Mensen
Afstand na een
turbulent bestaan
Kwartetten met spreekwoorden
JOOP DODERER
DOLF
DE VRIES
Kippen
N ooit krijg je rust. Zijn na acht
jaar eindelijk die lawaaierige
buren opgehoepeld, word ik
's morgens wakker van
hanengekraai!
Leidse Courant
dinsdag 6 oktober 1992
1
jrenée de Haan
et stugge vriendelijk
heid praat Joop Dode-
rer over zijn eerste se-
rieuze televisierol in ja-
De boer Versteeg die hij in de
|S-dramaserie 'Iris' speelt, vindt
bn veiliger onderwerp dan zijn
gevoelens. Doderer is wat door
kr geschud. Lange tijd deed hij
[oede pogingen zich los te ruk-
van het 'Swiebertjes-imago', om
paar ineens aan te kondigen dat
en nieuwe serie over deze zwer-
iou maken. Achteraf een goede
idat het niet doorging, omdat dit
y'zeren boer Versteeg wellicht te
jhad doorkruist.
ichudt mistroostig het hoofd, de
ken van een turbulent bestaan
h er onherroepelijk in gegrift,
t had elkaar niet gebeten. Het is
lijft verdrietig en zielig dat de
we 'Swiebertjes' niet doorgin-
Vanwege een verregaande bu-
Icratie. Iedereen bemoeit zich
iedereen. Iedereen weet het be-
>n er zitten in Hilversum mensen
lekken waar ze niet horen"
jdergelijke klacht komt wat be-
t 'Iris' niet in hem op. Samen
jMonique van de Ven en regis-
je Nouchka van Brakel voelt hij
'Mijn vrouw is een jaar lang
heel ziek geweest. Het gaat
nu wat beter. Maar toch. We
hebben een behoorlijk
hectische tijd achter de rug.
Dan leer je het wel af om als
een razende rond te rennen.
Dan leer je keuzes maken'.
zich artistiek uitstekend gesteund.
In een rol om de vingers bij af te lik
ken.
„Versteeg is een bijzonder kwetsba
re man. Hij verbergt dingen in zijn
boerenleventje. De mensen kruipen
een beetje voor hem, zijn bang omdat
ze hem niet kennen. Het leukste is
dat hij toch zijn zwakke plekken
heeft en nooit zijn eerste liefde heeft
verloochend. Hij is trouw en dat ont
roert".
Een speler vergelijken met zijn rol is
eigenlijk onzinnig. Toch lijkt het net
of Joop Doderer privé wat van Ver
steeg heeft gekregen. Hij is stugger
dan voorheen. Bedachtzamer en
stelliger tegelijk. Lachen doet hij al
leen als hij ertoe wordt aangezet.
„Inderdaad, ik heb ook zo mijn be
denkingen en in wezen een facade
voor mijn eigen ik. De kat uit de
boom kijken, dat heb je bijna nooit
uit jezelf
„Zoiets leer je in je leven, noodge
dwongen. Zoals ik inmiddels weet
datje met drammen nooit bereikt
watje wilt. Bij deze rol - ze zullen
vast meer gegadigden hebben uitge
nodigd - was het fijn om hem te krij
gen en anders gewoon jammer".
Hij buigt zich vertrouwelijker voor
over, met de trouwe hondenblik die
we als typisch Doderer herkennen.
Prettig
„Hier kan ik wel in kwijt wat ik de
afgelopen jaren extra heb beleefd.
We hebben daar op de set uitgebreid
over gesproken. Je moet het een en
ander hebben meegemaakt om Ver
steeg zó te kunnen spelen. Een pret
tige bijkomstigheid is dat ik de laat
ste vijfentwintig jaar tussen de boe
ren heb gewoond. Dus ik weet wat er
te koop is hier en daar"
De reden dat hij is uitverkoren voor
'Iris' verklaart hij met een kort:
„Omdat ik de beste ben. Dat is mijn
enige ijdele antwoord". Zijn erva
ring-met 'Swiebertje' stond hij Aan
foto Fotobureau Dijkstra
Joop Doderer zag met 'Iris' zijn wens vervuld: een tv-rol waarin hij loskomt van
Swiebertje.
de wieg van televisie - relativeert
Doderer diep ademend.
