De ramp als mega-business
Rijksluchtvaart Dienst: vragen en verwarring
Zaterdag
DI 9
Leidse Courant a
zaterdag 24 oktober 1992 i
ir Alexander Münninghoff
onze drassige delta heerst van
'isher de gedachte, datje van on-
uk niet per se slechter, maar ze-
ook niet beter hoeft te worden,
zo rept de calvinistische oerwet-
er in ons land dan ook in de wet
geen Woord over smartegeld
r nabestaanden van (rampen)-
ihtoffers.
is de overledene kostwinner, dan
i er een vergoeding worden vast
Zuinigjes wordt de mogelijk-
d aangestipt, dat iemand die na
i ongeluk van een deel van zijn le-
ïsvreugd is beroofd daar naar rato
npensatie voor kan krijgen. Dit
es uiteraard ter beoordeling van
rechter.
ar het pure verdriet om een over-
ene kan in de Nederlandse optiek
it met geld worden goedgemaakt,
•verdriet kun je terecht bij Onze
ive Heer.
nders
een land als Amerika is dat wel
in anders. Daar wordt wél smarte-
d toegekend, en veel ook, voor wat
in noemt 'immaterial damage',
Stoffelijke schade,
het praatprogramma van Karei
de Graaf van vorige week gaf een
tegenwoordiger van het Califor-
iche advocatenkantoor Stearns
i voorbeeld van zo een immaterië-
schade: een vrouw zat in San
incisco in een tram die bovenop
heuvel van de rem af schoot en
t een noodgang naar beneden
1 isde. Vrijwel ongeschonden kwam
vrouw uit het ongeval te voor-
ïijn, maar desalniettemin depo-
erde zij een miljoenenclaim bij de
ihtbank. Want door de schok was
nymfomane geworden, beweerde
e Amerikaanse vertegenwoordi-
Ford heet hij, voegde er meteen
m toe dat de rechter die claim uit-
ndelijk had afgewezen maar dat de
:anten, die het bizarre verhaal uit-
ibreid hadden gebracht, aan die af-
op van de zaak verder geen aan-
icht meer hadden geschonken,
iathoefde misschien ook niet, want
ookalhad de jury, die in Amerika zo
als bekend het beslissende woord
preekt, ditmaal gezond verstand
etoond. het aantal gevallen van
hartegeld dat in vergelijkbaar
aanzinige gevallen wél wordt toe-
»kend is legio. En dan gaat het va-
;r om miljoenen dan om duizen-
in, zeker als de tegenpartij een gro-
firma is, zoals een luchtvaart-
aatschappij of een chemische gi-
int.
ambulance chasers'
aar ook welgestelde particulieren,
als artsen, lopen de kans dat zij
ep in de buidel moeten tasten als
in een zaak van 'immaterial da-
ige' verwikkeld raken,
tt zwaard van Damocles is dan ook
reden, dat in Amerika menige toe-
llig passerende arts bij een ver-
ersongeval zijn eed van-Hippocra-
even opzij zet en doorloopt. Want
or je het weet doe je het niet hele-
)ed. en dan komen de nabe-
aanden met hun verwoestende
aim opzetten die in de meeste ge-
dien, als de schade ook maar even
et niveau van spontane nymfoma-
ie ontstijgt, ook zal worden toege-
ezen.
har de rechter in dat land dus niet
irugdeinst voor toewijzingen met
5 nullen, mag het geen verwonde-
ig wekken dat ook de advocatuur
Amerika zich maar al te graag
informeert aan de wet van de grote
stallen.
ij een ongeval van enige betekenis
lelden zich reeds binnen een dag
Bij een ongeval van enige betekenis staan in de Verenigde Staten terstond
advocaten op de stoep van de nabestaanden om uit te leggen, hoe groot de
schadevergoeding misschien kan zijn. Ze zijn nu ook overzee gegaan, want
met de vliegramp in Amsterdam-zuidoost zouden wel eens goede zaak
kunnen worden gedaan.
vertegenwoordigers van advocaten
kantoren op de stoep van de nabe
staanden om deze mensen uit te leg
gen, hoe groot hun claims eventueel
kunnen uitpakken.
De Amerikaanse term 'ambulance
chasers' geeft fraai de frenetieke ge
drevenheid weer die in deze branche
de punten op het scorebord brengt.
