Het cafeetje van Pa Sem
De Nieuwe
Mens hoorde
onsterfelijk
te zijn
Zaterdag
DI 9
Leidse Courant
zaterdag 10 oktober 1992 i
Tussen de Bijlmerflats Groeneveen en Kruitberg gaapt nu een monsterlijk
gat. Onderin, in het midden, bevond zich tot zondagavond 18.36 uur een
kleine Surinaamse herberg, 't Groentje. Een maand geleden had Pa Sem
zijn zaak nog verbouwd.
d Wagenaar
is voor een zondagavond erg
n het cafeetje van Pa Sem.
evisietoestel stond, zoals al-
deze tijd, afgestemd op het
nma Studio Sport en de enige
i in de zaak waren een man
kinderen. De man zat aan de
enover Pa Sem, de jongen en
isje waren achterin wat aan
len, misschien met de sjoel-
[i de tafel met het voetbalspel
flipperkast in de hoek.
ar minuten eerder, op slag
f zeven, had het dochtertje
Sem de deur van 't Groentje
vas de naam van het kleine
achter zich dichtgedaan en
ir de binnenstraten naar de
ke woning gelopen, verderop
•ote flatgebouw Groeneveen,
imer 257. Juist toen ze bij
binnenkwam, om zes
i over half zeven, boorde het
'vrachtvliegtuig van El Al
1 hoeneveen en Kruitberg, bij
1 waar die twee flatgebouwen
'rovergingen.
ider de plaats van de inslag,
linnenstraat en twee meter
e struiken van het herfst-
n, was het cafeetje van Pa
eij of hoe kort het heeft ge-
hoe ze het geluid moet be-
ei dat een groot vliegtuig
s het met 500 km per uur te-
betonnen flatgebouw slaat
"lies weet de vrouw van Pa
ai het einde van deze week
1 Is niet. Ze herinnert zich al-
ze na de klap met haar doch-
5thuis is uitgerend, de galerij
1 chts van haar dat vreselijke
i er stond ze met tientallen
1 ïensen, die net als zij huil-
ichreeuwden, in de tuinen
'i de binnenstraat en daar
"naar de vuurzee, honderd-
meter ver
waar 't Groentje was
ïaar man zich moest bevin-
1 iens dook Pa Sem voor zijn
dochtertje op; hij was uit
van rook en vuurgloed ge-
wankelend en hevig ver-
n armen en hoofd. De man
n zijn vrouw: 'Let goed op
tjes!'. Daarna was Pa Sem
Iwenen, opgelost in de me
iaasde van angst en shock.
1 uur later pas kreeg de
n tweede teken van leven
man. Dat was toen ze hoor-
ij was opgenomen in het
ndencentrum in Beverwijk
bewustzijn was ge-
"I heet hij Willem Seymour;
iij op 21 november 1936 bij
stand in Paramaribo
|en. Maar ergens achterin
toen hij op middel-
tijd was geraakt, was men
-pm gaan noemen,
jrinaamse omgangsvormen
-ai titel die met zorgvuldige
l wordt gegeven aan oudere
De klant, die in het cafeetje aan de
bar had gezeten, ligt in het AMC-zie-
kenhuis, minder ernstig gewond. De
twee kinderen zijn veilig; ze hebben
nog aan niemand kunnen vertellen
hoe, maar ze zijn zondagavond uit 't
Groentje weggekomen terwijl het ca
feetje van Pa Sem instortte en deel
werd van die vreemd lage puinberg,
die nu al is weggeruimd en heb
ben de ramp in de Bijlmer ongedeerd
overleefd.
In de Bijlmer bevindt alles zich op afstand, lijkt binnen handbereik, maar is ongrijpbaar.
moah (30) is tien jaar in Nederland,
waarvan de meeste tijd in de Bijl
mermeer. Hij kwam uit Ghana om
dat zijn ouders hier al woonden. Bo
vendien wilde hij hogerop, studeren.
Inmiddels is hij computertekenaar
bij een Amsterdams architectenbu
reau.
Over Nederland is in zijn geboorte
land volgens hem weinig meer be
kend dan dat de discriminatie hier
minder is dan elders in Europa. Zelf
heeft hij daar weinig van gemerkt.
„Ik word hier gediscrimineerd, erg
zelfs. Tijdens mijn opleiding ben ik
een keer weggestuurd omdat ik on
voldoende inzicht in de studie zou
hebben, terwijl ik betere beoordelin
gen had dan de anderen". Kwaad is
hij er niet over, dat kun je verwach
ten als je naar een ander land toe
gaat. Ontevreden is hij wel over de
Bijlmer. Het is voornamelijk de
beeldvorming die hem tegenstaat.