„Als ik nu op de set kom, weet ik pre
cies wat er gaat gebeuren. Alles staat
en ligt vast. Vroeger hadden we de
tijd; kon je op de vloer nog verande
ren. Met de gigantische geldbedra
gen van tegenwoordig moet alles
voorbereid zijn. In die zin is televisie
- sorry voor het grove woord - een
soort fabriek geworden
Desondanks geniet hij zo van 'Iris'
dat hij bij een vervolgserie direct het
contract zou tekenen.
„Natuurlijk is het prettig dat men
mij hierin eindelijk niet met Swie
bertje associeert. Hoewel, een deel
van de bevolking zal me altijd zo blij
ven zien, wat ik ook doe. Mijn hoop
bij deze serie is vooral dat men zal
roepen: 'Hè hè, eindelijk weer eens
drama'. Want zelf word ik gallisch
van alle wasmachines die de kamer
binnendenderen"
„Misschien krijg ik meer werk hier
door. De tijd zal het leren. Al heb ik
alles op een laag pitje gezet. Ook in
het theater doe ik uitsluitend losse
dingen. Mijn vrouw is een jaar lang
heel ziek geweest. Het gaat nu wat
beter. Maar toch. We hebben een be
hoorlijk hectische tijd achter de rug.
Dan leer je het wel af om als een ra
zende rond te blijven rennen. Dan
leer je keuzes maken. 'Iris' lijkt mij
een heel goede".
Graf van Benny
Hill geschonden
D ieven hebben het graf van de
Britse komiek Benny Hill
geschonden en zijn lijkkist
opengebroken op zoek naar juwelen.
De grafschennis werd ontdekt door
een voorbijganger van de
Hollybrook-begraafplaats in
Southampton. Hills lijk lag
onaangetast in de lijkwade in de
geopende kist.
De politie sprak de geruchten tegen
dat de tv-komiek zich zou hebben
laten begraven met een fortuin aan
juwelen. Na een onderzoek werd de
kist gesloten en het graf afgedekt
met een dikke betonnen plaat. Hill,
wiens tv-show in honderd landen
werd vertoond, stierf in april aan een
hartaanval toen hij thuis alleen voor
de televisie zat.
'Maartje' en Janine
meteen aan de roddel
e kenden elkaar al van de tv en
het klikte meteen tussen de 'dames'.
Direct sloegen ze aan de roddel.
Janine Wegman (67), die de eerste
dertig jaar van haar leven een man
was, vertelde schrijver Maarten
(Maartje) 't Hart in de Rotterdamse
boekhandel Van Gennep hoe zij door
Gert Berg aan de kant was gezet. Tot
voor kort werkte ze als presentatrice
in Bergs praatprogramma, dat in
Rotterdam wordt opgenomen.
„Ze wilden wel allemaal aan me
zitten, maar m'n bloesje mocht ik
niet uittrekken voor de camera. En
straks komt 'Erotica' en daar is dat
toch ook te zien, zei ik dan. Maar de
programmamakers wilden er niets
van weten", vertelde Janine haar
aandachtig luisterend gehoor.
Maarten 't Hart fungeerde in de
boekwinkel als 'corpus delicti' van
auteur Mensje van Keulen. Zij heeft
het boek 'Geheime dame'
geschreven, dat handelt over de
travestie van haar collega. Beiden
zaten opgedoft achter een tafeltje
met een tuttig kleedje om
exemplaren van het vorige week
verschenen boek te signeren en van
een boodschap te voorzien.
'Voor dame en vriendin Janine
Wegman', schreven ze erin en onder
z'n handtekening noteerde 't Hart:
'een collega-dame'. „Ongelooflijk
zo'n persoon met zo'n achternaam.
Of de goden er een grap mee uit
hebben willen halen", zei hij.