Want het is een markt waar iedereen
op jacht is en waarin tijd een cruciale
rol speelt.
Het is 'bigbusiness'.
Toverformule
Helemaal mooi is het natuurlijk, als
er een echte ramp heeft plaatsgevon
den waarbij honderden 'clusters'
(groepen) van nabestaanden be
werkt kunnen worden. Want elke
groep heeft in potentie kans op een
fors bedrag, als de ramp tenminste
in een herkenbaar paar schoenen te
schuiven valt. De Bijlmerramp is een
sprekend voorbeeld. Hier gaat het
om 'mega-business'.
De toverformule waarmee de Ameri
kaanse advocaten deze markt op
gaan luidt 'no cure, no pay'. Dat is
een term die doet denken aan de
kwakzalverpraktijken in het Wilde
Westen van de vorige eeuw, maar die
in advocatentaal betekent: als het
ons niet lukt om uit uw ellende een
fraai bedrag te destilleren, betaalt u
helemaal niets, maai- als we daar wél
in slagen geeft u ons van datzelfde
fraaie bedrag een percentage.
Het percentage beloopt minstens
dertig, vaker nog tegen de veertig
procent van de 'opbrengst' van een
zaak. Het verklaart ook de aanwe
zigheid van de reeds genoemde heer
Ford in het Americain Hotel in Am
sterdam. Na zijn smaakmakende te
levisie-optreden ziet Ford nu helaas
geen kans meer om een Nederlandse
krant te woord te staan. „We hebben
reeds met elf klanten een contract
afgesloten", laat hij ons vanuit zijn
suite weten, „en de komende dagen
zijn we van ochtend tot avond volge
boekt."
De heer Stearns, naamgever van het
bedrijf, zal dit weekeinde in hoog
steigen persoon naar Amsterdam
komen om de vorderingen van zijn
ondergeschikten op dit front in
ogenschouw te nemen. Ook hij zal,
evenals Ford, alert en inmiddels
goed gedocumenteerd zijn over de
ramp, want. hij weet dat er concurre
rende kapers op de kust zijn.
Er is immers geen wet in Nederland
die het ondernemende Amerikaanse
advocaten verbiedt om op eigen
houtje de Bijlmer af te struinen, op
zoek naar nabestaanden en anders
zins betrokkenen die zich aangelokt
voelen door de verkooppraatjes die
dit soort professionals in huis heb
ben.
Gezien de om
vang van de ramp
in de Bijlmer
meer kan gesteld
worden, dat er nu
vöor het eerst in
Nederland een
dollarjacht geo
pend zal worden
in het kader van
de traumawinst.
En ongetwijfeld
zullen vele be
trokkenen zich
hierdoor aange
trokken voelen:
waar de Neder
landse rechter
hen immers met
lege handen ach
terlaat, zal diens
Amerikaanse col
lega hen wellicht
met een onge
dachte stortvloed
van dollars com-
De plaats van de ramp, tusSen de flats Groeneveen en Klein Kruitberg.
penseren.
Mr. L. Hamer, mede-oprichter van
het Amsterdamse kantoor Hamer
Van der List dat domicilie heeft ge
kozen in de sfeervolle Vondelkerk,
laat evenwel weten dat hij de activi
teiten van de heer Ford van de firma
Stearns 'ongelukkig' vindt.
„Want ons doel moet zijn om onze
cliënten de optimale juridische posi
tie te geven in verband met potentië
le aansprakelijkheden", meent Ha
mer, die op de dag van ons onder
houd zijn achtste Bijlmer-klant zal
ontvangen. „En dat kan alleen maar
als je met je vakgenoten gecoördi
neerd te werk gaat. Het kan best zijn
dat we uitein
delijk inder
daad in Ameri
ka terecht ko
men omdat
Boeing aan
sprakelijk ge
steld kan wor
den. Maar dat
moet nog terde
ge onderzocht
worden.
Inzake de Bijl
merramp kun
je vooralsnog
alleen maar
aannemen, dat
de luchtvaart
maatschappij
El Al de klos zal
zijn. Want het
was hun vlieg
tuig dat de el
lende veroor
zaakte. Dus we
zijn nu bezig uit
foto Stephen Evenhuis
Mr. L. Hamer vindt de jacht op
klanten door Amerikaanse
advocaten ongelukkig.
te zoeken, welke wettelijke regelin
gen er in Israël voor dit soort geval
len bestaan.
