Herinnering aan een supermogendheid
Economie
Oktoberangst beheerst beurzen
WEEKOVERZICHT
GELD GOED
De risico's van beleggen^
in de 'aandelen' van OP
i
Boerinnen achtergestelde
sekse in moderne bedrijf
Technische Emmy Award „Britse regering wil AVA investeert 700 RAI en BOVAG overwegen
voor Philips Electronics dertig mijnen sluiten" miljoen in Nederland naar rechter te stappen
EINDHOVEN The National Academy of Tele
vision Arts and Science in de Verenigde Staten
heeft aan Philips Electronics de technische
Emmy Award 1992 toegekend voor de ontwikke
ling van de zogeheten triax kabel camera techno
logie. Dankzij deze technologie zijn de mogelijk
heden om tv-programma's live uit te zenden sterk
vergroot. Philips deelt de Emmy met CBS Labora
tories. De basis voor de triax technologie werd in
het begin van de jaren zestig gelegd door CBS La
boratories in Amerika. Philips heeft de technolo
gie vervolgens verder ontwikkeld en in produktie
genomen. De camera's waarin de technologie is
verwerkt worden gemaakt in Breda. Dankzij de
triax technologie is met name de bewegingsvrij
heid van camera's aanzienlijk vergroot.
LONDEN De regering van Groot-Brittannië zal de
volgende week plannen bekendmaken voor de sluiting
van dertig steenkolenmijnen, waardoor 25.000 mijn
werkers hun baan verliezen. Dit hebben diverse Brit
se media gemeld. Het staatsmijnbouwconcern British
Coal wilde niet ingaan op de berichten en heeft die als
„speculatief' afgedaan. Als de plannen op werkelijk
heid berusten blijven er in Groot-Brittannië nog twin
tig mijnen en 28.000 actieve mijnwerkers over. Zeven
jaar .geleden waren er nog 180 steenkolenmijnen in
bedrijf. De regering wil de mijnen in 1994 privatise
ren. Het vooruitzicht op de mijnsluitingen is „ver
schrikkelijk", zo heeft Ken Capstick, vice-voorzitter
van de mijnwerkersvakbond NUM, laten weten. Vol
gens hem beschikt Groot-Brittannië over steenkool
reserves waar het nog 120 jaar mee vooruit kan.
BIELEFELD Het Duitse detailhandelscon
cern AVA wil door middel van zijn dochteron
derneming Marktkauf de komende vijf jaar
700 miljoen mark investeren in de oprichting
van een keten bouw- en doe-het-zelfmarkten
in Nederland. AVA wil 20 a 30 winkels begin
nen in alle grote steden. De eerste zaken ver
schijnen halverwege 1993 in Duiven en De
venter, zo heeft AVA gisteren bekendge
maakt. Het detailhandelsconcern, voor de
helft in handen van voormalig Ahold-belager
Asko, meent dat er in Nederland sprake is van
„een gat in de markt voor op de consument ge
richte bouw- en doe-het-zelfwinkels". Vooral
de ontwikkeling van bouwmarkten blijft vol
gens AVA achter bij die in Duitsland.
DEN HAAG - RAI en BOVAG overwegen juri
dische stappen te ondernemen tegen de kabi
netsplannen voor invoering per 1 januari 1993
van een bijzondere belasting voor personenau
to's en motorrijwielen (BPM).
Dat maakte de autobranche gisteren bekend op
een persconferentie. RAI en BOVAG constate
ren dat in het wetsvoorstel voor de BPM de Eu
ropese emissienormen van 1996 als maatstaf
gelden voor het stimuleren van „schone" au
to's. Die normen zijn volgens de autobranche
echter nog niet vastgesteld.
Het is daarom zeer de vraag, aldus RAI en BO
VAG, of Nederland hiermee niet in strijd han
delt met de EG-richtlijn.
WASHINGTON - 'Iflhada
million dollars'. 'Working for
the mighty dollar'. In onein
dig veel liederen is hij bezon
gen, de machtige Amerikaan
se dollar. Veel meer is hij dan
een munt, een biljet, een be
taalmiddel.