De schrijver, die vorigjaar tijdens
het Boekenbal voor het eerst
verkleed als vrouw in de
openbaarheid verscheen, had
Klokhuis, straks ook op cd.
duidelijk z'n best gedaan om er mooi
uit te zien. Een bruine pruik, make
up, gouden ketting en een leren
broek. Passanten gluurden door de
etalage. Iemand riep: „Hé Maarten,
die broek moetje ook eens dragen als
je een man bent. Staatje veel leuker
dan watje normaal aan hebt".
Prinsen met
'Klokhuis'-cd
AJiedjes uit het populaire NOS-
jeugdprogramma 'Klokhuis' zijn op
een cd gezet, waarvan het eerste
exemplaar woensdag 21 oktober
wordt gepresenteerd. 'Klokhuis'-
acteur Joost Prinsen reikt de schijf
met achttien liedjes dan uit aan Nina
de Waal, de scholiere die in het
najaar van 1990 vijftigduizend
handtekeningen verzamelde voor
het voortbestaan van het
programma.
De presentatie van de cd met een
selectie uit vijfjaar 'Klokhuis' heeft
plaats voorafgaand aan de
prijsuitreiking van het Cinekid-
festival. Nina verklapt op voorhand
al dat de cd net zo vrolijk, spottend
en gevoelig is als het programma.
„De liedjes lopen uiteen van heel
herkenbare tot zeer
onwaarschijnlijke onderwerpen".
Het kost Nederlandse kinderen in het
buitenland meer moeite hun moedertaal
onder de knie te krijgen dan hun leef
tijdsgenootjes hier. De Nederlandse
jeugd die elders woont, komt zelden in
contact met specifieke taaleigenschap-
pen, zoals spreekwoorden en gezegden.
Zodra ze beginnen te lezen en schrijven
missen zij een gedeelte van ons taalge
bruik. Gewoon omdat niemand hen dat
heeft bijgebracht.
De educatieve dienst van Shell, de stich
ting Nederlands onderwijs in het buiten
land (NOB) en kinderboekenhandelaar
Roby Bellemans uit Axel in Zeeuws-
Vlaanderen hebben voor deze kinderen
een oplossing gevonden: een spreekwoor
denkwartet.
Morgenop de eerste dag van de kinder
boekenweek, wordt dit kwartetspel naar
alle Nederlandse jongeren 'in den vreem
de' gestuurd. Zij kunnen dan spelender
wijs bekende en minder bekende spreek
woorden en gezegden leren. De illustra
ties bij de spreuken zijn zo getekend dat
ze ook bruikbaar zijn voor Franse, Engel
se en Duitse spreekwoorden die ongeveer
dezelfde strekking hebben.
Spontaan
Bellemans verdiept zich al jaren in de
jeugd. Hij heeft een kinderboekenwinkel,
een kinderkunstuitleen en hij verzorgt
tentoonstellingen van het werk van be
kende Nederlandse tekenaars, die zich
speciaal richten op jongeren. „Kinderen
zijn een leuk publiek om voor te werken.
Ze zijn leergierig en spontaan. En ik or
ganiseer nu eenmaal graag tentoonstel
lingen voor mensen die leergierig zijn",
lacht Bellemans.
Thuis heeft hij een enorme verzameling
kindertekeningen, die illustrators hem
in bruikleen gaven. „Veel van deze
kunstenaars hebben voor hét eerst in
mijn galerie geëxposeerd. Aangezien kin
dertekeningen bijna onverkoopbaar zijn,
krijg ik ze voor mijn tentoonstellingen.
foto Camile Schelstraete
'Kinderen zijn leergierig en spontaan', zegt Roby Bellemans.
Op die manier heb ik genoeg materiaal
voor mijn exposities en help ik de kunste
naars van hun bergen tekeningen af'.
Roby Bellemans heeft het werk de afgelo
penjaren ook op internationale scholen
in het buitenland getoond. Tijdens een
bezoek aan Taiwan vroeg Hubert Jacobs,
leraar Nederlands, Bellemans of hij een
tentoonstelling kon organiseren, waarop
Nederlandse spreekwoorden centraal
zouden staan. Roby Bellemans reageerde
enthousiast en vatte het plan op het on
derwerp grootser aan te maken.