„Maar daarmee zijn we er nog niet.
In een zaak als deze gaat het erom,
de aansprakelijke partij precies vast
te stellen. Dat zal zeker El Al zijn,
maar ook misschien Boeing, of een
toeleveraar van Boeing, of de club
die het onderhoud van die machine
moest verzorgen.
En vergeet ,onze eigen Rijks Lucht
vaart Dienst niet, waar de laatste
tijd allerlei verhalen over loskomen
die het niet onmogelijk maken dat in
die kringen ook verhaal gehaald kan
worden. Dat moeten we allemaal on
derzoeken, en dat zal tijd kosten.
De uitkomst kan best zijn, dat we in
meer landen tegelijk een procedure
starten. Maar om nu direct deze
zaak op z'n Amerikaans aan te pak
ken, dus met het oogmerk de zaak
voor de profijtelijke Amerikaanse
rechter te brengen, acht ik onjuist.
Want de onderzoeken naar de ramp
zijn nog lang niet afgerond en nie
mand kan nog exact weten, waar jé
met de meeste kans op succes je
recht kunt halen.
SLM-ramp
Mr. Hamer spreekt uit ervaring. Sa
men met zijn confrère mr. P.H. Bak
ker Schut was hij immers in 1989 de
vertegenwoordiger van zo'n zeven
tig 'clusters' van nabestaanden van
de SLM-ramp in Suriname. Die kre
gen uiteindelijk allemaal veel meer
dan de afkoopsom die hun in eerste
instantie werd aangeboden.
Hamer: „Na enige tijd beseften we,
dat het interessant zou kunnen zijn
om na te gaan, of we in de SLM-zaak
in Amerika zouden kunnen procede
ren. Immers, de crew van dat toestel
was ingehuurd van een uitzendbu
reau voor piloten in Miami, Florida.
Toen we de Amerikaanse markt acti
veerden, kregen we ogenblikkelijk
een vracht aan aanbiedingen. Aller
lei advocatenkantoren, die allemaal
riepen dat zij de beste
waren, en dat we nooit
of te nimmer met bij
naam genoemde con
currenten in zee moes
ten gaan. De merites
van al die bedrijven
konden we vanuit Ne
derland niet vaststel
len, en dus zijn Bakker
Schut en ik op zeker
moment naar Amerika
gegaan om ter plekke poolshoogte te
nemen."
Die verkenningstocht bracht het
duo tot enkele behartenswaardige
inzichten. In de eerste plaats konden
beide rechtsgeleerden aan de hand
van objectieve informatie (uit uni
versitaire bron) al snel een schifting
maken tussen de betrouwbare en
onbetrouwbare kantoren die zich
voor de SLM-zaak wilden inzetten.
Hamer: „Je kunt zeggen dat er in
heel Amerika vier, hooguit vijf kan
toren zijn die zich in dit soort zaken
op het vereiste niveau bewegen. La
ger moetje dan ook niet gaan. Want
het gaat er per slot van rekening om,
dat je in Amerika procesvertegen
woordigers hebt die bij de rechtbank
iets klaar kunnen spelen."
Belangrijker nog was de tweede con
clusie die het advocatenkoppel uit
Amerikaanse
advocatuur
zoekt klanten
in Bijlmermeer
foto Jacques Zorgman
zijn Amerikaanse reis trok: het gaat
er in dit soort gevallen om, of je über
haupt tot de Amerikaanse recht
bank toegang krijgt en zo ja, in welke
staat. Waarbij de vraag of de rechter
het Amerikaanse recht 'zal laten gel
den, of zijn toevlucht zal nemen tot
de normen die in het meest betrok
ken land gelden, van eminent belang
is. Want als de Ameri-
kaanse rechter tot dat
laatste besluit, geldt in
zijn vonnis opeens
weer het Nederlandse
recht als we het over
de Bijlmerramp heb
ben. En dan zal er
geen sprake zijn van
smartegeld.
Hamer: „Maar alleen
al die strijd om bij de
Amerikaanse rechter ontvankelijk
verklaard te worden is slopend.
