Tijdloze cadeautjes van
Crosby, Stills Nash
Bomans' Erik als 'Phantom of the opera'
fabelachtige solo wordt duurste musical
Willem Breuker Kollektief
tussen de schuifdeuren
Eenling tussen;
de vernieuwers
De punteslijper-
van de milde sp|
Cultuur
THEO WOLVECAMP 1925-1
ALEXANDER P0LA1914-1992 j
Leidse Courant
dinsdag 13 oktober 1992
Alice Walker
houdt lezing
Amsterdam De Amerikaanse
auteur Alice Walker, die onder
meer 'De kleur paars' schreef,
houdt vrijdag 23 oktober een le
zing in de Oude Lutherse kerk
in Amsterdam. Walker staat op
dit moment midden in de be
langstelling vanwege haar
nieuwe roman, 'Het geheim van
de vreugde'. Deze roman gaat
over de praktijk van de vrou
wenbesnijdenis en de mytholo
gische grondslag daarvan.
Kaarten voor de lezing zijn ver
krijgbaar bij de VW-bespreek-
bureaus.
Genomineerden voor
de Gouden Strop
Amsterdam De genomineer
den voor de Gouden Strop, de
hoogste onderscheiding op het
terrein van de misdaadlitera
tuur, zijn dit jaar Martin Koom-
en (!Geen pardon voor Port
land'), Dirkje Kuik ('De N.V.
Dopiflex'), Chris Rippen voor
'Playback' en Peter de Zwaan
('Dietz'). De Gouden Strop is in
het leven geroepen door het Ge
nootschap van Nederlandstali
ge Misdaadauteurs en wordt ge
steund door uitgeverij Bruna.
Eerder werd de onderscheiding
gewonnen Jef Geeraerts, To-
mas Ross, Gerben Hellinga en
René Appel. Aan de prijs is een
geldbedrag van 25.000 ver
bonden. Donderdag 22 oktober
valt de beslissing.
Grote kunstroof
uit Duits museum
Weimar Uit een museum in
de Zuidduitse stad Weimar zijn
in de nacht van zondag op
maandag acht schilderijen van
Lucus Cranach de Oude gesto
len. Een politiewoordvoerder
zei maandag dat de waarde op
60 miljoen mark (tegen de 70
miljoen gulden) wordt geschat.
Op verscheidene van de gesto
len doeken, die zijn gemaakt
tussen 1521 en 1528, staat Mar
tin Luther afgebeeld. Meegeno
men door de onbekende daders
zijn onder andere het werk
'Martin Luther als jonkheer
Jörg' uit 1521, een portret van
keurvorst Johan Friedrich von
Sachsen (rond 1526) en het por
tret van prinses Sybille von Cle-
ve, een van de bekendste Cra-
nach-schilderijen van de collec
tie in Weimar. Volgens de poli
tie zijn de daders om 04.00 's
nachts het kasteel in Weimar
binnengedrongen waar de col
lectie is ondergebracht De doe
ken werden uit de lijsten ge
haald. Een speuractie naar de
daders had maandagmiddag
nog geen resultaat opgeleverd.
De kasteel-museum bezit in to
taal 20 schilderijen van Cra
nach en uit zijn atelier. Cra
nach, naast Albrecht Dürer be
schouwd als de belangrijkste
schilder van de Duitse 16e-
eeuwse kunst, stierf in 1553 in
Weimar.
'Joshe Kalb'
gaat niet door
Arnhem Het Theater van het
Oosten heeft besloten de mu-
ziektheaterproduktie 'Joshe
Kalb' terug te trekken. De voor
stelling, gebaseerd op een no
velle van Israël Joshua Singer,
zou 15 oktober in première
gaan. Volgens regisseur Leo
nard Frank is het niet gelukt
om 'Joshe Kalb' op een niveau
te tillen dat aan het oorspron
kelijke gegeven voldoende recht
doet. De novelle van Singer
geeft een beschrijving van het
joodse chassidische milieu in de
19de-eeuwse joodse gemeen
schappen in Oost-Europa.