De dollar staat voor een cul
tuur. Hij is het symbool van het
kapitalisme, van de Ameri
kaanse droom, van het maxi
mum waartoe de vrije mens in
zijn ondeugden, zijn deugden
en zijn vernuft in staat is. De
dollar is hebzucht, is decaden
tie, is de hoop van miljoenen
mensen op een beter leven in de
Verenigde Staten, is de herrij
zenis van Europa na de Tweede
Wereldoorlog, is olie, is aard
gas, is oorlog in Irak, is cocaïne,
is Unicef, is inspiratie, is Holly
wood.
Zijn al die tegenwoordige tijden
intussen niet meer van toepas
sing? Moet zijn waren worden
en is was? Korte tijd nadat dat
Amerikaanse model een dave
rende overwinning heeft ge-
boekfc op zijn tegenpool, het
communisme, beleeft het een
van de diepste crises in zijn be
staan.
Ze heeft merkwaardige, tegen
strijdige, gevolgen, die neer
gang van 'the buck' of 'the
greenback', zoals de dollar in de
VS heet. Ze maakt .Amerika
aantrekkelijker, haalbaarder,
bekender dan ooit voor miljoe
nen buitenlanders. In drom
men trekken ze als toeristen
door 'de nieuwe wereld', die
misschien zichzelf heeft over
leefd, maar die nog volstaat met
indrukwekkende monumenten
uit haar glorietijd en die voor de
buitenlander een koopjespara
dijs is geworden.
Met ruim duizend harde gul
dens kan vanuit Europa al een
Atlantische vliegreis worden
gemaakt naar deze kolossale
bazaar. Voor een Nijmegenaar
kan een bezoek aan Disney
World in Orlando in Florida
goedkoper uitpakken dan een
visite aan Euro Disneyin Parijs,
dankzij een dollar die dankzij
zijn zwakte tot zulke sterke
staaltjes in staat is. In het Hy
att Regency Hotel in Chicago
kun je voor 89 dollar per nacht
samen slapen. Een Levi's 501
spijkerbroek doet in zijn eigen
Amerika 30 dollar. Paperbacks
zijn in de VS eenderde van de
prijs in Nederland. Japanners
verdringen zich in New York
voor de electronica-toonbanken
om er voor een habbekrats Ja
panse camera's, videorecorders
en dergelijke in te slaan. En ei
genlijk hoefje er niet eens voor
De Amerikaanse dollar: meer dan een betaalmiddel.
het vliegtuig in. In Engeland
zijn de rechtstreekse postorder
bestellingen van consumenten
uit Amerikaanse catalogi in een
jaar tijd met 200 procent geste
gen.
Auto's zijn helemaal adembe
nemend goedkoop in het land
dat bijna het synoniem is van
auto. Een Toyota Corolla:
12.000 dollar. Ean Chrysler Le-
baron met open dak: 15.000.
Helaas mogen ze zomaar niet
worden uitgevoerd. Benzine:
vijfentwintig Nederlandse gul
dens voor een volle tank.
Lage lonenland
Voor de Amerikaan zelf is een
dollar de laatste jaren een kost
bare dollar gebleven, want de
Amerikaan is verzeild geraakt
in een lage lonenland (mini
mum uurloon voor volwasse
nen 4,25) en er is nauwelijks
inflatie geweest. Maar hij is
zich terdege bewust van het in
ternationaal gedaalde ontzag
voor de Amerikaanse munt, al
was het alleen maar omdat in
dit verkiezingsjaar heel het'
land geobsedeerd is door de
vraag hoe Amerika haar econo
mische wereldhegemonie heeft
kunnen verliezen aan die nieu
we grootmachten: het rijk van
de mark en het rijk van de yen.
Er bestaan briefjes van een, vijf,
tien, twintig, vijftig en honderd
dollar. En er zijn, op de zeldza
me verzamelaarsstukken na,'
geen hogere munten dan een
kwartje (quarter). De Ameri
kaan houdt niet van zware
munten, wel van een rolletje
biljetten, los in de broekzak.
Maar ook die vermaarde non
chalante rolletjes zijn zeldza
mer geworden, want als gevolg
van de nationale angst voor
straatovervallen vervangen
door creditcards. Uitermate
kenmerkend inderdaad is de
omgang van het volk met zijn
munt voor de perikelen van dat
volk.
