Schade ramp honderden miljoenen
'Solidariteit is
hartverwarmend'
Surinaamse ambassadeur
geweerd van onheilsplek
'Als de sociale barrières
wegvallen dan sla je toe'
Israël rouwt mee
Vliegramp
VERZEKERING DEKT MEESTE KOSTEN
Paramaribo
wacht op de
dodenlijst
Leidse Courant
dinsdag 6 oktober 1992
jtilliaanse premier
iar Nederland
jlemstad De Antilliaanse
bier, Maria Liberia, is in
(band met de vliegramp gis-
kvond naar Nederland ver
leken om haar landgenoten
ide Bijlmermeer bij staan,
ji Curagaos radiostation
Jdde, dat er vooral mensen
iCuragao, maar ook Aruba-
>ij, Bonaireanen en Boven
kaders wonen in zowel Groe-
Jeen als Kruitberg. Op Cura-
J is door de Regeringsvoor-
lAtingsdienst een crisiscen-
ejm ingesteld, dat alle verzoe-
ni om informatie verzamelt
lipstuurt naar Nederland.
lid van EG
r noodhulp
issel De Europese Com-
iie heeft 2,3 miljoen gulden
:hikbaar gesteld ten behoe-
an personen die ernstig ge-
zijn door het tragische
;val in Amsterdam. De com-
jsie wil met de noodhulp ge-
n van de solidariteit van de
met de familieleden van de
ihtoffers. De hulp zal wor-
A geleverd in de vorm van
tl en eerste levensbenodigd-
ïilen, aldus een mededeling
ii de commissie.
perk lading van
chtvliegtuigen'
issel Als grote vracht-
gtuigen in de buurt van
Dnwijken moeten opstijgen,
pen ze minder zwaar bela-
te zijn dan het toestel van
W dat zondag is neergestort,
•n Europese Commissie zou
Iftoe regelgeving moeten
Jrbereiden. Dit stelt het Brit-
■iPuroparlementslid Ken Col
tij (Labour) in een brief aan
Van Miert.
oten betuigen
!)deleven
nl> Haag De Franse presi-
Jjt Frangois Mitterrand heeft
af medeleven met de slachtof-
ji van de vliegtuigramp be-
agd aan koningin Beatrix en
^Israëlische president Halm
erzog. In een boodschap aan
ajtoningin vraagt Mitterrand
n( 'oprechte condoleances
te brengen aan de familie
i. de slachtoffers van de
dip'- Dat deden ook de Engel-
otoningin Elisabeth, paus Jo-
fnes Paulus II, de Britse pre-
^r Major, de Duitse minister-
,jsident Kohl en de voorzitter
de Europese Commissie,
jiques Delors.
rs klaagt
:ier politie
«sterdam - De Nederlandse
jwniging van Journalisten
iJ heeft bij burgemeester
ijl Thijn en de hoofdcommis-
rjis van de Amsterdamse poli-
[«Nordholt geklaagd over de
?we' behandeling van de pers
;jr de politie. De NVJ heeft
;|rip voor de moeilijke om-
jpdigheden waaronder hulp-
Jeners en politie na de ramp
Asten werken, maar dat mag
efn alibi zijn voor geweld te-
I journalisten. Verscheidene
ijnalisten zijn door agenten
Jagen of geschopt,
ïj
ogrammering is
3ak van omroepen
Jersum NOS en RTL 4
tjben geen scenario's klaar
den om bij rampen de pro-
[mmeringaan te passen. Wat
jmblieke netten betreft be-
jfen de omroepen zelf of en
ij zij het programma-aanbod
fcigen. Alleen in het geval dat
'i lid van het koninklijk huis
jrlijdt ligt een draaiboek
#r, dat in overleg met de om-
ipen is opgesteld, heeft een
JS-woordvoerder meege-
ijld. Voor de komende dagen
jpt dat alle programma's
ijnen worden onderbroken
ijr nieuws over de ramp.
imer praat pas
}er over ramp
tl Haag Het heeft totaal
p zin om nu al te gaan filoso
fen over de politieke aspecten
jd de vliegramp in de Bijl-
rmeer. Dat zal best nog wel
s een keertje gebeuren. Een
jetie van deze strekking
Bm gisteren van alle politie-
■jpartijen in de Tweede Ka-
j. Vanwege de vliegramp be
at de kamer de algemene be-
iouwingen, die vandaag van
ft zouden gaan, voorlopig uit
ftellen. Van links tot rechts
|len de partijen geschokt te
I door de rampzalige gebeur-
jis van zondagavond. Maar
zaken als de schuldvraag,
beschikbaar stellen van
n aan de getroffenen, het
erkeer over de Bijlmer
men nadrukkelijk niet in-
ln. „Laten we eerst maar ho-
B dat de hulpverlening goed
ft verlopen. Dat is momen-
l het belangrijkste", luidden
'eacties. Dat de vliegramp op
mijn wel in de kamer aan de
e komt staat wel vast. De
isluchtvaartdienst zal een
port over de ramp opstellen,
dit rapport wordt besproken
>r de kamerleden.