„Ik heb me bijzonder geërgerd over
de manier waarop bij voorbeeld de
Engelse televisie over de Bijlmer be
richtte, alsof hier alleen arme men
sen wonen. In Engeland wonen er
veel meer dan hier. Je hoort over de
Bijlmer alleen nog maar slechte din
gen, daarom wil ik hier ook zo snel
mogelijk weg. Bovendien is het hier
veel te vol. Zo'n vliegramp als deze
heb ik al lang voorspeld, wie laat er
nu zulke enorme vliegtuigen over
zo'n dichtbevolkt gebied vliegen?".
De Ghanese bevolking vap de Bijl
mer is door de ramp verward en ver
slagen net als iedereen aan de voet
van de torenflats, maar de Ghane-
zen zijn ook op hun hoede. Vóór de
grote drugaffaire wist de buitenwe
reld van het bestaan van een Ghane
se gemeenschap niet af. 'In de Bijl
mer bestaat een netwerk van tien
tot vijftienduizend illegale Ghane-
zen onder wie veel criminelen', ver
kondigde de politie toen met iets van
triomf. Een voor de publiciteit opge
pompte actie waar weinig van over
bleef en die uiteindelijk verschrom
pelde, tot slechts een handjevol ver
dachten overbleef. Sjaak Schultz, de
rechercheur die gesteund door com
missaris Dietz van het bureau Zuid
oost, de overspannen opvattingen
van het hoofdbureau te kakken zet
te, kreeg een spreekverbod. „De
Ghanese gemeenschap is boos", is
het enige dat hij deze week naar vo
ren kon brengen voordat politie-
foto Jacques Zorgman
voorlichter Klaas 'geen commen
taar' Wilting ingreep. En inderdaad,
de toch al broze relatie tussen politie
en Ghanezen is sindsdien onder
koeld.
Beloften
Vragen naar mogelijke illegalen on
der het puin vallen dan ook in slech
te aarde. S. Adu-Ampoma, voorzitter
van de Ghanese stichting Sikaman
reageert fel. „Voor ons bestaan er
geen illegalen, alleen Ghanezen. Het
is bekend wie er in de flats woonden,
mogelijk waren er zoals overal ook
bezoekers. Wij proberen nu uit te
vinden wie er op bezoek waren".
Adu-Ampoma - zijn volgelingen noe
men hem 'one man thousand' - kan
of wil weinig bijdragen aan het beeld
van de Ghanese gemeenschap.
Precieze vragen stuiten op onduide
lijke of ontwijkende antwoorden. Of
de Ghanese gemeenschap hier per
manent is? „Ik weet het niet. De
doelstelling van Sikaman is te hel
pen bij de integratie van Ghanezen
in de maatschappij. We geven cur
sussen en forums, organiseren pro
jecten, maar integratie is wel twee
richtingsverkeer. We geven niet
onze cultuur op, maar we willen wel
participeren in de maatschappij. De
Nederlandse overheid moet midde
len beschikbaar stellen om dat mo
gelijk te maken. We krijgen wel veel
beloften te horen, maar ze worden
zelden uitgevoerd. Als we het over
integratie hebben dan is de taal toch
de eerste voorwaarde, maar als je je
wilt inschrijven voor een cursus Ne
derlands dan moet je zes maanden
tot een jaar wachten". Maar wach
ten wil niemand in de Bijlmer. De
stad van morgen heeft zich zelf al
lang geleden de toekomst ontnomen.
De wijk die de modernste van Euro
pa, de uitvalsbasis van de Nieuwe
Mens wilde zijn, met wegen op poten
en flatgebouwen als stuwdammen
heeft het leven nooit weten te grij
pen. Slechts stukjes ervan. De Bijl
mer heeft geen bioscoop, geen thea
ters, geen crematorium en geen be
graafplaats. Als straks de doden van
Groeneveen en Kruitberg naar hun
laatste rustplaats vertrekken, rijden
de begrafenisstoeten over de rond
wegen de Bijlmer uit.
Ging de Nieuwe Mens niet dood?
mannen voor wie men grote gene
genheid heeft maar tegen wie het,
vanwege hun positie of natuurlijke
gezag, eigenlijk U en meneer be
hoort te zijn.