Hoewel dus zelfs de kleine con
sumenten-transacties in de VS
meestal in de vorm van electro-
nische overschrijving gaan en
geen fysiek geld meer behoe
ven, is het biljet als zodanig nog
altijd een economische groot
macht. Een paar maanden gele
den zorgden geruchten als zou
de Iraakse regering van Sad
dam Hussayn valse dollarbiljet
ten vervaardigen en in de VS
verspreiden, voor paniek. Ame
rika is immers nog altijd, dank
zij haar pure omvang, 's we
relds grootste bankbiljetten-
producent: jaarlijks worden aan
de 14-de Straat in Washington
7000 miljoen dollars aan het pa
pier toevertrouwd. Voor bui
tenlandse overheden moet het
simpel zijn om dollars perfect te
vervalsen en als het waar is dat
de oorlogsvoering van de toe
komst economisch in plaats van
militair zal zijn, dan is een dol
larpers een vervaarlijker wapen
dan een scud-raket.
Zelfanalyse
De dramatische, want oh zo
snelle, internationale verloede
ring van de dollar heeft Ameri
ka de laatste maanden tot ver
hevigde zelfanalyse gebracht,
welke op haar beurt alle politie
ke turbulentie in dit Clinton-
Bush-Perot-jaar verklaart. Pre
sident Bush is de 'radeloze opti
mist' die statistische waarhe
den beklemtoont welke irrele
vant zijn gaan klinken: Ameri
ka is nog altijd 's werelds super
mogendheid, ze bezit 's werelds
grootste economie, ze is 's we
relds grootste importeur en ex
porteur, heeft een van 's we
relds hoogste levensstand
aards, heeft 's werelds hoogste
arbeidsproductiviteit, en kent
een minimale (binnenlandse)
inflatie.
Niet voor niets wordt de om
vangrijkste internationale han
del, die in olie, nog altijd in dol
lars genoteerd. Al zijn andere
FOTO: DIJKSTRA
munten veel 'harder', er be
staan gewoon niet voldoende
marken of yen om de prijs van
grondstoffen, granen en derge
lijke in uit te drukken.
Maar het gaat voor de waarde
van de dollar niet om de plaats
van Amerika, het gaat om de
richting. Amerika consumeert
veel te veel en spaart en inves
teert veel te weinig dollars in
nieuwe technologie. Japan
sffaart van zijn jaarlijkse natio
naal produkt 34 procent, de VS
14. Ajnerika groeit economisch
trager, blijft begrotingsdtekor-
ten hoger en hoger opstapelen,
te weinig ingenieurs opleiden,
een hele onderklasse van be
rooide burgers afschrijven,
haar steden ten prooi maken
aan moordenaars, belastingver
hoging taboe verklaren, politie
ke energie en publieke emotie
opmaken aan uitzichtloze dis
puten over abortus en family
values.
Natuurlijk zijn er ook korte ter
mijn-oorzaken van het smelten
van de dollar. Het verschil in
rentetarieven tussen Amerika
en Duitsland doet speculanten
bergen van die weinig opbren
gende Amerikaanse munt ver
kopen, waardoor de prijs kel
dert. Sommigen zeggen dat de
dollar deze week zowat zijn
dieptepunt moet hebben be
reikt, omdat het Duits-Ameri
kaanse renteverschil onhoud
baar is en hoe dan ook - door
een van beiden of allebei - ver
kleind zal worden.
Typerend voor Amerika's ge
slonken financiële spierkracht
is dat Washington de interna
tionale verhoudingen niet meer
kan dicteren. Vervlogen zijn de
jaren waarin de Amerikaanse
president, diens minister van fi
nancien en de directeur van de
centrale bank (de ooit opper
machtige 'Fed') de partnerlan-
den in het Internationale Mo
netaire Fonds en in de G-7 kon
den dicteren wat voor economi
sche en financiële politiek te
voeren.
Thans is het het IMF dat de
Verenigde Staten ernstig de les
leest en opdraagt hun nationale
dollarrekening op orde te bren
gen. Thans staat Amerika hul
peloos buitenspel als de chaos
op de Europese wisselmarkten
de hele wereldhandel en daar
mee ook Amerika's belangen
dreigt te schaden.
Van de dollar zal trouwens nog
wel veel vernomen worden.