Hij benaderde het NOB, waarbij alle Ne
derlandse leraren in het buitenland zijn
aangesloten, met het voorstel een
spreekwoordenkwartetspel te ontwer
pen. Al snel werd een contract opgesteld
tussen het NOB, galerie Bellemans en de
educatieve dienst van de Shell, die veel
samenwerkt met internationale scholen.
Ieder kreeg zijn taak. Bellemans verza
melde zoveel mogelijk spreekwoorden
die ook in de Engelse, Franse en Duitse
taal worden gebruikt. De educatieve
dienst van de Shell selecteerde de illu
strators.
„Ik ben blij dat de Shell dit heeft gedaan.
Veel van die kunstenaars zijn goed be
vriend met mij. Op die manier trap ik op
niemands tenen". Joep Bertrams, The
TjongKing, Friso Henstra, Magreet
Heymans, Sylvia Weve en Wim Hofman
zijn de kunstenaars die uiteindelijk dooi
de Shell zijn gekozen.
Thema
Bob van Dam van het NOB heeft de lange
lijst van bekende en onbekende spreek
woorden teruggebracht tot tien series
van vier spreuken. Elk kwartet heeft een
thema; bij het onderwerp 'tijd' bij voor
beeld gaat het om de spreekwoorden 'De
tijd zal het leren', 'Tijd heelt alle won
den', 'Verloren tijd keert nooit weerom',
'De tijd staat niet stil'.
Het kwartetspel, ontworpen door Alfons
van Heusden, is binnenkort in de (kin
derboekhandel tè koop. Alle opbreng
sten worden gebruikt om de originele te
keningen te exposeren in het buitenland.
Naast deze illustraties zijn dan ook de
voorstudies en alle inzendingen te zien.
Bellemans: „De kunstenaars krijgen op
deze manier wat naamsbekendheid en
dat is een goede zaak. Iedereen kent de
tekeningen op de boeken van Annie M.G.
Schmidt en die op de dozen van Jumbo
spelletjes, maar vrijwel niemand weet
hoe de maker heet".
De tekeningen die zijn gebruikt voor het
kwartetspel zijn deze hele maand te zien
in de Haagse boekhandel Verwijs aan het
Buitenhof.
Veel 'oudjes' op
Imax-filmfestival
In het Rotterdamse Imaxtheater is
van 29 oktober tot en met 11 novem
ber een opmerkelijk festival, omdat
er meer 'oude' dan nieuwe films wor
den vertoond. In totaal zijn er elf
produkties te zien, waaronder zeven
die al eerder op dit scherm van 23 bij
17 meter zijn geprojecteerd.
„We weten dat er nog steeds grote
vraag is naar films als 'Grand Cany-
on' en 'The Dream is Alive'. Niet al
leen van mensen die ze toentertijd
hebben gemist, maai- ook van bezoe
kers die deze succesfilms nog een
keer willen zien", zegt directeur
Geert Geertsma.
Voor de liefhebbers zijn daarnaast
vier nieuwe premièrefilms aan het
programma toegevoegd, die 'strij
den' om de Rotterdam Award '92;
een dertig centimeter hoge zilveren
replica van de Euromast. Tijdens het
festival zijn voor het eerst, naast ge
wone entreekaarten, ook zes- en elf
voor steil ingenkaarten verkrij gbaar
In herfstvakantie
sterrekunde leren
De Volkssterrewacht Simon Stevin
in Hoeven (West-Brabant) houdt
tijdens de herfstvakantie een cursus
sterrekunde. In samenwerking met
de nabijgelegen kampeerboerderij
De Olmen is van 19 tot en met 25
oktober een lesprogramma
opgesteld, waarbij veel wordt verteld
over sterren, meteoren, de melkweg,
het heelal en de evolutie.
De tien cursuslessen worden in de
ochtend en in de avond gegeven. Dat
laatste is logisch, omdat dan veel van
het geleerde met het
instrumentarium van de
sterrewacht zelf kan worden
bekeken. Bijwonen van de cursus
kost 108; het complete volpension
cursus-arangement 350.
Mijn vrouw wou me eerst niet
geloven. Ik schud haar wakker,
zeg 'moetje horen, die vent hier
achter heeft een haan', draait ze
zich gewoon om en mompelt 'zal
ie een haan hebben, wat dan nog?'