Zo'n man dus, een echte waardige
vaderfiguur. Iedereen die Pa Sem
goed had leren kennen, en dat waren
in de loop der jaren duizenden Suri-
namers maar ook flink wat autoch
toon-Hollandse vrienden, zag hem
als een rechttoe-rechtaan persoon
lijkheid, met een groot gevoel voor
orde en gezag rules are rules to be
respected, hoorde men hem nogal
eens zeggen. Van Pa Sem, met zijn
korte, nog geen 1.70 meter hoge en
gedrongen gestalte, met die vierkan
te kop en geleerde grote bril boven
de brede neus, nam men dat maar
liever aan.
d|n voorpagina Zaterdag
!ratgebouwen in de Bijlmer
Karakteristieke halve ho-
!orm zullen worden aange-
e1 meer liften per complex
jr ingangen. Martin Mul-
van het projectbureau
tling Bijlmer: „Het is nu nog
"gelijk dat enkele tientallen
Sgelijk een flatgebouw bin-
izonder dat ze elkaar zien.
iogt de onveiligheid. Als je
ingang hebt, dan merk je
jdat je met een heel elftal
een heel ander gevoel",
■jte Sprong Voorwaarts ziet
het winkelcentrum Am-
'I Poort, dat kraakhelder
daar een multicultureel
drankje, gezellig rond
H Pieck-achtige hoofdkan-
NMB-bank is gedra-
heeft nu een hart.
ëpntbreekt de wijk ook aan
3"{Iulder:
eJn de
jaar nog eens 20.000 stoelen bij zul
len komen. 'Het punt is dat de ver
binding met de Bijlmer niet wordl
gelegd, maar uit recente kontakter
mérken wij dat de weerstand bij hei
bedrijfsleven tegen zwart personee:
afneemt. Het opleidingsniveau ligl
in de Bijlmer onder het landelijk ge
middelde, maar het gat is toch min
der groot dan de ondernemers dach
ten. Het betekent dat we in elk geva!
met schoolverlaters uit de voeter
kunnen".
De opmerking dat statistieken uit
wijzen, dat de misdaad in Amster
dam-centrum en Osdorp aanzienlijk
hoger ligt dan in de Bijlmer, kan de
directeur van de projectgroep Ver
nieuwing Bijlmer nauwelijks ver
heugd stemmen. „Dat betekent
waarschijnlijk alleen maar dat ze
hier heel voorzichtig zijn. Iedereen
in de Bijlmer voelt dat aan een aan
tal essentiële voorwaarden niet
wordt voldaan. Het is moeilijk 's a-
vonds bezoek
uit te nodigen.
Mensen durven
gewoon niet. Als
u het mij zo
vraagt, dan
moet ik ant
woorden: het
gros van de
mensen is hier
niet gelukkig".
Kwamina Ya-
foto Ben Blumers
Pa Sem in de huiskamer van zijn woning in Groeneveen.
meer. De in 1975 verworven onaf
hankelijkheid was bij lange na niet
de zegen geweest, die de politici had
den beloofd dat ze zou zijn en de roes
van optimisme, die een militaire
machtsgreep in februari 1980 had
gebracht, had ook maar kort ge
duurd. Net als in 1974 en 1975 gre
pen vele Surinamers in 1980 en
1981, toen er nog geen zware visum
beperkingen waren, hun kans om
naar Nederland te gaan.
Ook Pa Sem nam het vliegtuig. Na
aankomst ging hij in Rotterdam wo
nen, waar hij in het toen in oude glo
rie zieltogende en al aardig verscho
ten Witte Dorp in het westen van de
stad een kleine woning vond. Hij had
snel een baan als vorkheftruck-
chauffeur bij een steenoverslagbe
drijf in Capelle aan den IJssel. In de
avonduren zette Pa Sem zijn cultu
rele vrijetijdsbesteding voort, onder
meer als lid van een zanggroep die
zich toelegde op kawina, een van zijn
geliefde muzieksoorten.
Als de ondernemende man die hij in
Suriname was, probeerde hij ook in
Rotterdam om een Surinaams cultu
reel gezelschap van de grond te krij
gen. Dat dit niet lukte moet een van
de redenen zijn geweest, waarom hij
Voordat hij in de beginjaren tachtig
van Suriname naar Nederland ver
huisde had Pa Sem, toen nog Wim
Seymour, even buiten de stad Para
maribo bij het bauxietbedrijf van Bi-
liton gewerkt. Hij was daar maga
zijnbediende, een baan waarin hij
met haast iedereen van het bedrijf te
maken had en waarin hij zich dus
prettig voelde. Want met en onder de
mensen zijn, dat was wat hij vond
dat het leven waard maakte om te le
ven; men kon hem daarom ook bui
ten het werk in de vele culturele en
gezelligheidsverenigingen van de
Surinaamse hoofdstad ais actief lid
vinden.