Kunstwerk
vernield
Borne - Een omstreden kunst
werk van de Amsterdammer
Henk Rijzinga is gisteren ver
nield tijdens een expositie op
het erf van de Werkplaats voor
Beeldende Kunst in Borne. Het
van sloophout vervaardigde ob
ject met de droom als thema is
omstreden sinds burgemeester
en wethouders van Borne beslo
ten het niet in een beeldentuin
in de gemeente te plaatsen uit
vrees voor vandalisme. Na fel
protest uit de kunstwereld is
het college inmiddels op dat be
sluit teruggekomen en heeft be
paald dat de inwoners van Bor
ne in een enquête zelf mogen
bepalen of het kunstwerk een
plek in de tuin krijgt. Geduren
de de 'volksraadpleging', na de
expositie in de Werkplaats voor
Beeldende Kunst, zou het ob
ject in de beeldentuin te zien
zijn.
VREDENBURG, UTRECHT.
Concert Crosby, Stills Nash.
Met David Crosby (zang,
gitaar), Stephen Stills (zang,
gitaar) en Graham Nash (zang,
gitaar).
door Hans Piët
Het unieke karakter van de
driestemmige zang van Crosby,
Stills en Nash heeft sinds hun
begin in 1969 niets aan schoon
heid ingeboet. Hoewel zich op
het uiterlijk van de artiesten de
gevolgen van het ouder worden
(vooral bij Crosby) beginnen af
te tekenen; zijn de stembanden
nog even soepel als vroeger.
Als je dan ook nog het talent
van een begenadigd componist
en tekstschrijver bezit en door
een volle zaal over-enthousiast
publiek wordt geïnspireerd,
dan ben je al snel geneigd tijdlo
ze cadeautjes uit te delen. En
dat is precies wat David Crosby,
Graham Nash en Stephen Stills
gisteravond deden in het
Utrechtse Vredenburg.
Het twee uur durende concert,
dat om een herhaling vraagt,
was een klankbord van de
Woodstock-generatie zonder
dat het een vervelend nostal
gisch tintje had. De driestem
mige zang, die zo melancholiek
klinkt en die de zoete geur van
hasj met zich meedraagt, stond
vanaf de eerste minuut als een
huis.
Het drietal had er geen moeite
mee een ontspannen sfeer te
creëren, waarin ruimte was
voor klassiekers als 'Marrakesh
express', 'Military madness'
('voor Joegoslavië') en 'Teach
your children', naast gloed
nieuw werk als het Graham
Nash-nummer 'After the
storm'.
Tijdens dit solo-uitstapje liet de
Engelsman van het gezelschap
Crosby, Stills Nash. de zoete geur van hasj.
horen waarom je zo'n plaat met
Kerstmis bij voorbeeld cadeau
doet aan je geliefde. Zo intens
passioneel kan alleen Graham
Nash klinken.
Hij maakte overigens wel een
bloeper door halverwege het
Dylan-nummer 'Every grain of
sand' de tekst te vergeten.
Niemand nam het hem echter
kwalijk, waardoor hij in het ap
plaus herstelde en na zijn excu
ses te hebben aangeboden weer
verder zong. Het eerste deel
van de show was vooral een ge
zamenlijk onderneming.
Stephen Stills speelde daarbij-
veel elektrische gitaar en het
trio de nummers zo had be
werkt dat ze niet bij de eerste
tonen direct aan het publiek
werden weggegeven.
Liefdesliedjes
Duidelijk bleef echter wie het
materiaal oorspronkelijk had
geschreven: Nash de liefdes
liedjes, Crosby het meer zweve
rige werk als 'Guinnevere' en
Stills het uptempo materiaal.