Want houd er rekening mee, dat de
tegenpartij je tot aan het graf zal
blijven bevechten. Dat betekent in
dit geval de advocaten van Boeing,
maar boven hen nog de confrères
van Lloyd's, de uiteindelijke verze
keraar. Daar zitten de beste specia
listen ter wereld, dat zijn lui die niks
anders doen dan dit soort mondiale
klussen behandelen. En die zijn echt
keihard.
Wat niet verwonderlijk is, want op
hun kantoor gaat het om de vraag, of
een zaak met dertig miljoen pond
kan worden afgekocht, of dat ze voor
vijftig miljoen pond het schip in
gaan. Of dat ze er eventueel met een
habbekrats uit springen. Dat zijn
nogal bedragen, en dus wordt er ge
vochten."
Daarbij wordt er, aldus Hamer, niet
op een reputatietje meer of minder
gekeken. In een zaak als de Bijlmer
ramp zal, indien het strijdtoneel
naar Amerika wordt verplaatst, de
hele trucendoos worden opengetrok
ken, het hele scala van intimidatie
en verdachtmakingen zal worden
toegepast. En dan moet je blinde
lings kunnen vertrouwen op je Ame
rikaanse advocatenpartner, anders
wordt het niks. Diens taak zal het
vooral zijn, om de procesmogelijkhe
den optimaal te benutten.
Zodra immers de rechter in Amerika
de zaak niet ontvankelijk verklaart
en deze doorverwijst naar Neder
land, is het financiële gewin meteen
tot vrijwel niets gereduceerd. De
voornaamste taak is dus om de zaak
op de Amerikaanse rol te krijgen.
Afkoopsom
Hamer weer, puttend uit eigen erva
ringen: „En zodra dat gebeurd is, be
gint de tegenpartij ogenblikkelijk
met onderhandelingen over een af
koopsom. Het hele spel, dat vele
maanden kan duren, gaat er name
lijk alleen maar om, dat men eikaars
procesmogelijkheden aftast. Dat is
éen spannende fase, want je kunt
het eigenlijk nooit voorspellen. Zo
dra het echter vaststaat datje met je
claim voor de rechter kunt verschij
nen haken ze in Amerika af en wordt
er een deal gesloten."
„Dit alles is zeer complex, zeker ge
zien het gegeven dat in alle Ameri
kaanse staten verschillende wetten
bestaan. In het Bijlmergeval moetje,
concreet, weten wat de kansen zijn
in Washington, waar Boeing zijn
vestiging heeft. Dat is ook mijn be
zwaar tegen de aanpak van de firma
Stearns, overigens een gerenom
meerd bedrijf, die nu met contracten
loopt te wapperen waar de gemiddel
de burger in Nederland de draag
wijdte niet van kan doorgronden.
Met als mogelijk gevolg, dat we
straks in Amerika met meerdere
vertegenwoordigers van de Bijlmer
slachtoffers zitten, en dat is objectief
slecht. Dan geef je de tegenpartij na
melijk de kans om ons tegen elkaar
uit te spelen, heus, daar zijn ze bui
tengewoon listig in. En dan kom je
uiteindelijk voor de Amerikaanse
rechter namens twee Bijlmercliën
ten.
Nou, die man ziet je niet staan, en je
hebt ook geen mogelijkheid om een
vuist te maken. De enige oplossing
is, datje met je confrères een gecoör
dineerd overleg pleegt en de zaak ge
zamenlijk aanpakt. Dat is in de be
handeling van de SLM-ramp heel ef
fectief gebleken, en ik denk dat het
ook nu weer de meeste kans op sue-
ces inhoudt."
Eigen belangen
Nee, zegt mr. Hamer streng, in Ne
derland is 'no cure, no pay' niet toe
gestaan: „Sinds de tijd van de Zeven
Provinciën is het bij ons zo geregeld,
dat een advocaat zijn eigen belangen
niet mag laten meetellen en uitslui
tend het belang van zijn cliënt be
hartigt. Daarvoor krijgt hij een ho
norarium."