Zo was hij met zijn mooie tenor een
van de steunpilaren van het man
nenkoor Allakondre van de ontspan
ningsvereniging NAKS (Na Arbeid
Komt Sport). Met een kleinere zang
groep was Pa Sem elk weekeinde
aanwezig op bruiloften en andere
feesten, die in Paramaribo werden
gehouden. Halverwege de jaren ze
ventig was hij met Allakondre ook op
toernee geweest in Nederland.
Verder was Pa Sem op cultureel ge
bied ook actief in de Volkshoge
school van Paramaribo en onder
hield daar de contacten met Neder
land.
Hij was een gevierd percussionist en
ook zeer bedreven met de soorten
slagwerk, die aan traditionele
creoolse muziek te pas komen. Pa
Sem had trouwens een opmerkelijk
geheugen voor die eeuwenoude,
deels nog uit Afrika stammende mu
ziek en teksten. Als musici of zan
gers in Paramaribo er bij de vertol
king van een bepaald stuk niet uit
kwamen, konden ze bij Pa Sem te
recht voor de juiste toonsoort en mo
dulaties en de woorden, die bij d(
muziek hoorden.
Ook, en vooral dat werd als bijzon
der ervaren, wist hij steeds de bete
kenis van klank en tekst uit te leg
gen Pa Sem fungeerde zo als ie
mand die voor de overlevering zorg
de van de ongeschreven tradities var
zijn cultuur. Dat was ook een van dt
redenen dat men hem Pa was gaar
noemen en zijn familienaam Sey
mour afkortte als Sem; als Pa Sen
was hij een autoriteit en cultuurdra
ger.
Onafhankelijk
Beginjaren tachtig was het voor
Surinamers in Suriname niet 1
foto Dijkstra
het flatgebouw en die gaven, als het
dag was, uitzicht op een gracht die
met uitbundige bosschages werd be-
zoomd. Behalve door feestslingers
aan het plafond werd 't Groentje
versierd met kleurige posters aan de
wanden en achter de bar hing een
grote foto van de voetballers Gullit
en Rijkaard die elkaar bespringen na
een doelpunt.
Met of misschien ook wel zonder ver
gunning schonk Pa Sem in zijn ca
feetje verschillende soorten soft,
bier en sterke drank en wie bij
hem een rumpunch of een glas rum-
cola bestelde, kreeg dan de originele
door de SLM overgevlogen Black Cat
rum, gestookt uit Surinaams suiker
riet, verrukkelijk vuurwater dat zo
waar aan het kraken van de ermee
overspoelde ijsblokjes een tropisch
ritme gaf, chachacha.
Maar men kwam zeker niet alleen
om te drinken in 't Groentje. Pa Sem
liet steeds, ten gerieve van al zijn
gasten, kaseko-muziek uit zijn ste
reo-installatie komen en dat dreef
menigeen tot een dansje.
Een enkele klant dronk misschien
wel eens een glas te veel, maar tot
onaangenaamheden kwam het nooit
in 't Groentje. Buiten hing naast de
deur een kastje met daarin een stuk
papier waarop puntsgewijs stond
aangegeven wat en wie Pa Sem niet
tolereerde in zijn kleine herberg:
drugs, steekwapens, grote bekken
en ruziestokers.
groter waren, tafelvoetbal
speelden, sjoelden of flipper
den.
's Avonds kwamen ook opge
schotenjongeren bij Pa Sem;
soms raadpleegden leden
van een kaseko-orkestje de
muzikale encyclopedie die de
oude man was, bij voorbeeld
als ze met elkaar overhoop
lagen over een toontje hoger
of lager in een stuk muziek.
Op schooldagen ging een
vaste groep kinderen tussen
de middag, van kwart over
twaalf tot half twee, zijn bo
terham eten in het cafeetje.
Een van de oudere kinderen
had een eigen sleutel van 't Groentje
bij zich voor het geval dat Pa Sem er
nog niet was, maar dat kwam haast
nooit voor. Dat de kinderen graag bij
hun oude vriend overbleven bleek
vaak op woensdagmiddag, als ze vrij
van school waren en dan, vooral als
het weer wat slecht was, bij Pa Sem
kwamen spelen.