Na een korte pauze was het tijd
voor de solo-uitstapjes, nam
Graham Nash ook achter de
vleugel plaats, gaven ze elkaar
complimentjes en was er tijd
voor wat (zure) grappen. Zo
verhaalde Crosby op humoristi
sche wijze over zijn tijd in de ge
vangenis als gevolg van zijn
drugsverslaving. ,,En weet je
welk nummer de bewakers ab
soluut niet konden uitstaan..."
waarna hij op onnavolgbare wij
ze 'Almost cut my hair' zong.
Het optreden eindigde met een
massale samenzang van trio en
publiek, waarbij ook nog een
paar zonen van Graham Nash
mochten komen meezingen.
Ze bleken niet over het stemge
luid van hun vader te beschik
ken.
foto Henry van Niel
Peter Dorst bevecht als Erik een spin in de
kindervoorstelling van de Paarden Kathedraal.
SCHOUWBURG, UTRECHT
De Paarden Kathedraal met
kindervoorstelling 'Erik of het
klein insektenboek', naar het
gelijknamige boek van Godfried
Bomans. Tekstbewerking: Tom
Sijtsma. Regie: Henk van
Ulsen. Vormgeving: Tom
Schenk. Spel: Peter Drost.
Herhalingen: 14 oktober
Leiden (Schouwburg), 29
november Rotterdam
(Schouwburg), 16 december
Nieuwegein (Kom), 3 januari
Amsterdam (Brakke Grond), 20
januari Naaldwijk, 14 maart
Gouda (Schouwburg), 20 maart
Wassenaar (Warenar) en
verder in vele plaatsen
schoolvoorstellingen 1 t/m 5
februari Den Haag).
door Renée de Haan
Het enige kinderboek van God
fried Bomans was eigenlijk voor
volwassenen. 'Erik of het klein
insektenboek' bevat zoveel le
vensfilosofie dat de humor voor
kleintjes te diep gaat. Het nieu
we Utrechtse gezelschap De
Paarden Kathedraal heeft daar
verandering in gebracht. Het
boek als voorstelling voor kin
deren vanaf zes jaar is een fabe
lachtige solo geworden van Pe
ter Drost.
Vanaf de eerste minuut staat er
een wat verwonderde jongen,
hangt er een schilderij naast
zijn bed met de insektenwereld
de Wollewei, ook valt er niet
meer te zien dan één acteur en
een ingenieus beweegbaar wit
laken. Met een zwart-geel bril
letje wordt de speler een hoog
hartige wesp, met een parasol
letje komt mevrouw wesp tot le
ven, meneer slak hanteert
krukken als voelsprieten en de
vlinder laat het laken wapperen
als vleugels. Met telkens feeër
ieke muziek als achtergrond.
Zo simpel maakte regisseur
Henk van Ulsen theater tot een
sprookje. Het komt in deze
wondere wereld tussen realiteit
en fantasie maar op één ding
aan: vertellen en spelen. Beide
heeft Peter Dorst in zijn loop
baan als kindertheatermaker
leren beheersen. Met een onge
lofelijke energie schiet hij van
het jongetje in een dier, waarbij
automatisch de grenzen verva
gen. Op andere momenten
komt juist de tegenstelling tus
sen insekten en mensen haar
scherp naar voren.
In de teksten van Bomans is
fors gesnoeid. Alle verhandelin
gen zijn tot essenties terugge
bracht. De kracht van deze dra
matische vogelvlucht is er niet
minder om.
Vertedering, irritatie, wee
moed, verlangen en vertwijfe
ling, Erik beleeft ze herken
baar, via één oogopslag of ge
baar van Peter Drost. Hij trekt
zijn publiek, dat beslist ook uit
volwassenen mag bestaan, on
afgebroken mee naar de wereld
achter de letters van een ge
leerd insektenboek. En tenslot
te naar de realiteit van alledag,
waar voor het ware inlevings
vermogen van een kind geen
plaats is.
Dat wegdromen mag nu, in het
theater, via deze eerste produk-
tie van de Paarden Kathedraal.
Het gezelschap, onder artistie
ke leiding van Aram Adriaanse,
is daarmee dit theaterseizoen
klein maar zeer fijn begonnen.
