijvers, maar
vooral producers tot andere ge
dachten brengt. Hij gaat pro
ducenten als Joop van den Ende
en John de Mol met de onder
zoeksresultaten confronteren.
KLASSIEK
OUDE KERK, RIJSWIJK
Christelijke Oratorium
Vereniging Excelsior Rijswijk
o.l.v. Stephen Kavelaar m.m.v.
solisten, organist Tijn van Eijk
en het Randstedelijk
Begeleidings Orkest. Werken
van Mozart.
doorAdriaan Hager
In een tot de laatste plaats be
zette Rijswijkse Oude Kerk
weerklonken gisteravond Mo-
zarts Krönungsmesse en het
Requiem. Een veeleisende com
binatie van twee meesterwer
ken uit de koorliteratuur. Ex
celsior Rijswijk is nooit moei
lijkheden uit de weg gegaan en
in Stephen Kavelaar bezit het
koor een dirigent die uitdagin
gen aandurft. Hij benaderde de
Krönungsmesse met uitbundig
heid, zette de partituur nadruk
kelijk neer, nam flinke tempi en
liet het koor stevig zingen. Dat
de begeleiding door het Rand
stedelijk Begeleidings Orkest in
sommige passages overheerste,
wist Kavelaar echter onvol
doende te voorkomen. Een ver
meldenswaard positief aspect is
dat de koorleden hun partijen
goed bleken te beheersen. Wat
helaas ook bleek is dat het en
semble op het gebied van de zui
verheid problemen heeft. Met
name de sopranen lieten meni
ge steek vallen. Een geheel an
dere geest dan de Krönungs
messe ademt het Requiem. De
weergave maakte duidelijk dat
Kavelaar met dit werk voor zijn
koor te hoog had gegrepen. Er
waren teveel hachelijke mo
menten, de onzuiverheden wa
ren talrijk en de ware overtui
gingskracht ontbrak. Het solis
tenkwartet werd gevormd door
Hanneke Kaasschieter (zij ver
ving Marianne Koopman), Sas-
ja Hunnego, Robbert Overpelt
en Matt Dirks (hij verving Bas
Ramselaar). De vier leverden
met name in het Requiem goed
werk.
Vandaar dat het echt een ver
moeden is, daar is niets ironisch
aan. Wie ben ik om te zeggen
dat de mensheid slecht is. Dat
klinkt zo definitief'.
„Maar", zegt hij even later,
„het is wel zo dat ik van pessi
misme hou. Ik kan dat mooi
vinden, prachtig soms. Mis
schien is het zelfs zo dat
misme amusementswaarde
heeft. Maar ik zoek het ongeluk
niet op. Je zult mij niet horen
zeggen: wat een geluk dat ik
niet gelukkig ben. Een ongeluk
kige jeugd is het niet votfr mij,
als schrijver. Want het gaat er
juist om dat je afstand neemt.
Je moet fantasie hebben, en kij
ken wat er dan gebeurt..."
'Het vermoeden van Brech' is
verschenen bij uitgeverij Goos-
sens en kost 27,50. Woensdag
avond 4 november is Kila te
gast in literair Theater Bra-
noul.
POPMUZIEK
PAARD, DEN HAAG
Sebodah met Lou Barlow
(gitaar, zang), Eric Gaffney
(bas) en Jason Loewenstein
(drums).
pessi- door Erik Quint
Het komt niet vaak voor, maar
af en toe moet de aandacht bij
een popconcert uit gaan naar
wat zo oneerbiedig het voorpro
gramma heet. Gisteravond
deed zich in het Paard zo'n ge
val voor, want bij het Neder
landse debuut van het spraak
makende Amerikaanse trio Se
bodah was het optreden van de
zich al jaren herhalende Britse
formatie The Wedding Present
bijzaak. De groep rond voorma
lig Dinosaur Jr.-bassist Lou
Barlow wist te boeien door een
onbevangen, maar niet zelden
ironische visie op het fenomeen
'indierock'.
Het begrip 'indie rock' staat al
lang niet meer voor onafhanke
lijk (independent indie) ge
produceerde pop. Indie is al
weer een tijdje synoniem voor
alternatieve gitaarmuziek. De
term kan momenteel zowel
slaan op Amerikaanse helden
als Nirvana en Sonic Youth, als
op Engelse schoenenstaarders
als My Bloody Valentine.
Als we Sebodah mogen geloven
is indie rock hard op weg om net
zo gewoontjes te worden als de
middle of the road-pop van
Toto. Op hun album 'Sebodah
vs heimet' zingt Barlow in het
hilarische 'Gimme indie rock'
cynisch over het succes van So
nic Youth.
Geplaagd door technische pro
blemen en brekende snaren wa
ren de drie kwartier die Sebo
dah was toebedeeld fragmenta
risch. De sinds Dinosaur Jr. op
gitaar overgestapte Barlow is
geen virtuoos als zijn voormali
ge werkgever J. Mascis, maar
het speelse materiaal van Sebo
dah zijn beslist intrigerend.
Daarnaast zijn ironie en cynis
me stijlmiddelen die Barlow
graag hanteert. 'Dit is een rock
'n' roll show' en 'I love rock' wa
ren kreten die hij verbeten de
zaal in slingerde. De muziek
van het ongrijpbare trio kende
naast een boeiend gebruik van
dynamiek ook diepgang, niet in
de laaste plaats door de hoekige
structuren en dë onverwachte
tempowisselingen. Eigenwijs
als Sebodah is, ging de groep na
drie kwartier niet in op de op
vallende vraag naar meer. Jam
mer.
foto Jacques Zorgman
'In Den Haag kan de geest pas echt waaien', vindt Erick Kila.