Amsterdam De totale kosten
van de ramp met de Israëlische
Boeing 747 kunnen oplopen tot
honderden miljoenen guldens.
De meeste kosten worden ge
dekt door de verzekering. El Al
heeft haar vliegtuigen bij
Lloyd's in Londen verzekerd en
ook de woningbouwvereniging
Nieuw Amsterdam is verzekerd
voor schade aan de flats.
Gedupeerde bewoners kunnen
de schade verhalen via een in
boedel- of brandverzekering.
Ook medische Jcosten worden
vergoed. Voor de mensen die
onverzekerd zijn is het de vraag
of de schade vergoed wordt.
Daarvoor is het nodig dat er een
aansprakelijke partij is.
De totale omvang van de schade
is nog onbekend, maar komt ze
ker boven de tweehonderd mil
joen gulden. Het neergestorte
vliegtuig is al 62 miljoen dollar
waard, ongeveer honderd mil
joen gulden. De lading, 113 ton
parfum, is ook verzekerd, maar
een woordvoerder van Lloyd's
kon nog niet zeggen voor welk
bedragen bij wie.
De woningbouwvereniging
Nieuw Amsterdam, die de ge
troffen flats in beheer heeft,
spreekt van een schade van
minstens twintig miljoen gul
den. „Die schade is gedekt door
de verzekering", aldus een lid
van de directie.
Het Nederlands Verbond van
Verzekeraars meldt dat de
schade aan de inboedel in prin
cipe wordt vergoed. Ook de me
dische kosten worden door de
polissen of het ziekenfonds ge
dekt. Daarnaast keren ook le
vensverzekeringen uit en zijn
er de arbeidsongeschiktheids
verzekeringen. De schade aan
auto's wordt ook door de mees
te polissen gedekt.
Over het bedrag aan claims
heeft men nog geen idee. „We
hebben in de sporthal Bijlmer
een helpdesk opgezet waar de
gedupeerden een claim in kun
nen dienen. Op het moment
zijn er 120 binnen. Van de hoog
te hebben we nog geen inzicht"
aldus een woordvoerster.
Schuldvraag
De komende weken zal de strijd
over de schuldvraag losbreken.
Het technisch onderzoek zal uit
moeten wijzen of El Al of de be
manning van het vliegtuig in
gebreke zijn gebleven. Zo ja,
dan zullen de verzekerings
maatschappijen de schade ver
halen op El Al. Ook gedupeer
den die niet verzekerd zijn kun
nen dan de schade claimen bij
de Israëlische luchtvaartmaat
schappij. Of El Al die schade
herverzekerd heeft bij Lloyd's
kon een woordvoerder van
Lloyd's nog niet zeggen. „We
zijn de zaak aan het bekijken,
maar het kan een paar dagen
duren voor we alle gegevens bo
ven water hebben".
Indien El Al geen blaam treft is
het maar de vraag of onverze
kerde gedupeerden iets terug
zien. Iets soortgelijks deed zich
voor bij de aardbeving in Lim
burg. De polisvoorwaarden slo
ten uitkering bij een aardbe
ving uit, waardoor de gedupeer
den met lege handen achterble
ven.
Premier Lubbers wilde in een
eerste reactie nog niet over
schadevergoedingen praten.
foto Fotobureau Dijkstra
Zoeken naar menselijke resten Op de plaats waar zondagavond de Boeing-747 van de Israëlische luchtvaartmaatschappij El Al zich in twee flats
boorde in de Bijlmermeer, is gisteren begonnen met de berging van de slachtoffers en de resten van het vrachtvliegtuig. Op de foto zoeken leden van het
identificatieteam de omliggende terreinen minitueus af naar menselijke resten.
Amsterdam 'Hartverwar
mend' vindt de Amsterdamse
burgemeester E. van Thijn de
solidariteitsbetuigingen uit
binnen- en buitenland. Ook de
hulpverlenende instanties en
de behulpzame Bijlmerbewo
ners kregen gistermiddag tij
dens een bijzondere raadsver
gadering een flinke pluim. Het
waren slechts de enige woorden
van troost tijdens de emotionele
bijeenkomst.