Den Haag 'The phantom of
the opera', de succesvolle musi
cal van Andrew Lloyd Webber
wordt in augustus '93 de ope
ningsvoorstelling van het ver
bouwde Circustheater.
De telefonische voorverkoop
start al op 19 november. Er
wordt een speciaal 06-nummer
voor opengesteld, waarop 35 te
lefoonlijnen zijn aangesloten.
Zo nodig wordt dat aantal nog
uitgebreid.
,,Bij Les Misérables was er zo'n
stormloop op de kaartjes, dat de
telefoonlijnen voortdurend be
zet waren. Sommige mensen
die plaatsen wilden reserveren
kwamen er gewoon niet door
heen", aldus producent Joop
van den Ende.
Het Spook van de Opera wordt
de duurste musical ooit in Ne
derland geproduceerd: 14 mil
joen gulden. Les Misérables
kostte destijds zeven miljoen en
Cyrano de Bergerac, dat on
langs in première is gegaan,
kost 'slechts' vijf miljoen gul
den.
De show is mede zo duur omdat
toneel en theater voor deze pro-
duktie ingrijpend moeten wor
den verbouwd en aangepast. Zo
moeten onder het toneel 68 ver
schillende motoren worden
aangebracht. Het technische
personeel heeft een week nodig
om met deze apparatuur te le
ren omgaan.
Volgens uitvoerend producent
Robin de Levita moet de show
een jaar lang uitverkochte za
len trekken om de produktie-
kosten terug te verdienen. De
Levita twijfelt er niet aan of dat
gaat lukken. The Phantom of
the Opera speelt op dit moment
op negen plaatsen in de wereld
en is wereldwijd door ongeveer
tien miljoen mensen gezien.
„Phantom is het maximale wat
je op toneel kunt brengen. Het
wordt de meest succesvolle
voorstelling aller tijden", voor
spelt hij. „In Londen draait de
show nu al zes jaar, en tachtig
procent van de bezoekers gaat
de show meer dan een keer
zien. Dat kan ik me ook goed
voorstellen, want er gebeurt zo
veel op het toneel, dat je het
niet in een keer kunt bevat
ten".
Kopie
De Nederlandse Phantom
wordt een exacte kopie van het
Britse origineel, en wordt ook
begeleid door het oorspronkelij
ke creatieve team. De bekende
Amerikaanse regisseur Harold
Prince, die meewerkte aan tien
tallen theatermusicals, ver
zorgt de regie van deze Neder
landse produktie. De vertaling
is van Seth Gaaikema.
Op dit moment is nog niet be
kend hoe de cast van 'Het
Spook van de Opera' er uit gaat
zien. De audities zijn nog in vol
le gang, en nemen waarschijn
lijk nog anderhalve maand in
STADSSCHOUWBURG,
AMSTERDAM
Willem Breuker Kollektief met
'Deze kant op dames'.
Schrijver: Ischa Meijer.
Muziek: Willem Breuker.
Regie: Ton Lutz. Decor: Mare
van Warmerdam. Acteurs:
Willem Breuker Kollektief en
Loes Luca.
door bertjansma
Dat Willem Breuker met- zijn
Kollektief eens écht toneel zou
gaan spelen, zat er dik in. Het
was bijna een consequentie van
de manier waarop hij en zijn
musici met muziek omgaan:
Breuker maakte de jazz - en dat
woord moet je bij hem zeer
breed nemen - al jarenlang
theatraal: Trompettist Alten-
felder als slangenbezweerder,
de muzikanten in pseudo-Ara-
bische dracht, gespeelde ruziet
jes tussen de solisten, het hoor
de al bij hun optreden en het
waren allemaal voortekenen.
Met de door Ischa Meijer ge
schreven en door Ton Lutz ge
regisseerde revue 'Deze kant op
dames' werden de mannen van
Breukers Kollektief tenslotte
écht acteurs.