Hapjes
Het was altijd gezellig in 't Groentje.
De vrouw van Pa Sem zorgde er dik
wijls voor dat er ook wat gegeten kon
worden in het café. De Surinaamse
hapjes kookte ze thuis en in 't
Groentje werden ze in een magne
tronoven opgewarmd.
Pa Sem organiseerde regelmatig,
aanleiding of niet, feestjes met mu
ziek. Veel zorg besteedde hij ook aan
het jaarlijkse Sinterklaasfeest en
met Kerstmis was het café met nóg
kleuriger slingers en bellen dan nor
maal versierd en werd een feestbuf-
fet opgesteld van Surinaamse lek
kernijen.
't Groentje, daar onderaan en haast
op de grens van Groeneveen en
Kruitberg en eigenlijk alleen maar
bekend bij wie in die twee hoge flat
gebouwen woonde, was een echt fa
miliekroegje. De huisvrouwen die er
overdag koffie dronken en gezellig of
bezorgd kletsten, brachten vaak de
kleine kinderen mee, die aan'hun
moeders rokken hingen of, als ze wat
Een maand geleden was Pa Sem
klaar met een verbouwinkje van zijn
gezellige kleine herberg. Een van de
dingen die hij had gedaan was het
naar voren halen van de bar, waar
door er meer speelruimte voor de
kinderen was gekomen.
Hij had van de klanten veel compli
mentjes gehad en nóg eens hadden
ze hem gezegd hoe blij ze allemaal
waren, zijn vrienden van Groene
veen en Kruitberg, dat er één plaats
je was in die brede en hoge betonnen
blokkendoos waar ze zich een beetje
ginds waanden, ruim zesduizend ki
lometer naar het westen, aan de
overkant van de oceaan.
Afgelopen woensdag is Pa Sem geo
pereerd aan zijn armen, vrijdag zou
men proberen de brandwonden aan
zijn hoofd en gezicht te behandelen.
Hij was nog steeds niet bijgekomen,
maar de dokters hebben gezegd dat
Pa Sem een goede kans heeft om het
te redden.
in 1986 uit Rotterdam naar
de Bijlmermeer verhuisde
en in het appartement 257
van de flat Groeneveen ging
wonen.
Nu had Pa Sem pas goed de
sprong van de Pettenpolder
naar de Bijlmer gemaakt
zo probeert men in Suri
naamse kring de cultuur
schok wel eens te omschrij
ven, die de migratie van de
kust van Zuid-Amerika naar
die van de Noordzee een
mens bezorgen kan. Van het
ene uitsterste, de Pettenpol
der, een gat in het district
Nickerie, met zijn sociale erfjescul-
tuur, naar het andere, het beton van
een planologisch mislukte Amster
damse buitenstad met in de plaats
van erven de galerijen of, zoals ze in
de Bijlmer werden genoemd, bin
nenstraten.
Pa Serq, nooit passief, vond dat aan
die onherbergzaamheid van de
plaats en de ontheemdheid van hen
die er vertoefden, dat schrijnende
ver-van-huis-gevoel, wel wat gedaan
kon worden. Na de nodige gesprek
ken met de autoriteiten die daar
over gaan kreeg hij begin 1987 de
sleutels aangereikt van een zoge
naamde collectieve ruimte in zijn
flatgebouw Groeneveen.
Het waren twee appartementen
waarvan de scheidingsmuur was
weggelaten. De flinke ruimte lag,
naast een crèche, aan het einde van
de overdekte, maar niet met glas af
geschutte binnenstraat, die bij de
overgang naar de flat Klein Kruit
berg ophield. Op die plaats begon
tussen de twee flatgebouwen een
twee woonlagen hoge uitsparing, de
poort waardoor als het ooit nodig
was brandweerauto's en ambulan
ces konden rijden. Vlak bij de deur
van de ruimte waar Pa Sem wat van
mocht maken, was een ijzeren wen
teltrapje dat 21/2 meter naar beneden
ging, naar wat men in de Bijlmer het
maaiveld noemt.
Dansvloertje
Pa Sem bouwde een cafeetje voor de
buurt en noemde zijn lokaliteit 't
Groentje. Er werd een rechthoekige
bar opgesteld met veel krukken, ook
kwamen er lage tafeltjes te staan
met stoelen en achterin werd een
klein dansvloertje neergelegd.
Het licht was er gedempt maar
kwam van gekleurde lampen en
spotjes. De brede ramen van het lo
kaal waren aan de balkonzijde van