Op de schalkse vraag of de SLM-
zaak, die toch enkele miljoenen
heeft opgeleverd, geen uitzondering
op deze regel vormde toont Hamer
zich gedecideerd: „Nee, we hebben
daarin zodanig onderhandeld, dat
onze cliënten het meest profijt kre
gen. Wij zijn uiteindelijk zeer be
hoorlijk betaald, maar dat bleef bin
nen het kader van wat in onze orde
gebruikelijk is. Dat was voor onze
Amerikaanse partners wel even
wennen, maar zo zijn deze zaken bij
ons nu eenmaal geregeld.
Wie de berichtgeving
>ver de luchtramp in de
Bijlmermeer de
afgelopen twee weken
leeft bijgehouden krijgt
de indruk, dat de
Rijksluchtvaart Dienst
gegevens wil achter
houden.
oorHendri Beltman
I Ip Rijksluchtvaart Dienst heeft
inds zondagavond 4 oktober her-
laaide malen meegewerkt aan een
[rote verwarring over de toedracht
fan de ramp met de El Al-Boeing, die
'P de flatgebouwen in de Bijlmer-
leer neerstortte.
'p maandag 5 oktober, tijdens een
iderhaast belegde persconferentie,
ivorden op grote kaarten tot in de-
kils de fatale route en laatste minu
ten van de vlucht uit de doeken ge-
Hoewel diverse ooggetuigen
daarvóór al hadden gemeld dat het
vliegtuig vrijwel .gelijktijdig twee
motoren had verloren, houdt de
RLD op dat moment staande dat er
zes minuten tijdsverschil was tussen
het verlies van de rechter binnenmo-
tor en de rechter buitenmotor.
Vragen over deze zaak worden door
de woordvoerders van de RLD niet
beantwoord. Een dag later verklaart
de dienst dat de oorzaak van de ramp
mogelijk gezocht moet worden in het
afbreken van zogenaamde breek-
pennen, waarmee de motor aan de
vleugel is verzekerd. Achteraf lijken
het niet die breekbouten te zijn ge
weest.
Op woensdagochtend 8 oktober
meldt een verslaggeefster van de
Vara-radio vanuit de Bijlmer dat de
cockpit voice recorder is gevonden.
Brandweercommandant Ernst, on
getwijfeld ter zijde gestaan door me
dewerkers van de RLD, heeft dat be
kend gemaakt. Ook het Algemeen
Nederlands Persbureau komt met
het bericht. Echter, enkele uren na
de hoopgevende mededeling volgt
een ontkenning: de cockpit voice re
corder is nog steeds spoorloos. Ver
warring alom.
Een ander voorval.
De RLD belegt vorige week vrijdag
een persconferentie. Op een indruk
wekkende en overtuigende manier
vertelt de leider van het onderzoek,
ir. Henk Wolleswinkel, dat de oor
zaak van de ramp waarschijnlijk
moet worden gezocht in metaalmoe
heid in een trekstang. „Voor dege
nen, die bekend zijn met metaalmoe
heid bestaan er angstige overeen
komsten tussen deze ramp en de
ramp met eenzelfde type toestel op
29 december vorig jaar bij Taiwan",
zo stelt ir. Wolleswinkel.
De RLD gaat zelfs zover dat ze de
Amerikaanse luchtvaartautoritei
ten inspecties gelast op dit vitale on
derdeel. Zo niet, dan zal niét worden
geschroomd het Nederlandse lucht
ruim voor dit type toestellen te slui
ten.
Inderdaad zijn er redelijk wat over
eenkomsten tussen de El Al-ramp en
de ramp bij Taiwan met een vlieg
tuig van China Airlines. Maar me
taalmoeheid is in het geval van de
ramp bij Taiwan nog niet geconsta
teerd omdat de betrokken onderde
len nog op de zeebodem liggen.
Dinsdagavond geeft de RLD een
persbericht uit, waarin wordt ge
steld dat de Amerikaanse luchtvaar
tautoriteiten 'adequaat' hebben ge
reageerd op het verzoek van de RLD
en inspecties zullen uitvoeren. Het
Nederlandse luchtruim wordt niet
gesloten. Maar in hetzelfde persbe
richt wordt plotseling niet meer ge
sproken over metaalmoeheid in een
trekstang. Het blijkt nu opeens te
gaan om een gebroken beslag-oog bij
een breekpen. Dat is volstrekt wat
anders.
Woensdag weigert de RLD de band
vrij te geven, waarop de conversatie
staat tussen de verkeersleider en de
cockpitbemanning. „We willen de
privacy van de omgekomen beman
ningsleden beschermen", heet het
in eerste instantie.