De verhaallijn die Ischa Meijer
bedacht is niet meer dan de
dunne draad waaraan Breuker
c.s. de was uit konden hangen:
Graaf De Breukelaere Breuker
met grijze pruik en bekakt ac
cent) en zijn gravin vieren een
huwelijksfeestje en wachten op
het orkest. De graaf heeft ook
nog een verhouding met een
bordeelhoudster en de dochter
van de graaf is verliefd op de
saxofonist uit haar nachtclu
borkest (weer Breuker maar
dan zonder pruik).
Het Breuker Kollektief krijgt
daarbij assistentie van één ech
te actrice, Loes Luca, die onder
meer de grafin, haar
Sneeuwwitje-achtige dochter
(met het orkest als kabouters),
een zwerfster en een dikke bor
deelhoudster speelt. Het levert
alles bij elkaar een verkleedpar
tij van jewelste op, met onder
weg een reeks van cabareteske
momentjes van het tussen-de-
schuifdeuren niveau: lollig voor
de makers en hun lachgrage
volgelingen maar te flauw en te
oubollig (kunst, subsidie, tele
visie worden op de hak geno
men voor werkelijk plezier.
Uniek
Blijft de muziek, want daarin
blijven Breuker en zijn mensen
werkelijk uniek. Een orkest dat
ongelooflijk goed ingespeeld is
en dat heel veel aan kan. Neder
land heeft waarschijnlijk nooit
een orkest gehad dat zo lang en
zo vaak per jaar samenspeelt
als dit ensemble.
Ischa Meijers operette-tje biedt
ze genoeg ruimte ook muzikaal
uit hun bol te gaan en dat is
stukken leuker: de befaamde
Breuker-composities waarin je
Kurt Weill en George Antheil
hoort doorklinken, vroege El-
lington-geluiden in een Cotton
Club-parodie (het orkest in het
wit met zwarte maskertjes en
een zwarte haardos), en begra
fenis-fanfare en meer muzikale
acrobatiek.
Willem Breuker zelf in de
hoofdrol acteert nonchalant,
handig, alsof hij al jaren met
het clownsbijltje hakt (en dat
doet hij in feite ook). Maar het
is dankzij Loes Luca en haar
brede scala van gekke typetjes
(ze zingt bovendien ook nog
goed) dat de revue ook het aan
kijken waard blijft.
door onze kunstredactie
Amsterdam Meer dan hon
derd van zijn schilderijen zijn
verbrand. Moedwillig, door
hemzelf. Theo Wolvecamp, de
schilder die zondagavond in het
Amsterdamse VU-ziekenhuis
overleed, was uitermate kri
tisch als het zijn eigen werk be
trof. En dat met een produktie
die toch al niet zo heel groot
was. In totaal zijn er niet meer
dan driehonderd werken van
hem bekend.
Het is niet de enige oorzaak
voor de betrekkelijke onbe
kendheid van deze eenling. Als
mede-oprichter van vernieu
wende stromingen - de Experi
mentele Groep en vooral Cobra
- stond hij telkens op het twee
de plan. Publicitair in de scha
duw van kunstbroeders als Ka-
rel Appel en Corneille kreeg hij
nooit zo'n naam bij het grote
publiek. Een heftig theoreticus
was hij ook niet; zijn rol in de
genoemde bewegingen beperk
te zich dan ook hoofdzakelijk
tot het zichzelf herkennen in de
idealen.
Theo Wolvecamp werd geboren
in Hengelo, als zoon van een
kleermaker. In de plaatselijke
bibliotheek maakte hij kennis
met boeken over schilderkunst.
Met name Kandinsky en Miró
werden belangrijk voor hem.
Wolvecamp nam L
aan de Arnhemse K
mie, maar een van JU
langrijke stimulans1
ontmoeting met 01,
Amsterdam. Bt
'Goede schildei'kuig
mij kunst die een Ir
houdelijk gevoel n
Als kijker moetje dn
nen voelen met zo'ig
het moet weerklanjd
je innerlijk', alduSire
Wolvecamp eens zif,
kunstige filosofie, h
te, van symboliek dc<
schilderijen 'ontstorl
lijk: volgens de sulb
grondslagen van (k
automatique' liet li
zijn gang gaan me#
werden zijn doekenK1
van de psyche, zoalï
streefde. Dat betelfei
gens niet dat ze nieti
waren: veel van zijitr
is zeer gelaagd en 1
van opbouw.