Amerika en haar munt zullen
altijd mee blijven tellen in de
wereldeconomie. Het land is te
groot, te ontwikkeld, te ver
slaafd aan het kapitalisme, te
genadig voorzien van natuurlij
ke voordelen (klimaat, grond
stoffen en vooral: ruimte) om
onbetekenend te kunnen wor
den.
Het huidig lot van de dollar
drukt minder de actuele ge
steldheid van Amerika uit dan
het dreigende verdere verval.
De vlucht van geldhandelaren
uit de dollar kan een noodsig
naal worden zoals het ver
schijnsel Ross Perot een nood
signaal is en tot een wezenlijke
en tijdige politieke en economi
sche koerscorrectie kan leiden.
En Duitsland en Japan kunnen
in hun eigen problemen ver
strikt raken, waardoor de dollar
weer kans maakt op relatief
overwicht.
Voorlopig echter is de ooit zo
trotse munt, het eens zo begeer
de biljet, vooral de nostalgische
herinnering aan een belofte die
Amerika heette. 'In God we
trust', staat pas sedert 1963, na
een verwoede discussie over de
scheiding van kerk en staat, op
de dollar. Er lijkt voorwaar een
hogere macht aan te pas te
moeten komen om de dollar, om
Amerika, te redden, zo schijnt
de boodschap te zijn van de be
delaar die als de bezoekers het
Muntgebouw in Washington
verlaten, nog steeds voor de in
gang staat. 'Pennies from hea
ven', neuriet hij, terwijl de re
gendruppels geruisloos in zijn
opgehouden hand vallen.
Idoor
PEET VOGELS
AMSTERDAM - Zeg okto
ber tegen een beurshande
laar en hij begint spontaan te
zweten. Zowel in 1987 als in
1989 stortte de beurs in deze
maand in. Aan het begin van
de week leek iets soortgelijks
te gebeuren, maar nu wisten
de handelaren het hoofd koel
te houden. Voor hoelang
moet nog afgewacht worden.
Nu de 'r' weer in de maand is
moeten de handelaren naast
hun levertraan ook de nodige
kalmeringsmiddelen slikken.
Maandag waren ze dat blijk
baar vergeten, waardoor een
mondiale paniek de effecten
beurzen in haar greep kreeg.
Slecht economisch nieuws uit
Japan deed de koersen op de
beurs van Tokio omlaag tui
melen. De paniek sloeg over
naar Duitsland, Frankrijk en
Engeland, waar de beurs
koersen instortten. De ande
re Europese landen volgden
vol overtuiging. Wall Street
nam vervolgens de fakkel
over, waardoor de mondiale
paniek compleet werd.
Een echte aanleiding was
niet aan te wijzen voor de
koersval. Oorzaken zijn er
voldoende. De Japanse eco
nomie heeft te lijden van de
sterke yen. De export, tot nu
toe de motor achter de econo
mische groei, wordt te duur.
Daarnaast heeft de regering
nog geen cent van de beloofde
130 miljard gulden aan steun
voor de bedrijven uitgegeven.
Sommige beurshandelaren
doen het stimuleringspakket
daarom af als een verkie
zingsstunt. De aankondiging
van de steunmaatregelen
zorgde voor een ongekende
opleving op de Tokiose beurs.
Nu het vertrouwen in de re
gering taant, zakken de
beurskoersen evenredig weg.
Europa is nog bezig de na
weeën van de valutacrisis te
verwerken. Elk gerucht over
een Duitse renteverlaging is
goed voor stijgende aandelen
koersen. Als de Duitse cen
trale bank verklaart de rente
ongemoeid te laten dalen de
koersen weer net zo hard.
Voorlopig zal de rente in
Duitsland nog hoog blijven,
want de inflatie lijkt weer op
te lopen. De Britse beurs
werd nog geteisterd door de
sterlingcrisis. Maandag be
gon het pond aan een vrije
val, wat de paniek op de aan
delenmarkt nog versterkte.
Frankrijk viel ten prooi aan
een fraai staaltje economisch
doemdenken. „Alles gaat
slecht, een wereldwijde reces
sie staat voor de deur", was
de overheersende gedachte
van de Franse handelaren.