Het Surinaamse D66-raadslid
E. Esajas gaf openlijk toe aan
zijn verdriet. Hij verloor fami
lieleden bij de vliegramp. Met
de handen voor het gezicht ge
slagen luisterde hij naar de toe
spraken. „Gisteravond heeft
een vliegtuig niet alleen in twee
flats een gat geslagen. Het heeft
een gat in Amsterdam gesla
gen", vatte PvdA-fractievoor-
zitter A. de Waart namens alle
partijen de gevolgen van de
ramp samen. Ze stelde dat de
hulpverlening de komende we
ken en maanden met dezelfde
voortvarendheid moet door
gaan. Van Thijn vond de ver
woestingen en ellende die hij bij
diverse bezoeken aantrof in de
Bijlmer met geen pen te be
schrijven. De berging van de
slachtoffers vordert volgens
hem tergend langzaam. „Ons
geduld, onze emoties en onze
hang naar duidelijkheid wor
den zwaar op de proef gesteld.
Mijn hart gaat uit naar al die
mensen in Amsterdam, maar
ook daarbuiten, in Israël, Suri
name, de Nederlandse Antillen,
Ghana, Somalië en, Kaap Ver-
dië, die op dit moment rouwen
om het verlies van mensen die
hen dierbaar zijn".
Den Haag Hoewel een groot
aantal van de slachtoffers van
Surinaamse afkomst is, heeft
de Surinaamse ambassadeur C.
Ramkisor de afgelopen twee da
gen geen toestemming gekre
gen de plaats van de vliegramp
in de Bijlmermeer te bezoeken.
Zowel zondagavond als maan
dagmiddag kreeg Ramkisor, na
dat hij per auto van Den Haag
naar Amsterdam was gekomen,
van politiefunctionarissen te
horen dat hij niet binnen de af
zetting mocht komen.
Dit stond in schrille tegenstel
ling tot de ontvangst bij de flats
Kruitberg en Groeneveen van
Nederlandse hoogwaardig
heidsbekleders. Koningin Bea
trix, premier Lubbers en de mi
nisters Dales en Maij werden
gisterochtend door burgemees
ter Van Thijn en de comman
danten van politie en brand
weer rondgeleid.
Ook de Israëlische ambassa
deur mocht zich persoonlijk op
de plaats van de ramp op de'
hoogte stellen. Zijn Surinaamse
collega Ramkisor slaagde er
zondagavond zelfs niet in Van
Thijn aan de telefoon te krijgen.
De zachtmoedige gezant nam
dat de burgemeester niet eens
kwalijk: „Ach, hij had het heel
erg druk met andere zaken".
In het crisiscentrum in het
stadsdeelkantoor in Zuidoost
gaat het PvdA-deelraadslid C.
Ambassadeur Ramkisor van Suriname.
Warning er vanuit dat het
grootste deel van de doden van
Surinaamse komaf is. Hij be
schikt over twee lijsten, een
huurderslijst van de woning
bouwcorporatie Nieuw Amster
dam en een bestand van het be
volkingsregister. Naast Surina-
mers behoren vooral Ghane-
zen, Antillianen, autochtone
Nederlanders en enkele Pakis
tani en Kaapverdianen tot de
vermoedelijke slachtoffers.
Illegalen
Of en, zo ja, hoeveel illegale
vreemdelingen er in de getrof
fen appartementen woonden,
kan Warning niet zeggen. „Je
mag er wel van uitgaan dat er in
de Bijlmermeer sprake is van il
legalen maar elke aanduiding
van hun aantal vind ik er een te
veel. Het is in ieder geval niet zo
dat de twee getroffen flatgebou
wen Kruitberg en de Groene
veen op dat gebied een bijzon
dere reputatie hadden".
De GGD verwacht problemen
met de melding van vermiste
personen door illegaal in Ne
derland verblijvende familiele
den. De GGD zal de komende
dagen nagaan hoe deze getrof
fenen alsnog kunnen worden
bereikt, maar woordvoerder J.
Fransen voegde er aan toe dat
het niet gemakkelijk zal zijn.