's Middags komt RLD-woordvoerder
Hans Scholten met een andere uit
leg over die geheimhouding: „Het
heeft niets met bescherming van pri
vacy te maken, maar domweg met
het feit dat wij een vooronderzoek
verrichten. Het uiteindelijke onder
zoek wordt uitgevoerd door de. Raad
voor de Luchtvaart. Die moet bepa
len of dergelijke informatie open
baar mag worden"
Het antwoord op de vraag over het
'extra rondje' boven de Bijlmer
wordt pas donderdagochtend gege
ven door een woordvoerder van de
Luchtverkeersbeveiliging: „De ge
zagvoerder moest dat rondje wel ma
ken, wilde hij op de goede hoogte uit
komen van de baan waarop hij wilde
landen".
Vastgesteld kan worden dat de Ne
derlandse overheid niet in staat is
om op een passende wijze voorlich
ting te geven bij een vliegtuigramp.
De overheid is er niet op ingericht,
heeft onvoldoende geschoold perso
neel ter beschikking en draagt er
zelfs toe bij dat meer vragen worden
opgeworpen dan antwoorden wor
den gegeven.
RLD-woordvoerder Hans Scholten
geeft dat ook min of meer toe. „Het
is een onontwarbare kluwen, een
chaos. En iedereen trekt aan een
eindje van die kluwen en formuleert
zo zijn eigen conclusies".
„Het is niet bepaald sterk, niet fraai
en verdient op zijn zachtst gezegd
niet de schoonheidsprijs", zo vat
L.S. de Boer, bestuurslid van de Ver
eniging van Nederlandse Verkeers
vliegers het samen. Maar tegelijker
tijd geeft hij aan waar het mogelijk
wringt: de relatie tussen Ameri
kaanse luchtvaartautoriteiten
(FAA)en de RLD.
Decennia lang hebben de Ameri
kaanse luchtvaartautoriteiten, de
FAA, het voortouw genomen bij de
veiligheidscontrole in de luchtvaart.
Hun wil was en is internationaal
wet.
Maar aan het einde van de jaren
tachtig werd die positie van de FAA
enigszins ondergraven, toen de af
zonderlijke Europese luchtvaartau
toriteiten besloten tot de oprichting
van de Joint Aviation Authorities
JAA). Dit overkoepelende Europese
omgaan verdeelde onderling de con
trole over de diverse vliegtuigtypes.
Daarbij kreeg de Nederlandse Rijks
luchtvaart Dienst zeggenschap over
het wel en wee van de Boeing 747.
Een klein land wil zich dan waar ma
ken. Dat gebeurde ook in juni 1989,
toen de. KLM haai- eerste Boeing
747-400 kreeg afgeleverd. De leve
rantie werd een fors aantal dagen
vertraagd, omdat de RLD onder aan
voering van ir. Henk Wolleswinkel
zich niet kon vinden in bepaalde
luchtwaardigheidsverklaringen van
de Amerikaanse FAA.
De FAA meende dat er in elk geval
gevlogen kon worden met twee ty
pen motoren: de Pratt Whitney en
de General Electric. Wolleswinkel
wilde de Boeing 747-400 slechts aan
vaarden als ook de Roll Royce-moto-
ren voor dit vliegtuig waren goedge
keurd.
VNV-bestuurslid De Boer zegt: „Ik
heb het idee dat Wolleswinkel wel
eens wat te hoog van de toren blaast,
zich hoe dan ook waar wil maken".
Insiders sluiten dan ook geenszins
uit dat dé ferme taal die de RLD nu
opnieuw in de richting van de FAA
heeft geuit een eventueel vlieg
verbod wederom een politieke zet
is met de bedoeling de macht van die
FAA wat te temperen ten gunste van
de Europese luchtvaartautoriteiten.
De Boer is diplomatiek als hij zegt:
„De RLD is niet geëquipeerd voor
een ramp als deze. Ze hebben mis
schien best de kwaliteit in huis om
een dergelijke ramp te onderzoeken,
maar tegenover de media en het pu
bliek hebben ze onvoldoende mana
gement getoond. Dat heeft ten on
rechte voer gegeven aan specula
ties".