Later in de week hervonden
de beurzen zich weer. De
koersen stegen en de verlie
zen van maandag zijn voor
het grootste deel weer ingelo
pen. De omzetten blijven ech
ter mager en de handel blijft
nerveus. De markt wordt be
heerst door angst en onzeker
heid, geen goede basis voor
een gezonde handel. „Ieder
een wacht op de klap, maar
niemand weet of die komt",
vatte een handelaar de stem
ming samen. Het kan dus nog
spannend worden de komen
de weken.
In
Hoera, een nieuw beursfonds
is op komst. OPG is de naam.
OPG is een van de drie grote
leveranciers van geneesmid
delen aan apothekers. De bei
de andere zijn Brocacef, een
werkmaatschappij can ACF
Holding in Maarssen, en In-
terpharm, die deel uitmaakt
van het Internatio-Muller
concern.
De plannen voor deze beurs
gang zijn zeker drie jaar oud.
In 1989 werd onder meer luid
gejammerd over het zoge
naamde Omni Partijen Ak
koord, waardoor de groothan
delsmarge met één procent
punt terugviel. Wat zullen de
gevolgen voor "de groothan
delsmarge van OPG zijn als
het Haagse ambtenarenkorps
te zijner tijd nog iets uit de
resten van het plan-Simons
tot leven weet te brengen?
Met snorkende teksten pre
senteert OPG zich thans aan
beleggend Nederland. Helaas
staat in de desbetreffende ad
vertentie niets over de moge
lijke risico's van een beleg
ging in de 'aandelen' van deze
coöperatie.
Ik noem slechts de plannen
van Ahold (Albert Heijn,
Etos, etc.) om, aldus het Fi
nanciële Dagblad, 'plezierige
apotheken' te creëren en in
de branche te streven naar
een marktaandeel van 10 tot
15 procent. Met plezierige
apotheken zullen vooral
klantvriendelijkere apothe
ken worden bedoeld. In dat
artikel wordt gesproken over
de scepsis in de markt over de
plannen van Ahold - die scep
sis wordt eerder een voor-
dan een nadeel geacht.
Een ander plan, dat wel eens
tot enig zaagwerk aan de po
ten van de OPG-stoel kan lei
den, is het voornemen van de
PTT om ten behoeve van de
apotheken koeriersdiensten
te gaan verrichten. Als PTT
erin slaagt voor deze apothe
ken een soort veredeld just
in-time systeem te ontwikke
len zou dat een zware concur
rentie kunnen veroorzaken
voor de overigens lang niet
kinderachtige transportsys
temen van OPG, Brocacef en
Interpharm.
EG-markt
En ten derde dient rekening
te worden gehouden met de
consequenties van de komen
de EG-markt. Een farmacie-
markt die thans nog hecht en
sterk oogt kan door de soms
adembenemend snelle ont
wikkelingen in het Europa
van de twaalf morgen weinig
of niets meer voorstellen: ik
denk in het bijzonder aan da
lende omzetten en slinkende
winstmarges. In elk geval zul
len OPG, Brocacef en Interp
harm in toenemende mate re
kening moeten houden met
de aanwassende stroom
richtlijnen die 'Brussel' op
elk gebied voor de gehele EG
- geen land uitgezonderd -
weet te produceren. Sommige
van die richtlijnen hebben in
middels in het bedrijfsleven
al onaangename verrassin
gen veroorzaakt.
Tenslotte heb ik wel eens ge
hoord van vage plannen van
grote internationaal opere
rende farmacieconcerns om
direct van de fabriek aan de
apothekers te gaan leveren -
dus buiten de groothandel
om. OPG presenteert zich als
een grootgroeier. De adver
tentie: 'Zo verwacht men dat
de Westeuropese markt voor
medicijnen de komende vijf
jaar jaarlijks met bijna 11
procent zal groeien. Vanwaar
die forse groei? Dat komt
vooral door de vergrijzing: de
groep mensen die een beroep
doet op de gezondheidszorg,
wordt steeds groter. Waar
mee de vraag naar genees
middelen navenant stijgt. En
dat maakt de markt voor far
maceutische produkten, naar
het zich laat aanzien, tot een
veelbelovende groeimarkt'.