„De mensen zijn bang geregi
streerd te worden, omdat ze
denken dat de autoriteiten daar
iets mee doen". Het niet mel
den van vermiste personen
door de illegalen kan registratie
van het werkelijke aantal
slachtoffers bemoeilijken.
doorClarisse Buma
Paramaribo „Dat dit ons
moet overkomen", zegt een
hindoestaanse koopvrouw op de
markt, terwijl ze zorgzaam
haar groente en fruit in kleine
stapeltjes rangschikt. „Ik kan
het gewoon niet geloven. Hebt
u de beelden op televisie ge
zien?" Zelfheeft ze geen familie
in de getroffen flats. „Mijn
broer woont veilig met zijn
vrouw en kinderen in Den
Haag". Maar ze leeft intens
mee met haar landgenoten die
vertwijfeld op zoek zijn naar
hun dierbaren in het rampge
bied.
Paramaribo wacht op de doden
lijst. „En tóch blijf je hopen dat
die mensen het hebben over
leefd", gaat de vrouw door.
Maar in haar hart weet ook zij
dat er geen hoop meer is.
Surinamers met familieleden
overzee denken dezer dagen
aan bijna niets anders meer.
Ook gisteren stonden er weer
flinke rijen bij de kassa's en te
lefooncellen van het telecom
municatiebedrijf Telesur om
een gesprek naar Nederland
aan te vragen.
„Ik wil mijn moeder in Amster
dam bellen", zegt een jonge
vrouw die zichzelf met een
krant wat koelte toewaait.
„Nee, er is niks met haar aan de
hand, denk ik. Ze logeert in Am
sterdam-West. Maar ik wil haar
toch feven horen. Ze heeft trou
wens wel een vriendin in de
Bijlmer. Dus vandaar."
De telefoons bij het informatie
centrum, dat Telesur in allerijl
met het ministerie van Sociale
Zaken heeft opgezet, zijn conti
nu in gesprek. Medewerkers
draaien ploegendiensten om de
talloze vragen te kunnen beant
woorden.
„Maar echt veel kunnen we niet
doen", zegt een medewerkster.
„De mensen noemen de namen
van hun familieleden. Ze willen
weten of ze nog in leven zijn.
Maar wij moeten ook wachten
op meer gegevens uit Neder
land. We kunnen alleen de
nummers van de appartemen
ten doorgeven die door de ramp
zijn getroffen."
Het Comité Christelijke Ker
ken (CCK) wil in samenwer
king met de overheid tot de or
ganisatie van een crisisteam ko-
Tot nu toe zijn er overigens niet
veel verzoeken om pastorale
hulp geweest. Maar je moet op
alles voorbereid zijn, is de ge
dachte.
PSYCHOLOGEN OVER PLUNDERINGEN:
Plundering en rampspoed gaan wel vaker samen,
stellen psychologen nuchter vast na de golf van
verontwaardiging over de criminele neveneffecten
van het drama in de Bijlmer.
door René van Leusden
Amsterdam Terwijl de poli
tie zondagavond al haar aan
dacht richtte op de plek van de
ramp, zagen criminelen in de
Bijlmer hun kans schoon. Ze
plunderden woningen die in pa
niek door de bewoners waren
verlaten en winkels. Uit auto's
en zelfs politieauto's verdwe
nen kostbare spullen.
De politie hield drie ongeveer
18-jarige jongens aan. Ze zou
den zich schuldig hebben ge
maakt aan winkeldiefstal. Gis
termiddag werden ze vrijgela
ten wegens gebrek aan bewijs.
De berichten over de diefstallen
zullen in menig huiskamer met
verbijstering en diepe afkeer
zijn ontvangen. Volgens de Am
sterdamse politie zijn voorals
nog geen aangiftes binnengeko
men, waaruit ze afleidt dat het
al met al toch nog is meegeval
len met de plunderingen en in
braken. Een woordvoerder: „Er
waren wel meldingen van plun
deringen, zoals bij een rijwiel
handelaar aan het Holen-
drechtplein. Maar ook die heeft
nog geen aangifte gedaan".
Ondernemers van de drie win
kelcentra in de omgeving van
het gecrashte vliegtuig spreken
de berichten dat vooral zij het
mikpunt van plunderaars zou
den zijn geweest, tegen. „Bij
ons is voor zover ik weet alleen
de etalageruit van een mode
zaak vernield, maar er is niets
gestolen", verzekert mevrouw
J. Jongeman, manager van het
winkelcentrum Amsterdamse
Poort. De drie centra zien ook
voor de komende dagen geen
aanleiding tot extra maatrege
len; ze hebben voldoende ver
trouwen in hun stalen rolluiken
en alarminstallaties.
Eventuele plunderaars lopen,
aldus officier van justitie mr.