Ik de volgende dag 'es bij mijn
linkerburen geïnformeerd, zo
langs mijn neus weg 'jullie
vanmorgen vroeg nog iets
bijzonders gehoord?'. Zegt mijn
buurman, 'ja wat leuk hè, ik werd
er wakker van, dacht dat ik op het
platteland was, kreeg ineens een
vakantiegevoel'. Zijn vrouw komt
er bij en roept enthousiast 'enig
die haan, ontzettend rustiek, we
zijn sinds tijden niet zo
ontspannen wakker geworden'.
Ik had het kunnen weten, want ze
stemmen allebei op die groenen.
Ik begreep dat ik alleen stond.
Loop de hele dag kribbig rond,
komt mijn vrouw als altijd met de
oplossing. „Als jij je dan zo ergert
aan die haan, ga dan naar de
achterbuurman toe of koop een
vos, kan mij niet schelen watje
doet maar doe iets, zo is er geen
land met je te bezeilen".
Terwijl ik op weg ben naar de
buurman moest ik toch lachen om
die vos. Ik zie me al, 's nachts die
vos over het hek tillen en
fluisteren 'kijk es wat een lekker
happie voor je, vreet ze maar
allemaal op'.
Goed, ik bel aan, doet die kolos
open. Volgens mij is-ie vroeger
gewichtheffer geweest. Ik word er
toch een tikkie zenuwachtig van
en begin aarzelend met 'kloptTiet
dat u kippen hebt?' Hij gaat er es
goed voor staan en antwoordt
'klopt'. Ik adem langzaam in en
uit en zeg dapper 'en dus ook een
haan?' Hij kijkt me aan of ik van
de Mormonen of de Jehova
Getuigen ben en zegt weer 'dat
klopt'. Voor de zekerheid zet ik
mijn voet tussen de deur en zeg 'U
weet dat die beesten
geluidsoverlast veroorzaken?' Hij
doet dreigend een stap naar voren
en bast 'geluidsoverlast, zegje?'
Kijk, daar word ik giftig van, dat
direct maar tutoyeren. 'Precies
wat ik zei, geluidsoverlast. Uw
haan wekte mij vanmorgen
enkele uren voordat ik de intentie
had om op te staan'. Ik vond dat
ik het niet helderder had kunnen
formuleren, maar hij zwiepte de
deur dicht onder het uitspreken
van de niets aan duidelijkheid
overlatende tekst 'dat zal me dan
een rotzorg wezen'Ik kon nog
net op tijd mijn voet
terugtrekken.
Mijn leven is een hel geworden.
Ik weet niet wat die man met die
haan doet, maar dat kreng
kukelekuukt méér dan ooit een
haan gepresteerd heeft. Ik slaap
niet meer en overdag doe ik niet
anders dan op mijn horloge kijken
wanneer dat snerpende geluid
weer zal opklinken. En ik voel me
volstrekt machteloos, want
iedereen, mijn vrouw incluis,
lacht me uit.
„Ga je beklag doen bij de
gemeente", zei ze laatst, maar die
lol gun ik haar niet. Ik bedoel, er
zijn dingen die je niet doet. Ik
begrijp best dat er ergere dingen
in de wereld aan de hand zijn.
Wat is het leed van Somalië en de
Kroaten vergeleken bij een haan?
Juist het feit dat ik dat als heel
aardig ontwikkeld mens besef
maakt dat ik me belachelijk voel.
Maar ik zie geen weg terug. Als je
je eenmaal zo opgewonden hebt
als ik gedaan heb, is het moeilijk
toe te geven dat je je hebt
aangesteld. Ik speelde dus mijn
woede door.
Maar vandaag was het ineens
doodstil. Geen haan te horen. Ik
maar op mijn klok kijken maar
niks hoor. D'r zal toch niks zijn
met dat beest? Nou loop ik alleen
langs het strand. Toen mijn
vrouw zei 'die vos van je schijnt
z'n werk gedaan te hebben' hield
ik het niet meer uit. Ik moest
lachen maar die afgang wilde ik
mezelfbesparen.