Over het erbarmelijke!
lands wil ik het niet h
Erger is, dat met geen
gesproken wordt ov 'r
winstmarges, die voo
mige gegadigden
'aandelen' toch wel
sant kunen zijn. Gei
talrijke pogingen om
aantrekkelijk geachte
een graantje mee te
zouden die winstmargT
eens kunnen slinken,
band van OPG met 'i
thekers' dank zij de cc
tieve structuur
sterk en duurzaam is
niet tegenspreken, mi
de apothekers die band
gegeven moment ex
knellend kunnen
blijft buiten beschouwi
teraard, zou ik zeggei
dan zou de belang:1
voor de 'aandelen' 011
eens bij de kennelijk I
spannen verwachting
het OPG-bestuur
achterblijven.
Riskant
Verheugend is dat in
ge analyses nu al kritii |c
luiden vallen te belu
Het ongebreidelde opl
van OPG's raad van I
steekt daar schril bij
soort optimisme is vo<
kant nu het de Nede
economie niet meezit
en daar al over een
wordt gesproken. Boi
mag niet uit het oog
verloren, dat de laai
jaar zoveel met vaart i
introducties
mingen, die de
den bergen beloofden,
nenverliezen hebben
zaakt. Denk bijvoorbi
Delft Instruments en
ingenieursbureau
McLelland. Fraai
faillissement van OP(®'
currentie Medico]r
Een miljoenenkrach
Technology en het l|j
ment van Infotheek
liever buiten besche
Zover zal het met OP(t
niet komen. De bram 1
echter rijp voor volkoij
verwachte ontwikk!
die de rentabiliteit
aantasten.
Hier wil ik in het bj
wijzen op het lot v<
McLelland, een ondej
die in april bij de inl
hemelhoog werd
zen om vier maan*
door een volkomen
taxeerde overname
Amerikaanse onder
van de introductiekc
38 gulden liefst 15.
verloren zag gaan.
gelijke gebeurtenis
den de kleine en gre
culiere beleggers, z<
grijpen valt,
tiger. In een recente
wing stond, dat de
leggingsmaatschappij
Nederlandse aandeleif
beter afbrengen danj
dex' - 'maar een bel»
deposito zou meer hel
gebracht'. En dat
juist de kern van de
OPG komt met zogc
aandelen naar de bi
'aandelen' zijn in feil
eaten van winstgei
participatiebewij zen,
ordinaire winstbewiji
dat ze door een adi
tiekantoor worden
ven en geen stemrelj
ben.
Het lijkt mij van wijst
getuigen om de kom»
troductie van OPG if
al te groot enthousiéi
begroeten. Als deze g
del zich goed blijft c
len kunnen de cert|
van winstdelende
tiebewijzen altijd nogft
worden als de grol
markt een feit is en ety
onverwachte ontwikl
uitgekristalliseerd zijjr
Een laatste vraag: hel
met opzet gewacht opl
ment, dat het beur^
allerbedroevendst
Franse Nationale Bibliotheek
Het model van de toekomstige Franse Nationale Bibliotheek in Parijs. De torens worden van glas ge
bouwd, maar aan de binnenkant komen houten rolluiken die van de buitenkant te zien zijn. De biblio
theek, ontworpen door Dominique Perrault, gaat open in 1995.
FOTO:AP
WAGENINGEN - De rol van
boerinnen in gespecialiseerde
melkveehouderij-bedrijven
wordt steeds marginaler. De
boerinnen worden achterge
steld vanuit een sekse-bepaalde
opvatting, waarin vrouwen dui
delijk ondergeschikt zijn aan
mannen.
Dat stelt mevrouw ir. S.J.G. de
Rooy in haar proefschrift
„Werk van de tweede soort;
boerinnen in de melkveehoude
rij". De promovenda heeft voor
haar onderzoek boerinnen van
melkveehou
derijbedrijven
van kleine, zelfkazeif
ven in Midden-Nei
dervraagd. De vrouwf
zonder uitzondering?
ken van meer dan zef
te maken. De boerinnl
kaas maakten en dusj
taak in het bedrijf hej
ken tevredener over J
dan boerinnen van g
derne bedrijven,
zorgen traditioneel I
houden en kinderen,?
naamde 'vooreind' vcfj
derij.