Na de hoogt
in de jaren vijftig jr
camp zich terug inla
teplaats, vanwaaru
veel ophef jaarlijk
rij of zes het licht <S
1984 exposeerde l
delijk Museum
1990 werd een i
zichtstentoonstellii
geopend.
Een lenig schrijver, met een nauwkeurig
recht en onrecht.
Amsterdam 'Chiem brengt
de actie er in, ik de ervaring',
zei Alexander Pola eens op de
vraag hoe hij en Chiem van
Houweninge de taken als
schrijvers van 'Zeg 'ns AAA'
verdeelden.
Ervaren was Pola. Gisteren
overleed hij, een lenig schrijver
van vaak cabaretesk materiaal,
met een nauwkeurig oog voor
recht en onrecht. Voor de harde
satire moest men bij hem nim
mer wezen. Zijn specialiteit, het
aanscherpen van milde spot,
kwam het best tot z'n recht in
de legendarisch geworden
NCRV-serie 'Farce majeure'.
Alexander Pola was daarin het
'bijtertje' van de groep, een
vriendelijk portie venijn dat
weliswaar niet ontregelde,
maar wel steeds duidelijk zijn
toon zette, dankzij ook een ver
schijning en een stemgeluid
waarin ironie lag opgesloten.
Geboren in Haarlem als Abra
ham Polak kwam hij op 3-jarige
leeftijd in Den Haag terecht.
Vader was tot leraar aan het
gyrfinasium Haganum be
noemd, het gymnasium dat la
ter ook door zoon bezocht werd.
Waarop een studie in Leiden
volgde. Hoewel, écht een studie
was dat niet. Zijn ouders wilden
dan wel dat hij rechten zou
gaan doen, Bram zelf had een
geheel andere toekomst voor
ogen: toneel spelen. „Ik bezocht
dus geen enkel college en legde
een absurd tentamen af, zodat
ik met overtuiging kon zeggen
geen aanleg te bezitten voor de
juridische wetenschap".
Hij zakte voor het toelatings
examen van de toneelschool,
maar nam niettemin al wel de
artiestennaam Alexander Pola
aan („Bram Polak, dat was
niks, die naam klonk net zo ge
woon als Jan Jansen"). Dat hij
toch aan het toneel kwam,
dankte hij aan Cor va
Melsert die in PolaT
Rotterdams Hofstad!
veelzijdige volontair!
Overstap
De verhalen die hij jaj
over zijn toneeltijd \|N
ten vol anekdotes. Z
toehoorder vooral,
stap die Pola na f
maakte van het toni
radio bepaald niet k
van een groot acteurR
Samen met de arts/1^
de Cler en Dico vaii
bezorgde hij de KR
gramma dat de col
met AVRO's 'BonteRS
vondtrein' prima aap
gen heit de klok". Tjr
ook de televisie zijn T
en meer en meer vaiir
gebruik ging makelj
radio toch een oudej
Pola die hij regeln
hield.
Zeldzaam
Dat hij in zijn vak eeP'
kracht was, bleek na}
ouder werd. Waar aq
schrijvers en idet
gers zo na hun zesi
zaam naar de zijliji^i
(of worden gescho^s
Pola het steeds drukyl
het gebeuren dat hijAi
ning van een bestaaP1
viteit in de laatste til
zijn leven vond. f
Want als één van deJ
telijk vaders van 'Z^jj.
stond hij niet alleeni_
sis van een ongekei
ces. Hij kon zich ep
beroemen in belandt
te hebben bijgedrag
eerste volwassen cojo
van eigen bodem,
daarvoor moeten
van amusement
mate dankbaar