Broek Blauboer, kans op een
aanzienlijke straf: „Plundering
valt onder diefstal. Maar dief
stal kan op verschillende ma
nieren worden aangerekend.
Stelen tijdens bij voorbeeld een
brand geldt als verzwarende
omstandigheid. Bij zo'n ramp
als nu kan dat dus best nog
zwaarder zijn". Op het delict
staat maximaal zes jaar gevan
genisstraf; in combinatie met
geweld kan dat volgens de pers
officier oplopen tot negen jaar.
Niet verbijsterd
Niet overal is met verbijstering
op de berichten over plunderin
gen gereageerd. Zo keken psy
chologen er niet echt van op
Plundering gaat, menen zij, wel
vaker gepaard met rampspoed.
De Leidse sociaal-psycholoog
prof. dr. H. Wilke wijt de crimi
nele nevenverschijnselen van
zondagavond aan een combina
tie van zwak normatief besef bij
de daders, de geringe pakkans
en de aanstekelijke werking
van normovertredend gedrag
op anderen.
In Amerika zou men veel ver
trouwder met dit verschijnsel
zijn. Wilke: „Als in een stad het
licht uitvalt, is het gelijk mis.
Het is net of ze er voor klaarzit-
ten. Ze komen naar buiten en
slaan gelijk aan het plunderen.
Je hebt iets soortgelijks kunnen
zien bij de rassenonlusten in
Los Angeles".
De psycholoog dr. P. van Kop
pen, hoofdonderzoeker bij het
Nederlands Studiecentrum
voor Criminaliteit en Rechts
handhaving in Leiden, wijst op
een theorie die ervan uitgaat
dat in iedereen een crimineel
schuilt. „Het gros van de men
sen laat zich echter van crimi
nele handelingen weerhouden
door sociaal gedrag en de over
tuiging dat de kans gepakt te
worden te groot is. Bij een ramp
of andere ingrijpende gebeurt e
nis kunnen die grenzen snel
vervagen. Het is in elk geval
verstandig er rekening mee te
houden in het rampenplan".
Mode-effect
„Als er in Amsterdam is ge
plunderd". theoretiseert de
communicatie-wetenschapper
drs. B. de Voogd van de LTniver-
siteit van Amsterdam, „zou dat
een gevolg zijn van de gebeurte
nissen in Los Angeles. Dan
moet je denken aan een mode
effect, in de trant van: er is een
ramp dus wordt er geplunderd
want dat doen ze in Amerika
ook".
De Leidse socioloog prof. dr. A.
Schmid denkt er anders over.
Zijn verklaring voor de diefstal
len van zondagavond: „Als iets
tegen de verwachting in ge
beurt, gaan mensen ook tegen
de verwachting in reageren. Er
valt iets van zekerheid weg".
Schmid illustreert dit met een
onderzoek uit de jaren zestig
van de universiteit van Colum
bia: „In New Yorkse straten
werd een aantal met geld gevul
de portemonnees gelegd die
voorzien waren van naam en
adres van de'afzender. Bijna de
helft (45 procent) van de porte
monnees werd terugbezorgd.
Op 6 juni 1968, een dag na de
moord op Robert Kennedy,
werd hetzelfde onderzoek nog
eens uitgevoerd. Geen enkele
portemonnee keerde bij de eige
naar terug".
„Maar misschien", redeneert
Schmid verder, „is de verkla
ring veel eenvoudiger, veel plat
ter. Gewoon: de gelegenheid
maakt de dief; als sociale bar
rières wegvallen, sla je toe".
Tel Aviv Met gebogen hoofd
en oprechte gevoelens van rouw
leeft het Israëlische volk mee
met de slachtoffers in de Bijl
mermeer. In synagoges over het
hele land werd gisteravond, in
opdracht van de twee Israëli
sche opperrabbijnen, gebeden
voor het welzijn van het Neder
landse volk. In de stille gebe
den, aan de vooravond van de
joodse Grote Verzoendag, klonk
een gevoel van schaamte, mis
schien schuld, door de tragedie
die Nederland is aangedaan
door het neerstorten van een Is
raëlisch toestel. „Ik heb geen
woorden die uw volk kunnen
troosten zei de Israëlische mi
nister van buitenlandse zaken.
„Ik weet bijzonder goed wat uw
landgenoten doormaken, om
dat ook mijn familie vorige
maand door een dergelijke
ramp werd getroffen". De emo
tioneel sprekende minister
rouwde pas nog om de dood van
zijn neef, die was omgekomen
toen een verkeersvliegtuig bij
Kathmandoe neerstortte.
